1-2-هدف تحقیق…………………………………………………………………………………… 5

1-3-سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………… 5

1-4-روش تحقیق……………………………………………………………………………………… 5

 فصل دوم: بر مطالعات انجام شده

2-1-مقدمه……………………………………………………………………………………………. 7

2-2- بر مطالعات انجام شده در خارج از کشور………………………………………. 8

2-3- بر مطالعات انجام شده در داخل کشور……………………………………… 15

فصل سوم: مبانی نظری و ساختار الگو

3-1-مقدمه………………………………………………………………………………………….. 31

3-2-تاریخچه بهره­وری…………………………………………………………………………… 32

3-3-بهره­وری، اهداف و تعاریف آن…………………………………………………………. 34

3-4-بهره­ وری جزئی……………………………………………………………………………. 36

3-5-بهره­ وری کل عوامل تولید……………………………………………………………….. 37

3-6-بهره ­وری کلی………………………………………………………………………………… 37

3-7-بهره­وری و شاخص ­های آن ……………………………………………………………….. 38

3-7-1-شاخص بهره­ وری جزیی (PFP)………………………………………………………….

3-7-2-شاخص بهره­ وری كل (TFP)………………………………………………………….

3-8-عوامل مؤثر بر بهره­ وری کل عوامل………………………………………………….. 40

الف) سرمایه ­گذاری خارجی………………………………………………………………… 40

ب) تحقیق و توسعه…………………………………………………………………………… 40

ج) سیاست تجاری…………………………………………………………………………….. 40

د) آموزش و تحصیلات………………………………………………………………………. 44

ه) کارایی و دانش مدیریت………………………………………………………………….. 44

3-9-اندازه­ گیری بهره ­وری کل عوامل…………………………………………………… 46

3-9-1-روش­های غیر پارامتری………………………………………………………………… 46

3-9-2-روش پارامتری…………………………………………………………………………. 46

3-9-2-1-پسماند سولو……………………………………………………………………….. 48

3-10-ساختار الگو………………………………………………………………………………. 48

3-11-تعریف متغیرها…………………………………………………………………………. 51

3-12-روش تحقیق…………………………………………………………………………. 51

3-13-انواع مدل­های داده ­های ترکیبی سری زمانی (پانل)……………………………. 52

3-14-آزمون ایستایی در داده ­های ترکیبی………………………………………………… 54

3-14-1-آزمون لوین و لین و چو…………………………………………………………. 54

3-14-2-آزمون آیم، پسران و شین…………………………………………………………. 56

3-14-3-آزمون فیشر……………………………………………………………………………. 58

3-15-آزمون‌های تشخیص…………………………………………………………………. 59

3-15-1-آزمون چاو………………………………………………………………………… 59

3-15-2-آزمون بروش- پاگان……………………………………………………………… 60

3-15-3-آزمون هاسمن……………………………………………………………………… 61

فصل چهارم: برآورد مدل و تحلیل نتایج

4-1-مقدمه…………………………………………………………………………………… 63

4-2-الگو و متغیرهای مورد استفاده…………………………………………………….. 64

4-2-1-تولید………………………………………………………………………………… 65

4-2-2-موجودی سرمایه…………………………………………………………………… 65

4-2-3-نیروی کار……………………………………………………………………………. 67

4-2-4-بهره ­وری کل عوامل تولید………………………………………………………. 67

4-2-5-تحقیق و توسعه…………………………………………………………….. 67

4-2-6-الگوی تجاری……………………………………………………………………. 67

4-3-آزمون ایستایی در داده ­های پانلی………………………………………………… 68

4-3-1-آزمون ایستایی لوین، لین و چو……………………………………………. 68

4-3-2-آزمون ایستایی فیشر- مربع کا………………………………………………. 69

4-4-آزمون­های تشخیص…………………………………………………………………… 69

4-4-1-آزمون چاو…………………………………………………………………………. 70

4-4-2-آزمون بروش- پاگان……………………………………………………………. 71

4-4-3-آزمون هاسمن…………………………………………………………………… 72

4-5-نتایج تخمین ……………………………………………………………………… 73

فصل پنجم: خلاصه و نتیجه ­گیری

5-1-مقدمه………………………………………………………………………………. 77

5-2-خلاصه……………………………………………………………………………… 77

5-3-نتیجه ­گیری……………………………………………………………………. 78

 

 

5-4-توصیه ­های سیاست­گذاری……………………………………………………… 80

5-5-پیشنهاد برای تحقیق آینده………………………………………………………. 80

5-6-محدودیت های تحقق………………………………………………………….. 80

فهرست منابع و مأخذ

منابع آماری…………………………………………………………………………….. 81

منابع فارسی……………………………………………………………………………. 85

منابع لاتین……………………………………………………………………………. 87

پیوست……………………………………………………………………………………. 89

چکیده:

بهبود بهره ­وری یکی از مهمترین عوامل در توسعه اقتصادی یک کشور به شمار می­رود. تسریع در این روند، تأثیر مهمی در بهبود رقابت بین ­المللی یک کشور دارد. در این تحقیق با بهره گرفتن از الگوی با داده ­های پانل به بررسی اثر جریانات تجاری بر بهره­وری در صنعت خودروسازی کشور ایران طی سالهای 1386-1376 می‌پردازایم. ابتدا از الگوی سولو استفاده کرده و بهره‌وری کل بنگاه ها برآورد می‌گردد و در مرحله بعد تأثیر جریان تجاری و میزان سرمایه‌گذاری بنگاه ها در بخش تحقیق و توسعه بر بهره­وری کل عوامل تولید بررسی شده است.

نتایج تخمین الگوی پانل با روش اثرات ثابت نشان می‌دهد که متغیرهای جریان تجاری و سرمایه ­گذاری بنگاه در بخش تحقیق و توسعه اثر مثبت و معناداری بر بهره­وری کل عوامل داشته است. علاوه بر این متغیرهای جریان تجاری و سرمایه ­گذاری بنگاه در بخش تحقیق و توسعه نیز بترتیب بیشترین تأثیر را بر بهره­وری کل عوامل بنگاه­ها داشته اند، به عبارت دیگر، هر چه سهم بنگاه i-ام در میان بنگاه های دیگر بیشتر و میزان سرمایه‌گذاری که بنگاه جهت امر تحقیق و توسعه انجام می­دهد بیشتر باشد، بهره­ وری بنگاه بیشتر و آن بنگاه موفق­تر خواهد بود.

فصل اول

مقدمه:

امروزه بر کسی پوشیده نیست که صنعت خودرو سازی در جهان نقش و جایگاه ویژه­ای دارد. در بسیاری از کشورهای جهان صنعت خودرو سازی جزء صنایع مادر بوده و به عنوان موتور و محرکۀ اصلی تولید و توسعه اقتصادی عمل می­ کند. در عین حال صنعت خودرو سازی یکی از رقابتی­ترین صنایع جهان نیز محسوب می­ شود که، هر روزه در این صنعت نوآوری در محصول و بهبود کیفیت مشاهده می­ شود. برای ماندن در عصر پر رقابت این صنعت باید به بهبود مستمر محصولات و خدمات مرتبط با آن در تمام ابعاد توجه شود، تا با رقبای قدرتمند خارجی بتوان رقابت کرد که یکی از این روش­ها، بهبود بهره­وری در زمینه تولید محصولات و ارائه خدمات می­باشد. .بهبود بهره­وری موضوعی است که از ابتدای تاریخ اقتصادی بشر و در کلیه نظام­های سیاسی و اقتصادی جهان مطرح بوده است. اما تحقیق در مورد چگونگی افزایش بهره­وری بطور سیستماتیک و در چهارچوب مباحث علمی تحلیلی از حدود ۲۳۰ سال پیش به این طرف بطور جدی‌تر مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. اقتصاد امروزه به سرعت در حال جهانی شدن است. برخی از این نمونه­ها، توسعه فناوری اطلاعات کاهش موانع تعرفه­ای و غیر تعرفه­ای، افزایش تعداد موافقتنامه­ های تجارت آزاد و خصوصی­سازی می‌باشند. این روند باعث افزایش رقابت در تمامی صنایع شده‌ است و در نتیجه، رقابت روی پیشرفت و توسعه بنگاه ها اثر مثبتی داشته است. – بی شک کیفیت، قیمت و سرعت سه مزیت عمدۀ رقابتی در عصر جهانی شدن می­باشند، که برای دستیابی به این مزیت­های رقابتی، بنگاه های خودروسازی باید در جهت سرمایه ­گذاری، تربیت متخصص و انتقال تکنولوژی در زمینه‌های تحقیق و توسعه حرکت کنند. علاوه بر این، با فرایند خصوصی­سازی تولیدات نیز افزایش ‌یافته است. در محیط رقابتی شدید، انتخاب جریان تجاری بنگاه، یكی از مهمترین استراتژی­ها برای افزایش رقابت است. این بدین معنی است که جریان تجاری در بنگاه­ها فراتر یا پایین تر از ارزش واقعی آن قرار گرفته و در جایگاه حقیقی و واقعی خود قرار ندارند.

علاوه بر این، جریان تجاری همانند رقابت پذیری و بهره وری بنگاه ها، بر کارایی کل اقتصاد نیز اثر می گذارد. جریانات تجاری دو بخش دارند: تجارت معاملات آزاد و تجارت مشارکتی بلند مدت. تجارت مشارکتی بلندمدت نیز به نوبه خود دارای دو بخش است: تجارت اختصاصی، که در آن شرکت ها شرکای تجاری محدودی دارند و تجارت شبکه ای که تعداد شرکای تجاری شرکت ها زیاد هستند. یک تجارت اختصاصی، تجارت بسته ای است و مزایای پایداری آن، سهولت انتقال اطلاعات و ارتباط سریع بین شرکاست. تجارت شبکه ای در بین تجارت معاملات آزاد و تجارت مشارکت بلندمدت قرار می گیرد، از این رو دارای هر دو عنصر رقابت و مشارکت می باشد.

در سال های اخیر، مطالعات صورت گرفته نشان داده که روابط مشارکت بلندمدت ایران میان تامین کنندگان در دهه های 1370 و 1380 در عملکرد تولیدکنندگان خودرو نقش کلیدی بازی کرده اند. قرارداد بین خریدار و عرضه کننده در روابط مشارکتی بلندمدت براساس اعتماد بنا شده است. یعنی در این نوع رابطه تجاری اگر عرضه کننده با هزینه یا کیفیت کالا مشکل داشته باشد، قبل از تغییر تامین کننده به حل آن کمک می کند. در این رابطه، نسبت ثابت دارایی ها بین تامین کننده و عرضه کننده انباشته شده و به کاهش هزینه و بهود کیفیت در کالاهای نهایی کمک می کند. برخلاف روابط تجاری ایران، در ایالات متحده روابط معاملاتی بیشتر به صورت آزاد بوده است (هلپر، 1990)، یعنی در این نوع رابطه تجاری اگر تولیدکننده در معامله با یک عرضه کننده با مشکلی روبرو شد، بلافاصله آن را با عرضه کننده دیگری تعویض می کند. با این حال در دهه گذشته، سازندگان اتومبیل ایالت متحده بیشتر روابط مشارکتی بلندمدت را به عنوان قراردادهای برتر انتخاب کرده اند که این سبب تمایز آنان از سازندگان خودروی ایرانی شده است. تلاش برای برگزیدن روابط مشارکتی بلندمدت در ایران افزایش یافته است و به موفقیت شرکت های آنان نیز کمک کرده است تا حدودی در ردیف شرکت های پیشرفته خارجی بیایند.

همانطور که محیط اقتصادی مناسبتری برای تجارت شبکه ای به اثبات رسیده است، جریان تجاری در ایران از تجارت اختصاصی به سمت تجارت شبکه ای تغییر یافته است. دلیل این تغییر این است که تحت شرایط دشوار، ظرفیت خلق دانش نسبت به بکارگیری آن؛ اصلی رقابتی است. به طور دقیقتر، دستیابی به فن آوری های مهم و اصلی در بازار قطعات نسبت به بازارهای مونتاژ مهمتر است، بنابراین مزایای تجارت شبکه ای که در آن شرکت ها می توانند نوآوری را از طریق رقابت بدست آورند از شرکتهایی که تجارت اختصاصی دارند، بیشتر است. جایی که در آن رقابت بین بنگاه ها محدود شده است. نفوذ تجارت آنلاین توسط فن آوری اطلاعات پیشرفته، پذیرش تجارت شبکه ای را آسان کرده است. تجارت آنلاین امکان ارتباط سریع با همکاران را ایجاد می کند و به کاهش هزینه و تلاش مدیریتی می انجامد. علاوه بر این، خلق و توسعه دانش جدید از طریق تعال بین بخش های مختلف علم، کلید دستیابی به رقابت بلندمدت و همچنین گسترش تجارت شبکه ای می باشد. با توجه به این پدیده، ما روی ارتباط بین جریانات تجاری و بهره وری از طریق مدل نظری و تحلیل تجری تمرکز می کنیم.

1-1-اهمیت و ضرورت تحقیق

در ایران، جریان اصلی تجارت در صنعت خودرو تا قبل از دهه 1380 اغلب تجارت اختصاصی بوده است. در اوایل دهه 1380 و تحریمات بیشتر، جریان تجارت همراه با تغییر ساختار صنعت خودروسازی از ساختار تجارت اختصاصی به تجارت شبکه ای تغییر یافته است. همزمان با این تغییر ساختار در داخل کشور ایجاد پدیده هایی چون رکود کوتاه مدت در بازار داخلی، گسترش فشار باز شدن بازار و افزایش تولید در خارج از کشور را به همراه داشته است. در اوایل دهه 1380، سایپا به طور پررنگ تر وارد صنعت خودرو شد، که پیش از آن تولیدکنندگان دیگری مانند: ایران خودرو، کرمان خودرو، زامیاد، پارس خودرو و خودروسازی اراک و… وجود داشتند. بعد از مدتی با ورود سایپا همه تولیدکنندگان جهت بدست آوردن رهبری در بازار، رقابت بیشتری را انجام دادند.

تحت این شرایط، تولیدکنندگان برای ایجاد یک موقعیت سودآورتر در بازار، روی تجارت اختصاصی با تامین کنندگان قطعات خود، به شدت پافشاری می کردند. رقابت فشرده در میان تولیدکنندگان، منجر به رقابت قیمتی شد، که به طور مستقیم با کاهش هزینه مرتبط بود و این موجب شد که تولیدکنندگان، تامین کنندگان قطعاتشان را ملزم به کاهش هزینه های خود کنند. با این حال، بسیاری از تامین کنندگان قطعات این کاهش هزینه ها را نتوانستند تحمل کنند و در نتیجه بسیاری از آنان ورشکست شدند. علاوه بر این، تقاضای راکد داخلی و فشار قدرت های خارجی برای باز کردن بازار داخلی، صنعت خودرو داخل را مجبور به تغییر جریان تجاری بین تولیدکنندگان و تامین کنندگان کرد. در نتیجه رقابت شدید، تعدادی از تولیدکنندگان دچار کسری بودجه شدیدی شده و از دور رقابت خارج شدند. در نتیجه، میزان تولید واقعی تولیدکنندگان به زیر 50 درصد رسید.

این وضعیت، رفتار بازاری سازندگان را از رقابت های شدید به همکاری های استراتژیک تغییر داد. تامین کنندگان قطعات نیز استراتژی های خود را در راستای تغییر محیط بازار اصلاح کردند. تجارت اختصاصی، جریان غالب تجارت صنعت خودروی ایران، با این روند شروع به تغییر کرد. علاوه بر این، با رشد سریع صنعت فناوری اطلاعات و افزایش اطمینان اقتصاد جهانی جریانات تجاری از تجارت اختصاصی به تجارت شبکه ای شروع به تغییر نمود.

1-2- هدف تحقیق

با توجه به تعریف بهره‌وری، افزایش بهره‌وری در واقع استفاده كمتر از عوامل تولید جهت سطح ثابتی از تولید می­باشد، كه این با كاهش هزینه تولید همراه است و باعث کاهش قیمت محصول و افزایش رقابت و سرمایه گذاری می­ شود. ولی از سوی دیگر، استفاده کمتر از عوامل تولیدی چون تکنولوژی تجارت شبکه­ ای، باعث کاهش تولید خواهد شد. با توجه به اهمیت خاصی كه بهره­وری در كاهش هزینه تولید و افزایش توان رقابت محصول داخلی و خارجی دارد (به دلیل اینكه باعث كاهش هزینه و كاهش قیمت محصول می‌شود) و از آنجایی كه یكی از مشكلات صنایع خودروسازی در کشورهای جهان سوم مخصوصاً كشور ایران پایین بودن سطح فروش در مقایسه با کشورهای پیشرفته می­باشد، نیاز به این است كه تأثیر جریانات تجاری روی بهره­وری بررسی شود. چرا که بر اساس مطالعات انجام گرفته در كشورهای توسعه یافته مثل کشورهای آمریکای لاتین و کشورهای اروپایی و حتی کشورهای جنوب شرقی آسیا، افزایش بهره­وری باعث افزایش اشتغال و افزایش میزان فروش آنان شده است. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر جریانات تجاری بر میزان بهره­وری بخش صنعت خودرو در کشور طی دورۀ 1386-1376 با بهره گرفتن از الگوی با داده ­های پانل می­باشد.

[1]- Arm’s length Trade

[2] – Long-term Trade