عنوان                                                                                                  صفحه

چکیده……………………………………………………………………………………………………………… 1

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………….. 2

فصل اول: کلیات تحقیق

1ـ1 بیان مسأله ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4

1ـ2 سؤالات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

1ـ3 فرضیه ­های تحقیق   ………………………………………………………………………………………………………………………….. 5

1ـ4 ضرورت و اهمیت تحقیق   ………………………………………………………………………………………………………………. 5

1ـ5 انگیزه تحقیق   …………………………………………………………………………………………………………………………………. 6

1ـ6 اهداف تحقیق   ………………………………………………………………………………………………………………………………… 6

1ـ7 محدوده مورد مطالعه   ……………………………………………………………………………………………………………………… 6

1ـ8 روش تحقیق   ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6

1ـ9 سازماندهی تحقیق   ………………………………………………………………………………………………………………………….. 7

1ـ10 جامعه آماری   ………………………………………………………………………………………………………………………………… 7

1-11 پیشینه تحقیق (ادبیات تحقیق) ……………………………………………………………………………………………………….. 7

1ـ12 بهره وران تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………… 10

1ـ13 موانع و محدودیت­ها   …………………………………………………………………………………………………………………… 10

1ـ14 مفاهیم و واژه­ های اصلی تحقیق ………………………………………………………………………………………………………. 10

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2ـ1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 13

2ـ2 تاریخچه مراکز اقامتی در ایران و جهان …………………………………………………………………………………………….. 13

2ـ3طبقه بندی واحدهای اقامتی ……………………………………………………………………………………………………………….. 14

2ـ4 انواع تأسیسات اقامتی ………………………………………………………………………………………………………………………. 15

2ـ4ـ1 هتل ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 15

2ـ4ـ1ـ1 انواع هتل ………………………………………………………………………………………………………………………………….. 15

2ـ4ـ1ـ2 هتل آپارتمان ……………………………………………………………………………………………………………………………… 16

2ـ4ـ1ـ3 هتل های فرودگاهی ………………………………………………………………………………………………………………….. 16

2ـ4ـ1ـ4 هتل­های بیرون شهری ……………………………………………………………………………………………………………….. 16

2ـ4ـ2 اتاق و صبحانه ……………………………………………………………………………………………………………………………… 16

2ـ4ـ3 متل ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 16

2ـ4ـ4 مسافرخانه

 …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 17

2ـ4ـ5 زائرسرا ……………………………………………………………………………………………………. 17

2ـ4ـ6 اتاق و خانه­های اجاره­ای ……………………………………………………………………………… 17

2ـ4ـ7 پلاژ ……………………………………………………………………………………………………….. 17

2ـ4ـ8 مجموعه­های مشارکتی زمانی …………………………………………………………………………. 17

2ـ4ـ9 کاروان …………………………………………………………………………………………………….. 18

2ـ4ـ10 مراکز تفریحی …………………………………………………………………………………………. 18

2ـ4ـ11 خانه­های روستایی ……………………………………………………………………………………. 18

2ـ4ـ12 کمپینگ …………………………………………………………………………………………………. 18

2ـ4ـ13 واحدهای اقامتی سازمانی …………………………………………………………………………… 19

2ـ5 تعریف برنامه ­ریزی ………………………………………………………………………………………… 19

2ـ6 سابقه برنامه ریزی …………………………………………………………………………………………. 19

2ـ7 ماهیت برنامه ریزی ……………………………………………………………………………………….. 20

2ـ8 اجزاء برنامه ریزی …………………………………………………………………………………………. 20

2ـ9 برنامه ریزی اوقات فراغت ………………………………………………………………………………. 21

2ـ10 برنامه ­ریزی گردشگری ………………………………………………………………………………….. 21

2ـ11 اهمیت برنامه ­ریزی جهانگری ………………………………………………………………………….. 21

2ـ12 انواع برنامه ریزی جهانگری …………………………………………………………………………… 22

2ـ13 انواع برنامه ­ریزی بخش عمومی ……………………………………………………………………….. 22

2ـ13ـ1 برنامه ­ریزی ملی ……………………………………………………………………………………….. 22

2ـ13ـ2 برنامه ­ریزی محلی …………………………………………………………………………………….. 23

2ـ15 تاریخچه گردشگری …………………………………………………………………………………….. 23

2ـ15ـ1 عهد باستان …………………………………………………………………………………………….. 23

2ـ15ـ2 قرون وسطی …………………………………………………………………………………………… 24

2ـ15ـ3 رنسانس ………………………………………………………………………………………………… 25

2ـ15ـ4 انقلاب صنعتی ………………………………………………………………………………………… 25

2ـ15ـ5 جهانگردی نوین ………………………………………………………………………………………. 26

2ـ16 سابقه گردشگری درایران ………………………………………………………………………………. 26

2ـ17 ایجاد تشکیلات توریستی درایران ……………………………………………………………………. 27

2ـ18 تعاریف جهانگردی ……………………………………………………………………………………… 28

2ـ19 گونه­شناسی گردشگری …………………………………………………………………………………. 28

2ـ19ـ1 گردشگری قومی ……………………………………………………………………………………… 28

2ـ19ـ2 گردشگری هنری ……………………………………………………………………………………… 28

2ـ19ـ3 گردشگری تاریخی …………………………………………………………………………………… 28

2ـ19ـ4 گردشگری طبیعت گرا ………………………………………………………………………………. 28

2ـ19ـ5 گردشگری تفریحی …………………………………………………………………………………… 28

2ـ19ـ6 گردشگری کاری ……………………………………………………………………………………… 28

2ـ20 انواع گردشگری…………………………………………………………………………………………… 28

2ـ20ـ1 انواع گردشگری از نظر مکان و مقصد …………………………………………………………… 28

2ـ20ـ2 انواع گردشگری از نظر موضوع ……………………………………………………………………. 29

2ـ20ـ2ـ1 گردشگری دریایی …………………………………………………………………………………. 30

2ـ20ـ2ـ2 گردشگری فرهنگی ……………………………………………………………………………….. 32

2ـ20ـ2ـ3 گردشگری بهداشتی (سلامت و معالجه)………………………………………………………. 33

2ـ20ـ2ـ4 گردشگری زیست محیطی ………………………………………………………………………. 34

2ـ20ـ2ـ5 گردشگری کشاورزی …………………………………………………………………………….. 34

2ـ20ـ2ـ6 گردشگری تجاری …………………………………………………………………………………. 35

2ـ20ـ2ـ7 گردشگری الکترونیک …………………………………………………………………………….. 36

2ـ21 رئالیسم …………………………………………………………………………………………………….. 39

2-21-1-1- تعریف رئالیسم …………………………………………………………………………………. 39

2-21-1-2 -اصول فلسفه رئالیسم …………………………………………………………………………… 39

2-21-1-3- فرهنگنامه شریعتی و رئالیسم ………………………………………………………………… 39

2ـ21ـ2 پسامدرن و گردشگری ………………………………………………………………………………. 40

2ـ21ـ2ـ1 پیشینه پسامدرنیته ………………………………………………………………………………….. 40

2ـ21ـ2ـ2 پسامدرنتیه …………………………………………………………………………………………… 40

2ـ21ـ2ـ3 گردشگری پسامدرن ………………………………………………………………………………. 40

 فصل سوم: وضعیت جغرافیایی

3-1- ویژگیهای طبیعی رامسر ………………………………………………………………………………… 43

3-1-1-موقعیت جغرافیایی رامسر …………………………………………………………………………… 43

3-1-2-اقلیم ……………………………………………………………………………………………………… 45

3-1-2-1-بارندگی ……………………………………………………………………………………………… 45

3-1-2-2-دما ……………………………………………………………………………………………………. 46

3-1-2-3-بررسی مشخصات باد ……………………………………………………………………………. 47

3-1-3-زمین شناسی…………………………………………………………………………………………….. 48

3-1-3-1-گسل البرز …………………………………………………………………………………………… 49

3-1-3-2-خاک منطقه مورد مطالعه ………………………………………………………………………… 49

3-1-4-پوشش گیاهی ………………………………………………………………………………………….. 49

3-1-5-کوههای رامسر ………………………………………………………………………………………… 50

3-1-6-رودهای رامسر ………………………………………………………………………………………… 50

3-2-ویژگیهای انسانی …………………………………………………………………………………………. 50

3-2-1-مذهب …………………………………………………………………………………………………… 50

3-2-2-زبان ……………………………………………………………………………………………………… 50

3-2-3-اشتغال …………………………………………………………………………………………………… 51

ح

3-2-4-ویژگیهای جمعیتی ……………………………………………………………………………………. 51

3-2-4-1-تعداد جمعیت ……………………………………………………………………………………… 51

3-2-4-2-ساخت جنسی جمعیت شهری …………………………………………………………………. 52

خ

3-2-4-3-تعداد خانوار در شهرستان رامسر ………………………………………………………………. 52

3-2-4-4-ساخت جنسی جمعیت روستایی ………………………………………………………………. 53

فصل چهارم: یافته های تحقیق

4-1- روند شکل گیری مراکز اقامتی در شهرستان رامسر ………………………………………………. 56

4-2- یافته های توصیفی تحقیق ……………………………………………………………………………… 62

4-3 – خانه های اجاره ای…………………………………………………………………………………….. 63

4-4 – تحلیل داده های استخراج شده از پرسشنامه………………………………………………………. 66

4-4- 1- جنسیت ……………………………………………………………………………………………….. 66

4-4-2- سن………………………………………………………………………………………………………. 67

4-4-3 – میزان تحصیلات…………………………………………………………………………………….. 68

4-4-4 – شغل …………………………………………………………………………………………………… 69

4-4-5- محل زندگی …………………………………………………………………………………………. 70

4-4- 6 – علت گردشگر پذیری بالای شهر رامسر………………………………………………………. 71

4-4-7 – سهولت دسترسی……………………………………………………………………………………. 72

4-4-8- توسعه مراکز اقامتی…………………………………………………………………………………… 73

4-4-9- کیفیت مراکز اقامتی و نقش آن در گردشگری………………………………………………….. 74

4-4-10- مشکل عمده گردشگری رامسر ………………………………………………………………….. 75

4-4-11- تاثیر مکان مناسب یک مرکز اقامتی در جذب گردشگر…………………………………….. 76

4-4-12- میزان توجه به کیفیت خدمات در مراکز اقامتی ……………………………………………… 78

4-4-13- مسافرین ورودی به رامسر ………………………………………………………………………. 78

4-4-14-تاثیر خانه های اجاره ای در کاهش میزان مراجعه به هتلها و سایر مراکز ……………….. 79

4-4-15- ضعف عمده و اساسی مراکز اقامتی شهر رامسر …………………………………………….. 80

4-4-16- سهم مراکز اقامتی از گردشگران ورودی به رامسر ………………………………………….. 81

4-4-17- سطح کیفی خدمات مراکز اقامتی ……………………………………………………………….. 82

4-4-18- افزایش ظرفیت مراکز اقامتی …………………………………………………………………….. 83

4-4-19-جلوگیری از روند رو به کاهش میزان گردشگر ورودی به شهر رامسر ………………….. 84

4-4-20- رفع مشکل گردشگری فصلی …………………………………………………………………… 85

فصل پنجم: نتیجه گیری ، ارزیابی فرضیه ها و ارائه راهکارها و پیشنهادها

5-1-نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………. 87

5-2-ارزیابی فرضیات ………………………………………………………………………………………… 90

5-3-ارائه راهکارها و پیشنهاد ها   …………………………………………………………………………. 91

منابع ………………………………………………………………………………………………………………… 92

پیوست……………………………………………………………………………………………………………… 95

چکیده

مراکز اقامتی به عنوان یکی از تأثیرگذارترین بخش های صنعت جهانگردی همواره به عنوان ابزاری کار آمد درجهت توسعه وارتقاء گردشگری یک کشور ودرمقیاسی کوچکتر یک شهر محسوب می شوند.استان مازندران باتوجه به دارا بودن جاذبه های طبیعی و فرهنگی قابل توجه، پیوسته مورد توجه گردشگران بوده که در این میان شهرستان رامسر با داشتن پتانسیل های گردشگری متعدد در کانون توجه گردشگران داخلی وخارجی قرار دارد . این تحقیق با بهره گرفتن ازروش توصیفی-تحلیلی و استفاده ازمنابع کتابخانه ای وبازدیدمیدانی و همچنین بهره گیری ازابزارپرسشنامه ، جدول، نمودار، نقشه،بانکهای اطلاعاتی ومصاحبه داده های مختلف را جمع آوری نموده وسپس به صورت کمی وکیفی مورد تحلیل قرار داده است.نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهدکه شهرستان رامسر در مجموع دارای 21 واحد اقامتی فعال تحت عنوان هتل،متل وهتل آپارتمان بوده که روی هم رفته ظرفیتی معادل2846تخت رادر یک شبانه روز دارا می باشند.

از این تعدادمرکزاقامتی4واحد درمجاورت بادریا،12واحددرمناطق شهری،3مورد دربیرون شهرو2واحد اقامتی هم درییلاقات رامسرقراردارند. اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه ها نیز گویای این موضوع می باشند که اکثر پاسخ دهندگان سهم خانه های اجاره ای رادر کاهش میزان مراجعه به هتل ها وسایر مراکز اقامتی زیاد دانسته و91درصد، این خانه هارا دارای بیشترین سهم از گردشگران وارد شده به رامسر قلمداد کرده اند ، همچنین 33درصد از پاسخ دهندگان به پرسشنامه،توسعه مراکز اقامتی رادر مناطق ساحلی،29 درصد درمناطق جنگلی،21درصد درمناطق شهری و17درصد درمناطق روستایی مناسب دانسته اند.

واژگان کلیدی؛تحلیل جغرافیایی،مراکزاقامتی،گردشگری، برنامه ریزی،شهرستان رامسر

مقدمه

صنعت مسافرت وجهانگردی به عنوان بزرگترین ومتنوع ترین صنعت دنیا به حساب آمده وبسیاری از کشورها،این صنعت پویا رابه عنوان منبع اصلی درآمد،اشتغال زایی،رشدبخش خصوصی وتوسعه ساختار زیربنایی خودمی دانند. این صنعت شامل بخشهای مختلفی نظیرحمل ونقل،اقامت وپذیرایی بوده که هریک دارای زیر مجموعه های مرتبط باخود می باشند.خدمات اقامتی نیز اصطلاحی است برای تهیه تسهیلات خواب و استراحت،با محوریت تجاری که درصنعت گردشگری و مهمان یاری به کار می رود. لازم به ذکر است بسیاری از نویسندگان کتب گردشگری بر این موضوع تأکید کرده اند که خدمات اسکان و پذیرایی درصنعت گردشگری یکی از پیچیده ترین و پویاترین بخش های این صنعت قلمداد شده و قدر مسلم اینکه، گردشگر با هر انگیزه ای به هرجاکه سفرکند به محلی برای خواب، استراحت وخوراک نیازدارد، لذا خدمات اقامتی گردشگران شامل مجموعه ای ازتشکیلات خوابگاهی می شود که امکان دارد به صورت استراحتگاه های مجلل باشد یافقط به یک تخت خواب معمولی و صبحانه ساده محدود شود. علاوه بر آن میزان تسهیلات وخدمات هتل ها ومیهمان پذیرها بازتابی از نیازها وسلیقه های مختلف مسافران ومیزان پویایی این بازار است.

از آنجایی که این گونه تأسیسات عامل موثری برای تقویت جهانگردی بین المللی محسوب می شود اهمیت دادن بدان هابایستی مورد توجه دولتها وبرنامه ریزان گردشگری قرار گیرد. با توجه به این موضوع ونقش کلیدی مراکزاقامتی درصنعت گردشگری،توسعه وگسترش انواع مختلف این قبیل تسهیلات،مستلزم تحلیل جامع ازوضعیت جغرافیایی مراکز موردنظروسایرعوامل تأثیرگذاربرآنها می باشد.برای دستیابی به موفقیت درمدیریت و توسعه تسهیلات اقامتی گردشگران، برنامه ریزی جهانگردی درتمام سطوح ضروری است. تجربه جهانگردی دردنیانشان داده است که روش برنامه ریزی شده برای توسعه جهانگردی می تواندبدون ایجاد مشکلاتی مهم فوایدی به همراه آورد و بازارهای جهانی رضایت بخش راحفظ کند. افزون برآن اشکال گوناگون توسعه جهت احراز موفقیت نیازبه تطبیق وسازگاری بامحیط وهمچنین حفظ روابط متقابل با اجزای سازنده اش دارد که هردومورد فوق نیز مستلزم لحاظ کردن امربرنامه ریزی است.

با توجه به شرایط شهرستان رامسردر زمینه گردشگری، این تحقیق در نظر دارد ضمن تحلیل جغرافیایی مراکز اقامتی اعم از هتل، متل، هتل آپارتمان ومنازل استیجاری موجود در شهرستان را مسرو شناسایی قابلیت ها و ظرفیت های آنها، نقش این مراکز در برنامه ریزی گردشگری این شهررا موردبررسی قرار دهد.

فصل اول:   کلیات تحقیق

ـ1 بیان مسأله تحقیق

گردشگری پدیده­ای است کهن که از دیرزمان در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج طی مراحل تاریخی مختلف به موضع فنی، اقتصادی و اجتماعی کنونی خود رسیده است. تردیدی نیست که همه کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ در پی بهره­ گیری از مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و به ویژه دریافت سهم بیشتری از درآمد و بالابردن سطح اشتغال ناشی از بهینه­سازی این صنعت خدماتی در کشورهای متبوع خود هستند.

اهمیت گردشگری خصوصاً در کشورهای جهان سوم که اغلب دارای جاذبه­های طبیعی فراوانی نیز هستند تا بدانجاست که به عنوان صنعتی نجات­بخش برای اینگونه کشورها محسوب می­ شود و دولتها همواره به دنبال اتخاذ سیاست­هایی درجهت توسعه این صنعت می­باشند که از ابعاد گوناگون حائز اهمیت است. این صنعت شامل بخش­های مختلفی نظیر خدمات حمل ونقل ، ساختار زیربنایی، تأسیسات اقامتی و پذیرایی و… می­باشد که هر یک در ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند. تأسیسات اقامتی به عنوان بخش مهم ومحوری در صنعت گردشگری محسوب شده که شامل هتل­ها،متل ها،هتل آپارتمان ها،مهمانسراها، کمپها، کلبه­های کوهستانی، پلاژهای ساحلی، اردوگاه­ها، پانسیون­ها، زائرسراها و ساختمان­های مدارس به هنگام تحصیلات می­باشد. در گذشته ایجاد اینگونه تأسیسات به علت کمبود یا فقدان جهانگردی در سطح محدودی انجام می­گرفت به گونه­ ای که مسافران اغلب زائر بوده و برای استراحت و غذا به مکانهای عمومی نظیر کاروانسراهای بین راهی و اماکن مقدسه مراجعه می­کردند.

روم باستان نیز هنگامی که به اوج خود رسیده بود تعداد زیادی مسافرخانه در مسیر راه­های عمومی ایجاد کرد. بعدها مهمانپذیرهایی که جنبه­ بازرگانی داشتند در سده پانزدهم در اوپا بوجود آمدند. نخستین این مهمانپذیرها با نام (تخت خواب، صبحانه) بوجود آمدند که افراد در خانه­های شخصی با قیمت اندک از مسافران پذیرایی می­کردند.

صنعت هتلداری نوین پیشرفت خود را مدیون کشورهای اروپایی به ویژه کشور سوئیس است. در این کشور صنعت هتلداری در ساختمان­های کوچک و محقر انواع خدمات و سرویس­ها را به مشتریان عرضه می­کرد. تکامل این صنعت در آمریکا با گشایش (سیتی هتل) نیویورک در سال 1794 میلادی آغاز و این نخستین ساختمانی بود که به ارائه خدمات مربوط به هتلداری پرداخت.(رنجبران،1388،ص58)

در ایران نخستین هتل­های توریستی برطبق استانداردهای بین ­المللی حدود یک قرن پیش علاوه برپایتخت در سواحل دریای مازندران نیز ساخته شدند که در حال حاضر به فعالیت خود با کیفیتی بسیار پایین­تر از گذشته ادامه میدهند. از دیگر مراکز اقامتی اولیه مدرن پایتخت می­توان به هتل آبعلی تهران اشاره کرد که به عنوان نخستین مهمانسرای سبک مدرن ایران شناخته می­ شود. این مرکز نیز بر خلاف گذشته در فعالیت خود سیر نزولی داشته است.

درحال حاضر به سبب اهمیت مراکز اقامتی نظیر هتل­ها و مهمانپذیرها در جهت توسعه هرچه بیشتر گردشگری در یک منطقه ایجاب می­ کند که نظارتی دقیق بر کیفیت و نحوه مدیریت اینگونه مراکز اعمال گردد. از آنجا که اینگونه تأسیسات عامل مؤثری در تقویت جهانگردی بالأخص جهانگردی بین ­المللی محسوب می­شوند نظارت بیشتر بر آنها باید مورد توجه مدیران و برنامه­ ریزان گردشگری قرار گیرد.

شهر رامسر نیز به عنوان یکی از گردشگرپذیرترین شهرهای کشور از چند دهه پیش مورد توجه مسؤلان امر گردشگری بوده و در زمینه مراکز اقامتی و پذیرایی گسترش دوچندان را نسبت به سایر مناطق کشور داشته است باتوجه به مطالب ذکرشده حال این سؤال مطرح می­ شود که:

¯ مراکز اقامتی رامسر چه نقشی را در برنامه ­ریزی­های گردشگری این شهر می­توانند ایفا کنند؟

در این تحقیق تلاش شده است که با بهره گرفتن از روش­های میدانی و کتابخانه­ای و تحلیل جغرافیایی ضمن بررسی وضعیت جغرافیایی این مراکز و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها به ارائه راه­­کارهایی در زمینه برنامه ­ریزی گردشگری این شهر پرداخته می­ شود.

1ـ2 سؤال تحقیق

مراکز اقامتی چه نقشی را در برنامه ­ریزی­های گردشگری در شهرستان رامسر می­توانند ایفا کنند؟

1ـ3 فرضیه ­های تحقیق

1ـ مراکز اقامتی بخش خصوصی سهم بیشتری از درآمدهای حاصل از ورود گردشگران به شهر رامسر را جذب می­ کنند.

2ـ تحلیل درست از وضعیت جغرافیایی مراکز اقامتی شهر رامسر می ­تواند در برنامه ­ریزی­های گردشگری نقش مهمی ایفا ­کند.

1ـ4 ضرورت و اهمیت تحقیق

مراکز اقامتی به عنوان یکی از مهمترین بخش­های صنعت گردشگری همواره یکی از ابزارهای کارآمد در جهت توسعه و ارتقاء گردشگری یک کشور و درمقیاسی کوچکتر یک شهر محسوب شده ­اند. این تأسیسات به دلیل جایگاه و تأثیر مستقیمی که در سفر دارند همواره قبل و حتی بعد از سفر به دقت مورد توجه گردشگران قرار می گیرند .

یکی از نیازهای اساسی یک مسافر در سفر محلی مناسب برای اقامت و استراحت است تا بتواند بعد از جا به ­جایی از محل زندگی قوای جسمی و روحی خود را بازیابد. اهمیت این موضوع تا به آنجاست که گاهاً در بعضی موارد انگیزه اصلی سفر نیز بحساب می­آید. نقش کلیدی این مراکز در صنعت گردشگری به گونه­ ایست که در افزایش میزان رضایتمندی گردشگران و متعاقب آن اقامت و حضور بیشتر آنها در مقصد اغلب به عنوان عامل اصلی شناخته می­شوند لذا یکی از راه­های رسیدن به گردشگری پایدار و رو به رشد ارائه خدمات مناسب و با کیفیت در بخش مراکز اقامتی و پذیرایی می­باشد.