تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

 

1-1-بیان مسأله 5

1-2-اهداف تحقیق. 5

1-3-فرضیه های تحقیق. 5

1-4-سؤال های تحقیق. 6

1-5- روش اجرای تحقیق. 6

1-5-1- مقدمه 6

1-5-2- نوع تحقیق. 6

1-5-3- روش تحقیق. 6

1-5-4- روش تجزیه و تحلیل داده ها 7

1-5-5- جامعه آماری پژوهش… 7

1-5-6- حجم نمونه و روش نمونه گیری. 7

1-6-پیشینة پژوهش… 8

1-7- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق. 9

فصل دوم: زندگی نامه ، آثار و سبک شعری مولوی و حافظ

 

2-1- زندگی نامة مولوی. 11

2-1-1- اسم و القاب.. 11

2-1-2- مولد و نسب.. 12

2-1-3- آثار مولوی. 13

2-1-3-1- آثار نظم. 14

2-1-3-1-1- غزلیات.. 14

2-1-3-1-2- رباعیات.. 14

2-1-3-1-3- مثنوی. 14

2-1-3-2- آثار نثر. 16

2-1-3-2-1- فیه‌مافیه 16

2-1-3-2-2- مکاتیب.. 16

2-1-3-2-3- مجالس سبعه 16

2-1-4- مثنوی معنوی. 16

2-2- شهرت ، القاب ، نام و تخلص حافظ شیرازی. 21

2-2-1-شهرت حافظ.. 21

2-2-1-1- مورد استعمال خواجه 21

2-2-1-2- وجه اشتهار حافظ به خواجه 22

2-2-2- القاب.. 22

2-2-3-نام : 25

2-2-4-تخلص… 25

2-2-4-1- مورد استعمال. 25

2-2-4-2-وجه تسمیه 26

2-2-5-مولد. 26

2-2-5-1- شهر. 26

2-2-5-2-کوی. 26

2-2-6-تاریخ تولد. 27

2-2-7- مشخصات و خصائص اصلی شعر حافظ.. 28

2-2-8- تصوف عاشقانه و عابدانه 28

2-2-9- اصول عرفانی و فلسفه و اصول اخلاقی مكتب حافظ.. 29

2-2-10- تأثر حافظ از داستان شیخ صنعان. 31

2-2-10-1- جلوه های تأثر حافظ از داستان شیخ صنعان. 33

2-2-11- شیوه ی سخن حافظ.. 33

2-2-11-1- مفردات.. 33

2-2-11-2- باده به وجوه مختلف.. 34

 

2-2-11-3- رند و قلندر 34

2-2-11-4- نقش… 35

2-2-11-5- تركیبات خاص… 35

2-2-11-6- تلفیق جمله 35

2-2-11-7- پیشوای یک سبك.. 36

2-2-11-8- غزل ناب.. 36

2-2-12-نسخ اشعار حافظ.. 36

فصل سوم: مقام توکل و حال رضا در عرفان و تصوّف ایران

 

3-1-مقدمه 39

3-2- مقام توکل و حال رضا در عرفان و تصوّف ایران. 42

3-2-1- معنای لغوی توکّل. 42

3-2-2- معانی اصطلاحی توکل. 42

3-2-3-معنای لغوی و اصطلاحی رضا 46

3-2-2-1- توکل و رضا در منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری. 47

3-2-2-1-1- التوکل. 47

3-2-2-1-2- الرضا 49

3-2-2-2- مقام توکل و رضا  در رسالة قشیریه 51

3-2-2-2-1-توکل. 51

3-2-2-3-2- رضا 54

3-2-2-4- توکل و رضا در  الاصول العشره ی نجم کبری. 56

3-2-2-4-1-توکّل. 56

3-2-2-4-2-رضا 58

3-2-2-5- توکّل و رضا در عوارف المعارف سهروردی. 59

3-2-2-5-1- توکّل در عوارف المعارف سهروردی. 59

3-2-2-5-2- رضا در عوارف المعارف سهروردی. 59

فصل چهارم: بررسی تطبیقی توکل و رضا در مثنوی  معنوی و دیوان حافظ

 

4-1- مقام توکل در مثنوی معنوی. 61

4-1-1- ترجیح توکل بر جهد. 62

4-1-2- ترجیح جهد بر توکّل. 66

4-1-3- اقتران توکل و تسلیم. 74

4-2- مقام رضا در مثنوی معنوی. 75

4-2-1- رضا در معنی ثبات احوال عرفانی. 75

4-2-2-استقبال مکروهات و مصائب.. 76

4-3-رضا و توکل در دیوان حافظ شیرازی. 76

4-3-1- اقسامِ معانی رضا در دیوان حافظ شیرازی. 76

4-3-1-1- دشنام دوستی= رضای معشوق. 76

4-3-1-2- رضای تؤام با شکوة عاشق (=حافظ) 77

4-3-1-3- رضا به انعامِ معشوق. 77

4-3-1-4- رضا به قسمت ازلی(=رضای جبرگونه) 77

4-3-1-5- ارتباط لازم و ملزومی ارادت و رضا 80

4-3-1-6- رضا به قضای الهی. 80

4-3-1-7-ترک اعتراض و شکوه 88

4-3-1-9-اطاعت مطلق لازمة مقام رضا 92

4-3-1-12-تفویض امور به حق تعالی. 97

4-3-1-13-ارتباط لازم و ملزومی رضا و سوگند ازلی. 99

4-3-1-14-رضا و خشنودی حق تعالی. 99

4-3-1-15-نظر عاطفت و محبّت.. 100

4-3-1-16-عدم التفات به احوال و مقامات.. 100

4-3-2- توکل در دیوان حافظ شیرازی. 100

4-3-2-1-رابطة لازم و ملزومی توکّل و کفایت رزق دنیوی. 100

4-3-2-2-خَرقِ حجبِ نورانی. 102

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

 

5-1- نتیجه گیری. 108

5-2- پیشنهادها 112

منابع و مآخذ. 113

1-قرآن کریم. 113

 

 

چکیده

این پژوهش با عنوان « بررسی و مقایسة توکل و رضا در دیوان حافظ و مثنوی مولوی(ج2-1) » به بررسی تطبیقی تحلیلی مقام توکل و رضا در مثنوی معنوی و دیوان حافظ می پردازد. پژوهشگر در آغاز به جایگاه توکل و رضا در عرفان و تصوف ایران پرداخته و معنای لغوی و اصطلاحی توکل و رضا را بازگو نموده و سپس به شرح این دو مقام از چهارکتب معتبر تصوّف پرداخته که عبارت اند از : منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، رسالة قشیریه ، الاصول العشرة نجم کبری و عوارف المعارف سهروردی. در ادامه پژوهشگر به استخراج معانی متعدد توکل و رضا در مثنوی و دیوان حافظ پرداخته که مقام توکّل در مثنوی شامل سه مبحث ترجیح توکل بر جهد، ترجیح جهد بر توکّل و اقتران توکل و تسلیم می باشد. مقام رضا در مثنوی معنوی هم به دو معنی ثبات احوال عرفانی و استقبال مکروهات استعمال شده است.امّا رضا در دیوان حافظ دارای 16 معنی بوده که به ترتیب عبارت اند از : دشنام دوستی، رضای معشوق رضای تؤام با شکوة عاشق ، رضا به انعامِ معشوق ، رضا به قسمت ازل، ارتباط لازم و ملزومی ارادت و رضا، رضا به قضای الهی ، ترک اعتراض و شکوه ،ارتباط لازم و ملزومی درد عشق و رضا ،اطاعت مطلق لازمة مقام رضا ،تحمّل جور و جفای معشوق ، ارتباط لازم و ملزومی تسلیم و رضا ،تفویض امور به حق تعالی ،ارتباط لازم و ملزومی رضا و سوگند ازلی،رضا و خشنودی حق تعالی ،نظر عاطفت و محبّت،عدم التفات به احوال و مقامات. توکل در دیوان حافظ دو مورد استعمال شده که یکی نشان دهندة رابطة لازم و ملزومی توکّل و کفایت رزق دنیوی است و دیگری کاشف از خرقِ حجبِ نورانی.

کلیدواژه ها : مولوی ، حافظ ، توکل ، رضا ، بررسی تطبیقی.

 

   مقدمه

توکل و رضا دو مقام از مقامات عرفانی هستند که در تصوّف اسلامی و کتب صوفیه بسیار مورد توجه قرار گرفته اند و عرفا و صوفیه در آثار خویش بابی مجزّا را به این دو مقام اختصاص داده اند و حکایات مرتبط با این دو مقام را که کاشف از کرامات و ریاضات صوفیه است در این ابواب گنجانده اند. مولوی و حافظ هم که یکی صوفی و دیگر صوفی مشرب است در آثار خویش-مثنوی و دیوان حافظ- به تبیین و تشریح این دو مقام از منظر قرآنی، روایی ، عرفانی و کلامی پرداخته اند که در مثنوی مبحث توکل و رضا که مباحثی عرفانی هستند با دو مبحث کلامی جبر و اختیار ارتباط یافته اند و حافظ در دیوان خویش به توکل با از منظر قرآنی آن نگریسته است.

در مثنوی معنوی توکل بسامد گسترده ای داشته است . مولوی ، حکایاتی در معنی توکّل به معنای اسباب و جهد دارد ، البته کارآیی اسباب به معنی عزل مسبب الأسباب نیست. همین ابزار و آلات و اعضا و جوارحی که خداوند برای انسان قرار داده است ، بی زبان ، مراد او را در استفاده از آن ها بیان می دارد .

 

اگرچه اغلب نیازهای انسان با توسل به همین اسباب دنیوی مرتفع می شود ، مولوی بر اساس اعتقادات کلام اشعری ، این نکته را نیز متذکر می شود که قدرت حق ، از برگرداندن جریان اسباب ، ناتوان نیست و هرگاه بخواهد می تواند اثر اسباب را محو سازد.

 

مولوی در باب توکّل در دو موضع از مثنوی بطور مفصل به بحث توکل پرداخته و در باقی مواضع به اجمال از آن گذشته است. دو بحث مفصل مولوی در باب توکل ، در صورت و محتوا قریب الافق است. نخست در دفتر اول بیت (908) به بعد گفت و گویی میان شیر و نخچیران ترتیب می دهد و باریک ترین نکات را به نحو هنرمندانه ای از زبان حیوانات بیان می دارد. چیرگی و شیوایی بیان مولوی در این بحث ، حقّاً که اعجاب انگیز است. دوم در دفتر پنجم بیت (2380) به بعد که گفت و گویی میان خر و روباه بر می سازد و دقایق شگفت انگیزی در باب توکل و نسبتِ آن با سعی و تلاش بنده از زبان آن دو حیوان بازگو می کند. و البته مولوی نقدهایی را به متوکلان زمان خود از زبان شخصیت های داستانی وارد ساخته است ولی مقام رضا بسامد اندکی داشته است زیرا رضا عموماً با تسلیم گره می خورد و سلوک عرفانی مولوی سلوکی است بر پایة اختیار انسانی و نه جبر مطلق. به عکس مثنوی در دیوان حافظ رضا بازتاب وسیعی داشته است چرا که خواجه نگرشی رضای تؤام با تسلیم جبرگرایانه است امّا توکّل در دیوان او چندان بازتابی نداشته است .

توکّل و رضا در اشعار این دو شاعر در معانی متعدد و متنوعی استعمال شده اند و در بعض موارد این معانی با هم اشتراک دارند که حاکی از نگرش عرفانی یکسان دو شاعر به این دو مقوله است و در بعض موارد با هم تفاوت دارند که این تفاوت ها در حقیقت ناشی از نگرش ممتازِ عرفانی این دو شاعر به دو مقولة توکل و رضا می باشد.در کُل نگرش مولوی در باب رضا و توکل در حقیقت دنبالة مباحثی است که طیّ قرون و اعصار طولانی در میان سلسله های تصوف استمرار داشته است امّا نگرش حافظ به این دو مقوله نگرشی شخصی و فردی است که با تصوّف و عرفانِ پیش ازو چندان ارتباطی ندارد.

پیشینه ی عمده ی پژوهش حاضر کتاب های عرفانی است که در زمینه ی مقامات و حالات عرفانی نگاشته شده اند.

یافتن اشعار مبتنی بر رضا و توکّل در اشعار این دو شاعر که از بزرگان ادب فارسی هستند بررسی و نقد و کاربردشان در زمان ها و مکان های گوناگون دید و نگرش غالب مخاطبان را نسبت به این دو مقام عرفانی تغییر می دهد به این معنی که توکّل به هیچ وجه منافی با جهد و کوشش و توسّل به اسباب طبیعی دنیایی نیست بلکه آن جا که انسان اسباب را دربرآوردن حاجات و اعطای رزق مؤثر حقیقی بداند ، در توکّلش خدشه وار می گردد و آن جا که سالک در مقام شکوه به حق و نه شکوه از حق برآید در مقام رضای او هیچ گونه خللی واردنمی گردد.

دراین پ‍‍ژوهش كه در پنح فصل تهیه وتنظیم شده است برای دستیابی بهتر ومفید تربه اطلاعات ازروش اسنادی وكتابخانه ای استفاده شده است وپژوهشگربامراجعه به منابع ومآخذ نوشتاری اعم از كتاب ومقاله كه شامل ابیاتی از مثنوی ودیوان حافظ كه دربرگیرنده ی دومقام توكل ورضامی باشندوهمچنین با مراجعه به كتابهای عرفانی كه درزمینه مقامات وحالات عرفانی نگاشته شده اند؛اطلاعات وداده های موردنیاز راجمع آوری نموده است .

 

پژوهش حاضر برآنیم تا به تبیین جایگاه توکل و رضا در مثنوی معنوی و دیوان حافظ و تبیین مشترکات و مفترقات این دو شاعر در باب این دو مقام بپردازیم.

 

 

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چكیده

ساختار به شیوه ی سازماندهی و مجموع روابط عناصر و اجزای سازنده ی اثر اطلاق می شود و تحلیل ساختاری چگونگی روابط میان عناصر اثر را بررسی می نماید.در كنار آن محتوای اثر نیز به عنوان فكر و اندیشه ی غالب بر آن یكی از مهم ترین این عناصر به شمار می رود و لذا با تحلیل و بررسی محتوا در كنار ساختار اثر می توان به شناخت همه جانبه ی آن یاری نمود.

در نگارش این پژوهش سعی بر آن است كه  شیوه ی مذكور بر روی داستان های كوتاه” بهرام صادقی“،نویسنده ی نامدار دهه ی سی و چهل پیاده شود و با تحلیل ساختاری و محتوای آثار وی سبك نویسندگی او را ارزیابی گردد.

وی از سال1335 با چاپ داستان های كوتاه در مجلّات ادبی فعالیت ادبی خود را آغاز نمود و به زودی توانست با تكیه بر طنزی ظریف و روانكاوی عمیق شخصیت های داستان هایش به عنوان نویسنده ای صاحب سبك در عرصه ی ادبی آن روزگار مطرح گردد.گرچه دوران خلّاقیّت هنری او چندان طولی نكشید  اما در همین مدت كوتاه داستان هایی فراموش ناشدنی آفرید.

از مهم ترین مضامین داستان هایش ناامیدی مزمن،سرخوردگی توأم با پوچی،مرگ اندیشی،ترس،تنهایی و البته انتقاد از نابسامانی های اجتماعی ایجاد شده پس از كودتا و نیز ترسیم هدفمند آشفتگی مناسبات خانوادگی است.

گمنامی عجیب و مرموز صادقی در جامعه ی ادبی ایران،نگارنده را بر آن داشت تا با بررسی الگوی داستان های كوتاه وی كه در كتاب“سنگر و قمقمه های خالی”به چاپ رسیده اند،توانایی های او در زمینه ی كوتاه نویسی جدید و نیز تأثیرگذاری او بر آیندگان را به خوانندگان نشان دهد.

 

واژه های كلیدی: ساختار – محتوا – داستان كوتاه – بهرام صادقی

                                                             فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                        صفحه

كوته نوشت ها      ………………………………………………………………………………………………………………..            ..           د

پیشگفتار ………………………………………………………………………………………………………        …………………………….           ذ

فصل اول :كلیات

1 – 1 داستان كوتاه……………………………………………………………………………………………………………………        …          1

1-2ساختار………………………………………………………………………………………………..           …………………………….           6

1-3 ساختارگرایی…………………………………………………………………………………………………………………..           6

1-4 زندگی نامه ی بهرام صادقی…………………………………………………………………           …………………………….           8

1-4-1 فعالیت های ادبی بهرام صادقی……………………………………………………… …………………………….           10

1-4-2 خدمت سربازی در سروك یاسوج………………………………………………………………………………….          ..           11

1-4-3تحویل دیرهنگام پایان نامه ی درسی و اخذ درجه ی دكترای طبابت……………………………….          12

1-4-4 ازدواج………………………………………………………………………………………………………………………….           ..           13

1-4-5 كسب جایزه ی ادبی فروغ………………………………………………………………            …………………………….           13

1-4-6 داستان گویی شفاهی……………………………………………………………………. …………………………….           15

1-4-7 بدرور مادر و خاموشی بهرام…………………………………………………………………………………………..          .           16

1-4-8اندوهیاد بهرام صادقی……………………………………………………………………………………………………           .           17

1-4-9 سال شمار زندگی و آثار بهرام صادقی…………………………………………………………………………..           20

فصل دوم : ساختار داستان های كوتاه صادقی

2-1 پیرنگ………………………………………………………………………………………………..           …………………………….           29

2-1-1 شروع داستان…………………………………………………………………………………            …………………………….           31

2-1-1-1 شیوه های شروع داستان…………………………………………………………….            …………………………….           31

2-1-1-2شروع داستان های صادقی…………………………………………………………..            …………………………….           32

2-1-2 گره افكنی……………………………………………………………………………………..            …………………………….           35

2-1-2-1 گره افكنی در داستان های صادقی…………………………………………………………………………….           36

2-1-3 كشمكش………………………………………………………………………………………            ……………………………..          38

2-1-3-1 انواع كشمكش…………………………………………………………………………..           

 ………………………………         38

2-1-3-2 كشمكش در داستان های صادقی……………………………………………….            ………………………………         39

2-1-3-2-1كشمكش انسان با انسان…………………………………………………………………………………………         39

2-1-3-2-2 كشمكش انسان با خود………………………………………………………………………………………….         40

2-1-3-2-3 كشمكش انسان با جامعه……………………………………………………………………………………….         41

2-1-3-2-4 كشمكش دو گروه از انسان ها با هم………………………………………………………………………..         42

2-1-3-2-5 كشمكش انسان با طبیعت……………………………………………………………………………………..         42

2-1-3-2-6 كشمكش انسان با حیوان………………………………………………………………………………………..        42

عنوان                                                                                                                          صفحه

2-1-3-2-7 كشمكش حیوان با حیوان……………………………………………………………………………………….        42

2-1-3-2-8 كشمكش انسان با عوامل موهوم و فراطبیعی…………………………………………………………….        42

2-1-3-2-9 كشمكش انسان با دستاوردهای بشری…………………………………………………………………….        43

2-1-3-2-10 كشمكش های جسمانی………………………………………………………………………………………        43

2-1-3-2-11 كشمكش های اخلاقی……………………………………………………………………………………………..     44

2-1-3-2-12 كشمكش عاطفی………………………………………………………………………………………………….        44

2-1-3-2-13 كشمكش ذهنی……………………………………………………………………………………………………        45

2-1-4 حالت تعلیق یا هول و ولا…………………………………………………………………………………………………       46

2-1-4-1 راه های ایجاد تعلیق در داستان…………………………………………………………………………………….       47

2-1-4-2 تعلیق و انتظار در داستان های صادقی……………………………………………………………………………      47

2-1-4-2-1 حالت تعلیق در داستان با مطرح كردن یک راز سر به مهر………………………………………….       47

2-1-4-2-2حالت تعلیق در داستان با قرار دادن شخصیت ها در

موقعیت های دشوار……………………………………………………………………………………………………………………..       49

2-1-4-2-3 حالت تعلیق در داستان با پیروزی ظاهری شخصیت منفی

و غافلگیری مخاطب با پیروزی نهایی شخصیت مثبت……………………………………………………………………      50

2-1-5 بحران………………………………………………………………………………………………………………………………       51

2-1-5-1 بحران در داستان های صادقی……………………………………………………………………………………….       51

2-1-6 نقطه ی اوج………………………………………………………………………………………………………………………      56

2-1-6-1 نقطه ی اوج داستان های صادقی……………………………………………………………………………………      57

2-1-7 گره گشایی……………………………………………………………………………………………………………………….      59

2-1-7-1 گره گشایی در داستان های صادقی………………………………………………………………………………..      59

2-1-8 پایان………………………………………………………………………………………………………………………………..      62

2-1-8-1 روش های پایان بندی……………………………………………………………………………………………………      62

2-1-8-2 پایان بندی در داستان های صادقی……………………………………………………………………………….       63

2-1-9 روایت………………………………………………………………………………………………          …………………………………       68

2-1-9-1روایت شناسی……………………………………………………………………………………………………………….       69

2-1-9-2 نظریه ی روایت لباو………………………………………………………………………………………………………….   70

2-1-9-3 تطبیق دو داستان از داستان های صادقی با نظریه ی روایت لباو…………………………………..         71

2-1-9-3-1 تطبیق داستان زنجیر بر اساس نظریه ی لباو……………………………………………………………..       71

2-1-9-3-2تطبیق داستان كلاف سردرگم بر اساس نظریه ی لباو…………………………………………………..       75

2-2 شخصیت………………………………………………………………………………………………………………………………      77

2-2-1 تعریف………………………………………………………………………………………………………………………………      77

2-2-2 اقسام شخصیت…………………………………………………………………………………………………………………      77

 

 

عنوان                                                                                                                   صفحه

2-2-3 شخصیت پردازی……………………………………………………………………………………………………………..       80

2-2-4 شخصیت در داستان های كوتاه صادقی…………………………………………………………………………….        81

2-2-4-1 تحلیل شخصیت های داستان های صادقی براساس الگوی

اول “شخصیت ایستا و پویا”………………………………………………………………………………………………………..       81

2-2-4-1-1شخصیت های ایستا در داستان های صادقی……………………………………………………………..        81

2-2-4-1-2شخصیت های پویا در داستان های صادقی……………………………………………………………….        82

2-2-4-2 تحلیل شخصیت های داستان های صادقی براساس

الگوی دوم”شخصیت اصلی و فرعی”………………………………………………………………………………………………      87

2-2-4-2-1 شخصیت های اصلی در داستان های صادقی…………………………………………………………..         87

2-2-4-2-2 شخصیت های فرعی در داستان های صادقی…………………………………………………………..         88

2-2-4-2-3 شخصیت های پس زمینه در داستان های صادقی……………………………………………………         90

2-2-4-3 تحلیل شخصیت های داستان های صادقی براساس

الگوی سوم”شخصیت های قراردادی،نوعی و…”…………………………………………………………………………..        94

2-2-4-3-1 شخصیت های نوعی در داستان های صادقی…………………………………………………………..         94

2-2-4-3-2 شخصیت های قراردادی در داستان های صادقی………………………………………………………         100

2-2-4-3-3 شخصیت های تمثیلی در داستان های صادقی………………………………………………………..         101

2-2-4-3-4 شخصیت های همه جانبه در داستان های صادقی…………………………………………………..         103

2-2-5 شگردهای شخصیت پردازی در داستان های كوتاه صادقی………………………………………………..         104

2-2-5-1 معرفی شخصیت ها به صورت غیر مستقیم………………………………………………………………….         104

2-2-5-1-1 معرفی شخصیت ها به نحو غیرمستقیم از طریق عمل داستانی آن ها……………………….         104

2-2-5-1-2 معرفی شخصیت ها به نحو غیرمستقیم از طریق گفتگو……………………………………………         107

2-2-5-2 معرفی شخصیت ها به صورت مستقیم……………………………………………………………………….         110

2-2-5-2-1  معرفی شخصیت ها به صورت مستقیم از طریق توضیح نویسنده………………………….            111

2-2-5-2-2  معرفی شخصیت ها به صورت مستقیم از طریق گفتگو…………………………………………..          111

2-2-5-2-3  معرفی شخصیت ها به صورت مستقیم از طریق نامگذاری………………………………………          112

2-2-5-3 معرفی شخصیت ها از طریق درون پردازی آن ها

(شگرد جریان سیال ذهن)………………………………………………………………………………………………………..          113

2-2-6 الگوی شخصیت براساس نظریه ی گراماس……………………………………………………………………….        128

2-2-6-1بررسی سه داستان صادقی براساس الگوی پیشنهادی گراماس……………………………………….         130

2-2-6-1-1بررسی طرح شخصیتی داستان هفت گیسوی خونین………………………………………………..         130

2-2-6-1-2بررسی طرح شخصیتی داستان مهمان ناخوانده در شهر بزرگ………………………………….          131

2-2-6-1-3بررسی طرح شخصیتی داستان اذان غروب…………………………………………………………………        132

2-3 درونمایه……………………………………………………………………………………………………………………………………. 134

 

 

عنوان                                                                                                                  صفحه

2-3-1 انواع درونمایه…………………………………………………………………………………………………………………         135

2-3-2 نحوه ی ارائه ی درونمایه………………………………………………………………………………………………..         135

2-3-3 درونمایه ی داستان های صادقی……………………………………………………………………………………..         135

2-4 زاویه ی دید……………………………………………………………………………………………………………………………..   138

2-4-1 انواع زاویه ی دید……………………………………………………………………………..          ……………………………….        138

2-4-2 زاویه ی دید در داستان های صادقی…………………………………………………………………………………        141

2-4-3 آشنایی زدایی های صادقی در مبحث راوی……………………………………………………………………….        147

2-5 سبك…………………………………………………………………………………………………………………………………………  148

2-5-1 سبك داستان های صادقی………………………………………………………………           ………………………………..        149

2-5-1-1 ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………          ………………………………….      149

2-5-1-1-1 حصیصه های لغوی در سبك صادقی…………………………………….. ………………………………….      149

2-5-1-1-2خصیصه های نحوی در سبك صادقی……………………………………………………………….. ……….      157

2-5-1-2 ویژگی های ادبی……………………………………………………………………….            …………………………………       159

2-5-1-2-1 ظرافت های بیانی………………………………………………………………….            …………………………………       159

2-5-1-2-2 ظرافت های بدیعی………………………………………………………………..            ………………………………….      160

2-5-1-2-3 طنز………………………………………………………………………………………………………………………..        ……..      162

2-5-1-2-4 توصیفات داستانی………………………………………………………………………………………………….         ……..      166

2-5-1-3 ویژگی های فكری……………………………………………………………………………………………………………..  169

2-6 نثر………………………………………………………………………………………………………….        ……………………………………     172

2-6-1 نثر داستان های صادقی………………………………………………………………….            …………………………………       172

2-7 لحن……………………………………………………………………………………………………….       …………………………………..     174

2-7-1 لحن داستان های صادقی…………………………………………………………………………………………………       174

2-7-1-1 لحن راوی………………………………………………………………………………… ………………………………..        174

2-7-1-2 لحن شخصیت ها………………………………………………………………………………………………………..       175

2-8 فضا و رنگ…………………………………………………………………………………………………………………………..       ……        178

2-8-1 فضا و رنگ در داستان های صادقی…………………………………………………………………………………….       178

2-9 زمان…………………………………………………………………………………………………………………………………….       …..        180

2-9-1 زمان در آثار صادقی………………………………………………………………………………………………………..         181

2-10 مكان……………………………………………………………………………………………………………………………………..   186

2-10-1 شیوه های ارائه ی مكان داستان……………………………………………………………………………………         187

2-10-2 مكان در داستان های صادقی……………………………………………………………………………………….         187

2-10-3 شیوه ی ارائه ی مكان در داستان های صادقی………………………………………………………………          190

 

 عنوان                                                                                                                          صفحه

فصل سوم : محتوای داستان های كوتاه صادقی

3-1 محتوا در آثار صادقی…………………………………………………………………………..            …………………………….           192

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………..          …………………………….           206

 

فهرست شكل ها

عنوان                                                                                                                          صفحه

شكل 1-1 بهرام صادقی در آزمایشگاه زیست گیاهی در حال پژوهش ………………………………………….         13

شكل1-2تصویر لوح اهدایی مراسم فروغ فرخزاد به بهرام صادقی…………………………………………………..        14

شكل1-3تصویر پشت لوح اهدایی مراسم فروغ فرخزاد به بهرام صادقی………………………………………….        15

شكل2-1 نحوه ی شكل گیری كشمكش در داستان……………………………………………………………………..        38

شكل2-2 كشمكش های داستان های صادقی بر اساس دیدگاه اول……………………………………………….        44

شكل2-3 كشمكش های داستان های صادقی بر اساس دیدگاه دوم………………………………………………        45

شكل2-4 طرق مختلف شخصیت پردازی……………………………………………………………………………………..        70

جدول2-1 شیوه های شخصیت پردازی در داستان های صادقی…………………………………………………….        108

شكل2-5 شخصیت پردازی در داستان فردا در راه است…………………………………………………………………        110

شكل 2-6 شخصیت پردازی در داستان وسواس……………………………………………………………………………..       110

شكل 2-7 شخصیت پردازی در داستان كلاف سردرگم………………………………………………………………….        110

شكل 2-8 شخصیت پردازی در داستان گردهم………………………………………………………………………………       111

شكل 2-9شخصیت پردازی در داستان داستان برای كودكان………………………………………………………….        111

شكل 2-10شخصیت پردازی در داستان نمایش در دو پرده…………………………………………………………..        111

شكل 2-11شخصیت پردازی در داستان باكمال تأسف………………………………………………………………….        112

شكل 2-12شخصیت پردازی در داستان سنگر و قمقمه های خالی……………………………………………..         112

شكل 2-13شخصیت پردازی در داستان غیرمنتظر……………………………………………………………………….        112

شكل 2-14شخصیت پردازی در داستان آقای نویسنده تازه كار است………………………………………….           113

شكل 2-15شخصیت پردازی در داستان سراسرحادثه…………………………………………………………………..        113

شكل 2-16شخصیت پردازی در داستان دراین شماره………………………………………………………………….         113

شكل 2-17شخصیت پردازی در داستان تدریس در بهار دل انگیز………………………………………………           114

شكل 2-18شخصیت پردازی در داستان زنجیر…………………………………………………………………………….         114

شكل 2-19شخصیت پردازی در داستان قریب الوقوع………………………………………………………………….          114

شكل 2-20 شخصیت پردازی در داستان هفت گیسوی خونین………………………………………………….           115

شكل 2-21 شخصیت پردازی در داستان اذان غروب………………………………………………………………….           115

شكل 2-22 شخصیت پردازی در داستان تأثیرات متقابل…………………………………………………………..           115

شكل 2-23 شخصیت پردازی در داستان یک روز صبح اتفاق افتاد …………………………………………. 116

شكل 2-24 شخصیت پردازی در داستان صراحت و قاطعیت…………………………………………………….            116

شكل 2-25 شخصیت پردازی در داستان آوازی غمناك برای یک شب بی مهتاب…………………..  116                                                                                                                

شكل 2-26 شخصیت پردازی در داستان خواب خون………………………………………………………………..           117

شكل 2-27 شخصیت پردازی در داستان عافیت………………………………………………………………………..          117

 

عنوان                                                                                                                                   صفحه

 شكل 2-28 شخصیت پردازی در داستان مهمان ناخوانده در شهر بزرگ…………………………………. 117

شكل2-29 شگردهای شخصیت پردازی در داستان های بهرام صادقی…………………………………….. 118

شكل2-30 الگوی شخصیتی گراماس………………………………………………………………………………………….         119

شكل2-31 طرح شخصیتی داستان فردا در راه است بر اساس نظریه ی گراماس…………………….   120

شكل2-32 طرح شخصیتی داستان مهمان ناخوانده… بر اساس نظریه ی گراماس……………………  121

شكل2-33 طرح شخصیتی داستان اذان غروب بر اساس نظریه ی گراماس…………………………………           122

شكل2-34 گونه های روایت…………………………………………………………………………………………………….           139

شكل2-35 ساختار روایت در نظریه ی لباو………………………………………………………………………………….        141

شكل2- 36سبك داستان های صادقی…………………………………………………………………………………………        170

شكل2-37 انواع زمان در داستان…………………………………………………………………………………………………        180

شكل2-38 انواع مكان در داستان………………………………………………………………………………………………..         186

 

پیشگفتار

 

تبیین مسئله ی پژوهشی و اهمیت آن

امروزه در ارتباط با كلیات داستان كوتاه و اصول نقد این نوع ادبی،مقالات و آثار متعددی به رشته ی تحریر درآمده است. اما بررسی ساختار و محتوای داستان های كوتاه همواره مورد كم لطفی پژوهشگران واقع شده است و یا در صورت وجود آثاری معدود در این زمینه،عمده ی توجه محققان به شاهكارها و آثار بزرگ و زبانزد ادبیات فارسی بوده منحصر گشته و آثار نویسندگان گمنامی چون بهرام صادقی كمتر در مركز توجه قرار گرفته است.

به هر صورت،نگاه عمیق به عناصر درونی داستان و كشف الگوی پیوند آن ها دركی همه جانبه تر از ماهیت این نوع هنر ایجاد می كند و این منجر به ایجاد توسعه،خلاقیت و تحول در مسیرِ رو به ركودِ داستان نویسی خواهدشد.

این مسئله در كنار اهمیت غیرقابل انكار داستان كوتاه در طرح درام زندگی انسان و تحقق آمان های عظیم،نگارنده را برآن داشت تا به جای پرداختن به آثار سنتی و شاهكارهای ادبی به ادبیات معاصر و آثار گمنام این عرصه بپردازد تا افقی ناشناخته را در این زمینه در مقابل چشمان علاقمندان آن ترسیم نماید.درجهت تحقق این هدف آثار كوتاه بهرام صادقی انتخاب گردید.

بهرام صادقی نویسنده ی توانای دهه ی سی و چهل است كه داستان های كوتاه طنزآمیز وی به عنوان نقطه ی عطف هنر نویسندگی اش با تسلط فراوان بر فرم نوشته شده اند به نحو حیرت انگیزی سال های پس ازكودتا را نشان می دهند و بیش از هر چیز هنر داستان هستند نه گزارش اجتماعی یا روانی.

مهمترین مضمون داستان هایش جست و جو در عمیق ترین لایه های ذهنی بازماندگان نسل شكست است.این جستجوی خلاقه باعث می شود كه داستان هایش از لحاظ تنوع و تازگی در شكل و شیوه داستان گویی از بهترین های داستان نویسی فارسی گردند.

نوگرایی صادقی یا بهتر بگوییم پسانوگرایی او چه در درونمایه ی داستان ها و چه در شكل و ساختار آنها مسئله ای است كه در نویسندگان هم عصر و نیز نویسندگان نسل بعد از او به ندرت دیده می شود.

از ویژگی های اخلاقی صادقی پرهیز از مطرح شدن و دوری از هرگونه سر و صدا و مصاحبه با روزنامه ها و جراید و عدم نقد كارهای دیگران بود و این یكی از دلایل ناشناخته ماندن او در جهان داستان نویسی است.

در پژوهش حاضر سعی بر این است كه پرده از هنر و توانایی های گمنام و ناشناخته ی او در زمینه ی كوتاه نویسی برداشته شود.

اهداف پژوهش

• بررسی و تحلیل محتوایی و ساختاری داستان های كوتاه بهرام صادقی.
• پرداختن به كنش ها و نقش های داستانی از طریق شكستن متن و تجزیه ی آن به عناصر سازنده.
• پرداختن به ارتباط موجود میان عناصر تجزیه شده ی داستان و شناخت سبك خاص صادقی از این طریق.
• ارائه ی الگویی مشخص و كلی از سبك نویسندگی بهرام.

فرضیات یا پرسش ها

• در آثار صادقی چه عامل و عنصری نقش تعیین كننده در پیشبرد روند داستان دارد؟
• تا چه اندازه بهرام صادقی در ارائه ی یک الگوی سبكی خاص خود،موفق عمل نموده است؟
• توانایی های نویسندگی بهرام صادقی در كدام عرصه ی داستانی بیشتر است؟
• طنز صادقی در شكل گیری زبان و سبك داستان هایش تأثیرگذار است.
• محتوای آثار صادقی محتوایی اجتماعی-درونی است و این امر بر ساختار تأثیر گذاشته است و بالعكس.

 

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                   صفحه

 

چکیده

مقدمه: 1

فصل اول:

کلیات تحقیق

فصل دوم:

تعاریف و مقدمات

2-1-مکتب اکسپرسیونیسم. 7

2-1-2-کارکرداکسپرسیونیسم در ادبیات اروپا 10

نمایشنامه«بیداری بهار»اثرفرانکودکینت(1906) 12

نمایش«پسر»اثر«هازنکلهور»سال (1916) 12

2-1-3- افول اکسپرسیونیسم. 13

2-1-4-تصویرانسان در هنر اکسپرسیونیستی.. 14

تابلو «شب پرستاره» اثر«ونسانونگوگ»نقاش هلندی، (سال1889) 15

2-2-شباهت اتفاقی یکی از پیشروان اکسپرسیونیسم با مولانا 19

2-2-1تكنیک و سبك: 21

2-2-2-شهرت پس از مرگ.. 22

2-2-3یک تفاوت مهم. 22

2-3- مولانا و اکسپرسیونیسم. 24

2-3-1-هنجارشکنی در اندیشه وسلوک مولانا 28

فصل سوم:

مبانی و ویژگی های عمده مکتب اکپرسیونیسم با نگاهی به تجلی آنها درغزلیات شمس

 

 

فصل چهارم:

درون مایه های غالب آثار اکسپرسیونیستی و بررسی مصادیق آن در غزلیات شمس(شباهتهاوتفاوتها)

4-درون مایه های غالب آثاراکسپرسیونیستی و بررسی مصادیق آن در غزلیات شمس(شباهتهاوتفاوتها) 50

4-1-ذهنیت گرایی.. 51

4-2-1-استعاره اكسپرسیونیستی.. 61

4-2-2-استعاره و بسامدآن در غزلیات: 63

4-3-عشق از نظراکسپرسیونیستها 69

4-3-1-عشق در قاموس عرفان. 70

-سماع. 80

4-4-1-دعوت به خاموشی درتقابل با سماع. 92

4-5-مرگ.. 94

فصل پنجم:

تفاوتها

5-تفاوتها: 102

فصل ششم:

نتایج و پیشنهادات

 

 

چکیده

 

اوایل قرن بیستم، اروپا شاهد پاگرفتن و ریشه دواندن جنبشی ادبی هنری موسوم به اکسپرسیونیسم بود که اساس آن بر نمایش احساسات تند وتیز با روش های غیرمتداول، ذهنیت گرایی افراطی، هنجارشکنی و نوگرایی بود. عشق، مرگ، ترس و … از دغدغه های انسان معاصر هستند که اکسپرسیونیسم با حساسیت ویژه ای به آن پرداخته است.

«غزلیات شمس» آیینه شوریدگی ، عشق سرمستانه و نماینده بی قراری و بی تابی مولانا در فراق شمس است. او این هیجانات روحی اش را در حال سماع و دریدن پرده های خویشتن داری در قالب غزلیات ریخته است. سایر مؤلفه هایی که مبنای اکسپرسیونیسم هستند و هم چنین درون مایه هایی مشترک را می توان در ساختار ظاهری و محتوایی «غزلیات شمس» یافت و بررسی کرد.

این پایان نامه به تجلی مبانی مکتب اکسپرسیونیسم در غزلیات شمس و تفاوت های این دو پرداخته است.

کلید واژه:

اکسپرسیونیسم ،مولانا ، هنجار شکنی ،ذهنیت گرایی ،استعاره ،عشق ،سماع ، مرگ

 

مقدمه:

مکتب اکسپرسیونیسم (هیجان نمایی) یکی از پدیده های پر طرفدار قرن بیستم، نوعی جهان بینی مبتنی بر انفجار  عواطف و احساسات عمیق  و ابراز آنها با شیوه های پرخاشگرانه و به دور از آرامش، طغیان علیه سنت های معمول و پذیرفته شده جامعه است.به نظر می رسد این خصوصیات در آثار  مولانا به عنوان یکی از برجسته ترین عارفان وشاعران ادب فارسی نیز قابل پی گیری باشد. عرفان خلسه وار و شطح آلود، فرا رفتن از واقعیت و سطوح ظاهری، احساس مداری و بیان تأویلی، نفی سنت های منجمد و بهره گیری ازشیوه های بیانی خاص به ویژه حس آمیزی  و نیز برخی موضوعات و مضامین مشترک از جمله موارد شباهت و نزدیکی اکسپرسیونیست ها و مولانا است.در حالی که نوع نگاه هدفمند عرفانی و شهود آمیز او در مقابل  جهان بینی پوچ گرایانه ی اکسپرسیونیست های سرخورده از مدرنیسم و جنگ جهانی؛ مهم ترین اختلاف مولوی و اکسپرسیونیسم است.

با نگاهی به شعر مولانا شباهت هایی در رویکرد های کلی روش ها و ابزارها و فنون آفرینش   شاعرانه ی او با اکسپرسیونیست ها به چشم می آید، به ویژه که بسیاری از هنرمندان اکسپرسیونیست انگیزه اصلی یا یکی از مهم ترین زمینه های خلق آثار خویش را تعلق به عرفان شرقی دانسته اند. بنا بر این در این پایان نامه نحوه ی بروز برخی از دست آورد های فکری، روش های بیانی و شگردهای آفرینش هنری اکسپرسیونیسم در غزلیات شمس بررسی می شود وشباهت های متعدد و البته اختلاف های مهم میان مولانا و اکسپرسیونیست های قرن بیستمی یادآوری می گردد.

درباره مکتب هنری و ادبی اکسپرسیونیسم سخن بسیار گفته شده و آثار بسیاری نگارش یافته است، همان طور که درباره مولانا و شعر و اندیشه او نیز آثار بسیاری به صورت کتاب و مقاله و پایان نامه عرضه شده است.اما درباره موضوع تحقیق ما وبنا بر جستجوی فراوان جز مقاله کوتاهی با عنوان «اکسپرسیونیسم انتزاعی در آثار مولوی» از خانم فاطمه مصدری که در روز نامه شرق به چاپ رسیده است، اثری دیده نشد.  این مقاله نگاه گذرایی به این مقوله داشته و به عمق مطالب و یا بیان مثال و مصادیق ادعای مطرح شده نپرداخته است.

شناخت مولانا و آگاهی از نسبتی  که او با زیر بناهای فکری و هنری روز گار ما برقرار می کند کوششی فر هنگی  و علمی است که افزون بر گسترش دامنه ی پژوهش های علمی می تواند ما را به خودآگاهی  بیشتر فرهنگی برساند.

در بررسی غزل ها «کلیات شمس به تصحیح استاد فروزانفر» و «گزیده غزلیات شمس به تصحیح دکتر شفیعی کدکنی» اساس کار قرار گرفته است.

ارجاع ابیات به صورت :«مولوی ،سال نشر،شماره صفحه »آمده است.

دکتر محمود براتی

 

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چکیده:

توبه اولین منزل سالکان قرب الهیست که گذر از آن امکان پذیر نیست، راهی بی انتها ، در بی گشوده، خوانی گسترده، رحمتی فراگیرنده ا ست که خداوند آن را برای بندگان خود مهیا نموده.

توبه از مقولة لفظ نیست، انقلاب روحی در انسان است که لفظ استغفرالله بیان این حالت است. اَمل نیست، عمل به فرامین ربّانیست، سکون نیست،حرکت به سوی اهداف و ارزش های متعالیست.

قیام مقدس قوای فرشته صفت انسان علیه قوای بهیمی صفت و شیطانی است؛مخالفت انسان علیه خود دروغین اوست..شستشو درچشمه سارآب حیات  وپاکی از لوث گناهست.

عروج روح به سوی،عزت ،عظمت ، فضائل وکرامت انسانی است

و نتیجه آن بار یافتن به آستان قدس الهی و بهشت ابدیست؛ بنا بر این جایگاه توبه در آثار منثور، منظوم و کلام معصومین(ع) بسیار رفیع و تبیین وتحلیل آن ضروری و از اهداف مهمّ تحقیق است.

روش تحقیق، اسنادی ،کتابخانه ای وبه صورت تحلیل محتواست.

درابتدا از منابع موجودفیش برداری وپس از بررسی ،بر اساس سیر تاریخی،به گونه ای که به انسجام مطالب،خدشه ای وارد نشود ،مطالب مدون شد.

کلید واژه ها: عرفان، سفر، نفس، مقام، توبه

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                     صفحه

 

فصل اول : کلیات

1ـ 1ـ اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………… 1

1ـ 2ـ فرضیات و پرسش های تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 1

1ـ  3 پیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………. 2

1ـ 4 تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن…………………………………………………………………………………………….. 3

1ـ 4 ـ1تعریف توبه……………………………………………………………………………………………………………………………. 4

1ـ 4ـ 2 توبه و مشتقات آن………………………………………………………………………………………………………………… 5

1ـ 4ـ 1 توبه و انابت………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1ـ 4ـ 3ـ1 مراتب و حقیقت انابت………………………………………………………………………………………………………. 7

1ـ 4ـ 3ـ 2 آثار انابت…………………………………………………………………………………………………………………………. 7

1ـ 4ـ 4 توبه و اوبت…………………………………………………………………………………………………………………………… 7

1ـ 4ـ 5 توبه، حال و مقام…………………………………………………………………………………………………………………… 8

1ـ 4ـ 6 توبه، جبر  و اختیار………………………………………………………………………………………………………………… 9

1ـ 4-6-1 خداوند تعیین کننده سرنوشت…………………………………………………………………………………………… 11

1ـ 4ـ7 موضوع توبه ـ…………………………………………………………………………………………………………………………. 13

1ـ 4-8 ارکان توبه……………………………………………………………………………………………………………………………… 13

1ـ 4ـ 9 شروط توبه…………………………………………………………………………………………………………………………… 14

1ـ 4ـ 9-1شرایط کمال توبه………………………………………………………………………………………………………………. 14

1-4-10توبه و استغفار……………………………………………………………………………………………………………………….. 15

 

فصل دوم: توبه از منظر قرآن کریم واحادیث معصو مین(ع)

درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 16

 

2ـ 1 توبه در قرآن و تفاسیر………………………………………………………………………………………………………………… 16

2ـ 1ـ 1 اولین توبه کننده…………………………………………………………………………………………………………………… 17

عنوان                                                                                                                                     صفحه

2ـ 1ـ 2 توبه وعلم……………………………………………………………………………………………………………………………… 17

2ـ 1ـ 3 توبه وزمان……………………………………………………………………………………………………………………………. 17

2ـ 1ـ 4توبه و اصلاح………………………………………………………………………………………………………………………….. 18

2ـ 1ـ 5توبه از کفر،شرک ونفاق………………………………………………………………………………………………………….. 19

2ـ 2  ا نواع توبه از دیدگاه قرآن کریم وتفا سیر……………………………………………………………………………………. 20

2ـ 2ـ1 توبه از کتمان…………………………………………………………………………………………………………………………. 20

2ـ 2ـ 2 توبه از ظلم به نفس………………………………………………………………………………………………………………. 21

2ـ 2ـ 3 توبه از محاربۀ با خدا ورسول………………………………………………………………………………………………….. 21

2ـ 2ـ 4 تو بۀ سا رق………………………………………………………………………………………………………………………….. 21

2ـ 2ـ5 توبه از ضایع کردن نماز وپیروی از شهوات……………………………………………………………………………….. 21

2ـ 2ـ6 توبه از قذف (نسبت زنا به زن مسلمان دادن)…………………………………………………………………………… 22

2ـ 3 آثار توبه از دیدگاه قرآن کریم وتفاسیر…………………………………………………………………………………………. 22

2ـ  3ـ1  توبه و پاکی…………………………………………………………………………………………………………………………. 22

2ـ 3-2 توبه و آسایش……………………………………………………………………………………………………………………….. 22

2ـ 3-3 توبه و فراوانی نعمت ها …………………………………………………………………………………………………………. 22

2ـ 3-4 توبه وبهشت………………………………………………………………………………………………………………………….. 23

2ـ 3-5 توبه و استقامت……………………………………………………………………………………………………………………… 23

2ـ 4توبه در احادیث معصومین(ع)………………………………………………………………………………………………………. 24

2ـ 4-1 توبه و پذیرش الهی……………………………………………………………………………………………………………….. 24

2ـ 4-2 شرایط پذیرش توبه……………………………………………………………………………………………………………….. 24

2ـ 4-3 توبه و ابلیس………………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2ـ 4-3ـ1 تأخیر در توبه…………………………………………………………………………………………………………………….. 25

2ـ 4-3-2 کوچک دانستن گناه …………………………………………………………………………………………………………. 25

2ـ 4-3-3تو به وتوجیه گناهان…………………………………………………………………………………………………………… 25

2ـ 4-4 آسان تر بودن ترک گناه…………………………………………………………………………………………………………. 26

2ـ 4ـ 1 زمان توبه……………………………………………………………………………………………………………………………… 26

2ـ 5  مراتب توبه از منظر احادیث معصومین(ع)………………………………………………………………………………….. 27

عنوان                                                                                                                                     صفحه

2ـ 5-1باز نگشتن به گناه…………………………………………………………………………………………………………………… 27

2ـ 5 -2 توبه از خا طرات نامناسب……………………………………………………………………………………………………… 27

2ـ 5-3توبۀ راستین……………………………………………………………………………………………………………………………. 27

2ـ 6 آثار توبه از منظر احادیث معصومین(ع)……………………………………………………………………………………….. 28

2ـ 6-1توبه ورحمت خدا……………………………………………………………………………………………………………………. 28

2ـ 6-2توبه وامید……………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

2ـ 6-3توبه وشفاعت………………………………………………………………………………………………………………………….. 28

2ـ 6-4توبه و بخشش…………………………………………………………………………………………………………………………. 28

2ـ 6ـ 5توبه ومحبّت خدا……………………………………………………………………………………………………………………. 28

2ـ 6ـ 6 توبه و سعادت……………………………………………………………………………………………………………………….. 29

2ـ 6ـ 7 توبه وپاکی از گناه…………………………………………………………………………………………………………………. 29

2ـ 6ـ 8توبه و عطر آن………………………………………………………………………………………………………………………… 29

2ـ 6ـ 9 توبه و شادی خداوند……………………………………………………………………………………………………………… 29

2ـ 6ـ 10 توبۀ پیوسته……………………………………………………………………………………………………………………….. 30

2ـ 6ـ 11توبه وعفو خدا……………………………………………………………………………………………………………………… 30

2ـ 6ـ 12 توبه و نعم الهی………………………………………………………………………………………………………………….. 30

2ـ 6ـ 13توبه و سعۀ رحمت………………………………………………………………………………………………………………. 30

2ـ 6-14……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

2ـ 7 توبه ودرمان سر گذشت توبه کنندگان در قرآن کریم……………………………………………………………………. 31

2ـ 7ـ 1 توبۀ انبیاء (ع)………………………………………………………………………………………………………………………. 31

2ـ 7-1-1 توبه آدم (ع)……………………………………………………………………………………………………………………… 31

2ـ 7-1-2توبۀ یونس(ع)…………………………………………………………………………………………………………………….. 32

2ـ 7-2توبۀجوانان……………………………………………………………………………………………………………………………… 32

2-7-2-1توبۀ بهلول…………………………………………………………………………………………………………………………… 33

2-7-3توبۀ متخلّفان ………………………………………………………………………………………………………………………….. 33

2-7-4سرگذشت توبه کنندگان دراحادیث معصومین(ع)……………………………………………………………………… 33

2-7-4-1توبۀ راهزن…………………………………………………………………………………………………………………………… 33

عنوان                                                                                                                                     صفحه

2-7-4-2توبۀ مرد گنهکار…………………………………………………………………………………………………………………… 34

فصل سوم: تحلیل عرفانی توبه

درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 36

3ـ 1تعریف توبه…………………………………………………………………………………………………………………………………. 36

3ـ 1ـ 1 توبه در لغت…………………………………………………………………………………………………………………………. 36

3ـ 1ـ 2تعریف توبه از دیدگاه بزرگان…………………………………………………………………………………………………… 37

3ـ 1ـ 2ـ 1 تعریف توبه از دیدگاه معصومین (ع)………………………………………………………………………………….. 37

3ـ 1ـ 2ـ 2تعریف توبه از دیدگاه عارفان………………………………………………………………………………………………. 37

3-1-2- 2ـ 1 میبدی…………………………………………………………………………………………………………………………. 37

3ـ 1ـ 2ـ 2ـ 2 هجویری…………………………………………………………………………………………………………………….. 38

3ـ 1ـ 2ـ 2ـ 3 مستملی بخاری………………………………………………………………………………………………………….. 38

3ـ 1ـ  2ـ 2ـ 4 کلابادی…………………………………………………………………………………………………………………….. 39

3ـ 1ـ 2ـ 2ـ 5 غزالی…………………………………………………………………………………………………………………………. 39

3ـ 1ـ 2ـ 2ـ 6 مکّی…………………………………………………………………………………………………………………………… 39

3ـ 1ـ 2ـ 2ـ 7  احمد جام…………………………………………………………………………………………………………………. 39

3ـ 1-2-2-8  ابن عطا    …………………………………………………………………………………………………………………… 40

3ـ 1ـ 2ـ 2- 9شیخ ابوالفتوح رازی    …………………………………………………………………………………………………. 40

3ـ 2 وجوب توبه………………………………………………………………………………………………………………………………… 41

3ـ 2ـ 1 دلایل وجوب توبه از دیدگاه عرفا……………………………………………………………………………………………. 41

3ـ 2ـ 1ـ 1 مکی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 41

3ـ 2ـ 1ـ 2غزالی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 41

3ـ 2ـ 1ـ 3میبدی……………………………………………………………………………………………………………………………… 42

3ـ 2ـ 1ـ 4طبرسی……………………………………………………………………………………………………………………………. 43

3ـ 2-1-5مستملّی بخاری………………………………………………………………………………………………………………….. 43

3ـ 2-1- 6   احمد جام……………………………………………………………………………………………………………………… 43

3ـ 3    موضوع توبه……………………………………………………………………………………………………………………………. 44

3ـ 3ـ 1 منشأ گناهان…………………………………………………………………………………………………………………………. 44

عنوان                                                                                                                                     صفحه

3ـ 3ـ 2  گناهان صغیره و گناهان کبیره………………………………………………………………………………………………. 44

3ـ 3-3    ا صرار بر گناه……………………………………………………………………………………………………………………… 45

3ـ3-4 کوچک شمردن گناه……………………………………………………………………………………………………………….. 45

3ـ 4 مراتب توبه………………………………………………………………………………………………………………………………… 46

3ـ 4ـ1 توبۀ با بصیرت……………………………………………………………………………………………………………………….. 46

3ـ 4ـ 2 توبۀ عوام………………………………………………………………………………………………………………………………. 47

3ـ 4ـ 3تأخیر در توبه…………………………………………………………………………………………………………………………. 47

3ـ 4ـ 4 توبه از امیدهای دروغین………………………………………………………………………………………………………… 47

3ـ 4ـ 5 کوچک شمردن گناه……………………………………………………………………………………………………………… 47

3ـ 4ـ 6 توبه کاذب…………………………………………………………………………………………………………………………….. 47

3ـ 4ـ 7 توبه از لذت یاد آوری گناه……………………………………………………………………………………………………… 48

3ـ 4ـ 8 توبۀ مداوم…………………………………………………………………………………………………………………………….. 48

3ـ 4ـ 9 توبه از اسباب گناه………………………………………………………………………………………………………………… 49

3ـ 4ـ 10 توبه از اخلاص نداشتن……………………………………………………………………………………………………….. 49

3ـ 4ـ 11 توبه ازخود پسندی……………………………………………………………………………………………………………… 50

3ـ 4ـ 12 توبۀ ناقص………………………………………………………………………………………………………………………….. 51

3ـ 4ـ 13 توبه از کوتاهی در عمل به وظیفه………………………………………………………………………………………… 51

3ـ 4ـ 14 مراتب توبه از دیدگاه ابوطالب مکی………………………………………………………………………………………. 51

3ـ 4ـ 14-1 گروه های چهارگانه مردم………………………………………………………………………………………………… 51

3ـ 4-15توبه از هر عملی بدون بدون توجه به خدا………………………………………………………………………………. 52

3ـ 5 حقیقت توبه……………………………………………………………………………………………………………………………… 53

3ـ 5ـ1فراموشی گناه………………………………………………………………………………………………………………………….. 53

3ـ 5ـ 2توبه وبازگشت………………………………………………………………………………………………………………………… 54

3ـ 5ـ 3پشیمانی وحسرت………………………………………………………………………………………………………………….. 54

3ـ 6 اسرار توبه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 54

3ـ 7 لطائف اسرار توبه………………………………………………………………………………………………………………………… 54

3ـ 8 انواع توبه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 55

عنوان                                                                                                                                     صفحه

3ـ 8- 1عوام و صوفیه…………………………………………………………………………………………………………………………. 55

3ـ 8ـ 2توبه گروه های مختلف مردم……………………………………………………………………………………………………. 56

3ـ 8ـ 3توبۀ از غفلت………………………………………………………………………………………………………………………….. 57

3ـ 8ـ 4توبۀ مقرّبین…………………………………………………………………………………………………………………………… 57

3ـ 8ـ 5توبۀ خالص……………………………………………………………………………………………………………………………. 57

3ـ 8ـ 6 توبۀ انابت واستجابت……………………………………………………………………………………………………………… 57

3ـ 8ـ 7توبۀ عام ،خاص وخاص الخاص……………………………………………………………………………………………….. 58

3ـ 9 دیدگاه های عرفا دربارة انواع توبه………………………………………………………………………………………………… 59

3ـ 9-1امام صادق (ع)………………………………………………………………………………………………………………………… 59

3ـ 9-2غزالی……………………………………………………………………………………………………………………………………… 59

3ـ 9ـ3هجویری…………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

3ـ 9ـ 3ـ 1ـ توبه مؤمنان، اولیاء و انبیا…………………………………………………………………………………………………. 59

3ـ 9ـ 4سراج طوسی………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

3ـ 9ـ 5 خواجه عبدالله………………………………………………………………………………………………………………………. 60

3ـ 9ـ 6 میبدی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60

3ـ 9ـ 7 قشیری…………………………………………………………………………………………………………………………………. 61

3ـ 10شرایط توبه……………………………………………………………………………………………………………………………… 61

3ـ 10-1توبه وندامت…………………………………………………………………………………………………………………………. 62

3ـ 10-2توبه ،سکوت واندوه……………………………………………………………………………………………………………….. 62

3ـ 10-3توبه،مخالفت با هوای نفس……………………………………………………………………………………………………. 62

3ـ 10-4توبه ومحاسبۀ نفس………………………………………………………………………………………………………………. 62

3ـ 10-5توبه ودوری از گناه  وگناهکاران……………………………………………………………………………………………… 62

3ـ 10ـ6توبه،استفادۀ از حلال……………………………………………………………………………………………………………… 63

3ـ 10ـ 7توبه،عمل به وظایف بندگی………………………………………………………………………………………………….. 63

3ـ 10ـ 8توبه،محو سنت های باطل……………………………………………………………………………………………………. 64

3ـ 10ـ 9توبه وترک شهوات……………………………………………………………………………………………………………….. 65

3ـ 10ـ 10توبه ودوری از خاطره های گناه…………………………………………………………………………………………… 65

عنوان                                                                                                                                     صفحه

3ـ 10ـ 11توبه واصلاح اعمال…………………………………………………………………………………………………………….. 65

3ـ 10ـ12توبه وحسن ظنّ به خدا……………………………………………………………………………………………………… 66

3ـ 11شروط توبه از منظر کمّل اولیاء…………………………………………………………………………………………………… 66

3ـ 11-1هجویری………………………………………………………………………………………………………………………………. 66

3ـ 11-1-1پذیرش توبه در ایّام گذشته………………………………………………………………………………………………. 67

3ـ 11-2سراج طوسی………………………………………………………………………………………………………………………… 67

3ـ 11-3مستملّی بخاری……………………………………………………………………………………………………………………. 67

3ـ 11ـ 4قشیری……………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

3ـ 11ـ 5 غزالی…………………………………………………………………………………………………………………………………. 68

3ـ 11ـ 6 میبدی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 68

3ـ 11ـ7 طبرسی………………………………………………………………………………………………………………………………. 69

3ـ 11-7-1 کیفیت توبه…………………………………………………………………………………………………………………….. 69

3ـ 11ـ7-2زمان توبه…………………………………………………………………………………………………………………………. 70

3ـ 11ـ8  احمد جام………………………………………………………………………………………………………………………….. 70

3-11-8-1توبه وامید…………………………………………………………………………………………………………………………. 70

3-11-9سلمی…………………………………………………………………………………………………………………………………… 70

3ـ 11-10مکّی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 71

3ـ 11ـ 11 شیخ ابوالفتوح رازی………………………………………………………………………………………………………….. 71

3ـ 12اسباب توبه ……………………………………………………………………………………………………………………………… 72

3ـ 12-1اسباب توبه کردن…………………………………………………………………………………………………………………. 72

3ـ 12-2اسباب عدم توبه…………………………………………………………………………………………………………………… 72

3ـ 12-2-1علاج توبه نکردن………………………………………………………………………………………………………………. 73

3ـ 12-2-1-1ایمان به آخرت و نا پایداری عمر…………………………………………………………………………………… 73

3ـ 12-2-1- 2   امید معقول……………………………………………………………………………………………………………… 73

3ـ 13آثار توبه…………………………………………………………………………………………………………………………………… 73

3ـ 13-1ظهور ایمان………………………………………………………………………………………………………………………….. 73

3ـ 13-2نورانیِّت قلب…………………………………………………………………………………………………………………………. 74

عنوان                                                                                                                                     صفحه

3ـ 13-3ستّاریّت خداوند……………………………………………………………………………………………………………………. 74

3ـ 13-4 آگاهی از غیب…………………………………………………………………………………………………………………….. 74

3ـ 13-5 طهارت روح………………………………………………………………………………………………………………………… 75

3ـ 13-6  ا فزایش قدرت وعزّت………………………………………………………………………………………………………….. 75

3ـ 13- 7  لطف الهی………………………………………………………………………………………………………………………… 76

3ـ 13-8شادی خداوند………………………………………………………………………………………………………………………. 76

3ـ 13-9  محبوب آسمان وزمین شدن……………………………………………………………………………………………….. 76

3ـ 13ـ 10 ورود به بهشت…………………………………………………………………………………………………………………. 77

3ـ 14آثار توبه نکردن…………………………………………………………………………………………………………………………. 77

3ـ 14-1 از دست دادن نعمت ها………………………………………………………………………………………………………… 77

3ـ 14-2 همّ وغم………………………………………………………………………………………………………………………………. 77

3ـ 14-3شادی از دنیا واز دست دادن آخرت………………………………………………………………………………………… 78

3ـ 14-4استدراج……………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

3ـ 14-5 جلب نقمت………………………………………………………………………………………………………………………… 78

3ـ 14-6 هلاکت……………………………………………………………………………………………………………………………….. 78

3ـ 14ـ 7 توبه و سعة رحمت الهی……………………………………………………………………………………………………… 79

3ـ 14-8 تیره گی روح……………………………………………………………………………………………………………………….. 79

3ـ 15  سرگذشت ها وحکایت ها ی توبه کننده گان…………………………………………………………………………… 79

3ـ 15-1  نکاتی در بارۀ داستان وحکایت…………………………………………………………………………………………….. 79

3ـ 15-1-1  توبۀ حسن بصری…………………………………………………………………………………………………………… 80

3ـ 15-1-2توبۀ دوست خدا……………………………………………………………………………………………………………….. 82

3ـ 15-1-3  توبۀعتبه بن الغلام…………………………………………………………………………………………………………. 82

3ـ 15-1-4 توبۀ خرما فروش……………………………………………………………………………………………………………… 82

3ـ 15-1-5  توبۀ مست……………………………………………………………………………………………………………………… 83

3ـ 15-1-6  توبۀ بشر حافی………………………………………………………………………………………………………………. 83

3ـ 15-1-7 توبۀ ابرا هیم ادهم…………………………………………………………………………………………………………… 83

3ـ 15-1-8 توبۀ فضیل بن عیاض………………………………………………………………………………………………………. 83

عنوان                                                                                                                                     صفحه

3ـ 15-1-9 توبۀ اهل دیه…………………………………………………………………………………………………………………… 84

3ـ15-1-10 توبۀ جوان گنهکار…………………………………………………………………………………………………………… 84

 

فصل چهارم:توبه درآثار منظوم

درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 85

4-1 فردوسی……………………………………………………………………………………………………………………………………… 86

4-1-1سفارش به توبه……………………………………………………………………………………………………………………….. 86

4-2اشعار منتسب به ابو سعید ابی الخیر……………………………………………………………………………………………… 86

4-2-1 توبه، توفیق الهی…………………………………………………………………………………………………………………….. 86

4-2-2رحمت بی کران الهی………………………………………………………………………………………………………………. 87

4-2-3 توبه،زدایندۀ شرک…………………………………………………………………………………………………………………… 87

4-2-4توبه و رحمت………………………………………………………………………………………………………………………….. 87

4-2-5تو به ،فضل خدا……………………………………………………………………………………………………………………….. 88

4 -2-6 امید به بخشش الهی……………………………………………………………………………………………………………… 89

4-2-7توبه از ما سوی الله…………………………………………………………………………………………………………………… 90

4-2-8توبه از امید های نادرست…………………………………………………………………………………………………………. 90

4-2-9 توبه ازمعشوقه های دروغین…………………………………………………………………………………………………….. 91

4ـ 2ـ 10 توبه از حجب……………………………………………………………………………………………………………………… 91

4ـ 2ـ 11 توبه از هر لذتی به جز انس با خدا………………………………………………………………………………………. 91

4-3 ناصر خسرو قبادیانی……………………………………………………………………………………………………………………. 92

4ـ 3-1 توبۀ گناهکاران………………………………………………………………………………………………………………………. 92

4ـ3-2 توبه ،پیش از مرگ…………………………………………………………………………………………………………………… 92

4ـ 3-3شادابی ارمغان توبه………………………………………………………………………………………………………………….. 93

4ـ 3-4 توبۀ حقیقی………………………………………………………………………………………………………………………….. 93

4ـ 3-5 توبه،نیکو کنندۀ بدی ها…………………………………………………………………………………………………………. 93

4ـ 3-6 توبه، بار گران…………………………………………………………………………………………………………………………. 94

4ـ 3-7 توبه، داروی گناه…………………………………………………………………………………………………………………….. 94

عنوان                                                                                                                                     صفحه

4ـ 3-8 شتاب درتوبه…………………………………………………………………………………………………………………………. 94

4ـ 4 مسعود سعد سلمان……………………………………………………………………………………………………………………. 95

4ـ 4-1آشنائی با توبه………………………………………………………………………………………………………………………… 95

4ـ 4-2توبه، راه نجات ……………………………………………………………………………………………………………………….. 95

4ـ 5 مجدودبن آدم سنایی…………………………………………………………………………………………………………………. 96

4ـ 5-1 توبه، فرشتة الهی…………………………………………………………………………………………………………………… 96

4ـ 5-2 توبه، طریق وصال…………………………………………………………………………………………………………………… 96

4ـ 5-3 سلاح توبه ……………………………………………………………………………………………………………………………. 96

4-5-4 توبه، عصای موسی………………………………………………………………………………………………………………….. 97

4ـ 5-5 گداختن تن…………………………………………………………………………………………………………………………… 97

4ـ 5-6توبۀ شرمسار…………………………………………………………………………………………………………………………… 97

4ـ 5-7توبه راهی به سوی دوست……………………………………………………………………………………………………….. 97

4-5-8 توبه درهم کوبندۀ شیاطین……………………………………………………………………………………………………… 98

4ـ 5-9 توبۀ دلبران……………………………………………………………………………………………………………………………. 98

4ـ 5ـ10توبه نکردن سالک…………………………………………………………………………………………………………………. 98

4ـ 5ـ 11 خداوند پناه سالک………………………………………………………………………………………………………………. 98

4ـ 5ـ 12 توبه و حلم خدا………………………………………………………………………………………………………………….. 99

4ـ 5ـ 13 توبه پیش از قیامت…………………………………………………………………………………………………………….. 99

4ـ 5ـ 14 توبه صادق…………………………………………………………………………………………………………………………. 99

4ـ 5ـ 15 توبه از عبادات نادرست……………………………………………………………………………………………………….. 100

4ـ 5ـ 16توبه و تسویف………………………………………………………………………………………………………………………. 100

4ـ 5ـ 17توبه از زهد ریائی…………………………………………………………………………………………………………………. 100

4ـ 6 محمدبن علی سوزنی سمرقندی…………………………………………………………………………………………………. 100

4ـ 6-1 بهار توبه شکن………………………………………………………………………………………………………………………. 100

4ـ 6- 2  توبه ،عامل نجات…………………………………………………………………………………………………………………. 101

4ـ 6-3 توبة موفق………………………………………………………………………………………………………………………………. 101

4ـ 6-4 توبۀ شاعر………………………………………………………………………………………………………………………………. 101

عنوان                                                                                                                                     صفحه

4ـ 6-5 سایه طوبی، رهاورد توبه…………………………………………………………………………………………………………. 102

4ـ7 افضل الدین خاقانی…………………………………………………………………………………………………………………….. 102

4ـ 7-1 شاعر و شکستن توبه……………………………………………………………………………………………………………… 102

4ـ 7-2 توبه وتشبیه…………………………………………………………………………………………………………………………… 102

4ـ 7-3 کیفیت توبۀ شاعر………………………………………………………………………………………………………………….. 103

4ـ 7-4 توبه و تاب نیاوردن در برابر زیبا رویان……………………………………………………………………………………… 104

4ـ 7-5 شادابی در پرتو توبه……………………………………………………………………………………………………………….. 105

4ـ 7-6 توبه از شراب خوردن………………………………………………………………………………………………………………. 105

4ـ 8 الیاس بن یوسف نظامی……………………………………………………………………………………………………………… 105

4ـ 8-1 داروی توبه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 105

4ـ 8-2 توبه راه رسیدن به خلافت الهی……………………………………………………………………………………………… 106

4ـ 8-3 توبه یاور سالک……………………………………………………………………………………………………………………… 106

4ـ 8-4 توبه مانع شرمندگی……………………………………………………………………………………………………………….. 106

4ـ 8-5 توبه و قضا……………………………………………………………………………………………………………………………… 107

4ـ 8-6 توبه نکردن از عشق………………………………………………………………………………………………………………… 107

4ـ 9 فریدالدین عطار…………………………………………………………………………………………………………………………. 107

4ـ 9-1 توبه ، سبب لطف الهی…………………………………………………………………………………………………………… 107

4ـ 9-2 توبه از عمر از ضایع شده………………………………………………………………………………………………………… 108

4ـ9-3 توبۀ عارف………………………………………………………………………………………………………………………………. 108

4ـ 9-4 توبه، سبب سیادت………………………………………………………………………………………………………………… 109

4ـ 9-5 توبه نکردن شاعر از محبت به معشوق……………………………………………………………………………………… 109

4ـ 9-6 توبه از توبه…………………………………………………………………………………………………………………………….. 111

4ـ 9-7 توبه و شفاعت پیامبر اکرم (ص)……………………………………………………………………………………………… 111

4ـ 9- 8توبه، سبب فتوح……………………………………………………………………………………………………………………. 112

4ـ 9-9 توبه و قرب به پیامبر (ص)……………………………………………………………………………………………………… 112

4ـ 9-10 توبه، برترین منزل……………………………………………………………………………………………………………….. 112

4ـ 9ـ 11 توبه، نجات از آتش……………………………………………………………………………………………………………… 113

عنوان                                                                                                                                     صفحه

4ـ 9ـ 12 توبه، سبب قرب خدا…………………………………………………………………………………………………………… 113

4ـ 9ـ 13 توبه، سبب آگاهی از اسرار الهی…………………………………………………………………………………………… 114

4ـ 9ـ 14 توبه، سبب رستگاری………………………………………………………………………………………………………….. 114

4ـ 9ـ 15 خواری توبه نکردن……………………………………………………………………………………………………………… 115

4ـ 9ـ16 توبه و فراوانی نعمت ها………………………………………………………………………………………………………… 115

4ـ 9ـ 17 توبه نکردن، عامل شقاوت……………………………………………………………………………………………………. 115

4ـ 9ـ 18 توبه ، ملازمت با مقرّبین……………………………………………………………………………………………………… 117

نتیجه گیری کلی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 118

منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 121

 

پیشگفتار

طلوع خورشید رسالت محمدی، عرفان لرزان وپژمرده بشریت غرق در ضلالت را، در فضای ظلمانی شرک آلود، جانی تازه بخشید، عرفان معنای حقیقی خود را باز یافت و بارقه ای از آن جان ها را نورانی کرد که جلوه های آن در هر عصر و مصری پدیدار شد ، از نیمة اول قرن دوم هجری عرفان اسلامی فصلی جدیدی را آغاز کرد که بازتاب آن سراسر تاریخ ادبی منثور و منظوم را فرا گرفت از آن جمله موضوع توبه جایگاه ویژه ای را در بین مباحث به خود اختصاص داده است، در قرآن مجید که الهام بخش سالکان بوده، آیات فراوانی دربارة توبه آمده است؛ زیرا توبه اولین مرحله برای شروع سلوک است عرفا نیز توجه خاصی به آن داشته اند. روش این تحقیق به صورت اسنادی و کتابخانه ای و از نظر هدف بنیادی است. در ابتدا کتاب های مرتبط با توبه مانند تفسیر روح الجنان و روح الجنان، کشف الاسرار وعدة الابرار و …. تهیه، فیش برداری و مدون شد. بعضی از کتب مانند عرائس البیان روزبهان بقلی در دسترس نبود که جای بسی تأسف است. کتابهای منثور و منظوم فارسی و عربی مطالعه و از کتاب های دیگر نیز برای درک بهتر استفاده شد این تحقیق در چهار فصل به شرح ذیل تقدیم می شود.

 

 

1-2- تعریف مساله، هدف و ضرورت اجرای طرح پایان نامه…………….. 4

1-3- روش ها و فنون اجرایی طرح پایان نامه……………………….. 5

1-4- ساختار فصل بندی پایان نامه……………………….. 6

2- فصل دوم: ی بر ادبیات تحقیق………………………. 7

2-1- مقدمه……………………….. 8

2-2-آشنایی با شبکه های حسگر بی سیم زیرآب…………………………. 8

2-2-1- اجزای شبکه های حسگر بی سیم زیرآب…………………………. 10

2-2-2- معماری های مختلف شبکه های حسگر بی سیم زیرآب……….. 11

2-2-3- چالش های شبکه های حسگر بی سیم زیرآب…………………………. 14

2-2-4- همزمان سازی ساعت در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب………… 15

2-2-5- مکان یابی در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب…………………………. 19

2-3- تخمینگر حداقل مربعات…………………………. 26

2-4- مرز پایین کرامر رائو………………………… 28

3- فصل سوم: ی بر تحقیقات اخیر انجام شده………………………. 32

3-1- شبکه های حسگر بی سیم………………………… 33

3-1-1- مکان یابی…………………………. 33

3-1-2- همزمان سازی…………………………. 34

3-1-3- مکان یابی و همزمان سازی به صورت همزمان………………………… 35

3-2- شبکه های حسگر بی سیم زیرآب…………………………. 37

3-2-1- مکان یابی…………………………. 37

3-2-2- همزمان سازی…………………………. 39

3-2-3- مکان یابی و همزمان سازی به صورت همزمان………………………… 40

4- فصل چهارم: روش پیشنهادی………………………. 43

4-1- مقدمه……………………….. 44

4-2- روش پیشنهادی برای انجام همزمان سازی و مکان یابی توامان………… 44

4- 2- 1- تنظیمات سیستم و فرضیات…………………………. 47

4-2-2- فاز اول: مکان یابی اولیه با بهره گرفتن از تکنیک TOA…………………………

4-2-3- فاز دوم: تدریجی کردن حرکت حسگرها………………………. 50

4-2-4- فاز سوم: تخمین اریب زمان سنجی و انحراف…………………………. 51

4-2-5- فاز چهارم: جبران اثر لایه بندی…………………………. 52

4-2-6- فاز پنجم: مکان یابی همراه با پالایش تکرار……………………….. 55

4-2-7- به کار گیری مرز پایین کرامر رائو برای روش پیشنهاد شده………. 58

5- فصل پنجم: شبیه سازی و ارزیابی نتایج ……………………….59

5-1- مقدمه……………………….. 60

5-2- پارامترها، متریک ها و روش تحلیل…………………………. 60

5-3- طراحی آزمایش………………………….. 61

5-4- شبیه سازی و تحلیل نتایج…………………………. 61

6- فصل ششم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادات آتی…….. 70

6-1- خلاصه……………………….. 71

6-2- نتیجه گیری…………………………. 73

6-3- نوآوری روش ارائه شده……………………….. 74

6-4- پیشنهادها………………………. 74

مراجع ……………………….76

پیوست ها………………………. 80

چکیده:

مکان­ یابی و همزمان­سازی از عناصر کلیدی در بسیاری از برنامه ­های کاربردی ارتباطی زیرآب هستند که علی­رغم وابستگی بسیار، معمولا جدا از هم عمل می­ کنند. اما از آنجا که سرویس­های همزمان­سازی پیش­نیاز الگوریتم­های مکان­ یابی هستند و اطلاعات در رابطه با مکان حسگرها برای تخمین تاخیر انتشار مورد استفاده قرار می­گیرند، مکان­ یابی و همزمان­سازی را می­توان در کنار هم انجام داد. از مزایای این روش می توان به صرفه جویی قابل توجه در مصرف انرژی که ناشی از کاهش تعداد مبادلات پیام می­باشد اشاره کرد.

در این پایان ­نامه یک روش جدید ترتیبی شامل پنج فاز تعیین موقعیت اولیه، تدریجی کردن حرکت حسگر، تخمین انحراف ساعت و اریب زمان­سنجی، جبران اثر لایه ­بندی و مکان­ یابی همراه با پالایش تکرار، برای انجام همزمان­سازی و مکان­ یابی توامان در شبکه­ های حسگر بی­سیم زیرآب ارائه شده است. در این روش علاوه بر در نظر گرفتن حرکت حسگرها، عدم حرکت امواج صوتی زیرآب در یک مسیر مستقیم و تغییرسرعت انتشار این امواج در عمق­های مختلف در نظر گرفته شده است. روش پیشنهادی در این پایان نامه با نرم­افزار مطلب شبیه سازی شده و نتایج با یک روش معیار مناسب و همچنین مرز پایین کرامر رائو مقایسه شده ­اند. نتایج نشان می­ دهند که روش ارائه شده دارای کارایی نزدیک به کران پایین کرامر رائو می­باشد و نسبت به روش معیار، بهتر عمل می­ کند. قابل به ذکر است که روش پیشنهادی نسبت به روش­های پیشین بار محاسباتی بیشتری را به شبکه اعمال می­ کند و مناسب جهت کاربردهایی می­باشد که به دست آوردن اطلاعات دقیق نسبت به مصرف انرژی از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

 

 

فصل اول: کلیات

1-1- مقدمه

با گسترش روزافزون ابزارهای هوشمند کوچک وبا همگرا شدن ارتباطات بی­سیم با ابزارهای ریز، امکان پدید آمدن شبکه ­های کم­هزینه و در ابعاد مختلف فراهم شده است، شبکه ­هایی که بتوانند اطلاعات محیطی را برای انسان جمع­آوری کنند، شبکه­ هایی که بدون زیرساخت و به سرعت برقرار شده و بتوانند خود را سازماندهی کنند و نیازی به انرژی خارجی نداشته باشند. مهمترین این شبکه­­ها، شبکه­ های حسگر بی­سیم می­باشند و هر روزه کاربردها و استفاده ­های جدیدی در زمینه امور نظامی و غیر نظامی برای این نوع از شبکه ­ها ارائه می­شوند و مورد استفاده قرار می­گیرند.

شبکه های حسگر بی­سیم زیرآب گونه ای از شبکه های حسگر هستند که در محیط زیر آب قرار می­گیرند و توسط امواج صوتی با یکدیگر ارتباط دارند. شبکه های حسگر بی­سیم در زیرآب برای مقاصدی چون جمع آوری داده های کف آب، نظارت بر آلودگی آبها، نظارت بر محیط ساحل، ناوبری و کاربردهای نظامی نظارت بر محیط به کار برده می شوند[1].

از ­آنجا که که در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب، رسانه انتقال آب است، چالش­ها و مشکلات خاص خود را دارد که طراحی شبکه را تحت تاثیر قرار می­دهند، از جمله این چالش­ها می­توان به تغییر سرعت صوت با توجه به عمق، دما و شوری آب، تحرک دائمی حسگرها، تاخیر انتشار طولانی و چندمسیری[1] را نام برد. بنابراین پروتکل­ها و پروتکل­ها و الگوریتم­های لایه­ های شبکه ­های حسگر زمینی برای شبکه­ های حسگرزیر آب نامناسبند.

تاکنون پروتکل­ها و الگوریتم­های زیادی به خصوص در زمینه مسیریابی و در زمینه کنترل دسترسی به رسانه از جمله Slotted FAMA ,UWAN-MACو… مطرح شده است [2] [3] [4] که در همه آن­ها مساله مکان­ یابی و همزمان­سازی حسگرها از اهمیت ویژه­ای برخوردار است، برای مثال دسترسی چندگانه به وسیله تقسیم زمان (TDMA)[2] از مواردی است که بطور رایج در پروتکل­های دسترسی به رسانه(MAC)[3] استفاده می­ شود که به همزمانی دقیق میان حسگرها نیازمند است. به عنوان مثالی دیگر از اهمیت همزمان­سازی و مکان­ یابی می­توان به این نکته اشاره کرد که تعداد زیادی از الگوریتم­های مسیریابی به اطلاعات مکانی حسگرها وابسته هستند [5] و [6].

اگرچه سرویس­های همزمان­سازی و مکان­ یابی به هم وابسته هستند، معمولا به صورت مستقل مورد مطالعه قرار گرفته­اند و این به این دلیل است که مکان­ یابی از نقطه نظر شبکه ­های رادیویی و پردازش سیگنال [7] و همزمان­سازی از نقطه­نظر طراحی پروتکل مورد بررسی قرار گرفته اند [8]. در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب، مکان­ یابی بیشتر از طریق زمان دریافت (TOA)[4] و زمان متفاوت دریافت (TDOA)[5] انجام می­ شود که وابسته به سرویس­های همزمان­سازی هستند و در واقع این سرویس­ها پیش­نیاز الگوریتم­های مکان­ یابی هستند. از طرف دیگر اطلاعات در رابطه با مکان حسگرها چون برای تخمین تاخیر انتشار مورد استفاده قرار می­گیرد [9]، کمک فراوانی به همزمان­سازی حسگرها می­ کند. با توجه به این ارتباطات، مکان­ یابی و همزمان­سازی را می­توان در کنار هم انجام داد که انجام این کار دو مزیت بسیار مهم دارد:

– در یک استراتژی توامان از آنجا تعداد کمتری مبادلات پیام لازم است، صرفه جویی قابل توجهی در مصرف انرژی که از موارد بسیار مهم در شبکه­ های حسگری زیر آب می­باشد خواهیم داشت.

– یک راه ­حل توامان می ­تواند به افزایش صحت[6] در هر دو سرویس کمک کند.

پس با توجه به اهمیت مکان­ یابی و همزمان­سازی که پیش­نیاز اکثر پروتکل­ها و الگوریتم­ها می­باشد و از نیازهای اساسی در شبکه های حسگر بی سیم زیرآب است ضرورت دارد که به این دو موضوع پرداخته شود اما از آنجا که این دو سرویس به یکدیگر وابسته هستند، ارائه یک راه­حل که این دو سرویس را با در نظر گرفتن چالش­های خاص محیط زیرآب، درکنار یکدیگر انجام دهد از اهمیت ویژه­ای برخوردار می باشد.

1-2- تعریف مساله، هدف و ضرورت اجرای طرح پایان­ نامه

کاربردهای شبکه­ های حسگر زیر آب شامل مانیتورینگ اقیانوس و دریا، جستجوی معادن زیردریایی، کشف مواد شیمیایی و بیولوژیکی مضر، سیستم­های پدافند زیردریایی خودمختار، جمع­آوری داده ­های محیطی برای راهنمایی کشتی­ها و… می­باشند که همه این کاربردها نیاز به دانستن موقعیت نودهای حسگر دارند، ولی به دلیل ماهیت متحرک بودن نودهای زیردریایی، نمی­توان از تکنیک­های مکان­ یابی موجود برای شبکه­ های حسگر زمینی استفاده نمود. لذا نیاز به تکنیک­هایی است که بتوان تکنیک­های مکان­ یابی شبکه ­های حسگر زمینی را برای شبکه­ های حسگر زیردریایی توسعه داد.

همزمان­سازی نیز یکی از نیازمندی­های اصلی برای سرویس­هایی است که توسط شبکه ­های توزیع شده فراهم می­شوند، تعداد زیادی از پروتکل­ های همزمانی برای شبکه ­های حسگر بی­سیم مطرح شده ­اند، اما هیچ کدام از آن­ها نمی­توانند به صورت مستقیم برای شبکه ­های زیرآب به کار برده شوند، یک الگوریتم همزمانی باید فاکتورهای دیگری همچون مدت زمان تاخیر طولانی که ناشی از استفاده از ارتباطات صوتی می باشد و تحرک حسگرها را نیز در نظر بگیرد. این چالش­ها صحت رویه همزمانی را برای شبکه­ های حسگر بی­سیم زیردریایی بحرانی ­تر می کند، بنابراین راه­ حل­های همزمانی مورد نیاز است که به طور خاص برای شبکه­ های بی­سیم زیردریایی طراحی شده باشند تا بتوانند این نیازمندی­ها را برطرف سازند.

   با توجه به موضوعات مطرح شده در بالا و ضرورت در نظر گرفتن آن­ها در شبکه ­های حسگر بی­سیم زیردریایی و با توجه به درنظر گرفتن محیط زیرآب که دارای چالش­های خاص خود می­باشد، هدف از انجام این پایان­ نامه، مطالعه جنبه­ های مختلف، ویژگی­ها و چالش­های محیط زیرآب و شبکه ­های حسگر بی­سیم زیرآب و در نهایت، ارائه یک روش است که مکان­ یابی و همزمان ­سازی حسگرهای زیرآب را به صورت توامان انجام دهد و درعین حال محدودیت­های موجود در محیط زیرآب را مدنظر قرار دهد.

برای نشان دادن کارایی روش ارائه شده از شبیه ­ساز مطلب استفاده خواهد شد و تکنیک ارائه شده با تکنیک­هایی که قبلا ارائه شده­ اند مقایسه می­ شود.

[1] Multipath

[2] Time Division Multiple Access

[3] Medium Access Control

[4] Time Of Arrival

[5] Time Difference Of Arrivals

[6] accuracy

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید