1.2    تعریف و بیان مسئله……………… 3

1.3     هدف از انجام تحقیق……………….. 5

1.4     پرسشها ی تحقیق……………….. 5

1.5     محدوده ی پژوهش…………………. 6

1.6     فرضیات تحقیق……………….. 6

1.7     ساختار پایان نامه……………… 7

فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق……… 9

2.1    مقدمه……………… 10

2.2     معماری سرویس گرا…………….. 10

2.2.1   مفاهیم اصلی معماری سرویس گرا ……………..13

2.2.2   چرا معماری سرویس گرا……………..16

2.2.3 مزایای معماری سرویس گرا…………….. 17

2.2.4   لایه های معماری سرویس گرا…………….. 19

2.3     حاکمیت :…………….. 24

2.4     حاکمیت فناوری اطلاعات (IT)……………..

2.4.1   چارچوب حاکمیت COBIT……………….

2.5     حاکمیت معماری سرویس گرا…………….. 32

2.5.1   ضرورت و اهمیت حاکمیت معماری سرویس گرا ……………..38

2.5.2   رابطه حاکمیت فناوری اطلاعات و حاکمیت معماری سرویس گرا…… 38

2.6     مؤلفه های اصلی حاکمیت معماری سرویس گرا…………….. 43

2.6.1   اشخاص…………………. 44

2.6.2   سیاست هاو خط مشی ها…………….. 46

2.6.3   فرایندها…………….. 48

2.6.4   تکنولوژی……………….. 50

2.7     چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا…………….. 56

2.7.1 چارچوب حاکمیت معماری سرویسگرا در دیدگاه WebMethods………………

2.7.2   چارچوب حاکمیتمعماری سرویسگرا در دیدگاه IBM………………….

2.7.3   چارچوب حاکمیت معماری سرویسگرا در دیدگاه Oracle……………….

2.7.4   چارچوب حاکمیت معماری سرویسگرا در دیدگاه Software AG………….

2.8     خلاصه……………… 64

فصل سوم : روش تحقیق……………….. 66

3.1     مقدمه……………… 82

3.2    اجزای چارچوب COBIT………………..

3.3     معیارهای سرویس های(اطلاعات) کبیت………. 84

3.4     سنجش عملکرد……………… 85

3.5     اهداف کنترلی……………….. 88

3.6    نمودار افراد………………89

3.7     چالش هایی حاکمیت معماری سرویس گرا با آن مواجه است…….. 90

3.8     سیستم مدیریت سیاست………………… 93

3.8.1   تأثیر حاکمیت معماری سرویس گرا بر چرخه حیات سرویس……… 95

3.8.2 چرخه حیات سرویس…………………. 96

3.8.3   نقاط کنترلی زمان طراحی سرویس…………………. 97

3.8.4   نقاط کنترلی زمان اجرای سرویس…………………. 100

3.9    چرخه حیات حاکمیت………………… 102

3.9.1   برنامه ریزی و سازماندهی(PO)………………

3.9.2   اکتساب وپیاده سازی……………….. 110

3.9.3   تحویل و حمایت………………… 115

3.9.4   نظارت و ارزیابی……………….. 119

فصل چهارم : پیاده سازی و ارزیابی چارچوب……………….. 123

4.1     مقدمه……………… 126

4.2    مدل بلوغ چارچوب حاکمیت پیشنهادی : ……………..126

4.2.2   سطح های بلوغ فرایند حاکمیت………………… 128

4.3     تعیین عنصر های ارزیابی چارچوب……………….. 140

4.4     مولفه های چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا…… 143

4.5    تحلیل و ارزیابی چارچوب پیشنهادی……………….. 145

4.6     مقایسه و تطبیق……………….. 146

4.6.1   نتایج مقایسه. 150

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات……………….. 151

5.1    نتیجه گیری………………..

5.2    کارهای آتی……………….. 153

5.2.1 مطالعه در زمینه تشکیلات و تجهیزات مورد نیاز برای پشتیبانی از فرایند های حاکمیت:….. 154

5.2.2 بررسی امکان استفاده از روش کارت امتیازی متوازن(BSC) در ارزیابی بلوغ حاکمیت SOA وارائه نقشه راه SOA…..

5.2.3 ارئه یک معیار برای ارزیابی مدل چارچوب حاکمیت SOA……………..

منابع و مآخذ………………. 155

چکیده:

امروزه معماری سرویس گرا (SOA) به عنوان یک رویکرد مناسب برای بهبود چابکی و افزایش کارایی سیستم ها مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که سازمانها در فرایند استفاده از این فناوری با چالش های زیادی نظیر پیچیدگی طراحی ساختار تصمیم گیری، مدیریت و حاکمیت سرویس هاو نبود فرایندهای حاکمیت مواجه هستند، بنابراین نیازمند یک چارچوب جامع و قابل اجرا برای حاکمیت SOA هستند تا چالش های موجود را برطرف ساخته و ساختار حاکمیت و مکانیزم های کنترلی را تعریف نماید.همچنین برای تعیین یک نقشه راه برای استقرار معماری سرویس گرا نیازمند تعیین سطح بلوغ حاکمیت این معماری است.در این تحقیق چارچوب های موجود و چالش های معماری سرویس گرا مورد مطالعه قرارمی گیرد. براین اساس ما برای استقرار معماری سرویس گرایی در سازمان از COBIT ، که یک چارچوب استاندارد حاکمیت فناوری اطلاعات سازمانی است استفاده کرده و سطح بلوغ حاکمیت  معماری سرویس گرا را مورد بررسی قرار می دهیم.چارچوب پیشنهادی با تمرکز بر پوشش مولفه های حاکمیت SOA و معیاری برای تعیین سطح بلوغ حاکمیت،راه حلی مناسب برای حاکمیت موثر معماری سرویس گرا و تدوین نقشه راه فراهم می سازد.

فصل اول: مقدمه و کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

     امروزه فناوری اطلاعات و به خصوص معماری سرویس گرا فرصت هایی را در جهت بهبود چابکی و کارایی توسعه سیستم های اطلاعاتی به وجود آورده است.معماری سرویس گرا به عنوان رهیافت برتر در حوزه معماری سیستم های اطلاعاتی به سازمان ها کمک می کندتا بتوانند نیازمندی های کسب و کاری شان را با زیرساخت فناوری اطلاعات به سرعت مطابقت داده و نسبت به تقاضاهای بازار واکنش دهند.

این معماری یک استراتژی است که دربرگیرنده دو جنبه سازمانی و تکنولوژی است.از نقطه نظر تکنولوژی،سازمان نیاز به فراهم آوردن زیر ساختی (گذرگاه سرویس سازمانی) برای برقراری تعامل و یکپارچگی داردو از منظر سازمانی،نیازمند ساختار سازمانی مناسب،تعریف مسئولیت ها و نقش های سازمانی مرتبط،با توسعه نرم افزار و تدوین فرایندهای مناسب برای طراحی سرویس ها،شناسایی سرویس های جدید و چرخه عمر سرویس ها است.از طرفی برای آنکه حوزه کسب و کار بتواند به سرعت خود را با تغییرات تطبیق دهد،بایستی بتواند به مجموعه ای از سرویس های کسب وکاری و سرویس های اشتراکی دسترسی پیدا کند.با وجود اینکه بسیاری از شرکت ها در فرایند پیاده سازی SOA نسبت به فراهم ساختن الزامات و پیش نیازهای مطرح شده تلاش می کنند ولیکن به دلیل پیچیدگی این فرایند عمدتا با چالش هایی نظیر: (مالکیت سرویس ، تعیین ساختار تصمیم گیری ، تعریف و تعیین سرویس های اشتراکی، مدیریت تغییر سرویس های اشتراکی ، ارزیابی کارایی و کیفیت سرویس ، مدیریت سطوح سرویس) مواجه می شوند و ممکن است علی رغم صرف انرژی زیاد و سرمایه گذاری های کلان از مسیر صحیح منحرف شده و دچار شکست شوند.

بنابراین برای مقابله با چالش های ذکر شده و کسب مزایای این فناوری، سازمان نیازمند استقرار یک نظام رفتاری مناسب است تا علاوه بر تعریف نقش ها و مسئولیت ها و تعیین ساختار تصمیم گیری،قابلیت های سازمانی مورد نیاز را فراهم نماید.این نظام رفتاری در واقع همان نظام حاکمیت است.حاکمیت مکانیزمی است که اطمینان می دهد قوانین،خط مشی ها و سیاست ها،استاندارد ها و رویه ها در سازمان پذیرفته شده و مورد اجابت قرار گرفته است.یعنی اطمینان نمائیم که افراد هر آنچه درست است را انجام می دهند.

2-1- تعریف و بیان مسئله

فقدان حاکمیت می تواند یک مانع جدی برای موفقیت سازمان باشد.حاکمیت معماری سرویس گرا،کاربرد حاکمیت سازمان برای تحقق معماری سرویس گرا است].41[حاکمیت SOA مفهومی است که برای فعالیت های مرتبط با سرویس ها در معماری سرویس گرا و حاکمیت سرویس ها در چرخه پیاده سازی آنها استفاده می شود.حاکمیت SOA چالش های مطرح در فرایند پیاده سازی و پذیرش معماری سرویس گرا را با ایجاد قابلیت هایی در سازمان برطرف می کند.این قابلیت ها با بهره گرفتن از یک چارچوب موثر معماری سرویس گرا پوشش داده می شود.

چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا شامل 1)یک مدل مرجع حاکمیت که به عنوان نقطه شروع به کار گرفته شده و در بر گیرنده 4 مولفه اصلی زیر ساخت فنی،سیاست ها،فرایندها و نقش هاست و 2)چرخه حیات سرویس که یک فرایند تکرار پذیر برای تعریف سرویس و بومی سازی مدل حاکمیت SOA است].41[

هدف اصلی ازچارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا،استقرار معماری سرویس گرا در سازمان است.چارچوب یک رویکرد تدریجی را تعریف می کند که سازمان بتواندعلاوه بر پوشش نیازمندی های جاری خود،نیل به اهداف بلند مدت SOA را مد نطر قرار دهد.یک چارچوب حاکمیت SOA به مدیران سازمان اطمینان می دهد که :

– سرویس های صحیح ایجاد شده،نیازمندی های کسب و کار را پوشش می دهند.

– یک رویکرد سازگار برای کشف،استفاده،تعریف،طراحی،پیاده سازی،اجرا و مدیریت سرویس ها تعریف شده است.

– سرمایه گذاری سرویس ها صورت گرفته و مالکان سرویس ها مشخص شده اند.

– سرویس ها منطبق بر سیاست های حاکمیت ایجاد شده اند.

– سرویس ها در یک روش امن طراحی شده،ساخته و اجرا می شوند.

– سرویس ها در یک روش میزان پذیر مدیریت می شوند.

– نقش های حاکمیت SOA، مسئولیت ها و مجوز ها شناخته شده و به طور قابل قبول اجرا می شوند.

بر این اساس سازمان نیاز به یک برنامه دارد که همان نقشه راه معماری سرویس گراست و بر مبنای یک چارچوب حاکمیت SOA در یک رویکرد تدریجی و با سنجش بلوغ سرویس گرایی،به شرکت ها کمک نماید تا حرکت به سمت SOA را شروع کرده و گذار به SOA را در هر مرحله مدیریت کنند و به این طریق مزایای مورد انتظار SOA نظیر استفاده مجدد سرویس ،بهبود یکپارچگی، تعامل پذیری و چابکی کسب و کار را بدست آورند.

در این تحقیق به منظور ارائه مولفه های اصلی حاکمیت معماری سرویس گرا مطلوب ، به شناخت چارچوب های موجود حاکمیت  SOA پرداخته و برای حرکت سازمان ها به سمت استقرار حاکمیت معماری سرویس گرا ، COBIT را که یک چارچوب کنترل برای حاکمیت فناوری اطلاعات   پذیرفته شده است مورد مطالعه و استفاده قرار می دهیم.این چارچوب بطور کامل ارزیابی فرایندها،ساختار حاکمیت و مکانیسم های کنترل را مورد خطاب قرار می دهد. چارچوب COBIT برخی از عناصر مهم حکومت SOA را پشتیبانی نمی کند ما با بهره گرفتن از مؤلفه های اصلی معماری سرویس گرایی سازمان و چرخه حیات حاکمیت مبتنی بر  COBIT و شناخت یک مدل بلوغ حاکمیت SOA به ارزیابی واندازه گیری بلوغ حاکمیت معماری سرویس گرا سازمان می پردازیم.

3-1- هدف از انجام تحقیق

بر اساس مطالب ذکر شده در قسمت قبل هدف اصلی این تحقیق شناخت حاکمیت معماری سرویس گرا ، مولفه ها ، سیاست ها و ویژگی های آن به منظور ارائه یک چارچوب مطلوب برای حرکت سازمان ها در استقرار حاکمیت معماری سرویس گرا و تلفیق سرویس گرایی با فناوری اطلاعات برای افزایش انعطاف پذیری سازمان جهت دست یابی اهداف کسب وکار است. بر این اساس هدف این تحقیق را می توان به بخش های زیر تفکیک نمود:

– هم سویی فناوری اطلاعات و کسب و کار با تمرکز بر فرایندهای کسب وکار و پشتیبانی از محرك های فناوری اطلاعات و کسب و کار

– سازماندهی فرایندهای چرخه حیات سرویس و حاکمیت براساس مدل فرایند

– تعریف و مدیریت اهداف کنترلی قابل اندازه گیری برای هر فرایند

– آشنایی با مفاهیم و اصول معماری سرویس گرا و درک ارتباط بین اصول و موضوعات مطرح شده و ارتباط آنها با موضوع حاکمیت

– تشریح اهمیت حاکمیت معماری سرویس گرا والزامات پیاده سازی آن

– شناخت مولفه های حاکمیت معماری سرویس گرا

– معرفی الزامات چارچوب حاکمیت معماری سرویس گرا

[1] (ESB) Enterprise Service Bus