عنوان                                                                                                                          صفحه

چکیده……………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول:کلیات تحقیق……………………………………………………………………………………….. 2

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………… 3

1-2 بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………….. 4

1-3- پرسش اصلی تحقیق…………………………………………………………………………………… 5

1-4-فرضیه تحقیق ……………………………………………………………………………………………. 5

1-5-اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………. 5

1-6- محدودیت های تحقیق ………………………………………………………………………………… 5

فصل دوم:ادبیات تحقیق…………………………………………………………………………………. 6

2-1- سیلاب چیست ………………………………………………………………………………………….. 7

2-2انواع سیل …………………………………………………………………………………………………… 7

2-3علل وقوع سیل …………………………………………………………………………………………….. 8

2-4عوامل مؤثر بر قدرت تخریب سیل ………………………………………………………………….. 10

2-5- عوامل مؤثربرروز یا تشدید سیلاب در رودخانه ………………………………………………… 12

2-6- بخار آب در اتمسفر(رطوبت،تراکم وبارندگی )………………………………………………… 13

2-7- بارندگی کوهستانی …………………………………………………………………………………. 14

2-8-پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………. 15

فصل سوم:روش اجرای تحقیق,مواد و روش­ها………………………………………………. 17

3-1- روش تحقیق …………………………………………………………………………………………… 18

3-2- داده ها………………………………………………………………………………………………….. 18

3-3 روش کار………………………………………………………………………………………………… 20

3-3-1 ضریب فشردگی (گراویلیوس) حوضه ماسوله رودخان……………………………………… 20

3-3-2 نسبت دایره ای حوضه ماسوله رودخان…………………………………………………………. 21

3-3-3 ضریب گردی (میلر) حوضه ماسوله رودخان………………………………………………….. 21

3-3-4 شیب ناخالص رودخانه اصلی حوضه ماسوله رودخان……………………………………….. 21

3-3-5 زمان تمركز به روش كالیفرنیادرحوضه ماسوله رودخان……………………………………. 22

3-3-7 زمان تمركز به روش کرپیچ درحوضه ماسوله رودخان………………………………………. 22

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده هاو یافته­ های تحقیق………………………………………. 24

4-1- موقعیت حوضه ماسوله رودخان……………………….. 25

4-2- توپوگرافی حوضه ……………………………………. 28

4-3- منابع آب …………………………….. 30

4-4- شیب حوضه ماسوله رودخان…………………………….. 32

4-5- منابع خاک ……………….. 34

4-6- پوشش گیاهی……………………….. 36

4-7- زمین شناسی …………………………………. 39

4-8- هواشناسی…………………………. 43

4-8-1 درجه حرارت ………………………………… 43

4-8-2- بارش…………………………… 45

4-8-3 -رطوبت نسبی………….. 48

4-8-4- یخبندان………………………….. 50

4-8-5 -تبخیر و تعرق…………………………………………….. 52

4-9- نوع اقلیم………………………………………. 54

4-9-1- طبقه بندی اقلیمی دومارتن……………………………………….. 54

4-10-یافته ها……………………………………………. 55

4-10-1 فیزیوگرافی حوضه ماسوله رودخان…………………………… 58

4-10-2 نسبت انشعاب حوضه ماسوله رودخان…………………………. 58     

4-10-3 توزیع ارتفاع نسبت به سطح و هیپسومتری حوضه…………………………………. 60

4-10-4 انواع سیلابها در ماسوله رودخان………………………….. 63

4-10-5 عوامل موثر بر ایجاد و تشدید سیلاب، فرسایش و رسوب……………….. 79

4-10-5-1 تاثیر فرسایش و حمل رسوب………………………….. 79

4-10-5-2 تخریب پوشش گیاهی………………………….. 80

فصل پنجم:بحث, نتیجه گیری و پیشنهادها……………………………….. 82

5-1 نتیجه گیری ………………………………………………. 83

5-2 ارزیابی فرضیه………………………………… 85      

5-3 پیشنهادات…………… 86

منابع      87

چکیده

سیل جریان آبی است که از ظرفیت مجرای رود تجاوز کرده وسپس به جلگه سیلابی مجاورسرازیر می شود .با اینکه بسیاری از عوامل هیدرولوژیکی محلی وابسته به حوضه آبریز ممکن است برسیلاب تأثیر بگذارند،تمام مکانیسم های عمده پدید آورنده سیلاب ها دارای منشاءهیدرواقلیمی می باشند.بطور کلی در پدیده سیل عوامل طبیعی و انسانی موثر بوده است.هدف اصلی تحقیق بررسی نقش عناصراقلیمی و حوضه ای وهم چنین عواملی که

 درتشدیدسیلاب مؤثرند. حوضه مورد مطالعه ماسوله رودخان واقع در شهرستان فومن استان گیلان می باشد.ومطالعات کتابخانه ای ومطالعه سیلاب در دوره گرم سال از اصلی ترین روش های جمع آوری داده ها بوده است. نتایج تحقیق نشان دهنده آب وهوای مرطوب،پوشش گیاهی جنگلی ومرتعی،کوهستانی وکوهپایه ای حکایت دارد بیشترین تداوم جریان سیل در ایستگاه کمادل 4 روز در سال و کمترین تداوم جریان 1 روز می باشد بیشترین متوسط کمادل در سال 1377 وکمترین متوسط در سال 1376 بوده است بیشترین متوسط جریان دبی چومثقال در سال 1377 وکمترین متوسط روزانه دبی سال 1376 بوده است و جهت جلوگیری از سیلاب اقدامات آبخیز داری و ایجاد سدهای تاخیری مد نظر قرار گیرد.

واژگان کلیدی: سیل ، اقلیم، عناصر اقلیمی ، ماسوله رودخان

 – مقدمه

یکی ازانواع حوادث ومخاطرات طبیعی که موجب بروزخسارتهای زیان باری می گردد وقوع سیلاب است سیل یک رویدادناگهانی ورخدادسریع ومخرب که جان ومال انسانهارابه خطرانداخته ومشکلات زیادی برای صاحبان زمین های زراعی وساکنین حاشیه رودخانه هاوکارگاه ها به وجودمی آورد. هرساله چندین نفربه وسیله سیل جان خودراازدست می دهند.هزاران مترمکعب آب شیرین واردآبهای شورشده وازدسترس خارج می شود.درحالی که هرقطره آن ارزش حیاتی دارد.همه ساله میلیون ها خاک ارزشمندبه وسیله سیلاب وارد دریاهاودریاچه هامی شود،درصورتی که برای تشکیل هرسانتی مترآن چنددهه وگاه چندسال زمان لازم است.بسیاری ازبرنامه های عمرانی وزیربنایی کشورتحت تأثیراین مسئله قرارگرفته است وهمه ساله بخش هنگفتی ازبودجه کشور صرف بازسازی خرابی های ناشی ازاین پدیده می شود.کشورمابه دلیل دارابودن کوهستان هایی مانندسلسله جبال البرزوزاگرس ناحیه مناسبی برای تشدیدوگسترش این پدیده مخرب است ،زیراکوهستان به صورت یک مانع درمقابل سیستم های جوی عمل کرده وآنهارامنحرف ویامجبور به صعودمی کندکه دراین صورت انتقال وصعودتوده ی هوای مرطوب راآسان ونقش مهمی درافزایش ریزش های جوی ودرنتیجه ایجادسیلاب دارد.سیلاب های رودخانه ای یکی ازگسترده ترین بلایای اقلیمی کوتاه مدت به شمارمی رودکه درمراکزمجتمع جمعیت درنواحی خطرناک کاملا مشخص روی می دهند وواکنشی بسیارمتمایزی ازسوی انسان درپی دارند،یعنی احداث سدهای مخزنی وتعلیم روش های هدایت طغیان رودها.گرچه انسان مجبوربوده است که درتمام طول حیات باسیلاب زندگی کند،امااثرات سیل درزندگی انسان هابه آن صورتی که امروزه احساس وارزیابی می شود نبوده است،زیرادرگذشته جوامع کوچکی درپایین دست رودخانه هاسکنی می گزیدند وفشردگی فعالیت های انسانی درسیلاب دشت هاخیلی کمتربود.درحالی که امروزه مردم به دلیل استفاده ارشرایط آب وهوای مساعدواستفاده ازنعمت های حاشیه رودخانه هادراطراف آن سکونت گاه هاوتفرج گاه ها رابوجود آورده اند.بنابراین عناصراقلیمی ودیگرعواملی که دربروزسیلاب تأثیردارندبایدموردبررسی قرارگیردوراهکار هایی درمقابله وکنترل ومدیریت سیلاب ارائه گردد .

-2- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق

سیل یکی ازشایع ترین بلایای طبیعی در ایران است زیرا که 1-ایران کشوری کوهستانی وناهموار است وجریان های ایجادشده از کوهستان ها به محض ورود به دشت ها وجلگه های کشوردرسطح زمین پخش شده وبه مزارع،باغها،خطوط ارتباطی،روستاهاوشهرها آسیب می رساند2-پوشش گیاهی که همچون اسفنجی درجذب آب عمل می کند،در ایران ضعیف است ودربسیاری مواردبه علت کمبود باران،چرای بی رویه وقطع جنگل ها آسیب دیده است 3-علی رغم قرارگیری مراکزپرفشارجنب حاره ای درماه هایی ازسال برروی بیشترمناطق کشورایران که عدم نزول وریزش های جوی رابرای ماه های متوالی به دنبال دارد،درماه های دیگرسال،میزان قابل توجهی باران ممکن است درمدت چندروزیاحتی چندساعت ریزش کرده وسیلاب های مخرب وزیان آوری رابه وجود آوردکه خسارت های قابل توجهی درزندگی وفعالیت های بشری دارد، سیل خیزی وخشکسالی،بخش های مختلف کره زمین راتحت تأثیرقرارمی دهند.کشور ما نیز در چند سال اخیربه تناوب شاهد وقوع سیلاب ها وخشکسالی های شدید دربرخی نقاط بوده است به ویژه آن که بروز توام این دوپدیده،اثرات یکدیگر راتقویت می کند به گونه ای که دراثروقوع خشک سالی های شدید،پوشش گیاهی ورطوبت خاک ازبین می رود که این خود عامل تسهیل کننده جریان یافتن سیلاب های مخرب می باشدواز سوی دیگر بروز سیلاب های شدید نیز باعث ازبین رفتن اراضی زراعی وشسته شدن خاک های حاصل خیز می شود که این امر اثرات خشک سالی را در این منطقه تشدید می کند       (خورشید دوست، 1384) 4-رگبارهای شدیددرفصل گرم سال در سالهای گذشته سیل های مخربی رادراین منطقه ایجاد کرده (مانندسیل ماسوله)رگبارهای شدید تابستانی ازپدیده های خطرناک وخسارت بارمحیط هستند که شناسایی شرایط سینوپتیک به وجودآورنده این رگبارهامی توانددرپیش بینی زمان وقوع واجرای آمادگی لازم کمک کند.( علیجانی ، 1391) لذا دراین تحقیق عوامل طبیعی ،انسانی ،اقلیمی وحوضه ای به وجودآورنده سیلاب مورد بررسی قرار می گیرد.5-بی توجه ای نسبت به حریم رودخانه و ساخت و ساز در حریم آن در تخریب رودخانه و تشکیل سیل موثرند مانند جاری شدن سیلاب یا روان گلی در ماسوله که در عصر روز جمعه 9 مرداد ماه 1377 رخ داد. این سیلاب که تلفات سنگینی را به همراه داشت به دنبال آن 54 تن کشته و 48 دستگاه خودرو از بین رفت و خساراتی نیز به بار آورد.شدت سیل گل و لای از ناحیه ی رودخانه ی خلیل دشت, به قدری تند بود که تخته سنگه خفیفی را از جا کند و از ارتفاع زیاد, بر پل ورودی این شهر توریستی کوبید و همان موجب بسته شدن خروج آب در مسیر رودخانه گردیدگل و لای دو طرف جاده را در بر گرفت و خسارات جانی و مالی را بوجود آورد.(بندی ، 1387، 123).

1-3- پرسش اصلی تحقیق

نظربه این که دراین تحقیق پارامتر های اقلیمی تأثیر گذار برسیلاب ماسوله رودخان مورد نظر است براین اساس سؤال اصلی تحقیق به شرح زیر است ودرفرایند تحقیق تلاش براین است تابا بهره گرفتن ازمنابع وداده ها های لازم پاسخ مناسبی برای آن پیداشود.

آیا پارامتر های اقلیمی درسیلاب ماسوله رودخان تأتیر گذار است ؟

1-4-فرضیه تحقیق

به نظر می رسد پارامتر های اقلیمی به همراه دیگر عوامل موجب سیلاب درماسوله رودخان می گردد .

1-5-اهداف تحقیق

• بررسی وشناخت عوامل اقلیمی تأثیرگذاردرایجاد سیل ماسوله رودخان
• شناخت نقش عوامل انسانی دربروز سیلاب های رودخانه
• بررسی نقش عناصرحوضه ای وهم چنین عواملی که درتشدیدسیلاب مؤثرند.

1-6- محدودیت های تحقیق

به عواملی که در انجام تحقیق مانع ایجاد کند محدودیت های تحقیق می گویند که عبارتنداز :

– فقدان یا کمبود منابع علمی قابل دسترس

– دسترسی به مدارکی چون فیلم یا نقشه بسیار مشکل است وبرای به دست آوردن آن ،نیازبه

رفت و آمد وصرف وقت زیاد می باشد .

-عدم همکاری سازمان هاوادارات در زمینه ارائه اطلاعات یااین که در ارائه اطلاعات دلسوز نیستند .

• نبود امکانات ایمنی در مشاهدات مستقیم منطقه مورد مطالعه

2-1- سیلاب چیست

تعریف های متفاوتی شده از جمله:

• بالا آمدن زیاد آب در یک رودخانه یا مسیل .
• بالا آمدن نسبتا زیاد آب و زیر آب رفتن زمینهایی که در حالت عادی زیر آب نیستند.( امیدوار، 1390،ص182)
• هر گاه آب رودخانه افزون بر وضع متعادل شود .
• هرگاه جریان سطحی از ظرفیت رودخانه تجاوز کرده واراضی پشت وحاشیه رودخانه رافراگیردمی توان آن را سیل نامید.(حجتی زاده، 1381)
• سیل جریان آبی است که از ظرفیت مجرای رود تجاوز کرده وسپس به جلگه سیلابی مجاور

سرازیر می شود .با اینکه بسیاری از عوامل هیدرولوژیکی محلی وابسته به حوضه آبریز ممکن

است برسیلاب تأثیر بگذارند،تمام مکانیسم های عمده پدید آورنده سیلاب ها دارای منشاء

هیدرواقلیمی می باشند(خورشیددوست، 1384، ص261)

سیل را می توان به دودسته تقسیم نمود

2-2انواع سیل

سیل را میتوان به دو دسته تقسیم نمود:

دسته اول:این سیلابها در اثر استقرار مختلف جوی، ناپایداری مواد نزول بارش ایجاد شده اند.

دسته دوم: در حوضه سیلابهایی که بر اثر نبود مدیریت هماهنگ و واحد در حوضه به وجود آمد.(رضایی،1388، ص 114)