هدف از اجرای این پژوهش، بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی با عملکرد مالی و غیر مالی شرکت های صنعتی استان گلستان است. مسئولیت اجتماعی شرکت ها، از طریق پرسشنامه ای که حاوی 43 سئوال در زمینه مسئولیت اجتماعی کارکنان، مشتریان، سرمایه گذاران، جامعه، محیط زیست و تامین کنندگان می باشد، اندازه گیری شد. از اطلاعات 18 شرکت صنعتی در سال 1393 استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز روش رگرسیون سلسله مراتبی به کار گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد مسئولیت اجتماعی شرکت نسبت به 6 سهامدار با عملکرد مالی و غیرمالی شرکت ها رابطه معنی داری وجود دارد. این پژوهش به مدیران کمک خواهد کرد تا سیاست های موثر مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکت ها که برای دستیابی به عملکرد مالی بهتر آن ها در بلند مدت لازم است را توسعه دهند. همچنین بینشی را برای شرکت ها در زمینه نقش مسئولیت اجتماعی در کسب منافع آتی فراهم می نماید.

کلید واژه: مسئولیت اجتماعی کارکنان، مشتریان، سرمایه گذاران، جامعه، محیط زیست و تامین کنندگان، عملکرد مالی و غیر مالی

1-1مقدمه

امروزه بسیاری از صاحب نظران معتقدند که به دلایلی همچون خصوصی سازی و انتقال قدرت اقتصادی از دولت ها به سازمان ها و در نتیجه، کوچک شدن دولت ها، برای حل مشکلات اجتماعی و زیست محیطی، دولت ها دارای منابع و قدرت لازم نیستند و سازمان ها باید دولت ها را در این زمینه یاری نماید. اگر چه در سال های اخیر، در سطح جهان، پیشرفت های قابل ملاحظه ای در زمینه ی مسئولیت اجتماعی شرکت ها صورت گرفته و مدیران و سازمان ها توجه زیادی به این مفهوم می کنند، اما مدیران و سازمان های ایرانی با این مفهوم تا حدودی بیگانه اند. شاید یکی از دلایل این فقدان پیشرفت در ایران، اقتصاد دولتی باشد، اما می توان گفت که نوع نگرش و بینش مدیران ارشد سازمان ها به این مقوله نیز در آن بی تاثیر نبوده است.

در مورد مشروعیت و ارزش اتخاذ اصول مسئولیت پذیری اجتماعی[1] توسط شرکت ها، دیدگاه های مختلفی وجود دارد. برخی از صاحب نظران معتقدند که مشکلات اجتماعی باید توسط دولت ها حل شود. این گروه معتقدند که منابع سازمانی برای حل مشکلات اجتماعی، کافی نیست و نباید منابع سازمانی را به منظور حل مشکلات جامعه هدر داد. گروه دیگری از صاحب نظران معتقدند که اگر چه دولت ها مسئول اصلی حل مشلات جامعه اند، ولی مشارکت سازمان ها در این زمینه راه گشاست. این دسته از صاحب نظران معتقدند که، از آن جا که امروزه، قدرت اقتصادی، از دولت ها به سازمان ها انتقال یافته، مشارکت سازمان ها در حل مشکلات اجتماعی ضروری و لازم است. (تسوتسورا[2]، 2004، 4).

از طرف دیگر، اتخاذ اصول مسئولیت پذیری اجتماعی برای سازمان ها امری هزینه بر است. این هزینه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد: خرید تجهیزات جدیدی که به محیط زیست آسیب کمتری می رساند؛ تغییر ساختار مدیریتی و یا ایجاد کنترل های کیفیت شدیدتر باشد. منافع اتخاذ اصول مسئولیت پذیری اجتماعی برای سازمان ها عبارت است از: اعتلای برند و افزایش اعتبار؛ امکان جذب بیشتر منابع سرمایه ای به علت اعتبار تجاری بالا؛ کاهش مخاطرات ناشی از حوادث و اتفاقات تلخ؛ بهبود شرایط محیط کار و در نتیجه، ارتقای بهره وری و افزایش توانایی برای جذب و نگهداری کارکنان که منجر به کاهش جابجایی، غیبت و هزینه های آموزش آنان می شود. (همان، 7-5). بیشتر صاحب نظران معتقدند که هزینه هیا مسئولیت اجتماعی، کوتاه مدت و منافع آن اغلب از نوع بلند مدت است. مسئولیت اجتماعی در واقع نوعی سرمایه گذاری برای آینده به امید کسب مزیت رقابتی پایدار و بلند مدت است. مدیران ارشدی که دارای دید کوتاه مدت هستند. هزینه های کوتاه مدت مسئولیت اجتماعی را بر نمی تبند.

1-2 بیان مسئله

امروزه نقش واحدهای تجاری در اجتماع دست خوش تغییرات بسیار زیادی شده است. به گونه ای که انتظار می رود واحدهای تجاری نه تنها به فکر افزایش سود خود بوده بلکه نسبت به اجتماع نیز پاسخگو، و برای جامعه ای که در تعامل با آن هستند مفید باشند. واحد تجاری نمی تواند از اجتماع فرار کند و جامعه نیز نمی تواند بدون واحد تجاری وجود داشته باشد، بنابراین یک ارتباط دو طرفه بین واحد های تجاری و اجتماع وجود دارد. مسئولیت اجتماعی شرکت نسبت به اجتماع هم برای خود واحد تجاری و هم برای اجتماع سودمند می باشد و درک بهتر منافع بالقوه آن می تواند منجر به بازده های زیاد سرمایه گذاری برای شرکت ها شود. (ساندهو، کاپور، 2010). از جمله این منافع می توان به افزایش فروش و وفاداری مشتریان اشاره کرد، شماری از مطالعات، به یک بازار در حال رشد و بزرگ برای تولیدات و خدماتی که از طریق شرکت های با مسئولیت اجتماعی بالا ایجاد شده است، اشاره می کند(ساندهو، کاپور، 2010) مسئولیت اجتماعی شرکت ها منافعی دیگری هم دارد از جمله افزایش توانایی در استخدام کارکنان تازه وارد و نگه داشتن کارکنان با تجربه و حمایت دولت اشاره نمود، شرکت ها با پیشرفت در جهت مسئولیت اجتماعی این مسئله را در می یابند که راحت تر می توانند نیروی تازه به کار بگیرند و کارکنان با تجربه را برای یک دوره زمانی کافی که برای موفقیت واحد تجاری واجب هستند حفظ کنند(تربان، گرنینگ، 1997). مسئولیت اجتماعی شرکت ها ذی نفعان متعددی دارد که این ذی نفعان برای بعضی شرکت ها سهامدار حساب می شوند. مفهوم ذینفعان در واقع همان پیکربندی دوباره از دیدگاه سهامداران است که با توجه به مسیر جدید به ارزیابی اقدامات ذینفعان می پردازد. در واقع از مسئولیت اجتماعی شرکت ها برای ارزیابی عملکرد گروه های ذینفع استفاده می شود این گروه ها شامل(کارکنان، مشتریان، سرمایه گذاران، جامعه، محیط طبیعی و تامین کنندگان ) می باشند (وود داک، 1994). هدف از مطالعه حاضر بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی با عملکرد شرکت های صنعتی استان گلستان است. در این تحقیق منظور از عملکرد شرکت همان عملکرد مالی و غیرمالی شرکت است که عملکرد غیر همان افزایش اعتبار و شهرت و افزایش انگیزه کارکنان شرکت است (اسچوایگر[4]، 2004) بنابراین مسئله اصلی تحقیق حاضر این است که آیا مسئولیت اجتماعی با نفوذ عملکرد مالی و غیر مالی شرکت رابطه معناداری دارد؟

-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

بر اساس پژوهش هایی که صورت گرفته است وجود سه نوع رابطه مثبت، منفی و خنثی (عدم وجود رابطه) بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد مالی مطرح است. چندین دیدگاه مختلف در زمینه ارتباط بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد مالی وجود دارد. دیدگاه اول این است که رابطه ای بین هزینه های کمی شرکت ها، مثل هتل های بهره به دارندگان اوراق قرضه، و هزینه های کیفی آنها، مثل کیفیت تولید یا هزینه های امنیتی، وجود دارد. تلاش شرکت ها برای تحمل هزینه های کیفی کمتر از طریق فعالیت های اجتماعی، به هزینه های کمی بالاتر منجر می شود. همچنین، «فرضیه اثر اجتماع» به عنوان پایه و اساس ارتباط بین عملکرد اجتماعی و عملکرد مالی شرکت ارائه شده است. در واقع این فرضیه پیشنهاد می کند که تامین مجموع نیازهای ذینفعان غیر مالک شرکت اثر مثبتی روی عملکرد مالی خواهد داشت. دیدگاه دوم این است که شرکت های موفق از لحاظ مالی منابع کمتری در ایجاد عملکرد مالی بالای خود به کار می گیرند در نتیجه می توانند بخش اعظم منابع خود را به عملکرد اجتماعی اختصاص دهند. دیدگاه سوم نیز بیان می کند که شرکت هایی که مسئولیت اجتماعی بیشتری می پذیرند کمتر در معرض ریسک رویدادهای منفی هستند زیرا احتمال کمتری وجود دارد که جریمه های سنگینی برای آلودگی زیاد(محیط زیست) پرداخت کنند، یا احتمال کمی وجود دارد که دعاوی پرهزینه بر علیه آنها وجود داشته باشد، یا به ندرت فعالیت های منفی اجتماعی که ممکن است برای اعتبار آنها مخرب باشد را انجام دهند، که این موارد در نهایت بر عملکرد مالی شرکت ها تاثیر مثبت دارد.بنابراین علت اصلی پژوهش حاضر با توجه به اینکه تا به حال این موضوع که رابطه مسئولیت اجتماعی را با عملکرد مالی و غیر مالی در شرکت ها بسنجند انجام نشده این ضرورت دیده شد که بررسی شود.

1-4 اهداف تحقیق

هدف اصلی 1:

بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت با عملکرد مالی شرکت

اهداف فرعی :

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد مالی.
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد مالی ؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد مالی ؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد مالی ؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد مالی؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد مالی؛

هدف اصلی 2: بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد غیر مالی؛

هدف فرعی:

 

 

• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد غیر مالی؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد غیر مالی؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد غیر مالی؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد غیر مالی؛
• بررسی رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد غیر مالی؛
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد غیر مالی؛

1-5 سئوالات تحقیق

سوال اصلی 1:

آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت با عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

سوالات فرعی :

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

سوال اصلی 2:

آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

سوالات فرعی :

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟
• آیا بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد؟

1-6 فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی 1:

بین مسئولیت اجتماعی شرکت با عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیات فرعی :

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.؟
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد مالی شرکت رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیه اصلی 2:

بین مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

فرضیات فرعی :

• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با کارکنان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با مشتریان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با سرمایه گذاران و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با جامعه و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با محیط و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.
• بین مسئولیت اجتماعی شرکت در ارتباط با تهیه کنندگان و عملکرد غیر مالی رابطه معنی داری وجود دارد.

1-7 تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

1-7-1 تعریف نظری

تعریف مسئولیت اجتماعی:

هر سازمان تجاری، فقط و فقط دارای یک مسئولیت اجتماعی است که عبارت است از منابع و به کارگیری آن ها در فعالیت هایی که به منظور افزایش سود و ثروت سهام داران طراحی شده است. (تسوتسورا[5]، 2004)

عملکرد :

عملکرد اشاره به ماهیت و کیفیت عملی دارد که سازمان برای هدایت مأموریتش به سمت سودآوری انجام می دهد. (شاهین[6]، 2001، 107).

1-7-2 تعریف عملیاتی

مسئولیت اجتماعی:

در این تحقیق نمره ای است که از پرسشنامه استاندارد کارول که شامل 54 سوال است بدست خواهد آمد.

عملکرد:

در این پرسشنامه نمره ای است که از پرسشنامه استاندارد مدل شوهام و همکاران(2005) که دارای 6 گویه است بدست خواهد آمد که 3 گویه مربوط به اقدامات مالی و 3 گویه مربوط به اقدامات غیر مالی است.

عملکرد: از لیست 6 موردی از چندین محقق و مصاحبه های کمّی برای اندازه گیری این هدف استفاده شده است که عبارتند از:

• اندازه ­گیری های مالی: مربوط می شود به میزان فروش، به اشتراک گذاشتن بازار و دارایی و
• اندازه ­گیری های غیر مالی: شامل میزان وظیفه شناسی، میزان تولید شرکت و محیط کار

مبانی نظری مسئولیت پذیری اجتماعی

۱-1- مقدمه. 3

۱-2-بیان مساله. 3

۱-3- اهداف تحقیق. 5

۱-4- اهمیت موضوع تحقیق. 5

۱-5- سوالات تحقیق. 6

۱-6- جامعه و نمونه آماری.. 6

۱-7- روش انتخاب نمونه آماری.. 6

۱-8- تعاریف عملیاتی متغیرها و واژه‌های کلیدی.. 7

۱-9- طرح پژوهش و روش های تجزیه و تحلیل داده ها 8

۱-10- قلمرو تحقیق. 8

۱-10-۱- قلمرو موضوعی تحقیق. 8

۱-10-۲- قلمرو مکانی تحقیق. 8

۱-10-۳- قلمرو زمانی تحقیق. 8

۱-11- خلاصه فصل. 9

فصل دوم : ی بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

فصل دوم – بخش اول 10

2-1- پیشینه نظری.. 11

2-1-1- مقدمه. 11

2-1-2- صنعت بیمه. 11

2-1-3- ضرورت و اهمیت ارزیابی عملکرد 13

2-1-4- ارزیابی عملکرد 14

 2-1-5- رویکردهای ارزیابی عملکرد سازمان. 14

2-1-6- ویژگی های نظام ارزیابی عملكرد سازمانی کارآمد 15

2-1-7- ارزیابی عملکرد مالی چند معیاره 15

2-1-8- معیارهای ارزیابی عملکرد مالی. 17

2-1-9- عملکرد مبتنی بر حسابداری.. 17

2-1-10- مدل «سینك و تاتِل». 18

2-1-11- ماتریس عملكرد 20

2-1-12- مدل تحلیل ذی نفعان. 20

2-1-13- ساختار و چارچوب مدل تعالی سازمانی. 22

2-1-14- فرایندتحلیل سلسله مراتبی (مدل AHP) 25

بخش دوم-سابقه تحقیقات مشابه. 31

۲-۲-۱- مقدمه. 32

۲-۲-۲- ی بر سابقه تحقیقات مشابه داخلی. 32

۲-۲-3- ی بر سابقه تحقیقات مشابه خارجی. 35

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه. 41

3-2- نوع­شناسی پژوهش.. 42

3-3- انتخاب خبره 43

3-4- ابزار جمع آوری اطلاعات.. 43

3-5- روایی و پایایی پرسشنامه. 45

3-6- معرفی مدل و مراحل تحقیق. 46

3-7- روش گردآوری داده ­ها 47

3-8- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها 48

3-9- معرفی نرم­افزار. 50

3-10- خلاصه فصل. 50

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

4-1- مقدمه. 53

4-2- مشخصات خبرگان. 53

 

 

4-2-1- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر جنسیت.. 54

4-2-2- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر سن. 55

4-2-3- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر سطح تحصیلات.. 55

4-2-4- مطالعه توصیفی نمونه آماری متغیر تجربه کاری.. 56

4-3- یافته ها 57

4-3-1- سؤال اصلی: عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی. 57

4-3-2- سؤال اول فرعی: اولویت­ بندی عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی   62

4-3-3- سؤال دوم فرعی: رتبه بندی شرکت های بیمه. 68

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه. 76

5-2- یافته های تحقیق. 77

5-3- بحث و مقایسه. 78

5-4- پیشنهادات تحقیق. 79

منابع و ماخذ: 80

پیوست اول. 86

پیوست دوم 92

پیوست سوم: محاسبات و خروجی نرم افزار. 98

چکیده انگلیسی. 110

چکیده

فعالان بازار سرمایه و ذینفعان شرکت های عرضه کننده سهام به ابزاری نیاز دارند تا بتوانند از طریق آن شرکت های مشابه را مقایسه نمایند و بر این اساس و با در نظر گرفتن هدف از سرمایه گذاری سهام مورد نظر را انتخاب نمایند. بنابراین طراحی مدل ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شرکت های بیمه به عنوان یکی از صنایع فعال در بورس اوراق بهادار تهران هدف اصلی این تحقیق بوده است.

در این پژوهش جهت ارائه مدل ارزیابی مالی شرکت های بیمه حاضر در بورس با بهره گرفتن از روش دلفی و مدل AHP گروهی و با نظر سنجی از پانزده خبره مالی و نظارتی صنعت بیمه عوامل اصلی و زیر فاکتور های مدل شناسایی و اولویت بندی گردیده است. سپس با بهره گرفتن از مدل بدست آمده و اطلاعات شرکت های بیمه حاضر در بورس که از طریق اسناد و مدارک معتبر و رسمی جمع آوری گردیده، این شرکت ها رتبه بندی گردیده اند. در نتیجه تحقیق عوامل اصلی مدل به ترتیب اولویت شامل عوامل مبتنی بر فعالیت بیمه گری با وزن 706/0 ، عوامل مبتنی بر بازار بورس با وزن 164/0 و عوامل مبتنی بر حسابداری با وزن 130/0 می باشند که در هر دسته زیر فاکتورهایی جهت محاسبه نمره کل شرکت شناسایی گردیده است. در نهایت پنج شرکت حاضر در بورس اوراق بهادار تهران با بهره گرفتن از مدل حاضر و با محاسبه شاخص های مالی، بیمه ای و بازار سرمایه رتبه بندی گردیده اند.

واژگان کلیدی: رتبه بندی،ارزیابی عملکرد،شرکت بیمه، تحلیل سلسله مراتبی

۱- ۱- مقدمه

در دنیای رقابتی امروز تنها سازمان‌ها و شرکت‌هایی می‌توانند به رقابت و ایجاد سودآوری بپردازند که توجه ویژه‌ای به برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد خود نسبت به رقبا داشته باشند. از آنجایی که بقای سازمان ها جز از طریق استفاده بهینه از منابع و امکانات میسر نیست، بارزترین مشخصه هر سازمان پویا و بالنده ارزیابی و نقد موثر فعالیت ها و اقدامات انجام شده در گذر زمان است، چه آنکه تنها در سایه چنین رویکردی است که تصمیم گیری مبتنی بر اطلاعات، و حرکت از روزمره گی و برنامه روزی به برنامه ریزی نظام دار میسر می گردد. این امر در سازمان هایی نظیر بیمه ها بسیار ملموس‌تر است زیرا فروش خدمات به مراتب مشکل‌تر از فروش کالاهای ساخته شده است. واضح‌ترین دلیل این امر، قابل‌رؤیت بودن کالاهاست درحالی‌که خرید خدمت به طور کلی دارای ماهیت دیگری است.

برخی از محققین معتقدند که یک ابزار ارزیابی عملکرد مناسب باید قادر باشد تا دامنه ی وسیعی از معیار های عملکرد را شامل شود، برخی دیگر نیز به این نکته اشاره می کنند که ابزارهای ارزیابی عملکرد باید امکان انجام ارزیابی های مقایسه ای را برای سازمان ها فراهم نماید. بنابراین واضح است که سهامداران، مدیران، سرمایه گذاران و سایر ذینفعان در این وضعیت به مدل و ابزاری نیاز دارند تا بتوانند از طریق آن موقعیت شرکت را نسبت به رقبا و محیط تشخیص داده و تمهیدات لازم را بیندیشند. دراین تحقیق شاخص ها و زیر شاخص های اندازه‌گیری عملكرد مالی در شرکت های بیمه فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اهمیت و وزن هر یک از شاخص ها و زیر شاخص ها با بهره گرفتن از روش های تصمیم گیری در مدیرت تعیین می گردد و در نهایت به رتبه بندی شرکت های بیمه فعال در بورس پرداخته می شود.

۱- ۲- بیان مسئله

در فضای رقابتی حاضر که از ویژگی های مهم آن محدودیت منابع است، مدیریت و ارزیابی عملکرد، نقش به سزایی در موفقیت سازمان دارد (آمدو و دیگران[1]، 2012). واضح است که مدیران در این وضعیت به ابزاری نیاز دارند تا بتوانند از طریق آن موقعیت خود را نسبت به رقبا و محیط تشخیص داده و تمهیدات لازم را در جهت رسیدن به اهداف بعدی فراهم نمایند.

تجربه جهانی حاکی از آن است که صنعت بیمه به مثابه جزیی از صنعت مالی،باید رابطه‌ متقابل صحیحی با مجموعه بازار سرمایه داشته باشد.این رابطه،در عصر جهانی شدن،به‌ دو شکل تبلور می‌یابد: از یک سو،توسعه کسب‌وکار بیمه به بازار سرمایه مستحکم نیازمند است؛و از دیگرسو،رشد بازار سرمایه خود مبتنی بر مشارکت فعال وجوه بیمه در این بازار است ( عبده تبریزی، 1380) .

یکی از راهكارهای گسترش ارتباط صنعت بیمه با بازارهای مالی، خصوصی سازی و واگذاری شركت های بیمه از طریق بازار بورس از بخش دولتی به بخش خصوصی است. به روش های مختلفی می توان شركت های دولتی بیمه را به بخش های غیر دولتی واگذار كرد. سه روش فروش دارایی های، عرضه سهام به عموم و صدور و توزیع كوپن، مرسوم ترین روش های خصوصی سازی هستند. در روش عرضه ی سهام به عموم، سهام در بازارهای مالی ( بورس اوراق بهادار) به صورت آزاد و بدون قید و شرط به بخش خصوصی عرضه می شود. این روش به دلیل هزینه كم و رعایت مكانیزم بازار، مطلوب بسیاری از كشورها بوده است(مهدوی، سیفلو، 1389). در حال حاضر برخی از شرکت های بیمه از جمله دانا، آسیا، ملت و … در بورس اوراق بهادار تهران هستند. باتوجه به اینکه شرکت های بیمه به خریداری ریسک مبادرت می ورزند، در صورت های مالی این شرکت ها موارد ویژه ای از قبیل ذخایر فنی وجود دارد. عدم نظارت صحیح و آکچوئری مناسب می تواند شرکت را در بلند مدت با مشکل مواجه سازد و این موضوع در صورت های مالی منعکس نمی شود. لذا ارائه مدلی کارا برای ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه بسیار ضروری است. شکل 1-1 با مقایسه حالت موجود و مطلوب بیان گر مسئله تحقیق می باشد.

وضع بالقوه و مطلوب: مشخص بودن عوامل و شاخص های ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه فعال در بورس و رتبه بندی آن ها

وضع بالفعل و موجود: نامشخص بودن عوامل و شاخص های ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه فعال در بورس

۱- ۳- اهداف تحقیق

هدف پژوهش علمی آن است که همراه با دلایل و شواهد عینی، استفاده صحیح از فنون، تکنیک‌ها و روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات و حقایق، مبانی صحیح و سودمندی را به منظور اتخاذ تصمیم در زمینه برطرف نمودن مشکلات سازمانی پیشنهاد نماید.

۱- ۳- ۱- هدف اصلی

تعیین و تبیین سبد عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس.

۱- ۳- ۲- هدف فرعی

اولویت بندی و وزن دهی عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس..

ارائه الگوی مناسب و مدل کارا جهت ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس.

۱-۳-۳- اهداف کاربردی

هدف از انجام این تحقیق تبیین مدل ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس می باشد، مهم‌ترین بهره بردار نتایج تحقیق حاضر شرکت های بیمه می باشد؛ و سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه می‌توانند از نتایج تحقیق استفاده نمایند.

۱-۴- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزش انتخاب آن

امروزه سازمان ها در محیطی فعالیت می‌کنند که به طور روز افزون به سوی اقتصاد مبتنی بر ارزش پیش می‌رود و سازمان های موفق و پیشرو با برنامه ریزی و ارزیابی عملکرد موقعیت خود را در بازار شناسایی و به دنبال استفاده از نقاط قوت برای بوجود آوردن فرصت هستند تا بتوانند نظر سرمایه گذاران را جلب و ارزش سهام خود را افزایش دهند. معیارهای مالی قادرند بازتاب دهنده خوبی از عملکرد شرکت ها باشند و اطلاعات کمی مفیدی از عملیات و وضعیت شرکت ها برای سرمایه گذاران و تحلیلگران در زمان های مختلف فراهم آورند (یلکین و همکاران، 2012). به طور کلی در مدل های ارزیابی مالی دو دسته معیار معیار های عملکرد مالی مبتنی بر حسابداری[2] و معیارهای عملکرد مالی مبتنی بر ارزش[3] مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به نظرات متخصصین مالی، معیار های مبتنی بر حسابداری شامل نرخ بازده دارایی[4] ، حقوق صاحبان سهام[5] ، رشد سود عملیاتی[6] و نسبت قیمت به سود می باشد. همچنین معیار های مبتنی بر مبتنی بر ارزش شامل ارزش افزوده اقتصادی[7]، ارزش افزوده بازار[8]، ارزش افزوده نقدی[9] ، ارزش افزوده اقتصادی پالایش شده، ارزش افزوده حقیقی[10]، کیوتوبین و ارزش ایجاد شده سهامدار[11] ، می باشد.

با توجه به آنچه بیان شد و از آنجا که در بورس اوراق بهادار تهران مجموعه ای از معتبرترین شرکت های کشور فعالیت دارند، لذا وجود یک نظام ارزیابی عملکرد مناسب به ویژه در بخش مالی برای ارزیابی شرکت های بیمه ای سبب شفافیت بیشتر عملکرد شرکت های بیمه در مقایسه با سایر شرکت ها می شود. این مدل می تواند به ابزاری موثر در تصمیم گیری کارگزاران و سرمایه گذاران بازار سرمایه جهت خرید سهام شرکت های بیمه مبدل گردد.

۱-5- سؤالات تحقیق

۱-5-۱- سؤال اصلی

عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس کدام­اند؟

۱-5-۲- سؤالات فرعی

اولویت­ بندی عوامل اصلی و فرعی مؤثر بر ارزیابی مالی شرکت های بیمه فعال در بورس چیست؟

رتبه بندی شرکت های بیمه فعال در بورس به چه صورت است؟

۱-6- جامعه و نمونه آماری

این تحقیق بروی شرکت های بیمه فعال در بورس اوراق بهادار صورت پذیرفته لذا جامعه تحقیق شرکت های بیمه آسیا، دانا، البرز، پارسیان و ملت می باشد. همچنین جهت مصاحبه و نظرسنجی از خبرگان که مدیران بیمه مرکزی ج.ا.ا بوده اند استفاده گردیده است.

۱-7- روش انتخاب نمونه آماری

در این تحقیق تمامی شرکت های بیمه حاضر در بورس تهران مورد ارزیابی قرار گرفته اند. لذا این تحقیق نمونه گیری نداشته و از کل جامعه تحقیق به عمل آمده است. در خصوص انتخاب خبره، مدیران و کارشناسان بیمه مرکزی که دارای ویژگی، مرتبط بودن شغل با موضوع نظارت و ارزیابی و در دسترس بودن انتخاب گردیده اند.

۱-8- تعاریف عملیاتی واژه‌های کلیدی، متغیرها و نحوه محاسبه

ارزیابی عملکرد: تعاریف متعددی از ارزیابی عملکرد توسط محققین مختلف ارائه شده است:

ارزیابی عملکرد سازمانی به چگونگی انجام ماموریتها و وظایف و فعالیت های سازمانی و نتایج حاصله از انجام آنها اطلاق می گردد. ارزیابی به فرایند پیچیدة سنجش، ارزش گذاری و قضاوت در خصوص عملكرد اطلاق می شود (انواری رستمی وحسینی، 1384).

عملکرد: در یک تعریف جامع می توان گفت عملکرد به معنای ساختارها و هم به معنای نتایج است. رفتارها از فرد اجرا کننده ناشی شده و عملکرد را از یک مفهوم انتزاعی به عمل تبدیل می کند. رفتارها فقط ابزارهایی برای نتایج نیستند. بلکه خود نتیجه به حساب می آیند و می توان جدای از نتایج، در مورد آنها قضاوت کرد(خلیلی عراقی و همکاران، 1382، 83).

رز معتقد است اندازه‌گیری عملکرد، ابزاری تحلیلی است که شاخص‌ها را تعیین می‌کند، نتایج را به صورت کمّی نشان می‌دهد و عکس‌العمل‌های بعدی را تعیین می کند(رز، 1995).

عملکرد مالی: منظور از عملکرد مالی شرکت ها در این تحقیق، ارزش عملکردی هر شرکت با توجه به صورت های مالی می باشد.

معیار های عملکرد مالی مبتنی بر حسابداری[12]: معیارهای مبتنی بر حسابداری که به آنها معیارهای سنتی نیز گفته می شود بر پایه اطلاعات تاریخی قرار داشته و بر صورت سود و زیان و ترازنامه تاکید دارند. نحوه محاسبه این متغیر ها بر اساس اطلاعات صورت های مالی حسابرسی شده شرکت ها و بر اساس فرمول های مدیریت مالی میباشد. به عنوان مثال نسبت آنی از تقسیم دارایی های زود نقد شونده بر بدهی های جاری محاسبه می گردد.

معیار های عملکرد مبتنی بر بیمه گری: این معیار ها بر اساس فعالیت عملیاتی شرکت های بیمه محاسبه می گردد. بیمه مرکزی سالانه این معیار ها را برای صنعت بیمه و به تفکیک شرکت های بیمه منتشر می سازد. در این تحقیق از معیار های بیمه گری از سالنامه آماری استخراج گردیده است.

فهرست مطالب

 

صفحه چکیده
فصل اول: کلیات پژوهش

 

1 1-1) مقدمه

 

3 1-2) بیان مسئله و علل برگزیدن موضوع پژوهش

 

3 1-2-1) ساختار هیات مدیره

 

4 1-2-1-1) حضور مدیران غیر موظف در هیات مدیره

 

5 1-2-1-2)اندازه هئیت مدیره

 

5 1-2-1-3) تفکیک وظایف مدیر عامل از رئیس و نایب رئیس هیات مدیره

 

5 1-2-2) ساختار مالکیت

 

5 1-2-2-1) سهام مدیریتی

 

6 1-2-2-2) مالکان عمده

 

6 1-2-2-3) تعداد سهامداران

 

6 1-2-3) حاکمیت شرکتی و فرایند حسابرسی

 

6 1-2-4) تعویض موسسات حسابرسی و دلایل آن

 

7 1-2-5) حاکمیت شرکتی و تغییر حسابرسان

 

8 1-3) اهمیت و ضرورت پژوهش

 

9 1-4) هدف پژوهش

 

10 1-4-1) اهداف کاربردی

 

11 1-5) سئوالات تحقیق

 

11 1-6) تبیین فرضیه‌های پژوهش

 

11 1-7) متغیرها پژوهش

 

13 1-8) جنبه نوآوری پژوهش

 

13 1-9) روش تحقیق

 

13 1-10) قلمرو تحقیق(موضوعی،مكانی،زمانی)

 

13 1-10-1) قلمرو موضوعی

 

13 1-10-2) قلمرو مکانی

 

13 1-10-3) قلمرو زمانی

 

13 1-11) روش های گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات

 

14 1-12) تعریف عملیاتی متغیرها

 

14 1-13) ساختار پژوهش

 

15 فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

 

2-1) بخش اول: تغییر حسابرس-عوامل و آثار

 

17 2-1-1) مقدمه:

 

17 2-1-2) تقاضا برای خدمات حسابرسی

 

16 2-1-3) انتخاب حسابرس

 

16 2-1-4) تغییر حسابرس

 

17 2-1-5) هزینه های تغییر در حسابرس

 

17 2-1-6) دلایل تغییر حسابرس

 

18 2-1-6-1) کاهش هزینه حسابرسی یا کاهش حق الزحمه حسابرسی

 

18 2-1-6-2)ضعف کنترلهای داخلی

 

18 2-1-6-3)برقرار نبودن فرض تداوم فعالیت

 

19 2-1-6-4) ارائه مجدد صورتهای مالی

 

19 2-1-6-5)عدم توافق در مورد اصول حسابداری

 

19 2-1-6-6) اتکا نکردن به مدیریت

 

19 2-1-6-7)اظهارنظر مشروط

 

19 2-1-6-8)افزایش دامنه حسابرسی

 

20 2-1-6-9) تغییرات مدیریت

 

20 2-1-6-10) اقدامات غیر قانونی

 

 

 

20 2-1-6-11)محدودیت منابع

 

20 2-1-6-12) ورشکستگی

 

20 2-1-6-2) ادغام

 

   21       1-13-6-1-2) ادغام صاحبکاران: 

 

21 2-13-6-1-2) ادغام موسسه های حسابرسی

 

21 14-6-1-2) رشد شرکت

 

21 7-1-2) تاثیر تغییر حسابرس بر عملکرد شرکت

 

21 8-1-2) الزامات افشاء در خصوص تغییر حسابرسان مستقل

 

22 1-8-1-2) گروه آغاز کننده تغییر حسابرس

 

22 2-8-1-2) نبود توافق یا اختلاف نظر بین صاحبکار و حسابرس

 

23 3-8-1-2) رویدادهای قابل گزارش

 

23 9-1-2) انواع تغییر حسابرس بر اساس شیوه تغییر

 

23 1-9-1-2) تغییر اجباری حسابرس

 

23 2-9-1-2) تغییر اختیاری حسابرس و عوامل موثر بر آن

 

25 1-2-9-1-2) عوامل مرتبط با واحد مورد رسیدگی:

 

26 10-1-2) دوره تصدی حسابرس و عوامل موثر

 

27 1-10-1-2) دوره تصدی حسابرس و كیفیت حسابرسی

 

28 2-10-1-2) دوره تصدی حسابرس و استقلال وی

 

29 3-10-1-2) دوره تصدی حسابرس و هزینه های حسابرسی

 

29 2-2) بخش دوم: حاکمیت شرکتی و ارزش آفرینی

 

30 1-2-2) تعاریف حاکمیت شرکتی

 

30 2-2-2) انواع سیستمهای حاکمیت شرکتی

 

32 1-2-2-2) حاكمیت شركتی درون سازمانی (رابطه ای )

 

32 1-1-2-2-2) مکانیزمهای درون‌سازمانی (محاطی)

 

33 2-2-2-2) حاكمیت شركتی برون سازمانی (محیطی)

 

33 1-2-2-2-2) مکانیزمهای برون‌سازمانی (محیطی)

 

33 3-2-2-2) سیستم درون سازمانی در مقابل سیستم  برون سازمانی

 

34 3-2-2) تئوری های حاكمیت شركتی

 

34 1-3-2-2) تئوری هزینه معاملات

 

34 2-3-2-2) تئوری نمایندگی

 

34 3-3-2-2) تئوری ذینفعان

 

35 4-3-2-2) تئوری ذینفعان در برابر تئوری نمایندگی

 

35 1-4-2-2) مدل مالی

 

36 2-4-2-2) مدل مباشرتی

 

36 3-4-2-2) مدل تئوری ذینفع

 

36 4-4-2-2) مدل سیاسی

 

37 5-2-2) اصول حاکمیت شرکتی

 

37 1-5-2-2) اصول حاکمیت شرکتی بر اساس دستورالعمل سازمان بورس

 

39 1-1-5-2-2) ساختار هیات مدیره

 

41 2-1-5-2-2) کمیته های هیات مدیره

 

42 3-1-5-2-2) تعداد اعضای هیات مدیره و گزینش آنها

 

42 4-1-5-2-2) استقلال مدیر

 

43 5-1-5-2-2) دبیر هیات مدیره

 

43 6-1-5-2-2) اعضای مشترك هیات مدیره

 

43 7-1-5-2-2) تعهد مالکیت سهام

 

43 8-1-5-2-2) بازنشستگی از هیات مدیره/ سقف دوره های عضویت در هیات مدیره

 

43 9-1-5-2-2) حضور در جلسات

 

43 6-2-2) الگوهای حاکمیت شرکتی

 

44 1-6-2-2) الگوی مبتنی بر بازار

 

44 2-6-2-2) الگوی مالکیت شرکتی مبتنی بر روابط

 

44 3-6-2-2) الگوی حاکمیت شرکتی در حال گذار

 

45 4-6-2-2) الگوی نو ظهور

 

45 7-2-2) مکانیزم حاكمیت شركتی

 

46 8-2-2) ساختارهای مالکیتی حاکمیت شرکتی

 

48 1-8-2-2) سرمایه‌گذاران نهادی

 

48 2-8-2-2) سرمایه‌گذاران عمده

 

49 1-2-8-2-2) سرمایه‌گذاران عمده در نگاه نظام حاکمیت شرکتی در بورس اوراق بهادار تهران

 

49 3-8-2-2) مالکیت هیات‌مدیره

 

50 4-8-2-2) دولتی و خصوصی

 

51 5-8-2-2) سهام شناور آزاد

 

51 9-2-2) ساختار های مدیریتی حاکمیت شرکتی

 

53 1-9-2-2) تفکیک دقیق وظایف مدیریت اجرائی از مدیریت غیر اجرائی

 

53 2-9-2-2) حقوق و مزایای مدیران

 

54 3-9-2-2) تفکیک یا عدم تفکیک سمت مدیر عامل وریاست هیات‌مدیره

 

54 4-9-2-2) اندازه هیات‌مدیره

 

55 10-2-2) حاکمیت شرکتی و شفافیت در اطلاعات حسابداری

 

55 1-10-2-2) اطلاعات حسابداری مالی

 

56 2-10-2-2) تأثیر اطلاعات حسابداری مالی بر نتایج اقتصادی

 

57 3-10-2-2) استفاده مستقیم از اطلاعات حسابداری در مکانیزم حاکمیت شرکت

 

60 11-2-2) حاکمیت شرکتی، نقدشوندگی و ارزش آفرینی

 

60 12-2-2) حاکمیت شرکتی، اطمینان بخشی و ارزش آفرینی

 

62 3-2) بخش سوم: تغییر حسابرس، دوره تصدی و رفتارهای مدیران

 

63 1-3-2) مقدمه

 

63 2-3-2) دوره تصدی حسابرس و محافظه كاری

 

64. 3-3-2) کیفیت حسابرسی، دوره تصدی حسابرس و ویژگی های کیفی سود

 

64 4-3-2) دوره تصدی حسابرس و محافظه کاری سود

 

66 53-2) دوره تصدی حسابرس و مربوط بودن سود

 

66 6-3-2) دوره تصدی حسابرس و قابلیت اتکای سود

 

66 7-3-2) سطوح تصدی و دیدگاه های متفاوت

 

66 8-3-2) اثر متقابل دوره تصدی بر محافظه کاری و مدیریت سود

 

68 4-2) بخش چهارم: پیشینه پژوهش

 

70 1-4-2) پژوهش های داخلی

 

70 2-4-2) پژوهش های داخلی

 

73 فصل سوم: روش شناسی تحقیق

 

1-3) مقدمه

 

76 2-3) اهداف تحقیق

 

76 1-2-3) هدف كاربردی

 

76 3-3) سؤالات تحقیق

 

77 4-3) فرضیه های تحقیق

 

77 5-3) متغیرها و مدلهای تحقیق

 

78 1-5-3) متغیرهای پژوهش

 

78 2-5-3) مدلهای پژوهش

 

79 6-3) روش تحقیق

 

80 7-3) قلمرو تحقیق

 

80 1-7-3) قلمرو مکانی

 

80 2-7-3) قلمرو زمانی

 

80 3-7-3) قلمرو موضوعی

 

80 8-3) جامعه آماری، روش نمونه‏گیری و حجم نمونه

 

80 1-8-3) شرکتهای نمونه

 

81 9-3) روش جمع آوری اطلاعات

 

82 10-3) متغیرهای پژوهش و تعریف عملیاتی آنها

 

82 تعوض حسابرس

 

82
 
 
 
  2-10-3) سایر متغیرهای پژوهش

 

82 11-3) تجزیه و تحلیل داده ها و فرضیات

 

83 3-11-1) آزمون نرمال بودن متغیرها-آزمون کولموگروف – اسمیرنف

 

84 3-11-2) تجزیه و تحلیل رگرسیون

 

84 3-11-3) تحلیل همبستگی-همبستگی پیرسون

 

85 3-11-4) آزمون خود همبستگی جملات خطا(دوربین-واتسن)

 

86 12-3) نحوه آزمون فرضیه های تحقیق

 

87 3-12-1) آزمون فرضیه اول:

 

87 3-12-2) آزمون فرضیه دوم:

 

87 3-12-3) آزمون فرضیه سوم:

 

88 3-13) خلاصه فصل

 

88

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده ها                                                                                                                

 

4-1) مقدمه

90

   4-2) آمار توصیفی                                                                                                  90
     4-3) همبستگی متغیرهای تحقیق                                                                         93
         4-4) آمار استنباطی                                                                                       93
4-5)آزمون فرضیات                                                                                                  93
      4-5-1) فرضیه اصلی                                                                                         93
             4-6) خلاصه فصل                                                                                      96
فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری                                                                                                                      
     5-1) مقدمه                                                                                                     99
                      5-2) خلاصه تحقیق                                                                          99
            5-2-1) خلاصه بیان مساله                                                                          99
       5-2-1) خلاصه کل تحقیق                                                                               100
          5-2- 1-1) خلاصه روش تحقیق                                                                     100
5-3) تحلیل فرضیات                                                                                            100
       5-3-1) تحلیل فرضیه اول                                                                              100
    5-3-2) تحلیل فرضیه دوم                                                                                101
5-3-3) تحلیل فرضیه سوم                                                                                  102
    5-4) نتیجه گیری کلی                                                                                   102
  5-5) مقایسه نتایج تحقیق با سایر تحقیقات                                                          103
        5-5-1) تحقیقاتی که نتایج مشابه با نتایج تحقیق کسب کرده اند                         103
                5-5-2) تحقیقاتی که نتایج مغایر با نتایج تحقیق کسب کرده اند                    103
     5-6) پیشنهادات تحقیق                                                                                 104
     5-6-1) پیشنهادات کاربردی                                                                           104
      5-6-2) پیشنهادات برای تحقیقات آتی                                                            105
     5-7) محدودیت تحقیق                                                                                 105
منابع فارسی                                                                                                113
منابع غیر فارسی                                                                                          115
چکیده انگلیسی                                                                                          116
چکیده
تغییر یا تعویض حسابرسان در محافل حرفه ای ناشی از دلایل مختلفی می باشد. علاوه بر اجبارهایی که اداره کنندگان بازارهای سرمایه برای تعویض حسابرس در نظر گرفته اند، تغییر حسابرس ممکن است ناشی از مکانیزم های حاکمیت شرکتی موجود در داخل سازمان باشد بگونه ای که حسابرسی را انتخاب نمایند که دارای بیشترین استقلال و بالاترین کیفیت حسابرسی باشند. در تحقیق حاضر پژوهشگر برای سنج ارتباط بین مکانیزمهای حاکمیت شرکتی با تغییر حسابرسان شرکت ها پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اطلاعات 92 شرکت را بین سالهای 1387 لغایت 1391 را آزمون نمود. مکانیزم های حاکمیت شرکتی مورد بررسی عبارتند از تمرکز مالکیت، استقلال هیأت مدیره و جدایی پست ریاست هیأت مدیره از مدیر عامل. نتایج نشان می دهد که هر اندازه تمرکز مالکیت افزایش یابد تمایل به تغییر حسابرس به حسابرس کوچکتر افزایش یافته، همچنین کاهش استقلال نیز همانند افزایش تمرکز مالکیت منجر به تغییر حسابرس مستقل به حسابرسان کوچکتر می شود همچنین نتایج حاکی از عدم تاثیر جدایی و یکی بود دو پست ریاست هیأت مدیره و مدیر عامل در تغییر حسابرسان به حسابرسان کوچکتر می باشد.
واژگان کلیدی:
تغییر حسابرس، مکانیزم های حاکمیت شرکتی، تمرکز مالکیت، استقلال هیأت مدیره و جدایی پست ریاست هیأت مدیره از مدیر عامل
1-1) مقدمه
تشکیل شركت سهامی و گشودن مالكیت شركت برای عموم، بر روش اداره شرکتها، تأثیر قابل ملاحظه ای گذاشت. نظام بازار به گونه ای سازماندهی شد كه مالکان شرکتها، اداره شرکت را به مدیران شركت تفویض كنند. جدایی مالكیت از مدیریت به عمومیت “مسأله نمایندگی” منجر شد (قالیباف اصل و رضایی، 1386). با جدا شدن مالكیت و مدیریت، مدیران به عنوان نماینده سهامداران، شركت را اداره می كنند (فاما و جنسن، 1983). با شكلگیری رابطه نمایندگی، تضاد منافع بین مدیران و سهامداران و ذینفعان دیگر ایجاد میشود و به طور بالقوه این امكان به وجود میآید كه مدیران اقداماتی انجام دهند كه در جهت منافع خودشان بوده و ضرورتًا در جهت منافع سهامداران و ذینفعان دیگر نباشد (باباجانی و عبدی، 1389). در این مسأله، تضاد بین به حداكثر رساندن منافع كارگماران و كارگزاران، مفروض است. حل مشکل نمایندگی تا حدودی اطمینان خاطر سهامداران را فراهم میکند که مدیران در تلاشند تا ثروت آنان را به حداکثر برسانند. اعمال نظارت و مراقبت در این زمینه مستلزم وجود ساز و کارهای مناسبی است. از جمله این سازوکارها، طراحی و اجرای “راهبری شرکتی” مناسب در شرکتها و بنگاه های اقتصادی است. صاحبنظران علوم اقتصادی و حسابداری در ایران، بیشتر معنی حاکمیت شرکتی را برای این واژه به کار برده اند که ترجمه چندان گویایی نیست. از آنجا که کاربرد این واژه ایجاد سازوکار مناسب برای هدایت و کنترل شرکتها و بنگاه های اقتصادی است، نزدیکترین و مأنوس ترین معنایی که میتوان برای این واژه انتخاب کرد راهبری شرکتی است (سجادی، 1388). نظام راهبری شرکتی که با حفظ تعادل میان اهداف اجتماعی و اقتصادی و اهداف فردی و جمعی سروکار دارد، موجب ترغیب استفاده کارامد از منابع و الزام پاسخگویی شرکتها درخصوص ایفای وظیفه مباشرت برای اداره منابع میشود. توجه به راهبری شرکتی کارا و افزایش کارایی در قراردادهای میان ذینفعان به منظور تقویت فرهنگ پاسخگویی و ارتقاء شفافیت اطلاعات در شرکتها و واحدهای اقتصادی که تمام یا بخشی از سرمایه آنها از طریق مردم تأمین شده است، به تخصیصکارای منابع و در نهایت رشد توسعه اقتصادی منجر میشود (قالیباف اصل و رضایی، 1386). یکی از مواردی که نظام راهبری شرکتی با نظارت بر آن وظیفه حفظ و حراست از حقوق ذینفعان را به انجام می رساند. این وظیفه با نظارت بر کیفیت حسابرسان و همچنین تغییر، تعویض و یا حفظ حسابرسان در صورت لزوم اتفاق می افتد. بر همین اساس حاکمیت شرکتی توانسته با تعویض حسابرسان از حسابرسان کوچک به بزرگ و یا بلعکس و یا هر نوع حسابرس مستقلی که وظیفه نظارت بر اعمال مدیران را به خوبی به انجام می رسانند و کیفیت گزارشگری مالی را بهبود می بخشند، رسالت و اهداف خود را به انجام برساند. در تحقیق حاضر نیز پژوهشگر بدنبال بررسی تاثیر نقش مکانیزم های حاکمیت شرکتی بر تغییر و تعویض حسابرسان می باشد تا از این طریق بتوانند رفتارهای فرصت طلبانه در خصوص رابطه های حسابرسان و مدیران و خطشه دار شدن استقلال حسابرسان را کنترل نمایند
1-2) بیان مسئله و علل برگزیدن موضوع پژوهش
بدنبال توسعه فعالیت های اقتصادی و پیشرفته تر شدن اقتصاد و تجارت، مالکیت از مدیریت تفکیک گردید. به همین دلیل نمایندگانی از طرف مالکان وظیفه مدیریت و راهبری بنگاه ها را بعهده گرفتند. این مسئله باعث بروز تضاد منافع بین راهبران و سایر ذینفعان موجود در بنگاه شد و باعث شد که اقداماتی جهت رفع این تضاد منافع انجام گیرد. مجمومه عواملی که حافظ منافع ذینفعان متفاوت در شرکت هاست حاکمیت شرکتی گفته می گردد. صندوق بین‌المللی پول (IMF) و سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) در سال 2001 حاکمیت شرکتی را چنین تعریف کرده‌اند: ساختار روابط و مسئولیت‌ها در میان یک گروه اصلی شامل سهامداران، اعضای هیات‌مدیره و مدیر عامل برای ترویج بهتر عملکرد رقابتی لازم جهت دستیابی به هدف‌های اولیه مشارکت. همان‌طوری که از این تعریف معلوم می‌شود OECD تلاش دارد تا حاکمیت شرکتی را طوری توصیف کند تا حتی‌الامکان انواع سیستم‌های مختلف حاکمیت شرکتی را در بر گیرد. فدراسیون بین‌المللی حسابداران (IFAC) در سال 2004 حاکمیت شرکتی را چنین تعریف کرده است: حاکمیت شرکتی (حاکمیت واحد تجاری) عبارت است از تعدادی مسئولیت‌ها و شیوه‌های به کار برده شده توسط هیات‌مدیره و مدیران موظف با هدف مشخص کردن مسیر استراتژیک که تضمین‌کننده دستیابی به هدف‌ها، کنترل ریسک‌ها و مصرف مسوولانه منابع است. حاكمیت شركتی به مجموعه روش ها، سیاست ها و قوانین ناظر بر هدایت و كنترل صحیح شركت اطلاق می شود كه در روش اداره ی یک بنگاه و یا سازمان تاثیر بگذارد.
– حاكمیت شركتی را حاكمیت واحد تجاری یا نظام راهبری سازمانی نیز نامیده اند. بدین ترتیب ، وجود سازوكارهای حاكمیت شركتی تضمین كننده منافع سرمایه گذاران ، اعتبار دهندگان ، مشتریان و سایر ذینفعان است و زمینه تحقق آن ، از طریق اتخاذ تصمیمات بهینه توسط هیئت های اجرایی و تدوین قوانین و مقررات لازم الاجرا فراهم می شود. تمامی این موارد، تامین كننده چهار هدف اصلی ایفای مسئولیت پاسخ گویی، شفافیت، عدالت، انصاف و رعایت حقوق ذینفعان است موضوع حاكمیت شركتی از دهه 1990 در كشورهای پیشرفته صنعتی جهان نظیر امریكا ، انگلستان، كانادا و برخی كشورهای اروپایی مطرح شد.
 هدف اصلی حاكمیت شركتی تعیین كنترل ها و نظارت های صحیح فی ما بین سهامداران، هیئت مدیره و مدیران اجرایی است بنابراین،اگر در شركت ها به اصول حاكمیت شركتی توجه مناسب نشود چارچوب منطقی برای ایجاد اعتماد بلند مدت میان تصمیم گیران شركت و ذینفعان فراهم نخواهد شد. حاكمیت ویژگی های مطلوب باعث می شود که مشوق های لازم را برای هیئت مدیره و مدیران اجرایی به گونه ای فراهم كند كه در راستای دستیابی به اهداف شركت و سهامداران عمل نمایند بعلاوه نظارت كارا و اثر بخش را تسهیل نماید و در نهایت منجر به تخصیص بهینه منابع گردد. از جمله مکانیزمهای حاکمیت شرکتی شامل هئیت مدیره، ساختار مالکیت می باشد که در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار می گیرند که بطور خلاصه در ادامه تشریح می گردد.
1-2-1) ساختار هیات مدیره
هدف اولیه استقرار هیات مدیره حفاظت از منافع سهامداران است. بنابراین، هیات مزبور مسؤول تدوین و تصویب اهداف و برنامه های شركت )كه در بلند مدت عبارت است از حداكثر كردن ثروت سهامداران) و نیز مسؤول ارزیابی خط مشی های اتخاذ شده از سوی مدیریت در راستای رسیدن به این اهداف است. هیات مدیره برای این كه از اجرای مناسب برنامه های بلند مدت شركت اطمینان حاصل نماید، عملكرد مدیریت اجرایی را از نزدیک مشاهده و نظارت و دربارة اعطای پاداش به مدیران یا اعمال تنبیه در مورد آنها تصمیم گیری می كنند. موفقیت هیات مزبور در انجام وظایف خویش، شامل جلب اعتماد سهامداران از یک سو و تعامل مناسب با مدیریت اجرایی شركت از دیگر سو، در بلند مدت به افزایش ارزش شركت منجر خواهد شد (مشایخی و محدآبادی، 1390).
از میان ویژگیهای متعددی که در مورد هیات مدیره مطلوب در ساختار حاکمیت شرکتی مطرح است ویژگی های زیر در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار می گیرد:

• وجود مدیران غیر موظف در ترکیب هیات مدیره (استقلال هیات مدیره)
• اندازه هئیت مدیره
• تفکیک وظایف مدیر عامل از رئیس و نایب رئیس هیات مدیره

1-2-1-1) حضور مدیران غیر موظف در هیات مدیره
هیات مدیره یکی از سازوکارهای مهم حاکمیت شرکتی تلقی میشود و نقش مهمی در بهبود کیفیت گزارشگری مالی و افزایش پاسخگویی ایفا میکند. مدیران مستقل می توانند با درك درست نقش نظارتی و راهبری خود، سلامت مالی بنگاه را به ارمغان آورده و مانع تضاد منافع بین بازیگران نظام حاکمیت شرکتی شوند. بر همین اساس در بیشتر تحقیقات انجام شده در حوزه حاکمیت شرکتی بر اهمیت نقش مدیران غیر اجرایی در بهبود فرایند گزارشگری تاکید شده و جایگاه هیات مدیره شرکت به عنوان نهاد هدایت کننده ای که نقش مراقبت و نظارت بر کار مدیران اجرایی را بر عهده دارد، بیش از پیش اهمیت مییابد. از دیدگاه نظریه نمایندگی میتوان چنین فرض کرد که مدیران غیرموظف (غیراجرایی) وظیفه نظارت بر سایر اعضای هیات مدیره را بر عهده دارند. برخی از پژوهشهای علمی نشان داده است که وظیفه نظارت مدیران غیرموظف (غیراجرایی) بر مدیریت به نحو موثر اعمال شده است(اسماعیل زاده و همکاران، 1389). سی وار ماکر یشنان و یو (2008)، سیتا آماجا و همکاران (2005)، کلین (2002) رامیسی و مدر (2005) به این نتیجه رسیدند که هنگامی که تعداد مدیران غیر موظف در ترکیب هیات مدیره افزایش می یابد، بایستی فرایندهای حاکمیت شرکتی به گونه ای مناسب اجرا گردد و بر همین اساس تمایل به همکاری با حسابرسان مستقل تر افزایش می یابد.
1-2-1-2) اندازه هئیت مدیره
اندازه هئیت مدیره عبارت است از تعداد اعضای موظف و غیر موظف هئیت مدیره می باشد. بر اساس تئوری نمایندگی، بزرگی هئیت مدیره نقش مهمی را در ایجاد تصمیمات ساختاری برای حفظ منافع ذینفعان بعهده دارد. وجود هئیت مدیره بزرگ به احتمال کمتری توسط مدیران کنترل می گردد لذا استقلال بیشتری دارند(حوسینی و وانگ، 2010). وجود یک هئیت مدیره بزرگ منجر به ارائه گزاشات با کیفیت تر می شود و افشای اطلاعات به گونه کاملتری برای استفاده کنندگان صورت می پذیرد (خالید و همکاران، 2012).
1-2-1-3) تفکیک وظایف مدیر عامل از رئیس و نایب رئیس هیات مدیره
اگر مدیر عامل رئیس و نایب رئیس هیات مدیره نیز باشد، به این وضعییت دوگانگی وظیفه مدیر عامل گفته می شود و در این حالت مدیر عامل اختیارات بیشتری دارد. عدم تفکیک وظایف مدیر عامل و رئیس هیات مدیره می تواند منجر به کاهش اثربخشی نقش نظارتی هیات مدیره شده و زمینه سازی تضییع حقوق ذینفعان را در پی داشته باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده، تفکیک وظایف مدیر عامل و رئیس هیات مدیر موجب استقلال بیشتر هیات مدیره و در نتیجه کاهش مشکلات نمایندگی و افزایش کیفیت گزارشگری مالی می شود(اسماعیل زاده و همکاران، 1389 ).

عنوان                  صفحه

چکیده : 1

فصل اول: طرح تحقیق

مقدمه. 2

1-1-  بیان مسئله. 4

1-2-  ضرورت و اهمیت تحقیق.. 5

1-3-  اهداف پژوهش: 7

1-4-  فرضیه های پژوهش: 7

1-5-  تعریف واژه ها و اصطلاحات مورد استفاده در پژوهش : 8

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1- هوش: 11

2-2- هیجان: 12

2-3- تاریخچه هوش هیجانی : 12

2-4-تعاریف هوش هیجانی: 15

2-4-1-هوش هیجانی و هوش عمومی : 15

2-4-2- مدلهای هوش هیجانی : 17

2-4-3- چارچوب چهار وجهی استنتاجی هوش هیجانی.. 27

2-4-4- هوش هیجانی و شغل (محیط کاری) : 28

2-4-5- ضرورت توجه به رشد هوش هیجانی کارکنان : 30

فهرست مطالب

عنوان                 صفحه

2-4-6- هوش هیجانی و رهبری گروه: 31

2-4-7- اکتساب و بهبود هوش هیجانی : 31

2-5- تعارض : 32

2-5-1- ماهیت تعارض : 32

2-5-2- علل تعارض: 34

2-5-3- ریشه های ارتباطی تعارض: 35

2-5-4- علل ساختاری تعارض: 37

2-5-5- انواع تعارض: 38

2-5-6- دیدگاه های عمده نسبت به تعارض: 42

2-5-7-جنبه های منفی و مثبت تعارض: 45

2-5-8- مدیریت تعارض: 47

2-5-9- فنون رفع تعارض: 48

2-6- پژوهشهای انجام شده در داخل و خارج کشور در رابطه با هوش هیجانی و تعارض سازمانی : 50

2-6-1- پژوهشهای داخلی: 50

2-6-1-1- پژوهشهای مربوط به هوش هیجانی و تعارض: 50

2-6-1-2- پژوهشهای مربوط به هوش هیجانی.. 53

2-6-1-3- پژوهشهای مربوط به تعارض: 55

2-6-2- پژوهشهای خارجی: 57

فهرست مطالب

عنوان                                                                صفحه

2-6-2-1- پژوهشهای مربوط به هوش هیجانی وتعارض: 57

2-6-2-2- پژوهشهای مربوط به هوش هیجانی: 59

2-6-2-3- پژوهشهای مربوط به تعارض: 60

2-7- جمع بندی و ارائه چارچوب نظری پژوهش: 61

فصل سوم: روش پژوهش

3-1- روش پژوهش : 63

3-2- جامعه آماری: 63

3-3- نمونه آماری: 63

3-4- روش جمع آوری داده ها: 64

3-5- متغیرهای پژوهش: 64

3-6- ابزار جمع آوری داده ها: 65

3-7- روایی و پایانی پرسشنامه: 66

 

 

3-8- روش تحلیل داده ها: 66

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1- آمار توصیفی: 68

4-2- آزمون آماری: 73

4-3- بررسی فرضیات: 74

4-4- مقایسه میزان هوش هیجانی در بین کارکنان بیمارستان و متوسط هوش هیجانی در آزمون استاندارد 82

فهرست مطالب

عنوان                                                                                    صفحه

4-5- آزمون آماری: 83

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1- خلاصه پژوهش : 85

5-2- بحث و بررسی درخصوص نتایج پژوهش : 87

5-3- محدودیتهای پژوهش: 91

5-4- پیشنهاد های پژوهش : 91

فهرست منابع فارسی : 95

فهرست منابع انگلیسی : 101

ضمائم و پیوست ها : 106

چكیده انگلیسی : 118

چکیده :

در این تحقیق به بررسی رابطه ی مولفه های هوش هیجانی با تعارضات بین فردی در بیمارستان های شهرستان نیشابور پرداخته شده است.جامعه آماری این تحقیق 400 نفر بودکه بر اساس جدول مورگان 196 نفر بعنوان نمونه درونی در نظر گرفته شدند. روش های مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از : آزمون کولموگروف-اسمیرنف، ضریب همبستگی پیرسون، آزمون رتبه بندی فریدمن و تی تک گروهی.آمار توصیفی نشان داد میانگین نمره هوش هیجانی در کارمندان40/80 می باشد . که از نمره ملاک 94 کمتر می باشد . نتایج تحلیل استنباطی نشان داد که بین متغیرهای تعارض بین فردی، بین مولفه های هوش هیجانی و بین درک وفهم هیجانات بیرونی، مدیریت و کنترل هیجان با عوامل تعارض بجز به ترتیب تعارض با همردیفان و تعارض با رئیس رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.در رتبه بندی مولفه های هوش هیجانی در بین کارکنان، مولفه مدیریت وکنترل هوش هیجانی دراولویت اول و درک و فهم هیجانات بیرونی وشناخت واظهار هیجانی و هیجان معطوف به شناختدراولویتهای دوم تاچهارم قرار دارند.در میان مولفه های تعارض بین فردی در بین کارکنان تعارض با رئیس در اولویت اول وتعارض با مرئوس وهمردیفان به ترتیب در اولویت های بعدی قرار دارند. که نشان می دهد بیشترین تعارض در بین کارکنان بیمارستان تعارض با رئیس می باشد.

کلیدواژه: هوش هیجانی ،تعارض بین فردی ،کارکنان بیمارستان ها، تعارضات سازمانی

   مقدمه

یکی از حوزه های مهم و جالب پژوهشی در سال­های اخیر مبحث هوش هیجانی است که در زمینه شغلی و اجتماعی کاربرد فراوان دارد. نظریات حاضر نظریه هوشهای چند گانه (گاردنر، 1983) و نظریه هوش هیجانی (مایر و سالووی، 2000؛ گلمن، 1995) به اهمیت هوش هیجانی اشاره می­ کند. هوش هیجانی به طور فراینده­ای مفهوم مهمی در محل کار، کارگاه­ها و کنفرانس­ها شده است و برای کمک به کارکنان و مدیران در درک اهمیت هوش هیجانی و اجرای آن در محیط کار سازمان یافته است (آبراهام، 2000).

با ظهور عصر ارتباطات و ارتقاء ارزشمندی ارتباطات انسانی وهمچنین بروز موقعیتهای استراتزیک سازمانی، نظریه هوش هیجانی رشد چشمگیر یافته و از مباحث پرطرفدار سازمانی شده است. هوش هیجانی توجه بسیاری از افراد را در پژوهش­های علمی دهه گذشته به خود اختصاص داده است. بسیاری از محققان نشان دادند که هوش هیجانی می ­تواند بسیاری از پیامدهای، مربوط به کار را پیش ­بینی کند. هوش هیجانی به نظر می­رسد می ­تواند شکل تکامل یافته­ای از توجه به انسان در سازمان­ها باشد و ابزاری نوین و شایسته در دستان مدیران تجاری و تئورسین­های بازار برای هدایت افراد درون سازمان­ها و مشتریان برون سازمانی و تأمین رضایت آنها و کاهش تعارضات باشد (پارسا، 1383). هوش هیجانی موضوعی است که سعی در تشریح و تفسیر جایگاه هیجان­ها و احساسات در توانمندیهای انسانی دارد. مدیران برخوردار از هوش هیجانی، رهبران مؤثری هستند که اهداف را با حداکثر بهره­وری، رضایت مندی و تعهد کارکنان محقق می­سازند (مختاری­پور، 1387).

رشد یک سازمان، وابسته به مواجهه با تعارض­ها است. کاهش تعارضهای مخرب می ­تواند بهترین شرایط برای بقا را فراهم کند، بنابراین هدف از کاهش تعارضها، اجتناب از آنها نیست بلکه مدیریت آنها به طور ضمنی است، شیوه تصمیم ­گیری در تعارض می ­تواند سازنده یا مخرب باشد، شیوه سازنده در تعارض به ما کمک می­ کند تا موفقیت را از زوایای مختلف ببینم، اما شیوه منفی در تعارض می ­تواند هدایتگر ویرانی باشد. تعارض به عنوان جزئی اجتناب­ ناپذیر و لاینکف از زندگی سازمانی قلمداد می­ شود که اغلب به علت ویژگیهای شخصیتی متفاوت بین افراد موجود در سازمان می­باشد. افراد از لحاظ استعدادها، علائق و تواناییها و دیگر خصوصیات شخصیتی با یکدیگر متفاوتند. آگاهی از تفاوتهای شخصیتی افراد یک سازمان می ­تواند مدیران ادارات و سازمان­ها را در حل بسیاری از مسائل یاری دهد، وقتی که آنها قبول کردند که انسان­ها از نظر توانایی­های ذاتی و اکتسابی تفاوت دارند، در پی این نخواهند بود که از همه کارکنان رفتار یکسانی انتظار داشته باشند. که در این بین بیمارستانها بیشتر از همیشه در جستجوی مزیت رقابتی می­باشند، آنها می­دانند که به توازن میان ابعاد عقلانی و هیجانی نیاز دارند. و به دنبال این هستند که محیطی فراهم آورند که کارکنان از سلامت روان بیشتری در آن برخوردار باشند. چرا که افراد با داشتن یک رابطه سالم، احساس ارزش، پذیرش، درک حمایت، اعتماد و اهمیت می­ کنند و این تأمین کننده سلامت روانی و افزایش کارایی و سودمندی افراد است. در چنین فضایی است که کنترل تعارض به شکل سازنده آن امکان پذیر می­ شود. حال با بررسی­های انجام گرفته در ارتباط با این موضوع به اهمیت نقش هوش هیجانی در کنترل تعارضات سازمانی پی برده و لذا بر آن شدیم که در این پاین­نامه به بررسی هر چه دقیق­تر موضوع در محدوده بیمارستان­های شهرستان نیشابورپرداخته و در جهت استفاده و مدیریت درست این تعارضها، کمکی، در جهت رشد ارتقای هر چه بیشتر سطح آگاهی و عملکرد مدیران و کارکنان این سازمان کرده باشیم.

1-1-      بیان مسئله

عامل­های متعددی کارای افراد را در سازمان تحت تأثیر قرار می­ دهند یکی از عواملی که رفتار سازمانی هر فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد هوش هیجانی است. مفهوم هوش هیجانی نوعی پردازش اطلاعات عاطفی است که شامل ارزیابی صحیح عواطف در خود و دیگران ابراز مناسب عواطف، تعلیم سازگارانه عواطف است (مایو و سالووی، 2000).

یکی دیگر از عواملی که رفتار سازمانی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می­دهد، تعارض سازمانی است. تعارض پدیده­ای است که آثار مثبت و منفی روی عملکرد افراد در سازمانها دارد. استفاده صحیح و موثر از تعارض موجب بهبود عملکرد و ارتقای سطح سلامتی سازمان می­گردد، و استفاده مؤثر از تعارض مستلزم شناخت و درک کامل ماهیت آن و همچنین علل خلق کنده و کسب مهارت در اداره کنترل آن است که البته امروز به عنوان یکی از مهمترین مهارت­ های مدیریت بشمار می­آید. اگر تعارض­ها سازنده باشند موجب بروز افکار نو و خلاق می­شوند، و زمینه تغییر و نوآوری و تحول سازنده را در سازمان فراهم می­سازند و در نهایت به مدیریت کمک می­ کنند تا به اهداف سازمانی خویش نائل آید. از آنجا که بیمارستانها از جمله نظام­های اجتماعی هستند که در کلیه فرایندهای آن انسان و فعالیت­های گروهی نقش اساسی دارند و اهل فکر هستند به نظر می­رسد که باید بیشتر از هر سیستم اجتماعی دیگر تنش و تعارض داشته باشد. زیرا در یک سازمان پیچیده­های همچون بیمارستان که تضاد علایق و منابع به میزان زیادی در آن وجود دارد، دور از انتظار نیست که برخورد فکری رخ دهد، وظیفه مدارها در مقابل بی­تفاوتها –رابطه مدارها در مقابل ضابطه مدارها و کارکنان جدیدالورود در مقابل قدیمی­ها و عدم درک مراجعه کنندگان بیمارستان و …. خلاصه همه اینها نمونه­های از درگیریهای هستند که در بیمارستانهای رخ می­دهد. وجود افراد مختلف با ویژگی های شخصیتی متفاوت، نیازها و انتظارات و ادارکات گوناگون دلیل بروز تعارض در سازمان­ها از جمله بیمارستانها است (لطفی، منصوره، 1388).

از آنجا که تعارضات بین فردی نیز در ارتباط نزدیک با هیجانهاست و برای کنترل آن باید نخست هیجانها را شناخت و سپس آن را کنترل کرد، پس در این صورت افراد باید هم از ویژگی خودآگاهی و هم از ویژگی خود کنترلی برخوردار باشند. افرادی که این ویژگی­ها را دارند می­توانند نسبت به تعارض آگاهی بیشتری کسب کرده و به این صورت سریعتر و صحیح تر تعارض را شناسایی کرده و با اطمینان به هدایت آن بپردازند و محیطی فراهم آورد که افراد با آگاهی از هیجانات خود از سلامت روانی و کارایی بیشتر برخوردار شوند و بتوانند با تعارضات بین فردی خود را کنترل کنند. هیجان جزء ذاتی ساختار هر فرد است. ما نمی­توانیم هیجانات را از خودمان دور کنیم، بلکه باید آنها را بدرستی کنترل کنیم (گلمن، 1383، ص، 125). هوش هیجانی یک دسته از توانایی ها و مهارت­ های غیر شناختی است، که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و اقتضاهای محیطی افزایش می­دهد و در این رهگذر عاملی که به نظر می­رسد با تنش شغلی مدیران و کارکنان رابطه داشته باشد و از راه های مقابله و مقاومت در برابر تعارض می­باشد، متغیر هوش هیجانی است (روگرز و همکاران، 2006). هدف اصلی ما در این تحقیق این است که آیا بین عوامل هوش هیجانی و تعارضات سازمانی (بین فردی) در کارکنان بیمارستانهای شهرستان نیشابور رابطه معنی داری وجود دارد. لذا مطالعه حاضر بر لزوم توجه بیشتر به هوش هیجانی به عنوان مؤلفه­ای مهم، برای بهبود تعارض سازمانی و بهبود عملکرد کارکنان و مدیران بیمارستانهای نیشابور صورت می­گیرد.

1-2-      ضرورت و اهمیت تحقیق

هوش هیجانی به نظر می­رسد می ­تواند شکل تکامل یافته­ای از توجه به انسان در سازمان­ها باشد و ابزاری نوین و شایسته در دستان مدیران تجاری و تئورسین­ها بازار برای هدایت افراد درون سازمان­ها و مشتریان برون سازمانی و تأمین رضایت آنها باشد (پارسا، 1383).

نکته اساسی، نگرش ما نسبت به تعارض و برخورد درست با آن و تشخیص حق و یا ناحق بودن آن، براساس علل و عوامل بوجود آورنده آن و پیشنهاد راه حلی منطقی و درست برای بهره ­برداری بهینه از آن است. به همین دلیل مهم این است که تعارض اداره شود و نه اینکه سرکوب شود و نه اینکه اجازه داده شود، تعارض تشدید و از کنترل خارج شود. شناخت علل تعارض می ­تواند در تعیین راه­حلهای احتمالی کمک کند و عواقب ناشی از تعارض می ­تواند برای سازمان، خواه در منازعات کارگری و مدیریت تعارضهای واحدهای مختلف یک سازمان، یا تعارض بین افراد، گران تمام شود. آگاهی از هوش هیجانی افراد یک سازمان می ­تواند مدیران ادارات و سازمانها را در حل بسیاری از مسائل یاری دهد، وقتی آنها قبول کردند که انسانها از نظر هوش هیجانی تفاوت دارند، در پی این نخواهند بود که از همه کارکنان رفتار یکسانی انتظار داشته باشند.

بسیاری از مدیران تمایل دارند که سختگیر باشند و قادر نیستند رابطه خوبی با کارکنان برقرار کنند. آنها نمی­توانند در محیط کسب و کار، فرهنگ سازمانی، فرایند کاری و فناوری تغییر ایجاد کنند. این مدیران به رغم داشتن دانش فنی خوب، نمی­توانند مدیران موفقی باشند. تحقیقات نشان می­دهد که مدیر یا متخصصی که از هوش هیجانی بالایی برخوردار باشد و از نظر فنی نیز با تجربه باشد، با آمادگی و مهارت بیشتر و سریعتر از دیگران به رفع تعارضهای نوپا، ضعف گروهی و سازمانی و خطاهای موجود، ابهام در ارتباطات، تیرگی روابط متقابل و رموزی که ارزشمند و سودمند جلوه می­نماید، خواهد پرداخت (کوپر، 1997، 58-56). مدیر با داشتن شعور عاطفی بالا می ­تواند نسبت به تعارض آگاهی بیشتر کسب نماید و بدین وسیله سریعتر و صحیح تر تعارض را شناسایی کند و با همدلی و اطمینان به هدایت سودمند آن بپردازد و از این طریق محیطی فراهم آورد که کارکنان از سلامت روانی بیشتری در آن برخوردار باشند. چرا که افراد با داشتن یک رابطه سالم، احساس ارزش، درک حمایت، اعتماد و اهمیت می­ کنند و این تأمین کننده سلامت روانی و افزایش کارایی و سودمندی افراد است. در چنین فضایی است که مدیریت تعارض به شکل سازنده آن امکان پذیر می­ شود (وطن خواه، 1386، ص 25). در بیمارستان برآورده کردن و تأمین درخواست­های مراجعه کنندگان،اساس تأمین و ارائه­ خدمات است. کارکنان بیمارستان نمی­توانند مراجعه کننده را کنترل کنند و فقط می­توانند نقش یک فرد آماده به خدمت را در تأمین خدمات آنها ایفا کنند. تنها چیزی که کارکنان بیمارستان می­توانند انجام دهند کنترل عقاید و نگرش­های خودشان است. بنابراین، هنگامی که یک مشاجره یا تعارض در مورد تأمین خدمات پیش می­آید، کارکنان بیمارستان صرفاً بایستی یک روش انعطاف­پذیر را برای ارائه­ خدمات به منظور رفع تعارض اتخاذ کنند.

در زیر به چند نمونه از ضرورتهای تحقیق اشاره می­ شود:

• هوش هیجانی قدرت کار فردی و گروهی را افزایش می­دهد، افرادی که هوش هیجانی بالای دارند با دیگران بهتر کار می­ کنند و به راحتی دیگران را درک می­ کنند.
• هوش هیجانی می ­تواند در افزایش خلاقیت افراد برای حل تعارضها و مشکلات مؤثر باشد.
• عامل مهمی در گزینش افراد برای احراز شغل و ارتقای شغلی آنان است.
• باعث تصمیم ­گیری راحتتر و منجر به بهبود روابط با مراجعه کنندگان می­ شود.

1-3-      اهداف پژوهش:

هدف کلی:

تعیین ارتباط بین ابعاد هوش هیجانی (شناخت و اظهار هیجانی در درون خود، هیجان معطوف به شناخت، درک و فهم هیجانات بیرونی، مدیریت هیجانی و کنترل هیجانی) با ابعاد تعارضات بین فردی (رئیس، مرئوس، همردیفان) کارکنان بیمارستانهای شهرستان نیشابور

اهداف اصلی:

• تعیین ارتباط بین عوامل تعارض بین فردی (رئیس، مرئوس، همردیفان)
• تعیین ارتباط بین عوامل هوش هیجانی (شناخت و اظهار هیجانی در درون خود، هیجان معطوف به شناخت، درک و فهم هیجانات بیرونی، مدیریت هیجانی و کنترل هیجانی) در کارکنان بیمارستانهای شهرستان نیشابور.
• تعیین ارتباط بین عوامل تعارض بین فردی (رئیس، مرئوس، همردیفان) و عوامل هیجانی (شناخت و اظهار هیجانی در درون خود، هیجان معطوف به شناخت، درک و فهم هیجانات بیرونی، مدیریت هیجانی و کنترل هیجانی) در کارکنان بیمارستانهای شهرستان نیشابور.
• تعیین رتبه عوامل هوش هیجانی در کارکنان بیمارستانهای شهرستان نیشابور
• تعیین رتبه عوامل تعارض بین فردی در کارکنان بیمارستانهای شهرستان نیشابور

1-4-      فرضیه­ های پژوهش:

فرضیه کلی: بین هوش هیجانی (EQ) و تعارضات بین فردی کارکنان بیمارستانهای شهرستان نیشابور ارتباط معناداری وجود دارد.

فرضیات اصلی:

جهت جلوگیری از گستردگی فرضیه ­های تحقیق محقق سعی نمود. از طریق تلفیق فرضیه ­های جزئی فرضیه ­های مشخص و اصلی ارائه گردد.

• بین عوامل تعارض بین فردی (رئیس، مرئوس، همردیفان) در کارکنان بیمارستان های نیشابور ارتباط معناداری وجود دارد.
• بین عوامل هوش هیجانی (شناخت و اظهار هیجانی در درون خود، هیجان معطوف به شناخت، درک و فهم هیجانات بیرونی، مدیریت هیجانی و کنترل هیجانی) در کارکنان ارتباط معنا­داری وجود دارد.
• بین عوامل تعارض بین فردی (رئیس، مرئوس، همردیفان)و عوامل هیجانی (شناخت و اظهار هیجانی در درون خود، هیجان معطوف به شناخت، درک و فهم هیجانات بیرونی، مدیریت هیجانی و کنترل هیجانی) در کارکنان ارتباط معنا­داری وجود دارد.
• بین رتبه بندی عوامل هوش هیجانی در کارکنان تفاوت معناداری وجود دارد.
• بین رتبه بندی عوامل تعارض بین فردی در کارکنان تفاوت معنا­داری وجود دارد.

1-5-      تعریف واژه ­ها و اصطلاحات مورد استفاده در پژوهش :

هوش هیجانی: [1] توانایی ارزیابی، بیان و تنظیم هیجانات خود و دیگران و استفاده کارآمد از آن (مایر و سالووی، 2000).

درک و فهم هیجانی بیرونی:[2] توانایی تشخیص و درک حالات روحی، احساسات و عواطف و انگیزه­های دیگران (پالمر و استوف، 2001).

هیجان معطوف به شناخت: [3]یکی شدن احساسات و دانش هیجانی در تصمیم ­گیری و حل مشکلات (پالمر و استوف، 2001).

شناخت و ابراز هیجانی در درون خود:[4] توانایی شناخت احساسات و حالات هیجانی خود، و توانایی ابراز احساسات خود با دیگران (پالمر و استوف، 2001).

1-1- زیست توده……………………………………………………………………………………………… 3
1-2- منابع زیست توده……………………………………………………………………………………….. 4
1-3- کارکرد زیست توده…………………………………………………………………………………….. 5
1-4- تقسیم بندی سوختهای زیستی………………………………………………………………………….. 6
1-5- بیودیزل………………………………………………………………………………………………….. 8
1-6- محدودیتهای تولید و استفاده از سوختهای سبز……………………………………………………….. 12
1-7- مزایای مواد بیودیزلی بعنوان سوخت دیزلی………………………………………………………….. 12
1-8- بازار بیودیزل………………………………………………………………………………………….. 12
فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1- تاریخچه تولید بیودیزل………………………………………………………………………………… 16
2-2- بیان مسئله……………………………………………………………………………………………… 22
2-3- اهداف و فرضیات……………………………………………………………………………………… 24
2-4- هدف از تحقیق…………………………………………………………………………………………. 25
فصل سوم: مواد و روشها
3-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 27
3-2- موادشیمیایی…………………………………………………………………………………………….. 27
3-3- وسائل و دستگاه های مورد نیاز………………………………………………………………………. 28
3-3-1- ظروف آزمایشگاهی……………………………………………………………………… 28
3-3-2- دستگاه ها…………………………………………………………………………………. 28
3-4- روش های آزمایشگاهی بکار گرفته شده در پایان نامه……………………………………………….. 33
3-4-1- تهیه محلول آنزیمی لیپاز…………………………………………………………………. 33
3-4-2- بافر فسفات……………………………………………………………………………….. 33
3-4-3- سنجش فعالیت لیپاز به روش طیف سنجی با سوبسترای پارانیتروفنیل پالمیتات(pNNP)        33
3-4-4- اندازه ­گیری پروتئین تام به روش برادفورد……………………………………………… 40
3-4-5- واکنش ترانس استریفیکاسیون آنزیمی…………………………………………………… 43
فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری و پیشنهادات
4-1- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………….. 46
مشکلات………………………………………………………………………………………………………. 48
پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………… 48
فصل پنجم: نتایج
5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 50
5-2- نتیجه بیودیزل تولید شده با آنزیم (Novozyme) …………………………………………………… 50
5-3- نتیجه بیودیزل تولید شده با آنزیم لیپاز آزاد…………………………………………………………… 51
5-4- نتیجه بیودیزل تولید شده با آنزیم لیپاز نووزیم تثبیت شده (Immobilized Novozyme)          52
5-5- شرایط بهینه تولید بیودیزل…………………………………………………………………………….. 53
5-6- محاسبه بازده تولید بیودیزل با بهره گرفتن از نتایج کروماتوگرافی گازی………………………………. 53
منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………….. 54
Abestract ………………………………………………………………………………………………….. 58
چکیده
امروزه به دلیل کاهش منابع سوخت های فسیلی و اثرات مخرب این نوع سوخت ها بر محیط زیست، محققان به فکر جایگزین کردن آن می باشند. در سالهای اخیر، سوخت بیودیزل به علت تجدید پذیری و خاصیت آلایندگی کمتر، مناسب ترین جایگزین سوخت دیزل محسوب می گردد. منابع اولیه تولید بیودیزل شامل ضایعات چوبی، تفاله های محصولات کشاورزی، نیشکر، جلبک و روغن های گیاهی و حیوانی می باشند. روغن سبوس برنج یک روغن گیاهی است که به مقدار زیاد در کشورهای زیر کشت برنج موجود است. هدف از مطالعه حاضر طراحی و بهینه سازی تولید بیودیزل از روغن سبوس برنج به روش ترانس استریفیکاسیون با بهره گرفتن از آنزیم لیپاز می باشد. در این مطالعه آزمایشگاهی ابتدا از آنزیم لیپاز آزاد و لیپاز نووزیم 435 تثبیت شده بر روی نانوکیتوسان، محلول های آنزیمی تهیه و به 2 روش از جمله روش استفاده از سوبسترای پارانیتروفنیل پالمیتات (pNPP) تعیین فعالیت شدند و با اندازه گیری پروتئین تام موجود در محلول آنزیمی به روش برادفورد، فعالیت مخصوص آنزیم تعیین شد.
سپس آنزیم های لیپاز آزاد و تثبیت شده بعنوان کاتالیزور در واکنش ترانس استریفیکاسیون بکار رفتند. برای تولید بیودیزل ابتدا شرایط مطلوب واکنش ترانس استریفیکاسیون بررسی گردید و در نهایت مخلوط واکنشی حاوی روغن سبوس برنج 9% وزنی، آنزیم آزاد یا تثبیت شده به نسبت مولی 3:1 با متانول و نسبت 2:1 حجمی حلال ترت بوتانول در دمای Co40 به مدت 72 ساعت در 300 دور بر دقیقه بعنوان شرایط بهینه تعیین شد. بعد از اتمام واکنش، تایید تولید متیل استر (بیودیزل) ابتدا به شیوه کیفی به روش کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) انجام شد و سپس آنالیز نهایی و کمی نمونه های بیودیزل با بهره گرفتن از دستگاه گاز کروماتوگرافی(GC) بعمل آمد.
بالاترین بازده تولید بیودیزل با بهره گرفتن از آنزیم لیپاز نووزیم ۴۳۵ تثبیت شده بر روی نانوکیتوسان به مقدار۲۱% بدست آمد. استفاده از آنزیم لیپاز آزاد سیگما، میزان بازدهی برابر با %12 را نشان داد. میزان بالاتر بازده لیپاز نووزیم ۴۳۵ در مقایسه با لیپاز آزاد سیگما می‌‌تواند به دلیل پایداری بیشترآنزیم و حفظ فعالیت انزیمی بالاتر دراثرعملیات تثبیت باشد.
واژه های کلیدی: بیودیزل، ترانس استریفیکاسیون، روغن سبوس برنج، لیپاز آزاد و تثبیت شده، سوخت.
1-1- زیست توده
افزایش آگاهی محیط زیستی و کاهش ذخائر منابع فسیلی، صنعت را به سمت گسترش تولید سوختهای دیگر قابل دوام از منابع تجدید شدنی سوق می‏دهد که از نظر زیست محیطی قابل قبولترند. سوخت زیستی1 نوعی از سوخت است که از منابع زیست توده بدست می‏آید. زیست توده ترجمه کلمهBiomass است و به تمام مواد حاصل از موجودات زنده و فضولات آنها اطلاق می‏شود.
سوختهای فسیلی هم که امروزه مورد بهره‏ برداری قرارگرفته، منبع آن زیست توده بوده ولی در سالهای بسیار دور شکل گرفته‏اند.
امروزه به دلیل کاهش منابع سوخت های فسیلی، از سویی تأثیر مخرب استفاده از این نوع سوخت ها بر محیط زیست، محققان را بر آن داشته به فکر جایگزین کردن این منابع باشند. سوخت زیستی[1] نوعی از سوخت است که از منابع زیست توده بدست می آید. زیست توده ترجمه کلمه Biomass است و به تمام مواد حاصل از موجودات زنده و یا زایدات و فضولات آنها اطلاق می شود.
سوخت های فسیلی هم که امروزه مورد بهره برداری قرار گرفته، منبع آن زیست توده بوده ولی در سال های بسیار دور شکل گرفته اند]1[.
1-2- منابع زیست توده
—جنگل­ها و ضایعات جنگل

 

چوب، خرده‌های چوب و خاک اره، از منابع جنگلی زیست توده به شمار می‌روند. این منبع انرژی از قرن­ها پیش برای مصارف خانگی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. حدود صد و پنجاه سال پیش، 75 درصد از انرژی مورد نیاز بشر از زیست توده(عمدتاً از جنگلها و ضایعات جنگلی) تأمین می‌شد. در حال حاضر، سالانه در جهان بیش از 1/2 گیگاتن چوب به مصرف تولید انرژی می‌رسد. بسیاری از صنایع کشورهای در حال توسعه، مانند صنایع پخت نان، فرآوری محصولاتی مانند شکر، چای، قهوه، نارگیل، کاکائو و کارخانه‌های آجرپزی و آهک پزی، از این ضایعات به عنوان سوخت استفاده می‌کنند.
—محصولات و ضایعات کشاورزی
این دسته از منابع زیست توده، شامل گیاهان مختلفی مانند ذرت، برنج، سیب زمینی ترشی (سورگم)، نیشکر، انواع میوه، گیاهان روغنی و ضایعات آنها مانند سبوس برنج، کاه و غره است. بطور نسبی، 25 درصد وزن هر محصول کشاورزی تفاله است، 25 درصد وزن برنج، متعلق به سبوس آن است. حدود 45 درصد از بادام زمینی نیز پوته است. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که به لحاظ نظری می‌توان نیازهای سوخت خانگی مناطق روستایی را از طریق ضایعات تأمین کرد.
الکل و بیودیزل، دو فرآورده انرژی­زای مهمی هستند که از محصولات و ضایعات کشاورزی بدست می‌آیند.
— ضایعات فاضلاب­های صنعتی
در پساب برخی از کارخانه‌ها مانند صنایع نساجی، الکل سازی، چوب و کاغذ و پساب و ضایعات صنایع غذایی مانند پنیر سازی و تولید آب میوه، مقدار زیادی زیست توده وجود دارد که می‌توان از آن­ها برای تولید انرژی و غذای دام استفاده کرد. حدود 20 درصد از وزن میوه را تفاله تشکیل می‌دهد(بسته به نوع میوه، این مقدار بین 9 درصد تا 25 درصد متغیر است). یکی دیگر از صنایع غذایی که فاضلاب آن آلودگی شدید در محیط زیست ایجاد می‌کند، صنایع پنیر سازی است. آب پنیر مایعی است که پس از حذف چربی و کازئین شیر، طی فرایند پنیر سازی بدست می‌آید. از آب پنیر، هم به منظور غذای دام و هم برای تولید الکل می‌توان استفاده کرد. در صنایع غذای دام، با پرورش موجودات زنده ذره بینی که می‌توانند پروتئین زیادی را در خود جمع کنند و رشد بسیار خوبی بر روی آب پنیر دارند، زیست توده بسیار غنی و مغذی تهیه می‌کنند، که پس از خشک کردن و آسیاب کردن ماده حاصل، آن را به مصرف غذای دام می‌رسانند. در بسیاری از کشورهای جهان، از آب پنیر به منظور تولید الکل استفاده می‌شود.
— ضایعات جامد، فاضلاب­های شهری و فضولات دامی
ضایعات جامد شهری را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
زباله‌های معمولی: مانند زباله منازل، ادرات، فروشگاه­ها و رستوران­ها (پسماند مواد غذایی، کاغذ، کارتن) زباله‌های حجیم خانگی(وسایل چوبی مانند کمد، میز و…) زباله باغ­ها و گلخانه‌ها(شاخه و برگ).
زباله‌های ویژه: مانند زباله‌های صنعتی، نخاله‌های ساختمانی، لاستیک­های فرسوده، مواد تابش زای هسته‌ای­(رادیواکتیو) و زباله‌های آلوده بیمارستانی.
1-3- کارکرد زیست توده
بخش اعظمی از سهم انرژی زیست توده در تامین انرژی اولیه مصرفی جهان به کاربردهای حرارتی و احتراق مستقیم به ویژه در کشور های در حال توسعه اختصاص دارد. عمده ترین کاربرد منابع زیست توده در تامین حرارت و پخت و پز می باشد]1[.
بیش از 25 میلیون هاضم های کوچک و متوسط در دنیا نصب شده که از فضولات و زایدات دامی و انسانی استفاده می کنند و از این طریق، تولید گاز صورت می گیرد. کشورهای هند و چین در این زمینه پیشتاز هستند. از جمله مباحث داغ که امروزه در زمینه زیست توده مطرح است، تولید سوخت خودرو از این طریق است که تولید 50 میلیارد لیتر سوخت از این منبع در سال 2006 صورت گرفته است. سوخت های زیستی(بیوفیول ها) شامل بیواتانول، بیو متانول و بیودیزل در کشورهای زیادی مورد توجه واقع شده و برزیل بخش اعظمی از مصارف بنزین خود را با سوخت های تجدیدپذیر جایگزین کرده است]1[.
در سال 2005 بیش از800 میلیون خانوار در سطح جهان برای گرمایش و پخت و پز از منابع زیست توده استفاده کردند.
هزینه تولید حرارت از زیست توده 1 تا 5 سنت بر کیلووات ساعت حرارتی است و متوسط نرخ رشد سالانه کاربردهای حرارتی 1/2% در سال طی سال های 2005-2000 بوده است.
در سال 2005 در مجموع 33 میلیارد لیتر بیواتانول با نرخ رشد سالانه 8% در جهان تولید شده که معادل 17 میلیون تن نفت خام است.
در سال 2005 در مجموع 9/3 میلیارد لیتر بیودیزل با نرخ رشد 85% در جهان تولید شده که این میزان بیودیزل معادل 5/3 میلیون تن نفت خام است]1 .[
1-4- تقسیم بندی سوخت های زیستی
سوخت­های حاصل از زیست توده را می­توان در یک تقسیم بندی كلی به سوخت­های مایع و گازی شكل طبقه بندی كرد. سوختهای مایع عبارتند از بیواتانول، بیومتانول و بیودیزل. بیواتانول و بیومتانول از طریق تخمیر موادی همچون چغندرقند، سیب زمینی و یا غلات بدست می­آیند.
زیست توده چهارمین منبع انرژی جهان است و حدود 14 درصد از نیازهای انرژی جهان را تأمین می‌کنند. سوخت حاصل از فنآوری­های تبدیل زیست توده یا به حالت گاز(زیست گاز) و یا مایع(متانول، اتانول و بیودیزل) است که برای تولید الکتریسیته و گرما مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از منابع زیست توده، یکی از مناسب‌ترین و اقتصادی‌ترین راه حل­های تأمین نیازهای اساسی انرژی مردم فقیر در مناطق دور افتاده است.
سوخت دیزل زیستی و اتانول زیستی، از مهم ترین سوخت های زیستی هستند که می توان از آنها در صنعت حمل و نقل استفاده کرد. انواع سوخت های زیستی به همراه منابع گیاهی و روش تولید در جدول1-1 آورده شده است.
جدول (1-1): انواع سوخت های زیستی به همراه منابع گیاهی و روش تولید