فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                             صفحه

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………..   1

 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………….   3

 بخش اول:   تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل و قلمرو اعمال آن   …………………………..   6

فصل اول: تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل   ……………………………………………………..   7

مبحث اول: مصونیت و اصل تساوی حاکمیت‌ها در حقوق بین‌الملل   …………………………………………………..   8

گفتار اول: تاریخچه اصل تساوی حاکمیت‌ها   …………………………………………………………………………….   9

گفتار دوم: ارتباط تساوی حاکمیت‌ها با مسئله مصونیت مقامات دولت‌ها   ……………………………………..   13

گفتار سوم: منابع حقوق بین‌الملل و پذیرش مصونیت کیفری بر مبنای تساوی حاکمیت‌ها   ……………….   15

 مبحث دوم: پذیرش مصونیت بر مبنای نمایندگی ‌دولت‌ها و الزامات ناشی ‌از حسن انجام این نمایندگی …..   18

گفتار اول: تاریخچه بحث   ……………………………………………………………………………………………………   19

گفتار دوم: الزامات حسن انجام وظیفه نمایندگی به عنوان مبنای مصونیت از دیدگاه منابع حقوق

بین‌الملل…………………………………………………………………………………………………………………………….   22

 فصل دوم: قلمرو مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل   ………………………………………………………………….   25

مبحث اول: قلمرو مصونیت وزرای امور خارجه و هیئت‌های نمایندگی سیاسی، دیپلماتیک و کنسولی   …….   26

گفتار اول: مصونیت مأموران دیپلماتیک و کنسولی   ……………………………………………………………………   27

گفتار دوم: مصونیت وزرای امور خارجه و هیئت‌های نمایندگی سیاسی   ……………………………………….   33

 مبحث دوم: مصونیت سران دولت‌ها یا کشورها   ………………………………………………………………………….   38

گفتار اول: مصونیت سران کشور یا دولت در زمان تصدی مقام   …………………………………………………..   39

گفتار دوم: مصونیت رئیس دولت یا کشور سابق و قلمرو آن در برابر محاکم ملی   ………………………….   44

بخش دوم: مسئولیت کیفری در جنایات بین‌المللی و تقابل آن با گفتمان مصونیت   ……………………………..   47  

فصل اول: مصونیت ‌جنایتکاران بین‌المللی از تعقیب در برابر محاکم ملی: قابلیت استناد و قلمرو آن   ……..   48

مبحث اول: جنایات موضوع اهتمام جدی جامعه بین‌المللی و ضرورت مبارزه با بی کیفری   ………………….   49

گفتار اول: مقررات حقوق بین‌الملل در زمینه تعهد دولت‌ها نسبت به مقابله باجنایات‌بین‌المللی،تعقیب

و مجازات آن‌ ها   …………………………………………………………………………………………………………………   50

گفتار دوم: ضرورت مبارزه با بی‌کیفری و تقابل آن با مقوله مصونیت   …………………………………………..   58

 مبحث دوم: اصل تساوی حاکمیت‌ها و قابلیت استناد به آن برای مصونیت از تعقیب در جنایات بین‌المللی نزد محاکم ملی   ………………………………………………………………………………………………………………………..   61

گفتار اول: اعمال انجام شده در مقام انجام وظایف رسمی   ………………………………………………………….   62

گفتار دوم: تعقیب در زمان تصدی مقام   ………………………………………………………………………………….   65

گفتار سوم: تعقیب پس از زمان تصدی مقام   ……………………………………………………………………………   68

 مبحث سوم: ضرورت حسن انجام وظیفه نمایندگی دولت به عنوان مانع تعقیب نزد محاکم ملی در جنایات

بین‌المللی   …………………………………………………………………………………………………………………………  70

گفتار اول: محدودیت استناد بر این مبنا به زمان تصدی مقام   ………………………………………………………   71

گفتار دوم: بررسی رأی مجلس اعیان انگلستان در قضیه پینوشه   …………………………………………………..   74

 فصل دوم: استناد به مصونیت در جنایات بین‌المللی نزد محاکم بین‌المللی  ……………………………………….   78

مبحث اول: محاکم تشکیل شده بعد از جنگ جهانی دوم و بحث مصونیت   …………………………………………   79

گفتار اول: مقررات منشور نورنبرگ و توکیو   ……………………………………………………………………………   80

گفتار دوم: امکان توجیه یا عدم توجیه عدم مصونیت مقامات دولت‌های مغلوب نزد محاکم نورنبرگ

و توکیو   ……………………………………………………………………………………………………………………………   82

مبحث دوم: محاکم تشکیل شده به موجب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و مصونیت مقامات

دولت‌ها   ……………………………………………………………………………………………………………………………   85

گفتار اول: مقررات اساسنامه دادگاه یوگوسلاوی سابق و دادگاه روآندا   …………………………………………   86

گفتار دوم: توجیه عدم مصونیت مقامات دولت‌ها نزد محاکم تشکیل شده به موجب قطعنامه شورای امنیت   …………………………………………………………………………………………………………………………………………   88

مبحث سوم: دیوان کیفری بین‌المللی و امکان استناد به قاعده مصونیت کیفری در جنایات بین‌المللی   …….   91

گفتار اول: استناد به مصونیت کیفری توسط مقامات دولت‌های عضو دیوان کیفری بین‌المللی   …………..   92

گفتار دوم: استناد به مصونیت کیفری در موارد ارجاء شورای امنیت   …………………………………………….   95

گفتار سوم: استناد به مصونیت کیفری توسط مقامات دولت‌‌های غیر عضو در غیر مورد ارجاء شورای

امنیت   ………………………………………………………………………………………………………………………………   99

نتیجه گیری   ……………………………………………………………………………………………………………………..   101

فهرست منابع فارسی   ………………………………………………………………………………………………………….   104

 

 

فهرست منابع انگلیسی   ……………………………………………………………………………………………………….. 108

چکیده انگلیسی   ………………………………………………………………………………………………………………..   112

  چکیده

مصونیت از پیگرد کیفری یکی از قواعد حقوق بین‌الملل می‌باشد که فرد متهم به جرایم کیفری را از پیگرد مصون می‌دارد. مقامات دولت‌ها به طور کلی از دو نوع مصونیت برخوردارند. مصونیت شغلی، مصونیتی است که به افرادی تعلق می‌گیرد که به عنوان نماینده دولت برخی اعمال خاص دولتی را انجام می‌دهند. مصونیت شخصی، مصونیتی است که به مقامات خاصی از دولت به سبب جایگاهی که به عنوان نماینده دولت در اختیار دارند اعطا می‌شود و نه به سبب عمل خاص آنان به عنوان عمل دولت.

مصونیت شغلی ناشی از حقوق بین‌الملل عرفی و نیز حقوق قراردادی است و به اعمال صورت گرفته توسط دولت تعلق می‌گیرد. هر شخصی که در مقام انجام یک عمل دولت، جرم کیفری مرتکب گردد از پیگرد کیفری نزد محاکم سایر کشورها مصونیت دارد. این نوع از مصونیت بر مبنای احترام به اصل تساوی حاکمیت‌ها و استقلال دولت‌هاست. یکی از اصول اساسی حقوق بین‌الملل، عدم توانایی دولت دارای حاکمیت در پیگرد قضایی رفتار دولت خارجی است. چنین مصونیتی شامل هر دو نوع مسئولیت کیفری و حقوقی می‌گردد. به هر حال از زمانی که مقام دولتی متهم، مقام خویش را ترک می‌کند قابل پیگرد نسبت به جرایم ارتکابی پیش یا پس از تصدی مقام یا نسب به اعمالی که در زمان تصدی مقام در ظرفیت شخصی خویش مرتکب شده خواهد بود.

مصونیت شخصی مقامات دولت‌ها ناشی از حقوق بین‌الملل عرفی است و افرادی از مقامات دولتی را که مشاغل خاصی را بر عهده دارند، از اعمال صلاحیت کیفری محاکم کشورهای خارجی مصون می‌دارد. چنین مصونیتی نمایندگان دیپلماتیک و خانواده آن‌ ها را نیز در زمان مأموریت خارج از کشور شامل می‌شود. مصونیت شخصی در جهت پوشش فعالیت‌های شخصی یک مقام رسمی گسترش یافته و شامل مصونیت از بازداشت و دستگیری و مصونیت از صلاحیت کیفری می‌باشد. در نتیجه مقام دولتی برخوردار از این نوع مصونیت نزد محاکم داخلی سایر کشورها از پیگرد کیفری مصون است. مصونیت شخصی با پایان تصدی مقام خاتمه می‌یابد. حقوق بین‌الملل این نوع از مصونیت را به رئیس دولت یا کشور، وزیر امور خارجه، مأموران دیپلماتیک و کنسولی و هیئت‌های سیاسی موقت اعطا می کند. در واقع هر فعالیت رئیس کشور یا حکومت یا نمایندگان دیپلماتیک یا وزیر امور خارجه از صلاحیت محاکم خارجی باید مصون باشد. هنگامی که یک شخص برخوردار از مصونیت، که مرتکب جرایم کیفری شده است مقام خویش را ترک می‌کند مصونیت شخصی وی نیز به طور معمول پایان می‌یابد. با این‌حال مصونیت الحاقی به عمل دولت همچنان ادامه می‌یابد.

اما در موارد ارتکاب جنایات بین‌المللی وضعیت متفاوت است. هرگاه یکی از مقامات رسمی که از مصونیت کیفری بهره می‌برد، مرتکب جنایات بین‌المللی می‌گردد، نزد محاکم سایر کشورها از مصونیت برخوردار خواهد بود اما چنین مصونیتی تنها دوران تصدی مقام را در بر می‌گیرد و پس از ترک مقام ادامه نخواهد یافت.

جهت پیگرد، مجازات و مقابله با بی‌کیفری مرتکبین جنایات بین‌المللی، محاکمی با صلاحیت بین‌المللی تشکیل شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم محکمه نورنبرگ و توکیو که توسط متفقین برای رسیدگی به جنایات جنگ ایجاد شد، مصونیت مقامات دولتی و نظامی را مانع از اعمال صلاحیت خویش ندانست. چنین رویه‌ای در دو دادگاه تشکیل شده توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد، دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگوسلاوی سابق و رواندا نیز دنبال شد. اساسنامه این دو محکمه نیز مصونیت را مانع اعمال صلاحیت و مجازات مرتکبین جنایات بین‌المللی ندانست. چنین رویه‌ای توسط دیوان بین‌المللی کیفری نیز دنبال شد و طبق اساسنامه این دیوان، مصونیت ناشی از سمت رسمی مقامات موجبی برای برخورداری از مصونیت نزد این دیوان نخواهد بود.

مقدمه

الف) طرح موضوع

اعطای مصونیت کیفری[1] که ریشه در تاریخ دارد یکی از مباحث مهم در حقوق داخلی و بین‌المللی به شمار می‌رود. »مصونیت در لغت به معنای محفوظ ماندن و در امان بودن است و بیانگر وضع مخصوصی است که دارنده آن از تعرض مخصوصی معاف و محفوظ است.«[2] و مصونیت کیفری عبارت است از در امان بودن دارنده این مصونیت از تعقیب کیفری و مجازات نزد محاکم صالح. چنین وضعیتی هم در سطح ملی و هم در سطح بین‌المللی قابل تصور است. قوانین هر کشوری برخی از مقامات حکومت از جمله مقامات ارشد دولت و نمایندگان ملت را از صلاحیت محاکم عمومی به طور کلی یا در شرایط خاص مصون می‌دارند و یا تشریفات خاصی را برای رسیدگی به جرایم آن‌ ها لازم‌الرعایه می‌شناسند. هدف از اعطای چنین مصونیتی تضمین انجام صحیح وظایف این افراد می‎باشد. از سوی دیگر در عرصه بین‌المللی نیز اعطای مصونیت کیفری یکی از لوازم مهم در پیشبرد و گسترش روابط میان کشورها می‌باشد. بنابراین رئیس کشور یا دولت، وزیر امور خارجه و مأموران دیپلماتیک و کنسولی به عنوان نمایندگان کشور در زمینه روابط بین‌المللی از چنین مصونیتی برخوردار می‌گردند.

واقعیت آن است که دولت‌ها تمایلی به محدودیت حاکمیت خویش ندارند. اعمال صلاحیت قضایی، از جمله صلاحیت کیفری در قلمرو سرزمینی، از مظاهر حاکمیت دولت به شمار می‌رود و اعطای مصونیت کیفری به مقامات دولتی سایر کشورها محدودیتی بر اصل حاکمیت کشور است. در حقیقت تنظیم روابط میان کشورها در عرصه بین‌المللی ضرورتی است که موجب گذار از اصل حاکمیت مطلق به حاکمیت نسبی گردیده است.

اعطای مصونیت کیفری ریشه در تاریخ دارد. مصونیت مقامات دولتی و مأموران دیپلماتیک و کنسولی از اصل تساوی حاکمیت‌ها ناشی شده است. به این معنی که هیچ دولتی حق ندارد تا صلاحیت قضایی خویش را بر یک دولت دارای حاکمیت دیگر اعمال نماید. با گسترش روابط تجاری میان کشورها و سوء استفاده از قواعد مصونیت در این روابط، دکترین مصونیت محدود مطرح شد. بر مبنای این نظریه مصونیت‌های اعطا شده به مقامات دولت‌ها با محدودیت مواجه شده و برخی اعمال از جمله مبادلات تجاری و بازرگانی را شامل نمی‌شد. چنین منطقی مبتنی بر نظریه حاکمیت نسبی بود. در نتیجه، گذر زمان موجب شد تا دولت‌ها با پی بردن به ضرورت روابط بین‌المللی خویش بخشی از حاکمیت خود را به نفع روابط بین‌المللی محدود نمایند و بر همین اساس محدودیت‌هایی نیز بر اصل مصونیت مطلق وارد شد.

با آغاز قرن بیستم تحولات شگرفی در زمینه مصونیت مقامات دولت‌ها به وجود آمد. از جمله می‌توان به انعقاد معاهده صلح ورسای[3] (1919) پس از پایان جنگ جهانی اول اشاره کرد که محاکمه ویلهلم دوم، امپراطور آلمان را به جرم انجام اعمال خلاف اخلاق بین‌المللی و جرایم جنگ پیش‌بینی نمود که به طور ضمنی عدم مصونیت یک رئیس کشور را در قبال ارتکاب جنایات بین‌المللی نشان می‌دهد. چنین رویه‌ای پس از جنگ جهانی دوم نیز ادامه داشت. تشکیل محاکم بین‌المللی نورنبرگ و توکیو برای رسیدگی به جرایم جنایتکاران جنگ جهانی دوم و همچنین پس از جنگ سرد تشکیل دو دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگوسلاوی سابق و رواندا نشان دهنده اراده جامعه جهانی در مجازات مرتکبین جنایات شدید ‌بین‌المللی و محدود نمودن مصونیت مقامات دولت‌ها بود. این واقعیت که مرتکبین جنایات بین‌المللی در سایه برخورداری از مصونیت‌های سیاسی از محاکمه و مجازات معاف خواهند شد موجب توجه جامعه جهانی به مسئله مصونیت مقامات دولتی گشت. زیرا از یک سو اصل تساوی حاکمیت‌ها و لزوم انجام صحیح وظایف نمایندگی، برخورداری مقامات و مأموران دولت از مصونیت کیفری بین‌المللی را توجیه می‌کند اما از سوی دیگر وقوع جنایات بین‌المللی و بیم در امان ماندن مرتکبین این جرایم در سایه مصونیت‌های سیاسی و در نتیجه، بروز بی‌کیفری، باعث تردید در زمینه محدوده چنین مصونیت‌هایی شده است. به همین دلیل است که مسئولیت کیفری بین‌المللی و در برابر آن قواعد متضمن مصونیت کیفری بین‌المللی از مباحث مهم در حقوق ‌بین‌الملل به شمار می‌رود.

ب) پرسش‌های اصلی

این تحقیق سعی می‌کند به این پرسش اصلی پاسخ دهد که آیا مصونیت‌های ناشی از سمت رسمی تأثیری بر انتساب مسئولیت کیفری بین‌المللی، پیگرد و مجازات مقامات دولتی می‌گذارد؟ و در صورتی که پاسخ سوال اصلی مثبت باشد آیا تفاوتی میان تعقیب و محاکمه در مراجع داخلی و مراجع بین‌المللی قابل تصور است؟ آیا میان زمان تصدی مقام و پس از پایان تصدی مقام تفاوتی وجود دارد؟ همچنین آیا موقعیت محاکم کیفری تشکیل شده به موجب قطعنامه شورای امنیت از یک طرف با موقعیت دیوان بین‌المللی کیفری که ناشی از یک معاهده چند جانبه است در ارتباط با موضوع مصونیت هیچ تفاوتی دارد یا خیر؟

ج) فرضیات تحقیق

فرضیه تحقیق حاضر این است که حقوق بین‌الملل کیفری معاصر، مصونیت ناشی از سمت رسمی مقامات دولتی را در هیچ مورد مانع از انتساب مسئولیت کیفری، پیگرد و مجازات آنان در قبال جنایات بین‌المللی و نزد محاکم بین‌المللی نمی‌داند. از سوی دیگر هرچند پیگرد و مجازات مقامات در حال تصدی، (شامل سران دولت‌ها و وزرای امور خارجه و اعضای هیأت‌های دیپلماتیک و کنسولی) حتی به اتهام جنایات بین‌المللی در مراجع کیفری داخلی سایر کشورها، در حقوق کنونی بین‌الملل جز در مورد سلب مصونیت توسط دولت متبوع پذیرفته شده نیست اما در خصوص دوران پس از اتمام تصدی مقام ابهاماتی وجود دارد. از لحاظ حقوقی تعقیب و مجازات مقامات دولتی در مراجع کیفری بین‌المللی با توجه به سمت و مقام آنان یا مصونیت‌هایی که در حقوق داخلی یا بین‌المللی پیش‌بینی شده با مانع مواجه نمی‌گردد، هرچند در عمل پیگرد سران و مقامات عالی‌رتبه دولت‌ها با موانع زیادی مواجه است.

این تحقیق سعی می‌کند رابطه بین مسئولیت کیفری بین‌المللی و مصونیت کیفری مقامات دولت‌ها را مورد بررسی قرار دهد و ضمن تبیین مبانی مصونیت‌های ناشی از حقوق بین‌الملل عرفی و قراردادی مقامات دولتی و مبانی مسئولیت کیفری بین‌المللی، تاثیر این مصونیت‌ها را بر پیگرد و مجازات مقامات دولتی متهم به ارتکاب جنایات بین‌المللی مورد بررسی قرار دهد.

د) سازماندهی تحقیق

این تحقیق علاوه بر مقدمه و نتیجه گیری از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول ضمن تبیین مبانی مصونیت مقامات دولتی از جمله اصل تساوی حاکمیت‌ها و الزامات ناشی از حسن انجام وظایف نمایندگی، رژیم مصونیت کیفری مقامات دولت‌ها نزد محاکم داخلی دولت‌های دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش دوم، علاوه بر آشنایی با مفهوم جنایات بین‌المللی و تعهد جامعه جهانی به پیگرد مرتکبین آن، قواعد حقوق بین‌الملل در زمینه تعقیب مقامات متهم به ارتکاب جنایات بین‌المللی نزد محاکم ملی و بین‌المللی مورد تأمل قرا می‌گیرد.

در این تحقیق سعی شده است که آخرین تحولات حقوق بین‌الملل از جمله آرای محاکم داخلی و بین‌المللی و نظریات قضات بین‌المللی (نظریات اقلیت یا مستقل) و دکترین حقوقی مورد توجه قرار گرفته و نتایج حاصل از تحقیق بیانگر دیدگاه واقعی حقوق بین‌الملل در زمینه مسئولیت و مصونیت کیفری بین‌المللی باشد.

بخش اول:

تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل

و قلمرو اعمال آن

فصل اول: تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل

فهرست مطالب عنوان                    

 

صفحه چكیده

 

1 مقدمه

 

2 الف: اهمیت و ضرورت تحقیق

 

3 ب: اهداف تحقیق

 

3 ج: پرسش های تحقیق

 

3 د: فرضیه های تحقیق

 

3 و: سازماندهی تحقیق

 

4 فصل اول

 

مفاهیم، پیشینه، مراتب و در آمدی برآثار و مبانی شرعی امر به معروف و نهی از منکر مبحث نخست: مفاهیم ودرآمدی بر پیشینه ی تاریخی

5 گفتار اول: واژه شناسی

 

5 الف: معروف

 

5 ب: منکر

 

5 ج: سیاست کیفری

 

5 د: سیاست جنایی

 

7 و: حسبه

 

12 گفتار دوم: پیشینه ی تاریخی

 

15 الف: در صدر اسلام

 

15 ب: در عصر خلفای راشدین

 

16 ج: در دوران بنی امیه وبنی عباس

 

17 د: در ایران

 

19 مبحث دوم: مراتب، آثار و درآمدی برمبنای شرعی امر به معروف و نهی از منکر

 

21 گفتار نخست: مراتب

 

21 الف: انکار قلبی

 

22 ب: انکار زبانی

 

23 ج: انکار عملی

 

24 گفتار دوم: آثار

 

25 الف: آثار فردی

 

25 ب: آثار اجتماعی

 

26 آثار دنیوی امر به معروف و نهی از منكر

 

27 گفتار سوم : مبنای شرعی

 

27 الف: در قرآن کریم

 

28 ب:در روایات

 

31 ج: در کلام فقها

 

34 فصل دوم

 

شرایط ، مبانی حقوقی ودرآمدی برکیفیت تاثیرگذاری مبحث نخست: شرایط ومبانی حقوقی

36 گفتار نخست: شرایط

 

36 الف: علم به معروف ونهی ازمنکر

 

36 ب: استمرار برگناه

 

37 ج: احتمال تاثیر

 

37 د : خالی بودن از مفسده

 

40 گفتار دوم: مبنای حقوقی

 

41 الف : درسطح قانون اساسی

 

42 ب: درسیاست­های کلی قضائی

 

50 ج: درلایحه حفاظت اجتماعی

 

51 مبحث دوم: کیفیت تاثیرگذاری در پیشگیری از جرم در سیاست کیفری اسلام

 

53 گفتارنخست: کیفیت مشارکت مردم

 

55 الف: الزام وتعهد افراد درمقابل یکدیگر

 

56 ب: الزام وتعهد افراد درمقابل کل جامعه

 

58 ج: الزامات درمقابل دولت اسلامی

 

61 گفتار دوم : کیفیت تاثیرگذاری در پیشگیری

 

64 الف: گذر از دولت به جامعه مدنی

 

65 ب: گذر از جرم به پدیده مجرمانه

 

 

 

66 ج: گذر از روش های سرکوب­گر به تمامی روش ها

 

67 گفتار سوم: سایر راهکارهای گسترش فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر

 

69 نتیجه گیری

 

74 پیشنهادات

 

77 منابع ومآخذ

 

84 چکیده انگلیسی

 

87

چكیده

امربه معروف و نهی ازمنكر، بعنوان یكی از احكام اجتماعی دین مبین اسلام كه بنحو كفایی بر آحاد جامعه واجب گردیده، یكی از جلوه­های سیاست جنایی مشاركتی اسلام است ومردم مستقیماٌ و از طریق نظارت عمومی و همگانی بر عملكرد افراد، نظارت دارند، سنت اجتماعی امر به معروف و نهی از منكر از وی‍ژگی­های جامعه دین محور است كه رابطه عمیق و مداوم بین حاكمیت و امت را ایجاد نموده است در این جامعه قوام وثبات نهادهای اجتماعی، حضور مستمر و مسئولیت­پذیر انسان­دین­مدار است كه با مشاركت سلبی وایجابی خود در معاملات اجتماعی به اشاعه معروف و برخورد با منكرات مبادرت می ورزد ودراین رهگذرازفرسایش­نظام­جلوگیری­می­نماید­و­دربرابر­زوال­ارزشهای انسانی،­مقاومتی­بازدارنده ازخود نشان می­دهد.

مطابق اصل هشتم قانون اساسی­، اجرای این فریضه را وظیفه همگانی ومتقابل برعهده مردم نسبت به یكدیگر ودولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت دانسته است ، به عبارت دیگر هرمسلمانی خودرا در مقابل اعمال دیگران مسئول می داند و نسبت به تعدی و تجاوز افراد وگروه ها به حقوق ملت وحدود الهی عكس­العمل نشان می­دهد­، چنین نظارتی نه تنها خدشه­ای برحقوق و آزادی­های دیگران وارد نمی­سازد؛ بلكه موجب آسایش، امنیت و اطمینان خاطر در زندگی فردی و جمعی اشخاص می شود.

نكته­ی حائز اهمیت این است كه نقشی كه امربه معروف ونهی ازمنكر درجامعه به عنوان نظارت همگانی برعهده دارد ایجاب می­كند كه این تكلیف با معیارهای مشخصی صورت پذیرد و حدود ومیزان این نوع مداخله ومشاركت بنحو دقیق وسنجیده، تعیین و تبیین شود، چنانچه به این مهم توجه نگردد چه بسا موجب بروز هرج ومرج در نظام اداری،اجتماعی اقتصادی و… حكومت وكشور می­ شود وبه جای آن كه باری از دوش نظام عدالت كیفری برداشته شود، آن را دچار زحمت می­نماید، قانون­گذار می ­تواند با اتخاذ سیاست جنایی تقنینی سنجیده وباتوجه به قانون اساسی كشور وشرایط زمانی ومكانی خاص جامعه خود ، زمینه مشاركت مثبت مردم و نهادهای اجتماعی را در برنامه های پیشگیری از جرم فراهم آورد.

كلید واژگان: 1- امر به معروف  2- نهی ازمنكر  3- سیاست كیفری   4- پیشگیری از جرم

مقدمه

بی­تردید یكی از دلایل عمده ناامنی درجامعه، آن دسته از رفتارهایی است­كه درقوانین كیفری در قالب فعل یا ترك فعل جرم انگاری شده اند وپدیده مجرمانه­، نشانگر تعارض منافع و عناد ودشمنی فی مابین فرد وهمنوعانش در جامعه و به تبع آن ظهور عناصر ظلم، تجاوز و فساد از سوی انسان در اجتماع می باشد كه این امر بطور طبیعی واكنش جامعه و مدیریت آن را در قبال بزهكاری بدنبال داشته است، با ناكارآمدی نظام كیفری و توسل به نهادهای قهرآمیز(پلیس و دادگستری) و واكنش سركوب گر(مجازات) در مهار بزهكاری وپیشگیری از وقوع جرم، ضرورت جستجوی پاسخهای خارج از قلمرو حقوق كیفری از جمله پاسخهای پیشگیرانه در برابر جرم احساس شده است. مراد از پاسخ­های پیشگیرانه اقداماتی است كه جنبه كنشی داشته و ماهیتی غیر قهرآمیز یا در مقام سالم­سازی جامعه برای رفع بحران های جرم زا و یا برای بر هم زدن اوضاع و احوال ماقبل بزهكاری است واین همان مفهوم سیاست جنایی است كه مبارزه عملی فساد و انحراف را ساماندهی می­كند واین واكنش ممكن است از سوی دولت صورت بگیرد ویا بگونه­ای دیگر از سوی نهادهای مدنی ومردمی به مقابله با بزهكاری بپردازند .

دراین راستا دین مبین اسلام با تشریع فریضه امر به معروف ونهی از منكر مكانیزمی را درجامعه اسلامی بنیان گذاشته كه براساس آن هر مسلمانی مكلف است اوضاع جامعه خود را تحت نظر داشته ونسبت به حوادث پیرامــون خود، عكس العمل نشان دهد، اجرای صحیح این سنت اجتماعی كه ضامن اجرای سایر احكام الهی وسامان یافتن تمامی امور جامعه است در هیچ یک از مكاتب بشری ، چنین برنامه ای ملاحظه نمی شود­، واین مهم از امتیازات خاص مكتب اسلام است كه علاوه بر تضمین حقوق وآزادی های مشروع ملت، موجب پویایی جامعه نیز می گردد،درغیر این صورت(عدم اجرای صحیح آن ) عاملی تباه كننده برای جامعه خواهد بود.

الف: اهمیت و ضرورت تحقیق     

دین بعنوان اصلی­ترین عامل خودكنترل، افراد را از كج­روی­ها، رفتارهای ناهنجار و پرخطر دوره نگاه می­دارد و هرچه جامعه مذهبی­تر باشد، خود كنترلی نیز در بین شهروندان بیشتر به چشم می­خورد زوال اخلاق و عدم توجه به دین درجامعه، موجب افزایش وقوع جرم وجنایات و شیوع انواع مفاسد خواهد شد و این موضوع در اسلام تحت عنوان دو وظیفه بسیار مهم «امربه معروف ونهی ازمنكر» پیش ­بینی شده است .

امر به معروف و نهی از منكر،یكی از اصول عملی و از عظیم ترین فرایض اسلام است. این مهم در كتب فقهی شیعه،بالاتر و برتر از حد یک واجب معمولی مطرح گشته و در ردیف ضروریات دین مبین اسلام ازآن یاد شده است. تاكیدهای مكرر قرآن كریم، در خصوص امربه معروف و نهی از منكر بیانگر اهمیتی است كه اسلام برای سالم سازی محیط اجتماع ومبارزه با عوامل فساد و گناه قائل شده است.
اهمیت فریضه امر به معروف و نهی ازمنكر تا بدانجاست كه سایر فرایض و دستورهای اسلامی در پرتو اجرای آن، بر پا داشته می‏شود و جامعه اسلامی محقق می‏گردد؛ از این رو هرگاه در جامعه‏ای این فریضه مهم به اجرا گذاشته نشود و افراد در قبال پیاده شدن این امر خطیر احساس مسئولیت نكنند اضمحلال آن جامعه حتمی خواهد بود.

ب: اهداف تحقیق

از آیات وروایات بخوبی استفاده می شود كه امر به معروف ونهی از منكر از مهمترین و عظیم ترین واجبات الهی است و اجرای دقیق آن موجب تحقق عدالت اجتماعی، تنظیم روابط سیاسی، اجتماعی مسلمین، بقای نظام اسلامی، اصلاح امور اقتصادی، برقراری امنیت در كشور و غیره خواهد شد و این در صورتی محقق خواهد شدكه تمام افراد جامعه احساس مسئولیت نموده و وظیفه خودرا نسبت به این فریضه بخوبی به انجام رسانند .

هدف از این تحقیق، احیاء این فریضه واجب بصورت صحیح واصولی و ارائه راهكارهایی برای رسیدن به آثار مثبت ناشی از انجام آن بوی‍ژه پیشگیری ازوقوع جرم است، اهم راهكارهای ارائه شده عبارتنداز:

• مشخص نمودن حدود وضوابط فقهی وحقوقی امر به معروف ونهی از منكر
• تبیین مبانی سیاست جنایی مبتنی بر مشاركت مردم در فرایند پیشگیری از وقوع جرم
• راهكارهای عملی جهت قانون مند كردن امر به معروف و نهی از منكر واحیای این سنت حسنه
• ضرورت احیاء این فریضه در سازمان ها و تبیین پذیرش و بكارگیری آن بعنوان یک اصل مهم و عملیاتی نمودن آن در قالب یک ابزار نظارتی فراگیر و عمومی كه درعمل باعث حل بسیاری از مشكلات ومعضلات مبتلا به جامعه امروزی خواهدشد.

ج: پرسشهای تحقیق

• 1- كیفیت مشاركت مردم در پیشگیری از جرم در سیاست كیفری اسلام چگونه تامین می گردد؟
• 2- شرایط اصلی امر به معروف و نهی از منكر در سیاست كیفری اسلام كدام است؟

د: فرضیه های تحقیق

هرچند پاسخ به پرسشها و سئوالات مطروحه، در خلال تحقیق بطور مفصل مورد بررسی وتجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت لكن به اختصار باید گفت:

• 1- در سیاست كیفری اسلام، مشاركت مردم از طریق تعهد افراد در مقابل یكدیگر، درمقابل كل جامعه و در مقابل دولت اسلامی در قالب نهاد امر به معروف ونهی از منكر تامین میگردد.
• 2- شرایط امر به معروف شامل : علم به معروف، استمرار برگناه، احتمال تاثیر و خالی بودن از مفسده می باشد.

و: سازماندهی تحقیق

چکیده 1

فصل اول: مقدمه

1-1 – بیان مسئله. 2

1-2- ضرورت انجام تحقیق 2

1-3- ی بر دارو درمانی و پیشگیری دارویی در حیوانات.. 3

1-4- داروها وهورمون های مصرفی در حیوانات.. 5

1-4- 1- داروهای کوکسیدیوستاتیک… 6

1-4-2- داروهای تیرئوستاتیک… 6

1-4- 3-داروهای آرام بخش… 6

1-4-4-هورمون ها 7

1-4-5 -آنتی بیوتیک ها 7

1-4- 5-1-انواع آنتی بیوتیک و کاربرد آنها 8

1-4-5-2 -انواع آنتی بیوتیک از نظر میزان سمیت.. 14

1-4- 5-3- اهداف و مکانیسم عمل آنتی بیوتیک 15

1-5- تاثیر استفاده از آنتی بیوتیک ها در دام بر سلامتی . 16

1- 5- 1- فرایند فارماکودینامیک کلرامفنیکل. 17

1- 5- 2- فرایند فارماکوکینیتیک کلرامفنیکل… 18

1- 5 -3 – اثرات توکسیک و جانبی کلرامفنیکل. 18

1-5 -3- 1- مهار برگشت پذیر مغز استخوان. 18

1-5 -3-2- کم خونی آپلاستیک… 18

1-5-3-3- سندروم خاکستری در نوزادان. 19

1-6- زمان قطع دارو. 19

1-7- باقی مانده دارویی.. 21

1-7-.1- میزان دریافت مجاز روزانه. 21

1-7 -2- حداکثر باقی مانده مجاز دارویی.. 21

1-7-3- آثار سوء ناشی از باقیمانده دارویی.. 22

1-7-3- 1- خطرات باقیمانده ها برای مصرف کنندگان. 22

1- 7-3-2- خطرات ایجاد اختلال در فروش محصولات.. 23

1-8- عوامل موثر بر کیفیت گوشت طیور. 24

1-8-1- آلودگی های گوشت طیور. 25

1-9- روش های تشخیص و شناسایی باقیمانده ترکیبات دارویی.. 26

1-9-1- روش های شیمیایی.. 26

1-9-2- روش های میکروبیولوژی.. 27

1-9-3- روش های ایمونولوژیکی.. 27

1-10- اهداف تحقیق. 30

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در گوشت ماکیان. 31

2-2- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در گوشت دام 35

2-3- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در شیر. 37

2-4- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در تخم مرغ… 42

فصل سوم: مواد و روشها

3-1- روش تعیین باقیمانده آنتی بیوتیک جنتامایسین درنمونه های گوشت مرغ. 44

3-1-1- مواد ووسائل مورد نیاز. 44

3-2- روش کار. 45

3-2-1- آماده سازی نمونه. 45

3-2-2- آماده سازی محلول های موجود در کیت.. 45

3-3- روش تعیین باقیمانده آنتی بیوتیک كلرامفنیكل درنمونه های گوشت مرغ. 46

3-3-1- مواد ووسائل مورد نیاز. 46

3-3-2- روش کار. 47

3-3-2-1- آماده سازی نمونه. 47

3-4- نحوه نمونه برداری.. 49

3-5-بررسی فرایند انجماد. 49

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل نتایج

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- نتیجه گیری. 60

5-2- نكات قابل توجه جهت پیشگیری از حضور باقیمانده آنتی بیوتیكی در گوشت.. 60

5-3- پیشنهادات.. 61

فهرست منابع 62

چکیده انگلیسی… 70

چکیده

آنتی بیوتیک ها از جمله داروهایی هستند كه به فراوانی در حیوانات مزرعه مورد مصرف قرار می گیرند. از این داروها علاوه بر درمان، در جهت افزایش رشد نیز استفاده می شود و به جهت ارتباط این قضیه با مسائل اقتصادی متاسفانه میزان مصرف این مواد بیش از مقادیر توصیه شده است. دریافت مداوم آنتی بیوتیک ها در جیره ی غذایی می تواند از جنبه های مختلف، بهداشت عمومی را تهدید كند. ایجاد مقاومت آنتی بیوتیكی و متعاقب آن بروز مشكلات جدی در درمان بیماری ها حساسیت های ناشی از مصرف فرآورده های دامی حاوی آنتی بیوتیک و از بین رفتن فلور باكتریایی دستگاه گوارش از عوارض بقایای آنتی بیوتیک در غذاست. كلرامفنیكل آنتی بیوتیک وسیع الطیفی است كه علاوه بر اثرات فوق، سبب تضعیف مغز استخوان و یک نوع كم خونی آپلاستیک كشنده نادر می شود. طبق شواهد موجود بنا به روند غیر قانونی مصرف آنتی بیوتیک کلرامفنیکل و استفاده نادرست از جنتامایسین در مزارع، بررسی بقایای آنها ضروری است. باتوجه به عوارض جدی ناشی از باقیمانده های آنتی بیوتیک در مواد غذایی هدف از انجام این تحقیق بررسی گوشت مرغ توزیع شده در سطح شهرستانهای سمنان، گرمسار و دامغان از نظر حضور یا عدم حضور باقیمانده آنتی بیوتیک های کلرامفنیکل و جنتامایسین و بررسی اثر فرایند انجماد برمیزان بقایای آنتی بیوتیک هادر نمونه های آلوده می باشد. اساس كار تحقیق، استفاده از دستگاه الایزا ریدر [1]می باشد. از تعداد170 نمونه خام ) ران وسینه مرغ) مورد بررسی درسه شهرستان سمنان، گرمسار و دامغان، 47 نمونه ( معادل 6/27درصد) آلوده به كلرامفنیكل و59 نمونه (معادل 7/34درصد) آلوده به جنتامایسین گزارش شدند که از این تعداد،25 نمونه آلوده به کلرامفنیکل و30 نمونه آلوده به جنتامایسین را به صورت تصادفی انتخاب و به مدت یک هفته تحت تاثیر فرایند انجماد (20- درجه سانتی گراد) قرار داده ونمونه ها مجددا مورد آزمایش قرارداده شد و نتایج نشان داد که کاهش معنی داری بین میزان بقایای آنتی بیوتیک، قبل و بعد از انجماد وجود دارد. لازم به ذکر است، در زمان انجام پروژه به دلیل عدم دسترسی به دو کیت آنتی بیوتیک استرپتومایسین و فورازولیدون ، آزمایشات مورد نظر انجام نشد.

واژگان كلیدی: آنتی بیوتیك، كلرامفنیكل، جنتامایسین، بقایای دارویی، گوشت طیور، دستگاه الایزا

مقدمه

1-1.بیان مسئله

امروزه داروهای دامی بصورت گسترده در حیوانات مورد مصرف غذا جهت درمان و پیشگیری استفاده می شوند. مصرف این داروها علاوه بر اثرات درمانی مطلوب و یا حتی اثرات سوء جانبی در حیوان مورد معالجه، به صورت غیر مستقیم می تواند بهداشت عمومی جامعه را تحت تاثیر خود قرار دهد. آنتی بیوتیكها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و از جمله داروهایی هستند كه به فراوانی در حیوانات مزرعه مورد استفاده قرار می گیرند و از این داروها علاوه بر درمان در اكثر موارد جهت افزایش رشد استفاده می گردد. از آنجا كه این مسئله ارتباط تنگاتنگی با جنبه های اقتصادی پرورش دارد متاسفانه امروزه مصرف این مواد بیش از مقادیر توصیه شده می باشد.

دریافت مداوم آنتی بیوتیكها در جیره غذایی می تواند از جنبه های مختلف، بهداشت عمومی را تهدید كند. نظیرایجاد مقاومت آنتی بیوتیكی در انسان، حساسیت های ناشی از مصرف فرآورده های دامی، از بین رفتن فلور باكتریایی دستگاه گوارش و عواقب پس از آن می باشد. ( ولارد[2]،1994)

كلرامفنیكل داروی وسیع الطیفی است كه علاوه بر اثرات سوء یاد شده سبب تضعیف مغز استخوان و نیز یک نوع كم خونی آپلاستیک كشنده البته نادر می گردد و مصرف آن در بسیاری از كشورها از جمله ایران در حیوانات مورد مصرف غذا ممنوع است. (فقیهی، 1372)

1-2.ضرورت انجام تحقیق

بر اساس شواهد بدست آمده از الگوی مصرف دارو بخصوص در صنعت طیور، در بسیاری از مرغداریها بصورت غیر قانونی از این آنتی بیوتیک ها استفاده می شود كه این امر لزوم بررسی و تعیین مقدار باقیمانده این آنتی بیوتیكها در گوشت طیور را آشكار می سازد.

1-3. ی بر دارو درمانی و پیشگیری دارویی در حیوانات

   دارو[3]ماده ای است كه برای درمان و یا پیشگیری از بیماریهای انسان و حیوان بكار می رودو ممکن است ازمنابع مختلفی مانند منابع حیوانی، گیاهی، معدنی و داروهای صناعی تهیه شود.

• منابع حیوانی، در درمان شناسی دارای اهمیت زیادی بوده و معمولا آنها را از غدد و اعضاء مختلف حیوانات بدست می آورند مانند غده تیروئید كه از گوسفند بدست آورده و سپس نسوج اضافه و چربی آنرا جدا ساخته و خشك می نمایند و بصورت قرص در درمان نارسائی غدد تیروئید در اختیار بیماران قرار می دهند. هورمون انسولین مثال دیگری از داروهای ایندسته می باشد. انسولین را از لوزالمعده حیواناتی نظیر گوسفند، خوك و گاو بدست می آورند كه برای كنترل و درمان بیماری قند بكار می رود.
• داروهای گیاهی معمولا از قسمت های مختلف گیاهان دارویی مانند ریشه، پوست، برگ، گل و دانه تهیه می شوند. روغن كرچك كه از دانه های بید انجیل استخراج می شود بعنوان مسهل مصرف می گردد.
• داروهای معدنی شامل املاح فلزات و شبه فلزات می شود كه معمولا بصورت اسیدها و بازها و یا املاح بكار می روند مثال اسید كلروهیدریک رقیق شده را كه یک داروی معدنی است در موارد اختلالات هضمی مربوط یه كمبود ترشح اسید كلروهیدریک معده مصرف می شود. سولفات سدیم و سولفات منیزیم كه بعنوان ملین و یا مسهل بكار می روند نمونه های دیگری از داروهای معدنی هستند.
• داروهای صناعی(سینتتیك)، از تركیبات آلی یا معدنی و یا مجموعه ای از این دو هستند كه بطور مصنوعی از تركیب شدن چند عنصر یا مواد مختلف با یكدیگردر آزمایشگاه ها توسط شیمیست تهیه می گردند. تعدادی زیادی از داروهائی كه امروزه در درمان بیماریها بكار می روند از قبیل كورتیزون، سولفونامیدها، داروهای ضد انعقاد می باشند.(قفقازی،1370)

مدت هاست مصرف داروهای مختلف در پرورش گله های گوشتی عمومیت بسیاری یافته است. این در حالی است كه در موارد زیادی ضرورت كافی برای مصرف دارو وجود ندارد و در موارد بسیاری نیز داروی مناسبی انتخاب نمی شود. مهم ترین عواملی كه توجه به آنها برای دستیابی به نتیجه مطلوب از مصرف داروها ضروری به شمار می رود عبارتند از :

الف) شناخت كافی از ماهیت ارگانیسم های ایجاد كننده بیماری و شرایط لازم برای بروز آنها

ب) آشنایی با سنینی كه بیشترین حساسیت میزبان نسبت به رخداد بیماری وجود دارد.

ج) اطلاع از راه های صحیح انتخاب داروی مناسب

با وجود توجه بشر به این مسئله در طول تاریخ، متأسفانه در خصوص خود جنین و حقوق و منافع او توجه كافی به عمل نیامده و همواره جهت حمایت از انسانهای كامل در جوامع مختلف قانونهای متنوعی تدوین گشته و سعی شده به تمام آزادیها و حقوق و منافع او در زندگی اجتماعی توجه شود؛ اما تاكنون نسبت به حقوقی كه جنین دارد، یا باید داشته باشد، تحقیقات جامع و كاملی صورت نپذیرفته است. در حالی كه وظیفه انسان در قبال موجودی كه روح الهی در او دمیده شده و مشیت الهی در به وجود آمدن آن سهیم بوده، بسیار سنگین است و زیبنده نیست موجودی را كه هیچ­گونه قدرت دفاعی ندارد، دارای حقی ندانسته و حقوق او را پایمال كنیم. در كشور ما نیز متأسفانه در اكثر كتب فقهی و حقوقی، حقوق فرد پس از تولد مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در خصوص جنین تنها به ضمانت اجرای سقط آن در مراحل مختلف تكوین و تكامل و نیز ارث و وصیت اشاره شده است. بنابراین در این تحقیق سعی شده است به روش کتابخانه ای در حد امكان به بررسی همه­جانبه حقوق این موجود ضعیف اعم از مالی و غیرمالی پرداخته شود و جهت حمایت از او راه­حلهایی ارائه گردد. جنین بالقوه، انسان كاملی است و طبعاً از لحاظ لقاح دارای حقوقی می­باشد؛ اما چون اراده او تكامل نیافته است، تصور تكلیف برعهده او میسر نیست. هر چند كه ممكن است قهراً دارای تكلیف گردد، مانند تعلق دیون متوفی. اگر جنینی هم جزء ورثه باشد، نسبت به سهمی كه از تركه می­برد، دیون متوفی بر عهده او قرار می­گیرد. اما چون موضوع تحقیق حقوق مدنی جنین است، بنابراین مسائل بررسی شده محدود به حقوق، یعنی مزیتهایی است كه قانوناً می­توان برای جنین در نظر گرفت، و نه تكالیفی كه ممكن است به عهده او بار گردد. ولی به لحاظ اینكه عرفاً از واژه جنین برای تمام مراحل تكوین و تكامل آن استفاده می­ شود، در این تحقیق هم هر­جا بحث از حقوق مدنی جنین به میان آمد، به معنای عام آن بوده كه در بردارنده تمامی مراحل رشد بدون تفكیک مراحل مختلف آن است.

سوالات و مسائل مختلفی در خصوص حقوق جنین وجود دارد، كه راه كار قانونی صریحی نمی­توان برای آنها یافت. در این تحقیق سعی شده است با بررسی مسائل راه­حل مناسبی را تا حدودی ارائه نمود.

واژگان کلیدی : اهلیت جنین ، حقوق مالی، اثبات نسب ، اداره اموال جنین

مقدمه “

الف: بیان مساله

اقرا باسم ربك الذی خلق(علق، 1)

بخوان به نام پروردگارت كه آفریننده عالم است.

خلق الانسان من علق(علق، 2)

آن خدایی كه انسان را از خون بسته بیافرید.

و لقد خلقنا الانسان من سلاله من طین(مؤمنون، 12)

و همانا ما آدمی را از گل خالص آفریدیم.

ثم جعلناه نطفه فی قرار مكین(مؤمنون، 13)

پس آنگاه او را نطفه گردانیده و در جای استوار قرار دادیم.

ثم خلقنا النطفه علقه فخلقنا العلقه مضغه فخلقنا المضغه عظاما فكسونا العظام لحماً ثم انشاناه خلقا آخر(مؤمنون،14).

آنگاه نطفه را علقه و علقه را گوشت پاره و باز آن گوشت را استخوان و سپس بر استخوان­ها گوشت پوشانیدیم. پس از آن (به دمیدن روح پاك مجرد) آفرینشی دیگر پدید آوردیم.

یكی از مباحثی كه از ابتدای خلقت ذهن انسان را به خود اختصاص داده، بحث مربوط به تولید مثل و به تبع آن جنین و دوران جنینی است. این موضوع در طول تاریخ همواره یكی از مسائلی بوده، كه از منظرهای متفاوت در میان تمدن های بشری مورد توجه قرار گرفته است. امروزه با پیشرفت علم و تكنولوژی انسان خودخواه به شبیه­سازی روی آورده و در صدر آزادی­های مورد در خواستش، آزادی سقط جنین جای می­گیرد.پیرامون عنوان تحقیق حاضر یعنی حقوق مدنی جنین کمتر بحث به میان آمده است و در این تحقیق سعی شده در حد امکان به مسایل مربوط به حقوق مدنی جنین بحث شود و دیدگاه های متعدد حقوقدانان کشورهای مختلف نیز پیرامون این امر ارائه گردد تا نگرشی نودر این عرصه بوجود بیاید که موجودی که دارای روح و در حال تکامل به مرحله انسانی است نیز دارای حقوقی باشد که انسانها از آن برخوردار هستند.

ب : علت انتخاب موضوع

با توجه به پیشرفت علم و تكنولوژی و دیدگاه های حقوقی و نظرات حقوقدانان در عرصه های متفاوت چه احكام و آثاری بر جنین به وجود آمده است و از این طریق بار می­گردد و نسبت او چگونه مشخص می­گردد؟ از لحاظ پزشكی «جنین» به موجودی می­گویند كه پس از لقاح تخمك به وسیله اسپرماتوزوئید و پس از تقسیمات اولیه سلولی تخم حاصل می­ شود واز هفته هشتم، رشد خود را تا پایان بارداری می­گذارند و به دوران قبل از آن «رویان» می­گویند. اگر جنین دارای حقوقی است و از آنها متمتع می گردد این حقوق چیست؟؟ آیا جنین بخاطر نداشتن قدرت بازهم می تواند از حقوق خود متمتع گردد؟؟ آیا جنین باید حتماً زنده متولد شود تا از حقوق مدنی متمتع گردد یا خیر؟؟ آیا این موجود ضعیف و فاقد اراده دارای حق حیات است؟ و یا اینكه مادر می ­تواند با استناد به حق حیات و آزادی خود در بارداری و ادامه آن این حق را از او سلب كند؟ در صورتی كه بارداری مادر منافی با حیثیت و شئونات خانوادگی و یا باعث فقر اوست، چطور؟ یا در صورت وجود مشكلات جسمانی و ژنتیكی آیا مجوزی برای سلب حق حیات جنین وجود دارد؟ یا اینكه حق حیات جنین مقدم بر تمام این موارد است؟ حضانت از جنین برعهده چه شخصی یا اشخاصی می­باشد و به چه نحوی امكان­پذیر است؟ مسئولیت اداره امور و اموال جنین بر عهده چه كسانی است و چه تكالیفی را می­توان بر دوش آنها بار كرد؟

ج : سوالهای تحقیق

سئوالاتی كه سعی شده است در این تحقیق مورد بررسی قرار بگیرند، عبارتند از اینكه:

1- آیا جنین از اهلیت كامل برخوردار است؟ یا از قسمتی از آن و همچنین در صورت زنده متولد نشدن چه آثاری بر اهلیت او بار می گردد؟

فرضیه 1: برای اینکه انسان اهلیت تصرف (اجرای حق) داشته باشد،باید بالغ و عاقل و رشید باشد.پس اگر جنین زنده متولد شود از حقوق مدنی متمتع می گردد.

2- نسبت جنین در اشكال مختلف به چه صورت است؟ و آیا طبق ماده 1167 قانون مدنی باید جنین به وجود آمده از زنا را فاقد نسب دانست؟ و یا اینكه می توان جهت حمایت از او راه حل قانونی مناسبی یافت؟

فرضیه 2: نباید طفلی را که در نتیجه ارتباط نامشروع بوجود آمده از حقوق مسلم و طبیعی محروم کرد و او را بی هویت در جامعه رها نمود. حتی فرد به وجود آمده از زنا تنها تبعاتی که می تواند داشته باشد این است که فرد به وجود آمده از زنا از ارث محروم است،ولی از حقوق دیگر مانند حق بهره مندی از نفقه و حضانت و سایر حقوق محروم نمی گردد.

3- آیا جنین قابلیت برخورداری از حقوق مدنی را دارد؟ در خصوص مسائل مالی قابلیت مالك شدن را دارد؟ اصولاً نحوه مالك شدن او به چه صورت است؟ همچنین در زمینه حقوق غیر مالی،جنین از چه حقوقی و چگونه می تواند بهره­مند گردد؟

فرضیه3 : جنین محجور و فاقد اهلیت تصرف می­باشد و اجرای حقوق او توسط نماینده قانونی یا قضایی وی صورت می­گیرد. تمتع جنین معلق بر زنده متولد شدن می­باشد؛ یعنی با زنده متولد شدن جنین نتیجه می­گیریم كه جنین از ابتدای دارای اهلیت تمتع بوده است. حقوق غیرمالی جنین به حق حیات، سقط جنین، بهداشت روانی، حضانت و اداره امور جنین تقسیم ­بندی می شود.

د : پیشینه تحقیق

در کتب متعدد از جمله قانون مدنی و رسالات فقهای شیعه اشارات جزئی به حقوق مدنی جنین شده که با توجه به مفهوم ملاک آنها می توان راجع به جنین که انسانی است که هنوز وارد حیات دنیوی و تنفس نگردیده رجحان داد و تفسیر نمود.

پیرامون حقوق کیفری جنین پایان نامه نگارش گردیده است ولی پیرامون حقوق مدنی خیر .

 

 

در مورد تحقیق حاضر نظرات اساتید و دانشمندان علم پزشکی بسیار متعدد است و هم چنین پیرامون حقوق جنین نظرات اساتید علم حقوق در کتابهای آنها درمباحث متعدد حقوق جنین به چشم می خورد.در قوانین متعدد کشورها نیز نظرات متعدد از اساتید علم حقوق اراده گردیده که دربعضی موارد مغایر با قوانین کشور ماست و جای بررسی حقوقی و کنکاش دارد.

مقالات و پایان نامه های متعدد نه بصورت تخصصی در مورد موضوع پایان نامه بلکه مثلاً در مورد شبیه سازی مورد توجه اساتید رشته های مختلف قرار گرفته و نظرات خود را در قالب مقاله و پایان نامه اراده نموده اند که در تحقیق حاضر به آنها اشاره شده است.

در کتابهای متعدد من جمله رساله های مراجع و کتب قوانین داخلی و قوانین خارجی نظراتی بصورت پراکنده اشاره شده و بصورت کامل و در قالب کتاب مدونی ارائه نشده است.

ه : نوع و روش تحقیق

جهت پاسخ دادن به سوالات فوق با وجود مشكلات مختلف از قبیل نبودن منابع كافی قابل استفاده و

نداشتن قانونی خاص و روشن و بدون ابهام و در دسترس با بررسی كتب مرتبط با موضوع پایان نامه به روش كتابخانه­ای و با در نظر گرفتن سوالات و بررسی مفهوم هر موضوع جهت شناخت كلیه حقوقی كه میتوان برای جنین در نظر گرفت اقدام به بررسی قوانین بصورت تطبیقی شده است.

و : مشکلات تحقیق

مشکلات مختلف از قبیل نبودن منابع کافی و در دسترس ونداشتن قانون خاص پیرامون موضوع تحقیق وعدم دسترسی آسان به منابع مرتبط باعث گردید تا تحقیقات کامل و جامعی پیرامون موضوع تحقیق انجام پذیرد وحتی به کتابخانه های متعدد مراجعه و سعی فراوان در جمع آوری اطلاعات مربوط به تحقیق و دستیابی به منابع مورد بحث گردیده است.از طرفی بعلت نبودن ترجمه منابع خارجی به زبان فارسی راهی جز ترجمه قوانین مرتبط خارجی نبود و این امر هم مستلزم هزینه و هم وقت فراوان گردید و در کل تلاش فراوان جهت دستیابی به نتیجه مطلوب گردیده است.

ز : ساختار پایان نامه

این پایان نامه در سه بخش تدوین شده است.بخش اول شامل دو فصل می باشد، در فصل اول جهت شناخت و درك بهتر موضوعات به تعریف جنین از لحاظ لغوی و پزشكی و فقهی پرداخته شده است. در فصل دوم برای شناخت حقوقی جنین مسائلی همچون اهلیت مورد بررسی قرار گرفته است. جهت مشخص شدن اینكه چه شخص و اشخاصی مكلف به حمایت و نگهداری از جنین هستند، نسب در دو گفتار تحت عنوان نسب مشروع و نسب نامشروع مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده است در خصوص زنازادگی كه قانون نسب را مردود دانسته است برای حمایت از جنین راه حلی قانونی پیشنهاد گردد.

همانطور كه می­دانیم حقوق مدنی یكی از پر اهمیت­ترین مباحث در زندگی اجتماعی است.

بنابراین بخش دوم به نحوه برخورداری جنین از حقوق مدنی اختصاص یافته، كه این بخش نیز در دو فصل تحت عنوان حقوق مالی و حقوق غیر مالی تدوین یافته است. در فصل مربوط به حقوق مالی قابلیت جنین برای مالك شدن مورد تحقیق قرار گرفته، كه سعی شده است عناوین مختلف مالكیت جهت بهره مندی جنین از اعیان و منافع مورد بررسی قرار گیرد.

از آنجا كه حقوق غیر مالی نیز دارای ارزش خاصی است و در بسیاری از موارد اهمیت بیشتری از حقوق مالی دارد، فصل دوم به حق حیات، بهداشت روانی و حضانت اختصاص یافته است. یكی از مهمترین مباحث این فصل حق حیات جنین است، كه با بررسی آن و استثنائات و اولویت­ها به مسئله سقط جنین و موارد اباحه و جواز و سقط قانونی اشاره شده است.

امروزه یکی از راه های درمان ناباروری زوجین تلقیح مصنوعی می باشد ، که ممکن است از طریق اهدای تخمک ، اسپرم و یا جنین صورت پذیرد . در هر موردکه جنین به غیر از راه های طبیعی بوجود می آید. بنابراین جهت مشخص شدن حقوق چنین جنین هایی و بررسی مسائلی همچون حضانت ،نسب و نحوه وراثت آنها بخش سوم در دو فصل تدوین شد، که فصل اول به این امر اختصاص یافته است . یکی از مسائل روز جوامع بشری پیدایش تکنولوژی نوین شبیه سازی است که با سرعت در حال پیشرفت بوده و با وجود مخالفت ادیان و دولتها احتمال پیدایش جنین یا انسانهایی با این روش وجود دارد. بنابراین فصل دوم به شبیه سازی اختصاص یافته است که با بررسی روش های مختلف آن سعی شده است راه کارهای حقوقی قابل قبولی جهت حمایت از چنین جنین هایی ارائه گردد.  

برای درک بهتر جنین و مراحل مختلف رشد، ابتدا بهتر است از تعریف جنین شروع کنیم، به همین دلیل این بخش به دو فصل تقسیم شده است . در فصل اول شناخت فیزیولوژی جنین، ودر فصل دوم شناخت حقوقی جنین را مورد بررسی قرار داده ایم.

مبحث اول : شناخت فیزیولوژی جنین

هدف از تدوین این فصل درک بهتر و شناخت دقیق جنین می باشد ، تا با شناخت و تعریف مراحل رشد از منظر پزشکی و فقهی و بررسی مراحل مختلف رشد و تمایز آن از واژه هایی چون «حمل» و «رویان» بهتر بتوان جهت حمایت از این موجود ضعیف گام برداشت و حقوق مختلف آنرا بررسی کرد. در فصل دوم شناخت حقوقی جنین را مورد بررسی قرار داده ایم.

گفتار اول:

تعریف لغوی جنین و حمل

در فرهنگ لغت عمید واژه(جنین) به معنی «هر چیز پوشیده و مستور تا زمانی که در شکم مادر است و زاییده نشده آمده،که جمع آن اجنه است.»[1]

«حمل در عربی نیز به معنای آبستنی و بارداری است و جنین در بارداری و جنین در فارسی به بار شکم یعنی بچه که در شکم مادر است ،معنی شده است» .[2]بنابراین می توان گفت که جنین و حمل از لحاظ لغوی مترادف هم می باشند.

فرهنگ فارسی معین ذیل واژه «جنین» چنین می نگارد:

«جنین» «اسم – عربی» هر چیز پوشیده ،مستور ، موجودی که پس از لقاح تخمک بوسیله اسپرما توزوئید و پس از تقسیمات اولی سلول تخم حاصل می شود.ولی هنوز دوران رشد خود را در داخل پوسته تخمک یا رحم مادر (یا کیسه جنینی در گیاهان) می گذارند.

در دو بیت زیر که از دو شاعر پر آوازه ادبیات ایران می باشد جنین به معنای بچه اندر شکم آمده است.

گر بریزد خونــــم آن روح الامـــــین        جرعه جرعه خون خورم همچون جنین(مولوی)

شعر ناگفتن به از شعری که باشد نادرست          بچه نازادن به از شش ماهه افکندن جنین (منوچهری)

حمل نیز به معنای باردار شدن زن ،حامله شدن،بار آوردن درخت ،آبستن و بار شکم آمده است.[4]

گفتار دوم:

تعریف پزشکی و بیولوژی جنین

«فرایند پیدایش جنین و تولد نوزاد از نظر بیولوژی را می توان بدین شرح به اختصار بیان کرد:

از ترکیب و لقاح دو سلول جنسی نر به نام «اسپرم» و سلول جنسی ماده بنام «تخمک» موجودی به نام «زیگوت» که جنین تک سلولی است،به وجود می آید و سپس شروع به تقسیم می کند. زیگوت از زمان تقسیم اولیه تا هشت هفته پس از آن «رویان» یا امبریو نامیده می شود و گاه به غلط رویانهای
2-8 سلولی را نیز جنین می نامند.»[5]

«رویان(embryo) در واقع واژه ای است که برای توصیف مراحل اولیه رشد به کار می رود و از مرحله شروع تقسیم سلولی تا هفته هشتم حاملگی جنین را شامل میشود.

پس از گذشت حدود 24 ساعت از لقاح گامت ها (اسپرم و تخمک)، زیگوت که جنین تک سلولی است به وجود می آید .این سلول تقسیم میتوزی خود انجام می دهد و تبدیل به دو سلول می شود . تقسیمات ادامه می یابد و هر بار تعداد سلولها دو برابر می شوند و در حدود 16 سلولی ،جنین حاصل بشکل کره توپر کوچکی در می آید که «مورولا» نام دارد .در حدود روز پنجم مورولا به درون رحم می رسد.»[6]

از نظر پزشکی دوران رشد جنین چند مرحله دارد :

• دوره اول رشد یا دوره لایه زاینده:

در این دوره تحت تاثیر منظم،دقیق و پیچیده انواع هورمونهای جنسی با تعادل و تبادلات عملی آنها در اواسط یک چرخه جنسی تخمک گذاری اتفاق می افتد . از آن لحظه که طبیعت ،تمامی هم و غم خود را در رشد و تکامل این سلول ناچیز تا رسیدن وی به موجودی میلیونها بار عظیم تر از خود به کار
می گیرد، حوادث بسیاری در پیشبرد این سلسله مراحل به هم پیوسته و منظم به وقوع می پیوندد.

هنگامی که تخمک در داخل لوله زهدانی قرار گرفت، توسط انقباضات ماهیچه ای دیواره به سوی مجرای زهدانی رانده شده و تخمیناً بعد از 12 تا 24 ساعت در نزدیکی انتهای تخمدانی لوله بارور
می شود.

[1] – عمید ،حسن،فرهنگ عمید،سازمان انتشارات امیرکبیر ،چ هشتم ،1354،ص363

2- عمید ،حسن،فرهنگ عمید، 1354،ص167

[3] – معین ،محمد،فرهنگ فارسی معین،انتشارات میکائیل،چ اول،1384،ص373

فصل اول

 

  کلیات پژوهش

 

   

 

1-1- مقدمه       …………………………………………………………………………….

 

3

 

   

 

1-2- یادگیری و حافظه    ……………………………………………………………….

 

4

 

   

 

1-3- انواع یادگیری     …………………………………………………………………………………………………………………….

 

6

 

   

 

1-4- انواع حافظه       …………………………………………………………………………………………..

 

6

 

   

 

1-4-1- حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت ……………………………………………………………

 

7

 

   

 

1-4-1-1- رابطه بین دو نوع حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت   ……………………………..

 

8

 

   

 

1-4-1-2- تفاوتهای حافظه کوتاه مدت و بلند مدت ……………………………………………….

 

8

 

   

 

1-5- مراحل حافظه     ………………………………………………………

 

9

 

   

 

1-6- ساختارهای مغزی دخیل در تشکیل حافظه اخباری و غیر اخباری   ………………………………….

 

9

 

   

 

1-7- مکانیسم­های سلولی و مولکولی یادگیری و حافظه …………………………………..

 

10

 

   

 

1-7-1- تغییرات مورفولوژیک   ……………………………………………………………..

 

10

 

   

 

1-7- 2- تغییرات الکتروفیزیولوژیک   ……………………………………………………………………………..

 

11

 

   

 

1-8- گلوکوکورتیکوئیدها       …………………………………………………………………….

 

13

 

   

 

1-8- 1- گیرنده گلوکوکورتیکوئیدها     ……………………………………………………………….

 

14

 

   

 

1-9- گلوکوکورتیکوئیدها و حافظه     ………………………………………………………

 

14

 

   

 

1-10- اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر به خاطرآوری   …………………………………………………….

 

15

 

   

 

1-11- مکانیزم بازتثبیت حافظه …………………………………………………………………………

 

16

 

 

 

   

 

1-12- اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر بازتثبیت حافظه     …………………………………………

 

16

 

   

 

1-13- مطالعات مشابه   ………………………………………………………………..

 

17

 

   

 

 

 

   

 

 

 

   

 

فصل دوم

 

   

 

روش تحقیق و مواد

 

 

   

 

2-1- حیوانات آزمایشگاهی     …………………………………………………………………………

 

48

 

   

 

2-2- دارو­ها       ……………………………………………………………………..

 

48

 

   

 

2-3- ابزار جمع آوری داده ­ها   ………………………………………………………………..

 

49

 

   

 

2-4- دستگاه احترازی غیر فعال (شاتل باک)  ………………………………………………

 

50

 

   

 

2-5- آموزش و یادکیری در   دستگاه احترازی غیر فعال ……………………………………………………………

 

51

 

   

 

2-6- آزمایش­ها     …………………………………………………………………………………………..

 

51

 

 

   

 

2-7- جامعه آماری و تعداد نمونه       …………………………………………….

 

51

 

 

   

 

فصل سوم  

 

یافته­ های تحقیق  

 

3-1- اثرات تزریق کورتیکوسترون قبل از تست بخاطر آوری بر بخاطر آوری حافظه نزدیک   …………..

 

64

 

   

 

3-2- اثرات تزریق   کورتیکوسترون قبل از تست بخاطر آوری بر بخاطر آوری حافظه دور ………………….

 

64

 

   

 

3-3- اثرات تزریق کورتیکوسترون بعد از تست فعال سازی بر باز تثبیت حافظه نزدیک ………………..  

 

66

 

   

 

3-4- اثرات تزریق   کورتیکوسترون بعد از تست فعال سازی بر باز تثبیت حافظه دور   ………………….

 

66

 

   

 

  فصل چهارم

 

   

 

4-1- اهداف تحقیق     ……………………………………………………………………………………………….

 

79

 

   

 

4-2- یافته­ های اصلی     ………………………………………………………………………………………………..

 

76

 

   

 

4-3- روش کار و دوز داروهای مورد استفاده     …………………………………………………………………

 

76

 

   

 

4-4- کورتیکوسترون به خاطرآوری حافظه­ها­ی دور و نزدیک را مختل می­ کند     ………………………….

 

77

 

   

 

4-5- کورتیکوسترون بازتثبیت حافظه­ها­ی دور و نزدیک را مختل می­ کند   ………………………………

 

78

 

   

 

4-6- پیشنهاد­ها     …………………………………………………………………………………………..

 

79

 

 

عنوان: بررسی اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر به خاطر آوری و بازتثبیت حافظه های نزدیک و دور در موش سفید آزمایشگاهی كوچك

استاد راهنما: دكتر عباسعلی وفایی

اساتید مشاور: دكتر غلامحسن واعظی، دكتر علی رشیدی­پور

نگارش: منصوره نجار

چکیده

مقدمه: مطالعات قبلی نشان داده که تزریق سیستمیک کورتیکوسترون به عنوان آگونیست گیرنده گلوکوکورتیکوئیدها به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه­ ترس را در حیوانات آزمایشگاهی مختل می­ کند. هدف این مطالعه تعیین تاثیر سیستمیک کورتیکوسترون بر به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه (نزدیک و دور) در مدل احترازی غیر فعال در موش سفید کوچک آزمایشگاهی بود.

مواد و روشها: در این مطالعه تجربی، موش ها در مدل احترازی غیر فعال پس از سازگاری، آموزش داده شدند (50 هرتز و شدت 1 میلی آمپر در مدت 3 ثانیه). کورتیکوسترون با دوزهای 1، 3 و 10 میلی­گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن قبل از تست به خاطرآوری در حافظه نزدیک 48 ساعت بعد از آموزش انجام شد و همچنین قبل از تست بخاطر آوری در حافظه دور که بعد از گذشت 36 روز انجام شد به موشها تزریق شد. همچنین کورتیکوسترون با دوز های فوق بلافاصله بعد از فعال سازی حافظه (در حافظه نزدیک 48 ساعت بعد از آموزش انجام شد و همچنین بعد از فعال سازی حافظه که در حافظه دور بعد از گذشت 36 روز انجام شد به موشها تزریق شد، سپس دو، پنج، هفت و نه روز بعد از فعال سازی حافظه، یاد گرفته های موشها به مدت ده دقیقه (مدت زمان سپری شده قبل از ورود حیوان به ناحیه تاریک) اندازه گیری و ثبت شد.

یافته­ ها: نتایج نشان داد که کورتیکوسترون به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه­های نزدیک و دور را تضعیف نموده است. بطوری که مدت زمان سپری شده قبل از ورود به ناحیه تاریک در گروه های دریافت گننده کورتیکوسترون به طور معنی داری از گروه دریافت کننده حامل کمتر بود.

نتیجه ­گیری: یافته های فوق نشان می دهد که اثر کورتیکوسترون در مختل کردن بخاطرآوری و بازتثبیت حافظه ترس به مدت حافظه محدود نمی­ شود.

کلمات کلیدی: کورتیکوسترون، بخاطرآوری و بازتثبیت حافظه، مدت حافظه، حافظه ترس

1-1-مقدمه:

یکی از توانایی های موجودات زنده، اکتساب، حفظ، نگهداری و به خاطرآوری اطلاعات است. این ظرفیت و توانایی حیاتی عمدتا از طریق سیستم عصبی هورمونی صورت می پذیرد. بدون شک بدون وجود توانایی و سیستم یادگیری و حافظه امکان حیات باکیفیت برای موجودات زنده فراهم نمی­شد.

2-1- یادگیری و حافظه:

به طور مختصر می­توان گفت که یادگیری فرایندی است که در آن، اطلاعات و دانش جدید به دست می ­آید و حافظه فرایندی است که اطلاعات فرا گرفته شده، حفظ و ذخیره می­ شود تا در مواقع نیاز یادآوری شوند (23،24).

3-1- انواع یادگیری:

1- یادگیری غیر ارتباطی:

هنگامی که یک حیوان چندین بار در برابر یک محرک قرار می­گیرد این امکان را می­یابد تا با ویژگی­های محرک آشنا شود و خواص آن را بشناسد که در اصطلاح به آن یادگیری غیر ارتباطی گفته می­ شود یادگیری غیر ارتباطی می ­تواند به دو شکل متداول باشد که شامل عادت کردن (غیر حساس شدن) و حساس شدن (شرطی شدن کاذب) می­باشد.

الف) عادت کردن: زمانی که حیوان در برابر یک نوع محرک که آسیب رسان نیست به طور مکرر قرار می­گیرد نسبت به آن محرک بی تفاوت می­ شود و پاسخش نسبت به آن کاهش می­یابد

ب) حساس شدن: درست نقطه مقابل عادت کردن است؛ به این صورت، زمانی که حیوان در برابر یک نوع محرک که هم آسیب­رسان و هم تکراری می­باشد قرار می­گیرد، نسبت به آن محرک پاسخ جدیدی از خود نشان می­دهد که این پاسخ نسبت به پاسخهای قبلی نیز شدیدتر می­باشد (59،57).

2- یادگیری ارتباطی:

در این نوع یادگیری حیوان یاد می­گیرد که چگونه بین حوادث مختلف ارتباط برقرار کند که می­توان آن را به دو دسته­ی شرطی شدن کلاسیک و شرطی شدن عامل تقسیم کرد.

الف) شرطی شدن کلاسیک:

ایوان پاولف اولین دانشمندی بود که در علوم رفتار چنین یادگیری را مطرح کرد. ایشان اینگونه بیان می­دارد، هنگامی که حیوان می­آموزد بین دو محرک که یکی شرطی و دیگری غیر شرطی است ارتباط برقرار کند، شرطی شدن کلاسیک به وجود می­آید. برای محرک شرطی نیاز است که به حیوان آموزش داده شود اما محرک غیر شرطی، طبیعی بوده و خود موجب می­ شود تا حیوان به طور معمول به آن پاسخ دهد البته شرط پاسخ، فاصله زمانی مشخص بین دو محرک است.

ب) شرطی شدن عامل:

در این یادگیری حیوان می­آموزد که چگونه بین یک رفتار با یک محرک با معنی ارتباط برقرار سازد. ادوارد تورنیکه اولین کسی بود که این یادگیری را کشف کرد و بعد از آن اسکینر برای توسعه این یادگیری تلاش کرد. در این فرایند رفتارهایی دخیل هستند که خود به خود اتفاق می­افتند. زمانی که تشویق صورت می­گیرد پاسخ به محرک افزایش می­یابد و برعکس زمانی که حیوان تنبیه می­ شود پاسخ به محرک کاهش می­یابد، در این یادگیری فاصله زمانی اهمیت دارد و برای داشتن یادگیری موفقیت آمیز باید محرک زمان کوتاهی بعد از پاسخ صورت بگیرد (59،4).

3- یادگیری پیچیده:

در این نوع یادگیری ما محرکها و پاسخ­های بسیار زیاد و پیچیده را می­یابیم که برای ارتباط دادن آنها با یکدیگر با مشکل رو به رو خواهیم شد.

4– نقش بستن تا یادگیری تکوینی:

در این نوع یادگیری حیوان از محیط، گونه ­هایی از رفتارهای کلیشه­ای را فرا می­گیرد مثل جوجه­های تازه متولد شده که به دنبال مادر خود راه می­افتند (50).

4-1- انواع حافظه:

حافظه را می­توان به دو گروه براساس این­که چگونه اطلاعات ذخیره و چگونه به یاد آورده می­شوند تقسیم کرد که در این تقسیم بندی میتوان به دو حافظه اخباری و حافظه غیر اخباری اشاره کرد (23).

1-حافظه اخباری:

این نوع حافظه بیشتر برای وقایع و معلومات می­باشد و با نام حافظه صریح یا حافظه تشخیصی نیز قابل شناسایی است. این حافظه برای به خاطرآوری تجربیات گذشته به صورت آگاهانه است. برای حفظ خود به هیپوکامپ و سایر بخش­های لوب گیجگاهی مغز نیاز دارد (39).

حافظه اخباری به دو دسته تقسیم می­ شود: الف) حافظه سمانتیک و ب) حافظه اپیزودیک

حافظه اپیزودیک: اتفاقات، تجربیات شخصی و حوادث را شامل می­ شود.

حافظه سمانتیک: مربوط به دانش ما از واقعیت­ها و حافظه­ای برای کلمات، قوانین و غیره می­باشد (59،19).

در این جا لازم به ذکر است که حافظه اخباری و بسیاری از انواع حافظه غیر اخباری در دو گروه دیگر نیز تقسیم بندی می­شوند که شامل حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند م