1-3. فرضیه های تحقیق.. 5

1-4. پیشینه ی تحقیق.. 5

1-5. روش تحقیق.. 6

1-6. موانع و مشکلات تحقیق.. 6

1-7. زمانبندی تحقیق.. 7

فصل دوم: مفهوم شناسی.. 8

مفهوم شناسی اقتصاد مقاومتی.. 9

2-1. اقتصاد در لغت : 9

2-2. اقتصاد در اصطلاح علم اقتصاد. 10

2-3. مقاومت درلغت: 10

2-4. مقاومت در اصطلاح: 11

2-5. استعمال اقتصاد ومقاومت در قرآن: 11

2-6. تعریف علم اقتصاد. 13

2-7. اقتصاد اسلامی.. 13

2-8. اقتصاد مقاومتی.. 14

2-9. ریاضت اقتصادی.. 18

2-10.تفاوت اقتصاد مقاومتی با ریاضت اقتصادی.. 18

2-11. ویژگی های اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظّم رهبری مدظله العالی : 19

 

فصل سوم:  مبانی اقتصاد مقاومتی.. 22

3-1. اعتقاد به توحید در امور اقتصادی.. 22

3-2. ایمان به مالکیّت خداوند. 23

3-3. اعتقاد به معاد در امور اقتصادی.. 24

3-4. اعتقاد به ربوبیّت خداوند. 25

3-5. اعتقاد به فراوانی منابع طبیعی.. 27

3-6. در اختیار بودن منابع طبیعی.. 28

3-7. رزاقیّت پروردگار 30

3-8. قاعده عزت مداری و نفی سبیل.. 34

3-9. اعتدال و میانه روی.. 36

3-10. نفی الگوپذیری از بیگانگان. 37

3-11. دانش بنیان کردن تولید. 38

بخش دوم:  راهکارهای اجرایی اقتصاد مقاومتی ازدیدگاه قرآن وسنت.. 41

فصل اول : راهکارهای اجرایی تولید. 42

1-1. تهیّه طرح و برنامه‎ ریزی اقتصادی.. 42

1- 2. بهره برداری بهینه از منابع و ثروت های طبیعی.. 44

1-3. كیفیّت‌مداری و كالاهای مرغوب.. 46

1-4. نظم و انضباط درکار و فعالیّت های اقتصادی.. 49

1-5. عمل به اولویّت‌ها و نیازهای اقتصادی.. 52

1-6. توجه مردم به کار وتلاش و شرکت در تولید. 53

1-7. ایجاد فعالیت های تولیدی و اشتغال توسط دولت.. 55

1-8. حمایت از تولید کنندگان داخلی.. 58

1-9. استفاده بهینه از نفت.. 63

 

فصل دوم : راهکارهای اجرایی توزیع. 66

2-1. حذف واسطه های غیر ضروری.. 66

2-2.  نظارت و كنترل فعالیّت های اقتصادی.. 68

2-3.  مبارزه با فساد اداری.. 70

فصل سوم : راهکارهای اجرایی مصرف.. 75

3-1. قناعت.. 75

3-2. مقابله با اسراف و تبذیر 76

3-3. توجّه به ارزش اخلاقی زهد. 79

3-4. مدیریّت مصرف خانواده 81

3-5. صبر و خویشتن داری در سختی ها و مشکلات.. 84

3-6. تقدیر معیشت مقاومتی.. 87

بخش سوم: آثار اقتصاد مقاومتی ازدیدگاه قرآن و سنت… 91

فصل اول :آثار بین المللی اقتصاد مقاومتی.. 92

1-1. حفظ نظام اسلامی.. 92

1-2. استقلال اقتصادی.. 93

1-3. خودكفایی دراقتصاد. 95

1-4. بی‌نیازی از بیگانگان. 96

 

فصل دوم :آثار داخلی اقتصاد مقاومتی.. 100

2-1. توسعه و رشد اقتصادی.. 100

2-2. مصرف بهینه و اقتدار ملی.. 102

2-3. سلامت اقتصادی.. 103

2-4. عزّت‌مندی، و كسب جایگاه اجتماعی.. 104

2-5. رونق كالاهای داخلی.. 106

 

بخش چهارم: موانع اقتصاد مقاومتی ازدیدگاه قرآن و سنت… 107

فصل اول : موانع اجتماعی اقتصاد مقاومتی.. 108

1-1. مصرف گرایی و رفاه زدگی: 108

1-1-1. نمونه هایی ازمصرف های بی رویه در کشور 109

1-1-1-1. خرید مواد غذایی زیاد و انبوه 109

1-1-1-2. اسراف در پذیرایی ها و پخت وپز. 110

1-1-1-3.استفاده نادرست از لباس و پوشاک… 111

1-1-1-4. مصرف بی رویه دارو 111

1-2.  تجمّل گرایی.. 112

1-3. مدگرایی.. 113

1-4. روبرو شدن در مسائل حاشیه‌ و تفرقه. 114

1-5.  قاچاق و واردات بی‌رویه كالا. 115

1-5-1. قاچاق حق محرومان(بازار سیاه) 116

1-6.  فساد اداری.. 118

1-6-1. مصادیق فساد اداری.. 118

1-6-2. علل و عوامل فساد اداری.. 122

1-6-2-1. پایین بودن سطح حقوق و دستمزد. 122

1-6-2-2. فقدان نظارت كافی.. 122

1-6-2-3. عدم برخورد جدی با متخلّفین.. 123

1-7. عدم یادگیری احکام شرعی و نداشتن تخصّص در امور اقتصادی.. 123

فصل دوم: موانع اخلاقی اقتصاد مقاومتی.. 125

2-1. اسراف و تبذیر. 126

2-2.  كم‏ فروشى‏ و اجحاف‏ 128

2-3.  احتكار 129

 

فصل سوم : موانع اقتصادی اقتصاد مقاومتی.. 131

3-1.  بی‏كار نگه‏داشتن اموال. 132

3-2. عدم بهره وری درست از منابع موجود 134

3-3. كم‌ كاری.. 134

3-4.  وابستگی به نفت (اتكاء به تك محصولی) 136

3-5. ناامنی اقتصادی.. 137

6.3 .  رباخواری.. 138

نتیجه گیری.. 141

منابع فارسی.. 144

منابع عربی.. 151

مجلات.. 153

سایت.. 154

 

 

 

مقدمه:

یکی از بنیادی ترین عوامل رشد و پیشرفت انسان ها مسأله اقتصاد است. اگر اقتصاد جامعه یا اقتصاد خانواده دچار مشکل باشد و مردم با تنگدستی و محرومیت اقتصادی بسر ببرند، هیچ گونه باور اعتقادی و رفتار اخلاقی را پذیرا نخواهد بود، به همین جهت پیامبر9فرمود: «کَادَ الْفَقْرُ أَنْ یَکُونَ کُفْراً، ناداری نزدیک است که به کفر بینجامد.»      

بی‌شک، رشد اقتصادی جامعه نشان‌دهنده اقتدارملی، استقلال، عزّت‌مندی و در مجموع، عامل برتری آن جامعه در سطح بین‌المللی است. لذا كشوری که از نظر اقتصادی، صنعت و تكنولوژی، به رشد و توسعه‌ رسیده باشد، در دیگر جنبه‌های سیاسی و فرهنگی نیز برتر خواهد بود.

اما متأسفانه امروزه، ابزار اقتصادی یكی از ابزارهای مهم وتأثیرگذار در جهان است كه کشورهایی همچون امریكا و اروپا با در اختیار داشتن آن، هر روز بر كشورهای دیگر خصوصاً ملت ایران فشار می‌آورند تا آن كشورها، خواسته‌های آنها را بپذیرند.

بنابراین برای برون رفت از شرایط موجود، اقتصاد مقاومتی، مدلی اقتصادی است که تلفیقی از اقتصادهای سوسیالیستی و کمونیستی است و با امتیاز بهره گیری از رهنمودهای ناب اسلامی، یک اقتصاد تکاملی و برتر را ارائه می کند که با اجرایی شدن درست این اقتصاد نوظهور و دینی جامعه ی ایرانی- اسلامی را به سرمنزل مقصود خواهد رساند.

اقتصاد مقاومتی مجموعه‌ای از راهکارهایی است که در شرایط تحریم ایجاد می‌شود. دراین راهکار عوامل اقتصادی اعم از دولت، تولیدکنندگان و خانواده ها وظایفی را برعهده می گیرند که اجرای آن‌ ها نه تنها آسیب‌پذیری اقتصاد در شرایط تحریم را به حداقل می‌رساند، بلکه باعث شکوفایی و رشد اقتصادی نیز می‌شود.

در دهه های گذشته عوامل زیادی بر رفتارهای اقتصادی مردم اثرگذار بوده است. از تبلیغات رسانه ای فراوان تا ورود کالاهای لوکس و تجمّل گرایی، که باعث شده فرهنگ اقتصادی جامعه ما با رفتار اقتصادی مبتنی بر آموزه های اسلامی فاصله بگیرد.

این مطالعه، به بررسی موضوع اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و سنت می پردازد. که در بخش اول؛ کلیات تحقیق، مفهوم شناسی و مبانی اقتصاد مقاومتی مورد بررسی قرار می گیرد. در بخش دوم به راهکارهای اجرایی و تحقّق اقتصاد مقاومتی درسه حوزه تولید، توزیع و مصرف را بیان می کند. در بخش سوم؛ آثار بین المللی و داخلی اقتصاد مقاومتی را تبیین می کند. و در بخش چهارم، موانع اجتماعی، اخلاقی، و اقتصادی اقتصاد مقاومتی مطرح می شود و درنهایت نیز جمع بندی و نتیجه گیری ارائه شده است.

بخش اول: کلیات

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسئله

مسائل اقتصادی نقش مهمی در زندگی مردم و رفاه حال شهروندان دارد و درمیان همه عقلای عالم، برنامه ریزی اقتصادی برای پیشرفت وتوسعه زندگی لازم و ضروریست،ادیان الهی نیز به قوانین اقتصادی توجه ویژه ای نموده اند، اقتصاد در اسلام تا این اندازه ارزش و اهمیت دارد که آن را قوام جامعه و ستون اصلی آن دانسته است. بخاطر این که جامعه برای تحقق آسایش و رفاه، نیازمند اموالی است که به درستی به کارگرفته شود تا اهداف مادی ودنیوی بشرتأمین شده و رشد و شکوفایی اقتصادی زمینه و بستر مناسبی را برای فعالیت های دیگر تربیتی بشر فراهم آورد.

قرآن کریم درآیه 61 سوره هود یکی از فلسفه ها و اهداف آفرینش بشر و استقرار او در زمین را آبادانی و استعمار زمین دانسته که خود یک عمل و رفتار اقتصادی است. اما متأسفانه امروز به دلائل مختلف از جمله استعمار وسلطه جهانی و… مردم جهان بویژه مسلمانان وخصوصاً مردم ایران با مشکلات اقتصادی وسختی در معیشت مواجه شده اند و تنها راه برون رفت از این مشکلات، اقتصاد مقاومتی و جایگزینی اقتصاد دینی مقابل اقتصاد غربی در جامعه است. اقتصاد دینی، نیازمند مولفه هایی در زمینه تولید، ثروت و کالا خدمات و مصرف است که باید در چارچوب دین و منطبق با معارف اسلامی به خوبی در جامعه گسترش یابد.

اما نکته قابل توجه آن که: چه عواملی قوام بخش اقتصاد مقاومتی است؟ و راه های مقابله با فشارهای مترتب اقتصادی چیست؟

مقام معظّم رهبری مدظله العالی در چند سال اخیر بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح و از آن به عنوان روشی مهم در تغییر مسیر حرکت اقتصادی یاد کرده اند. روشی که در برابر هجمه های دشمنان مانند سدی محکم می تواند کارآمد باشد. وتوطئه ی اعمال تحریم های یک جانبه و غیر قانونیِ نظام سلطه برای وارد کردن فشار به جامعه را ملغی کند. از این رو در این پایان نامه به دنبال تبیین وبررسی آثار و موانع اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن وسنّت هستیم.

2-1- سوالات تحقیق

الف) سوالات اصلی

جایگاه اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و سنت چیست؟

ب) سوالات فرعی

1- راهکارهای اجرایی اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن وسنت کدامند؟

2- در قرآن و روایات برای اقتصاد مقاومتی چه آثاری بیان شده است؟

3- موانع اقتصاد مقاومتی ازدیدگاه قرآن و سنت کدامند؟

3-1- فرضیه های تحقیق

1- این طور به نظر می رسد که مدیریت مصرف درخانواده، کیفیّت محصولات، حمایت از تولیدکنندگان و مبارزه با فساد در اجرایی شدن اقتصاد مقاومتی نقش دارد.

2- احتمالاً استقلال اقتصادی، بی نیازی از بیگانگان، توسعه و رشد اقتصادی، عزّتمندی و سلامت اقتصادی از آثار اقتصاد مقاومتی باشد.

3- ممکن است که رفاه زدگی، اسراف و تبذیر، فساد اقتصادی وکم کاری از جمله موانع اقتصاد مقاومتی باشد.

4-1- پیشینه تحقیق

اقتصاد مقاومتی اصطلاحی است که اولین بار مقام معظم رهبری مدظله العالی در16 شهریور ماه سال1389در دیدار با جمعی از کارآفرینان سراسر کشور وارد ادبیات سیاسی و اقتصادی کشور نمود. با توجه به این که اکثر مطالبی که در بحث اقتصاد مقاومتی مطرح شده به صورت سخنرانی بوده و کمتر مقاله ای تحت این عنوان نگاشته شده است لذا تنها یک مقاله با عنوان اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری مدظله العالی توسط سید حسین میر معزی نگاشته شده که نگاهی اجمالی به سخنان مقام معظم رهبری مدظله العالی پیرامون این موضوع دارد. و همچنین یک ماه گذشته کتابی با عنوان اقتصاد مقاومتی، زمینه ها -راهکارها توسط عباسعلی اختری نگاشته شده است که مباحث بیان شده در آن با مطالب این پروژه متفاوت است. باتوجه به تازگی موضوع مورد بحث وعلیرغم جست و جوهای مکرر و فراوان در کتابخانه، مجلات و سایت ها به نظر می رسد در این زمینه تحقیق جامعی صورت نگرفته است.

برخی کتاب های مورد استفاده در این پروژه عبارت اند از:

1- اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث از جواد ایروانی.

2- کلّیات علم اقتصاد از باقر قدیری اصلی.

3- نظری به نظام اقتصادی اسلام از مرتضی مطهری.

4- اقتصاد نو از سید محمد باقر صدر.

5- الگوی مصرف از دیدگاه قرآن و سنت از محمدی ری شهری.

6- و………….

همچنین نگارنده از مقالات، نرم افزارهای معتبر نیز استفاده نموده است.

5-1- روش تحقیق