ابهامات موجود در این مبحث باعث مراجعات مکرر به دادگاه‌ها جهت ابطال رأی داوری می‌گردد که این امر هم با اصول داوری و نیز با قصد طرفین که همانا سرعت در حل و فصل اختلافات فی‌مابین می‌باشد، مغایر است.

آراء داوری باوجود اینکه توسط خود اصحاب دعوا به قضاوت شخص یا اشخاص منتخب آنان گذاشته شده است، می‏تواند مورد اعتراض محکوم علیه قرار گیرد؛ زیرا همان دلایلی که تجدیدنظرپذیری آراء دادگاه‏ها را توجیه می‏کند، قابل اعتراض بودن رأی داوری را نیز توجیه می‏نماید و به طریق اولی این ضرورت در آراء داوری بیشتر احساس می‏شود؛ زیرا اگر آراء دادگاه‏ها توسط قضات ذی صلاح که دارای صلاحیت اخلاقی و دانش کافی هستند صادر می‏شود، در داوری عموماً رأی توسط داورانی صادر می‏شود که فاقد چنین ویژگی‏هایی هستند. لذا احتمال وقوع اشتباه در آراء داوری به مراتب بیشتر از آراء مراجع قضایی است. به همین منظور علیرغم پذیرش اصل قطعیت آراء، برای اعتراض به رأی داوری طرقی پیش بینی شده است. علل ابطال رأی داوری در قانون آیین دادرسی مدنی شامل مخالفت رأی با قوانین موجد حق، عدم اعتبار قرارداد داوری، صدور رأی توسط داوران غیرمجاز، صدور رأی خارج از محدوده صلاحیت و موضوع داوری، مخالفت رأی با مندرجات معتبر دفتر املاک و دفتر اسناد رسمی و صدور رأی خارج از موعد مقرر می‏باشد.

کلیدواژه: داوری، ابطال، حقوق ایران، رویه قضایی

 فهرست مطالب

چکیده

مقدمه. 1

الف) بیان مسئله. 1

ب) سوالات تحقیق.. 3

ج) فرضیات تحقیق.. 3

د) سوابق تحقیق.. 4

هـ) اهداف… 4

و) روش تحقیق.. 4

ز) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 4

فصل نخست مفاهیم و کلیات

مبحث نخست – مفهوم ابطال و بطلان رأی داوری.. 6

مبحث دوم – موضع اسناد و کنوانسیون‌های بین‏المللی.. 9

مبحث سوم- ابطال رأی داوری به جهت عدم رعایت آیین دادرسی.. 11

گفتار نخست – لزوم وجود آیین دادرسی خاص داوری.. 11

بند نخست – منظور از آیین دادرسی داوری.. 11

بند دوم – لزوم وجود آیین دادرسی داوری.. 11

بند سوم – تفاوت آیین دادرسی داوری با دادرسی دادگاه 13

گفتار دوم- تنوع آیین دادرسی داوری.. 15

بند نخست – آیین دادرسی داوری محلی.. 15

بند دوم – آیین دادرسی داوری تجاری بین‌المللی.. 18

الف) مسائل این نوع داوری.. 18

ب) اصل آزادی طرفین در تعیین قواعد شکلی داوری.. 19

ج) اختیار داور برای تعیین قواعد شكلی داوری.. 21

گفتار سوم – لزوم و نقش تبعیت داوری از قانون مقر داوری.. 23

الف) لزوم تبعیت داوری از قانون مقر داوری.. 23

ب) نقش تبعیت جریان داوری از قانون محل داوری.. 26

مبحث چهارم – ابطال رأی داوری به جهات مرتبط به مفاد و مستندات رأی داوری.. 26

گفتار نخست – تفاوت خروج از حدود اختیار با عدم صلاحیت و معیار حدود اختیار داور. 27

بند نخست – تفاوت خروج از حدود اختیار با عدم صلاحیت… 27

بند دوم – ملاك حدود اختیار داور. 28

بند سوم – ابطال كل یا جزء رأی داوری.. 29

بند چهارم – در متون بین‌المللی و قوانین و آراء کشورها 31

الف) در متون بین‌المللی و قوانین كشور‌ها 31

ب) در آراء داوری بین‌المللی.. 32

مبحث پنجم – دیدگاه نظام حقوقی ایران. 35

گفتار نخست – در قانون آیین دادرسی مدنی.. 35

بند نخست – بطلان مطلق رأی داوری به سبب مخالفت با قوانین آمره 38

بند دوم – بطلان نسبی رأی داوری به سبب مخالفت با قوانین تفسیری.. 39

بند سوم – بطلان رأی داوری مخالف قوانین موجد حق.. 40

بند چهارم – مفهوم قانون و انواع آن. 40

بند پنجم – قوانین تفسیری و قوانین آمره 42

بند ششم – قانون موجد حق و قوانین شکلی.. 43

بند هفتم – مصادیق موضوع‌های غیرقابل داوری.. 44

الف – موضوعات مربوط به احوال شخصیه. 45

 

 

ب – حقوق مربوط به مالکیت‌های صنعتی و معنوی.. 47

بند هشتم – بطلان رأی داوری به سبب مخالفت با مندرجات مفاد اسناد رسمی.. 48

الف – بطلان رأی داوری به سبب مخالفت با مندجات دفتر املاک.. 48

ب – بطلان رأی داوری به سبب مخالفت با سند رسمی تنظیم شده بین طرفین دعوا 49

بند نهم – مخالفت رأی داوری با مقررات آمره مربوط به اموال غیرمنقول واقع در ایران یا معارض بودن رأی داوری با مفاد اسناد رسمی معتبر. 50

بند دهم – رأی خارج از حدود اختیار قابل ابطال است… 51

بند یازدهم – حدود اختیار داور از نظر موضوعی.. 51

بند دوازدهم- حدود اختیار داور از نظر زمانی.. 52

بند سیزدهم – تعیین مدت داوری به عهده کیست؟. 53

بند چهاردهم – مدت اختیار داوری چقدر است؟. 54

بند پانزدهم – ابتدای مدت اختیار داوری از چه زمانی است؟. 56

الف – موافقت‌نامه داوری اختلاف موجود. 56

ب- موافقت‌نامه داوری اختلاف آینده 56

بند شانزدهم – تعلیق مدت اختیار داوری.. 57

الف – در مورد اناطه. 57

ب – استماع اظهارات طرفین.. 58

ج – در مورد رسیدگی به جرح داور. 58

د – در مورد عذر موجه داور برای عدم شرکت در جلسات داوری.. 59

بند هفدهم – ابطال کل یا جزء رأی داوری.. 60

گفتار دوم – در قانون داوری تجاری بین‌المللی.. 61

بند نخست – تفاوت موضع دو نظام در این مورد. 61

بند دوم – ملاک حدود صلاحیت داور برای صدور رأی.. 61

بند سوم – توسعه اختیار مرجع داوری در جریان داوری.. 62

گفتار سوم – شرط لازم برای ابطال رأی داوری به جهت خارج بودن آن از حدود اختیار مرجع داوری.. 63

بند نخست – مبتنی نبودن رأی به موافقت محکوم‌علیه. 63

الف) حالت مسبوق به رسیدگی.. 63

1. رسیدگی خارج از حدود اختیار از بدو داوری.. 63
2. خروج از حدود اختیار در جریان رسیدگی.. 64

ب) حالت غیرمسبوق به رسیدگی.. 64

بند دوم – ابطال کل یا جزء رأی داوری.. 64

بند سوم – اشکال عبارتی قانون ایران در این مورد. 64

گفتار چهارم – ابطال رأی داوری از راه اعاده دادرسی.. 65

فصل دوم رسیدگی به رأی داور در موارد بطلان و زوال آن

مبحث نخست – انتخاب داور یا داوران توسط محکمه. 69

مبحث دوم – تکلیف دادگاه درخصوص ابلاغ رأی داور. 72

مبحث سوم – تکلیف دادگاه درخصوص تصحیح رأی داور. 74

مبحث چهارم – تکلیف دادگاه درخصوص ابطال رأی داور. 75

مبحث پنجم – تکلیف دادگاه درخصوص اجرای رأی داور. 78

مبحث ششم – شرایط رأی داور و موارد بطلان آن. 80

گفتار نخست – عدم مخالفت باقوانین موجد حق.. 80

گفتار دوم – صدور رأی نسبت به موضوع دعوا 80

گفتار سوم – صدور رأی در حدود اختیارات تفویضی.. 81

گفتار چهارم – صدور رأی داوری در موعد قانونی.. 81

گفتار پنجم – عدم مخالفت با مفاد اسناد رسمی.. 82

مبحث هفتم – تصحیح رأی صادره 84

گفتار هشتم – دریافت حق‌الزحمه. 84

مبحث نهم – زوال داوری.. 85

گفتار نخست – تراضی کتبی طرفی بر الغاء داوری.. 85

گفتار دوم – فوت یا حجر یکی از طرفین دعوا 86

گفتار سوم – انتفای موضوع داوری.. 87

گفتار چهارم – امتناع داور از رسیدگی یا عدم توانایی ایشان. 87

گفتار پنجم – فوت یا حجر داور. 88

گفتار ششم – انقضای مدت داوری.. 88

فصل سوم آثار رأی داور و موارد اعتراض به آن با تأکید بر رویه قضایی

مبحث نخست – آثار رأی داور. 91

گفتار نخست – رأی داوری و اعتبار قضیه محکوم‏بها 92

گفتار دوم- داوری و قاعده فراغ دادرس… 94

بند نخست- تصحیح رأی.. 95

بند دوم- تفسیر رأی.. 97

گفتار سوم- اثر اعلامی رأی داور. 98

مبحث دوم- موارد اعتراض به رأی داور. 99

گفتار نخست- موارد اعتراض به رأی داور علت بطلان آن. 99

بند نخست – رأی صادره، مخالف با قوانین موجد حق باشد. 100

بند دوم – داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده و خارج از حدود اختیار خود رأی صادر کرده است… 100

بند سوم – رأی داور یا داوران پس از انقضاء مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد. 101

بند چهارم- رأی داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و آراء اعتبار قانونی است، مخالف باشد. 101

بند پنجم – رأی به وسیله داورانی صادر شده که مجاز به صدور رأی نبوده‏اند. 101

بند ششم – قرارداد رجوع به داوری بی‏اعتبار بوده باشد. 101

گفتار دوم- اعتراض به رأی داور و آیین و آثار آن. 102

بند نخست- مرجع ذی‏صلاح جهت ابطال رأی داور. 102

بند دوم – مهلت اعتراض، نحوه اعتراض و هزینه دادرسی.. 103

بند سوم- نحوه رسیدگی و آثار ابطال رأی داور. 105

مبحث سوم – بطلان رأی داور در رویه قضایی.. 107

نتیجه‌گیری.. 119

پیشنهاد. 119

فهرست منابع و مآخذ. 124

مقدمه

الف) بیان مسئله

طرفین یا اصحاب دعوا می‌توانند توافق نمایند اختلافات میان خود را که از یک رابطه حقوقی معین به وجود آمده و یا به وجود خواهد آمد اعم از اینکه این رابطه قراردادی یا غیرقراردادی باشد، به داوری ارجاع نمایند.

داوری یا حکمیت عرفاً به تأسیسی اطلاق می‌شود که به طور خصوصی و علی‌الاصول غیردولتی به رسیدگی قضایی می‌پردازد. استفاده از این مکانیسم سبب می‌شود دعاوی در چرخه رسیدگی قضایی دولتی قرار نگیرد و براساس مقررات حقوق عمومی و سازمان قضایی رسمی رسیدگی نشود. بنابراین حل و فصل هر دعوا به فرد یا افرادی محول می‌شود که برای این منظور تعیین می‌گردند که حکم یا داور خوانده می‌شوند.

تأسیس حکمیت و داوری در سراسر جهان کنونی مورد توجه و اقبال است و با توجه به ویژگی‌های برجسته داوری و اجرای بهتر آراء آن از یک طرف و مشکلات بسیاری که بر سر راه رسیدگی‌های قضایی وجود دارد، از سوی دیگر، موجب گردیده تا از داوری استقبال شده و گرایش به حل و فصل دعاوی و از طریق داوری بیشتر شود. در این فرایند نکته مهم آن است که معمولاً طرفین دعوا به شخصیت کسانی که به مسائل آنها رسیدگی می‌کنند، اهمیت می‌دهند. در نظام داوری، طرفین به اختیار خود داور یا داوران را معین می‌کنند. جلسات رسیدگی هم ممکن است از قواعد شکلی متبع سازمان قضایی رسمی فارغ و آزاد باشد و نیز در داوری رسیدگی غیرعلنی است و این امر که تضمین‌کننده محرمانه بودن یا سری مانند مسائل طرفین است، هم در مسائل مدنی و هم در امور اقتصادی و تجاری، قابل توجه است.

مراجعه به داوری به این منظور صورت می‌گیرد که به دلیل پاره‌ای مزایا، داور که شخص خصوصی منتخب مستقیم یا غیرمستقیم طرفین اختلاف است، جایگزین دادگاه بشود. حال آنکه درخواست ابطال رأی داوری، کاری، عکس داوری است؛ زیرا این کار، چیزی جز به دادگاه کشیدن جریان خود داوری یا محاکمه داوری نیست. از این‌رو دست یازی به ابطال رأی داوری، با هدف از داوری و همه مزایایی که برای داوری شناخته شده است در تعارض است و حکایت از روندی می‌کند که همه تلاش‌های به کار رفته در جریان داوری را، در معرض بیهودگی قرار می‌دهد. طرفین را به چالشی گرفتار می‌سازد که معمولاً برای گزیر از آن به داوری، رو می‌شود. بااین‌همه در عمل گاه پیش می‌آید که حداقل، یکی از طرفین دعوا، رأی داوری را، صحیح و قابل تحمل نمی‌پندارد و علت آن را کج‌روی‌ها و ناراستی‌هایی می‌داند که در روند داوری، روی داده است. اگر چنین ادعایی به ثبوت برسد، البته ابطال رأی داوری نادرست، جلوه ناروا نخواهد داشت و با هدف نهایی توسل به داوری که احقاق حق است در تعارض نخواهد بود.

برای حفظ حقوق طرفین دعوای مطروحه در دادگاه، در قبال رأی نادرست، راه ‌حل ‌هایی وجود دارد لذا برای رهایی طرفین داوری از آثار رأی داوری ناروا نیز، باید راهی باشد؛ بحث از موارد ابطال رأی داوری برای نه تنها، نشان دادن این راه‌کارها، بلکه راهبری درست داوری، دقت عمل دست‌اندرکاران داوری در فراهم آوردن و اداره داوری، صدور رأی داوری درست و در نهایت جلوگیری از صدور رأی قابل ابطال سودمند است. این سودمندی را، بررسی همه موارد و جهاتی که اشکال و تردید در آنها، اعتبار رأی داوری را متزلزل می‌کند، تأمین خواهد کرد.

قوانین داوری کشور ما، از قوانین و متون خارجی گرته‌برداری شده است. این گفته نباید چنین تعبیر شود که داوری در کشور و حقوق ما بی‌سابقه بوده است. در حقوق اسلامی، توسل به قاضی تحکیم، نوعی رجوع به داوری است. قاضی تحکیم، شخص حائز شرایط قضاوت که منصوب به قضاوت نیست، بلکه طرفین دعوا، براساس یک قرداد جایز، او را به قضاوت مورد درخصوص منازعه خود، تعیین می‌کنند. رأی قاضی تحکیم، باید چون رأی قاضی، بر احکام شرعی مبتنی باشد و غیرقابل اعتراض است.

در قانون اصول محاکمات 1289 هـ.ش(1329 هـ.ق) که به دنبال انقلاب مشروطیت و تأسیس دادگستری براساس اصول اداری مقتبس از قانون تجارب کشورهای اروپایی، تصویب شد، ارجاع منازعات موجود، به داوری داورانی به تعداد مطلق، پیش‌بینی شده بود. رجوع به داوری می‌بایست به موجب قرارنامه تنظیم شده در ضمن عقد لازم باشد، داوران تابع تشریفات نبودند، ولی نمی‌توانستند، مخالف قوانین توافقی بنمایند. رأی داوران قابل شکایت و قابل اجرا بود.

در سال 1306 قانون حکمیت به تصویب رسید که علاوه بر داوری به تراضی، که در هر مرحله از مراحل رسیدگی رجوع به آن مجاز بود، داوری اجباری را پیش ‌بینی می‌کرد. به موجب این قانون، در صورت درخواست هر یک از طرفین تا آخر نخستین جلسه رسیدگی در مرحله رسیدگی نخستین – اعم از دادگاه بخش یا شهرستان دعوا علی‌رغم مخالفت طرف مقابل دعوا، به داوری ارجاع می‌شد، لکن رأی داوری قابل تجدیدنظر و استیناف بود و تجدیدنظر را داورهای تجدیدنظر انجام می‌دادند.

قانون مصوب 1307 موافقت‌نامه داوری اختلاف آینده(شرط داوری) را معتبر شناخت و قانون 1308 موارد داوری اجباری را محدود کرد. چون داوری اجباری با توافق توام نشد قانون 1313 آن را متوقف نمود. قانون آیین دادرسی 1318 بابی را به داوری اختصاص داد. این قانون موافقت‌نامه داوری اختلاف موجود و آینده را معتبر شناخت و موارد بطلان رأی داور را محدود نمود.

ب) سوالات تحقیق

1. در چه مواردی رأی داوری قابل ابطال است؟
2. مرجع صالح برای ابطال رأی داوری و مبنای تعیین موارد ابطال آن، چیست؟
3. دخالت دادگاه در روند داوری و ابطال آن شامل چه مراحلی است؟
4. در چه مواردی رأی داور اساساً باطل و غیرقابل اجراست؟

ج) فرضیات تحقیق

1. برخی موارد ابطال رأی داوری عبارتست از: فقدان اهلیت طرفین، عدم اعتبار موافقت‌نامه داوری، عدم رعایت مقررات مربوط به ابلاغ رضایت داوری و تعیین داور، قادر نبودن به دفاع به علل خارج از اختیار، مخالفت ترکیب مرجع داوری با موافقت‌نامه داوری و قانون، پذیرش جرح داوری که نظر موافق و مؤثر در رأی داده است، مخالفت آیین دادرسی با موافقت‌نامه داوری، ابطال رأی داوری به جهت خارج بودن رأی داوری از حدود اختیار مرجع داوری و ابطال رأی داوری از طریق اعاده دادرسی در خصوص ثبوت جعلیت مستند رأی یا کشف مدرک مستند رأی که طرف موجب کتمان آن شده است و….
2. به نظر می‌رسد مرجع صالح برای ابطال رأی داور یا داوران، طرفین دعوا یا قضات دادگستری هستند.
3. به نظر می‌رسد دخالت دادگاه در جریان روند داوری شامل 3 مرحله است: پیش از داوری، در جریان داوری و پس از صدور رأی داوری است.
4. به نظر می‌رسد در صورتی موضوع اصلی اختلاف به موجب قوانین ایران قابل حل و فصل از طریق داوری نباشد؛ در صورتی که مفاد رأی، مخالف با نظم عمومی یا اخلاق حسنه یا قوانین آمره باشد و نیز در خصوص اموال غیرمنقول واقع در ایران که با قوانین آمره یا مفاد اسناد رسمی معتبر معارض باشد.

د) سوابق تحقیق

در خصوص موضوع بطلان رأی داوری در حقوق ایران با تأکید بر رویه قضایی باید گفت تحقیقات انجام شده در این خصوص بسیار محدود و در حد چند مقاله بوده و در کتب آیین دادرسی مدنی به این موضوع بسیار کم پرداخته شده است. این تحقیق در صدد آن است که این موضوع را به طور کامل بحث کرده، رویه‌های قضایی صادره از دادگاه‌های کشور را حتی‌المقدور منعکس و تشریح نماید.

هـ) اهداف

1. کمک به نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران در زمینه حل مسائل مربوط به داوری.
2. پیشنهاد به مجلس قانون‏گذاری برای تصویب قانون مناسب و صریح و افزایش معلومات و آشنایی هر چه بیشتر افراد
3. مشخص نمودن خلأءهای قانونی موجود در این زمینه که باعث اختلاف رویه محاکم دادگستری گردیده ونشان دادن راهکارهایی برای پایان بخشیدن به اختلافات موجود دراین زمینه

و) روش تحقیق

عنوان                                                                                              صفحه

چکیده………………………………………………………………………………… 1

فصل اول : کلیات تحقیق…………………………………………………………….. 2

1-1.بیان مسئله………………………………………………………………………. 3

1-2اهداف تحقیق……………………………………………………………………. 4

1-3. طرح سئوال……………………………………………………………………. 4

1-4. ارائه فرضیات…………………………………………………………………. 5

1-5. ادبیات تحقیق…………………………………………………………………… 5

1-6. ابزار تحقیق……………………………………………………………………. 6

1-7. موانع و محدودیت ها تحقیق…………………………………………………… 7

1-8. فصل بندی پژوهش…………………………………………………………….. 7     

1-9. نقد و بررسی منابع و مآخذ تحقیق……………………………………………… 8

فصل دوم : شکل گیری و ظهور مانویت……………………………………………. 13

بخش اول : 2-1. سرگذشت مانی و مقام رسالت…………………………………… 14

2-1-1. سرگذشت مانی………………………………………………………………. 14

2-1-2. مانی و مقام رسالت………………………………………………………….. 14

2-1-3. مذهب مانی………………………………………………………………….. 16

2-1-4. کرتیر و مانی……………………………………………………………….. 18

2-1-5. بهرام پسر هرمز و مانی……………………………………………………. 18

2-1-6. آخرین نیایش مانی………………………………………………………….. 19

بخش دوم : 2-2. مانویت و گسترش آن در جهان…………………………………. 21

2-2-1. خاستگاه دین مانوی…………………………………………………………. 21

2-2-2. مانویان………………………………………………………………………. 23

2-2-3. مانویت در شرق…………………………………………………………….. 25

2-2-4. مانویت در غرب……………………………………………………………. 26

2-2-5. پیروان مانی…………………………………………………………………. 27

2-2-6. توسعه مانویت و بقایای آن………………………………………………….. 29

2-2-7. فرقه ها………………………………………………………………………. 30

بخش سوم : 2-3. آثار مانویان……………………………………………………… 32

2-3-1. خط و ادبیات کتب مانوی…………………………………………………… 32

2-3-2. داستانهای تمثیلی……………………………………………………………. 35

2-3-3. ادبیات موعظه ای…………………………………………………………… 36

2-3-4. نشر کتابهای مانی در جهان…………………………………………………. 37

2-3-5. آثار مانویان در حفاری تورفان……………………………………………… 38

2-3-6. خط مانی…………………………………………………………………….. 39

فصل سوم : شکل گیری و ظهور مانویت…………………………………………… 41

بخش اول : 3-1. سرگذشت عیسی (ع)…………………………………………….. 42

3-1-1. ناصری……………………………………………………………………… 42

3-1-2. ولادت عیسی در انجیل و قرآن (کتب مقدس)………………………………. 42

3-1-3. اخبار انبیاء به ظهور مسیح (ع)……………………………………………. 43

3-1-4. ذکر نبوت عیسی بن مریم (ع)……………………………………………… 44

3-1-5. بعثت عیسی (ع)…………………………………………………………….. 45

3-1-6. رسالت حضرت عیسی (ع)…………………………………………………. 46

3-1-7. بروز شرک در زمان حضرت عیسی (ع)………………………………….. 47

3-1-8. دیدگاه قرآن کریم در مورد عیسی مسیح (ع)……………………………….. 48

بخش دوم : 3-2. مسیحیت بعد از مسیح (ع)………………………………………. 48

3-2-1. مسیحیت پس از عیسی (ع)…………………………………………………. 48

3-2-2. مسیحیت در نخستین سده های میلادی………………………………………. 50

3-2-3. شاگردان عیسی مسیح (ع)………………………………………………….. 52

3-2-4. انتشار و رسمیت مسیحیت………………………………………………….. 52

3-2-5. محیط رومی و ریشه های یهودی مسیحیت…………………………………. 53

بخش سوم : 3-3. شوراهای مسیحیت……………………………………………… 54

3-3-1. شورای داد شیوع……………………………………………………………. 54

 

 

3-3-2. شورای مدائن……………………………………………………………….. 56

3-3-3. شوراهای سال 484-485-486 (جدایی عقیدتی از غرب)………………… 57

3-3-4. مدرسه نصیبین……………………………………………………………… 60

بخش چهارم : 3-4. کلیساهای مسیحیت……………………………………………. 62

3-4-1. وجه تسمیه کلیسا……………………………………………………………. 62

3-4-2. کلیسای اورشلیم نخستین تشکل رسمی مسیحیت……………………………. 62

3-4-3. پیامدهای تأسیس قسطنطنیه : تشکیل امپراتوری مسیحی…………………… 63

3-4-4. تقسیمات مسیحیت…………………………………………………………… 64

3-4-5. پیروان راه…………………………………………………………………… 64

بخش پنجم : 3-5. وضعیت مسیحیت در امپراتوری ساسانی «ایران»…………….. 65

3-5-1. کیش ترسایی در ایران………………………………………………………. 65

3-5-2. یزدگرد و مسیحیان………………………………………………………….. 66

3-5-3. شروع آزارها در اواخر حکومت یزدگرد اول……………………………… 68

3-5-4. وضعیت مسیحیان در زمان پادشاهی بهرام پنجم…………………………… 69

3-5-5. کرتیر و مسیحیان…………………………………………………………… 71

3-5-6. گسترش کلیسا و مراکز مهم کلیسایی……………………………………….. 72

3-5-7. زمینه های نسطوری شدن کلیسای ایران و ایجاد شورای مذهبی…………… 73

3-5-8. نقش بارصوما در نسطوری کردن کلیسای ایران و استقلال نسطوریان از کلیسا روم شرقی      74

3-5-9. مسجد سنگی داراب آتشکده آذرخش………………………………………… 76

3-5-10. کلیسای نسطوری خارک………………………………………………….. 76

بخش هفتم :3-7. منابع و خط مسیحی……………………………………………… 78

3-7-1. اسناد منابع سریانی………………………………………………………….. 78

3-7-2. فارسی میانه مسیحی………………………………………………………… 78

فصل چهارم : بررسی آموزه های مانوی…………………………………………… 79

بخش اول : 4-1. آموزشهای مانی…………………………………………………. 80

4-1-1. مانستان……………………………………………………………………… 80   

4-1-2. آموزش های مانی…………………………………………………………… 80

4-1-3. شایست ناشایست های مانوی……………………………………………….. 83

4-1-4. روزه های مانوی به قلم و.ب. هنینگ………………………………………. 85

بخش دوم: 4-2. اعتقادات مانوی…………………………………………………… 87

4-2-1. سرنوشت انسان پس از مرگ……………………………………………….. 87

4-2-2. نور و ظلمت………………………………………………………………… 88

4-2-3. آگاهی، راه رستگاری……………………………………………………….. 93

4-2-4. معاد و قیامت از نظر مانی…………………………………………………. 94

4-2-5. بهشت و جهنم از نظر مانی…………………………………………………. 95

بخش سوم : 4-3. آفرینش جهان و ماه و خورشید در مذهب مانی……………….. 96

4-3-1. آفرینش جهان……………………………………………………………….. 96

4-3-2. دولاب کیهانی……………………………………………………………….. 96

4-3-3. خلقت ماه و خورشید بر اساس متون مانوی………………………………… 97

4-3-4. صفت زمین و آسمان نورانی……………………………………………….. 97

4-3-5. ایزدان اسطوره آفرینش و خویش کاری آنان……………………………….. 98

بخش چهارم : 4-4. تأثیرات مذهب مانی بر شعر شاعران…………………………. 100

4-4-1. تجلی عرفان مانوی در غزلی از حافظ……………………………………… 100

4-4-2. ذکر مانی در شاهنامه فردوسی……………………………………………… 100

بخش پنجم : 4-5. عوامل گسترش دین مانی……………………………………….. 102

4-5-1. معجزۀ مانی…………………………………………………………………. 102

4-5-2. سلسله مراتب مانویان……………………………………………………….. 103

4-5-3. حکمت علمی مانویه………………………………………………………… 105

بخش ششم : 4-6. تأثیر اندیشه های مانی بر دیگر ادیان و بالعکس………………. 105

4-6-1. مانویت و اسلام……………………………………………………………… 105

4-6-2. شعوبیه و زندقه……………………………………………………………… 106

4-6-3. جامه سپید……………………………………………………………………. 108

4-6-4. آئین گنوسی و تأثیر آن در آیین مانی……………………………………….. 109

فصل پنجم : بررسی آموزه های مسیحیت…………………………………………… 111

بخش اول : 5-1. تعالیم مسیح (ع)…………………………………………………. 112

5-1-1. کتاب مقدس…………………………………………………………………. 112

5-1-2. تعالیم عیسی مسیح (ع)……………………………………………………… 112

5-1-3. مختصری از وظایف اخلاقی……………………………………………….. 114

5-1-4. اعتقاد به تثلیث در نظر قرآن……………………………………………….. 115

بخش دوم : 5-2. شعائر هفت گانه مسیحیت……………………………………….. 115

5-2-1. متعه (یا ازداواج موقت)…………………………………………………….. 115

5-2-2. تعمید………………………………………………………………………… 116

5-2-3. عشاءِ ربانی…………………………………………………………………. 118

5-2-4. تأیید………………………………………………………………………….. 120

5-2-5. . دست گذاری (یا درجات مقدس روحانیت)………………………………… 120

5-2-6 . تدهین نهایی………………………………………………………………… 122

5-2-7. توبه………………………………………………………………………….. 123

5-2-8. ازدواج مسیحی……………………………………………………………… 125

5-2-9. تصویب اصول مسیحیت……………………………………………………. 126

بخش سوم : 5-3. اعتقادات مسیحیت………………………………………………. 127

5-3-1. عبادات و نیایش در مسیحیت……………………………………………….. 127

5-3-2. روزه گرفتن…………………………………………………………………. 129

5-3-3. گناه در آئین مسیحیت……………………………………………………….. 129

5-3-4. ماهیت مرگ………………………………………………………………… 131

5-3-5. مراسم سبت نزد مسیحیان…………………………………………………… 131

5-3-6. ذکر نشانه های قیامت……………………………………………………….. 133

5-3-7. تدفین در مسیحیت و مقابر عیسویان………………………………………… 134

بخش چهارم : 5-4. انجیل و اعیاد مسیحیت……………………………………….. 134

5-4-1. انجیل های چهارگانه………………………………………………………… 134

5-4-2. احترام به زن در انجیل و حجاب در انجیل…………………………………. 135

5-4-3. مفهوم خدا نزد مسیحیان…………………………………………………….. 136

5-4-4. اعیاد مسیحیت………………………………………………………………. 137

بخش پنجم : 5-5. موعظه ها و پیام ها عیسی……………………………………… 139

5-5-1. موعظه های عیسی به دوازده شاگردش…………………………………….. 139

5-5-2. درخت طوبی………………………………………………………………… 141

5-5-3. پیام عیسی (ع) و مسئله اسطوره شناسی……………………………………. 141

5-5-4. عرفان مسیحی خدای گرای انسان نگار…………………………………….. 143

5-5-5. مبارزه با انحراف و تعریف………………………………………………… 144

5-5-6. چهار امری که موجب آرامش می شوند……………………………………. 144

بخش ششم : 5-6. آموزشهای اجتماعی عیسی (ع) و پیروان عیسی (ع) و بعضی

از فرقه ها مسیحیت…………………………………………………………………. 145

5-6-1. آموزشهای اجتماعی عیسی (ع)…………………………………………….. 145

5-6-2. وضع اجتماعی و خرافی مسیحیان………………………………………….. 145

5-6-3. گفتگوها و مشاجرات مذهبی………………………………………………… 147

5-6-4. شریعت و آزادی روح القدس……………………………………………….. 149

5-6-5. رسولان و اعتقاد نامه رسولان………………………………………………. 150

5-6-6. اعتقادات مسیحیان و مسیحیت نسطوری در ایران…………………………. 153

بخش هفتم : 5-7. تأثیر آموزه های مسیحی بر دیگر ادیان و بالعکس……………. 154

5-7-1. مسیحیت و ویژگی های پسندیده آن…………………………………………. 154

5-7-2. ظهور اندیشه های گنوسی و مارکیونی…………………………………….. 155

5-7-3. مهر پرستی و مسیحیت……………………………………………………… 156

5-7-4. هزاره سلطنت عیسی مسیح (ع)……………………………………………. 160

5-7-5. دعای اوزیریس برای خدای آفتاب (مقایسه با دین مسیح)………………….. 161

فصل ششم : بررسی تطبیقی آموزه های مانوی و مسیحیت در عصر ساسانی……. 162

بخش اول : 6-1. سرگذشت مانی و عیسی (ع)……………………………………. 163

6-1-1. خانواده مانی و عیسی (ع)………………………………………………….. 163

6-1-2. دوازده سالگی مانی و عیسی (ع)…………………………………………… 163

6-1-3. محتوای سخنان مانی و عیسی (ع) و پیروزی در میان مردم………………. 164

6-1-4. دین مانی و مسیح (ع)………………………………………………………. 166

6-1-5. نام مانی و عیسی (ع) در آیین مانویت و مسیحیت…………………………. 167

بخش دوم : 6-2. تعالیم در مانویت و مسیحیت…………………………………….. 168

6-2-1. اساس تعالیم در آیین مانویت و مسیحیت……………………………………. 168

6-2-2. بعثت مانی و عیسی (ع)……………………………………………………. 170

6-2-3. خدا در مانویت و مسیحیت………………………………………………….. 171

6-2-4. شیوه های گوناگون آموزه های مانی و عیسی (ع) به پیروانشان…………… 173

6-2-5. اعتقادات مانی و مسیح (ع)…………………………………………………. 174

6-2-6. معجزات مانی و عیسی (ع)………………………………………………… 176

6-2-7. اخلاقیات و زهد و تقوی در مانویت و مسیحیت……………………………. 177

6-2-8. علم نجوم در مانویت و مسیحیت……………………………………………. 178

بخش سوم : 6-3. سلسله اعتقادات در مانویت و مسیحیت……………………….. 179

6-3-1. معاد در مانویت و مسیحیت…………………………………………………. 179

6-3-2. روزه و نماز و صدقه در مانویت و مسیحیت………………………………. 179

6-3-3. بهشت و جهنم در مانویت و مسیحیت………………………………………. 181

6-3-4. گناه و توبه در مانویت و مسیحیت………………………………………….. 181

6-3-5. آیین اعتراف در مانویت و مسیحیت………………………………………… 182

6-3-6. تثلیث در مانویت و مسیحیت……………………………………………….. 184

6-3-7. رستگاری و پرهیزگاری در مانویت و مسیحیت…………………………… 184

6-3-8. تعمید و عشاءِ ربانی در مانویت و مسیحیت………………………………… 185

6-3-9. موضوع داستان آفرینش و خلقت ماه و خورشید در مانویت و مسیحیت…… 187

6-3-10. اعیاد در کیش مانویت و مسیحیت………………………………………… 188

6-3-11. اشعار و سرودهای مذهبی در مانویت و مسیحیت………………………… 189

6-3-12. دعا در مانویت و مسیحیت………………………………………………… 190

6-3-13. آیین ازدواج در مانویت و مسیحیت……………………………………….. 190

6-3-14. نور وظلمت در مانویت و مسیحیت………………………………………. 191

6-3-15. عروج مانی و مسیح (ع) به آسمان……………………………………….. 192

بخش چهارم : 6-4. فعالیت های مذهبی در مانویت و مسیحیت……………………. 192

6-4-1. محل عبادت و فعالیت زنان در کیش مانویت و مسیحیت………………….. 192

6-4-2. آیین تطهیر و موعظه ها در مانویت و مسیحیت…………………………… 195

6-4-3. جهان بینی در کیش مانویت و مسیحیت……………………………………. 196

6-4-4. گرامیداشت روزهای هفته در مانویت و مسیحیت………………………….. 196

6-4-5. پایان جهان و داوران در واپسین روزها در کیش مانویت و مسیحیت……… 197

6-4-6. اسطوره ها در مانویت و مسیحیت………………………………………….. 199

6-4-7. حضرت آدم در کیش مانویت و مسیحیت…………………………………… 200

6-4-8. تولید مثل در مانویت و مسیحیت……………………………………………. 200

6-4-9. وجود آثار در مانویت و مسیحیت…………………………………………… 201

بخش پنجم : 6-5. پیروان و سلسله مراتب در مانویت و مسیحیت………………… 202

6-5-1. پیروان و شاگردان مانی و مسیح (ع)………………………………………. 202

6-5-2. مانویت و مسیحیت پناهگاه طبقات محروم…………………………………. 204

6-5-3. مبلغین مانوی و مسیحی و اختلافات میان آنها……………………………… 205

6-5-4. شرط لازم برای مانوی شدن در مانویت و مسیحی شدن در مسیحیت……… 207

6-5-5. سلسله مراتب در مانویت و مسیحیت و اعمال آنها…………………………. 208

6-5-6. مراسم سوگواری در مانویت و مسیحیت……………………………………. 210

بخش ششم : 6-6. تأثیر ادیان بزرگ در مانویت و مسیحیت………………………. 210

6-6-1. عملکرد زرتشتیان نسبت به مانویان و مسیحیان و تأثیر آن بر مذاهب…….. 210

6-6-2. تأثیر کیش بودایی در مانویت و مسیحیت…………………………………… 211

6-6-3. تأثیر کیش زروانی در مانویت و مسیحیت…………………………………. 212

6-6-4. تأثیر آیین مهر بر مانویت و مسیحیت………………………………………. 213

6-6-5. تأثیر گنوسی ها و آموزه های مارکیونی در مانویت و مسیحیت…………… 214

فصل هفتم: نتیجه گیری……………………………………………………………… 216

نتیجه گیری…………………………………………………………………………… 217

منابع و مآخذ………………………………………………………………………….. 220

چکیده

دین مانوی آئینی عرفانی و ترکیبی از ادیان مسیحیت، زرتشتی و گنوسی بود که در ایران بنیان گذاشته شد. در این دین از مسیحیت «مسیح منجی» وارد شده است و از دین زرتشتی «اعتقاد به دوگانه به نیکی وبدی» و از دین بودایی «ورود اصول تناسخ» و دیگر آئین چون مهر و گنوسی نیز در عملکرد آنان تأثیر گذار بود. مسیحیت که از سمت غرب به ایران راه پیدا نمود در همه جای شاهنشاهی ساسانی مراکز اسقف نشین دایر کرد و مسیحیت به سرعت در ایران ریشه دوانید. مسیحیت آمیزه ای از تأثیرات یونانی، رومی و یهودی بود. مسیحیت از بعضی ادیان دیگر همچون مهرپرستی و زروانی و گنوسی تأثیر گرفته است که در تعالیم و عملکرد پیروان مسیحی به وضوح دیده می شود. آنچه مانویت را مخصوصأ با آیین مسیح نزدیک می نماید ارتباط مانی است با مذاهب گنوسی مسیحی که باعث گردید بسیاری از آموزشها و عملکرد مانویان از مسیحیت تأثیر گذار باشد. و علت تأثیر گذاری مانویت از مسیحیت این بود که مانی خود را همان فارقلیط معرفی نمود که مسیح به آمدنش بشارت داده بود، و شباهت تعالیم مانی و مسیح سبب گردید که بعضی از مسیحیان به مانویت تمایل نشان دهند. عملکرد پیروان مانویت بر اساس آثار باقیمانده از آنها نشان می دهد که مانی به خوبی از آئین مسیح خبر داشته و بسیاری از تعالیم مسیح را در دین خود گنجانده است. به طور کلی تأثیر مانویت از مسیحیت در مسائل اعتقادی و عملکرد پیروانشان در زندگی اجتماعی به مراتب بیشتر بوده است. این پژوهش با توجه به ماهیت نظری آن توصیفی و تحلیلی و بر اساس متدهای متداول در علوم انسانی و مطالعات تاریخی به شیوه جمع آوری داده ها انجام گرفته این پژوهش می تواند جنبه های مبهم مانویت و مسیحیت و تأثیرات این دو آیین را تبیین نماید.

کلید واژه : تعالیم ، عقاید ، مانوی ، مسیحی ، ساسانیان .

1-1.بیان مسئله:

در این پژوهش قصد بر آنست که به سنجش تطبیقی آموزه های مانوی با مسیحیت در دورۀ ساسانی پرداخته شود.

مانی در زمان شاپور اول ساسانی با کسب رضایت او توانست به سرعت دین خود را در ایران گسترش داده و توسط مبلغین مانوی در شرق و غرب جهان آیین مانی توسعه پیدا کند. اعتقادات و آموزه های مانی در دنیا پیشرفت نمود. این اعتقادات و آموزه ها که برگرفته از آیین گنوسی است توسط مانی و شاگردان او اشاعه داده شد. مانی دین خود را جهانی قلمداد می کرد و خود را همان فارقلیطی که مسیح به آمدنش بشارت داده بود معرفی نمود. در کیش مانوی که از زمرۀ آیین های گنوسی و عرفانی محسوب می شود علاوه بر عناصر و آموزه های مزدیسنایی و بودایی و زرتشتی تأثیر فراوان ادیان گوناگون و مختلف بین النهرین هم به وضوح دیده می شود و این بدان علت است که محل نشو و نما و تربیت اولیه مانی در ناحیه حاصلخیز بود. آیین مانوی در میان ادیان ایرانی، آشکارترین و واضح ترین دین ثنوی است زیرا مشخص ترین اصل آن اعتقاد به دو مبدأ و دو مصدر ازلی و ابدی یعنی نور و ظلمت و سه دوره ماضی، حال و آینده است. از جمله مشهور شدن مانی و سبب گرویدن مردم به وی چیرگی و مهارت او در هنر نقاشی بود. آشنایی ایرانیان با آیین مسیح که از بین النهرین و عراق وارد ایران شد، در اوایل قرن اول میلادی صورت گرفته است و با پذیرش مردم، مسیحیان در ایران به تبلیغ آیین مسیحیت همت گماشتند. عیسی (ع) تعالیم پیامبران قبل از خود را منسوخ ننمود بلکه آنها را به جا آورد و تکمیل نموده است.

از جمله عوامل ارتباط بین آیین مانی و مسیحیت در این بود که در دورۀ ساسانی روحانیون زرتشتی نسبت به دیگر ادیان سخت گیری فراوان داشته اند و بخصوص رنج و شکنجه فراوان پیروان مانویت و مسیحیت سبب گردید که این ادیان را به یکدیگر نزدیکتر کرده بود. از جمله اقتباسات آیین مانویت از مسیحیت: سلسله مراتب از جمله ویژگی اسقف ها و کشیشان و … گرفته تا تعداد حواریون و شاگردان مانی، از جمله اعتقادات و آیین های چون اعیاد و مراسم دعا خوانی و بعضی از مراسم مذهبی که نمونه آن تعمید و عشاءِ ربانی همه برگرفته از مسیحیت است. بیشترین تأثیر مانویت بر مسیحیت این بود که مسیحیانی که به آیین مانی گرویدند او را فارلیط نجات بخش خوانده اند. چون مسیح آمدن فارقلیط را به پیروان خود نوید داده بود با مانی تحقق پیدا کرد و سخنان مانی در مورد عیسی (ع) و برگزیدن برخی آموزه های عیسی در دین خود و شباهت نام کتاب مانی با انجیل مسیح (ع) سبب شد عده ای از مسیحیان به دین مانی گرایش پیدا کنند. اما علت گرویدن عده ای از مانویان به مسیحیت آن بود که رنج و شکنجه از سوی پادشاهان ساسانی و روحانیون بخصوص با تحریک کرتیر و امپراتوری روم سبب گردید که آنها در ظاهر به مسیحیت گرایش پیدا نمایند تا از آسیب ها و شکنجه های عمال مربوطه در امان بمانند و این عوامل سبب گردید که بین این دو آیین ارتباط معنوی ایجاد شود.

1-2. اهداف تحقیق

سنجش تطبیقی در این پژوهش درصدد است تا به روابط و تأثیرات ادیان مانوی و مسیحیت بر یکدیگر و دیگر ادیان را آشکار سازد و میزان شباهت ها و تفاوت ها را در این دو آیین تبیین نماید. بر همین اساس با توجه به گستردگی دین مانوی و مسیحی و عملکرد آنان سعی گردیده بر مبنای کشف حقایق و اثبات فرضیه های مطرح شده به وجوه اشتراک و افتراق آیین مانویت و مسیحیت در ایران عصر ساسانی دست یافت.

1-3. طرح سؤال :

پرسش اصلی :

سنجش تطبیقی آموزه های مانوی و مسیحیت در عصر ساسانی حول چه محور یا حوزه هایی بوده است؟

پرسش فرعی :

1.آیین مانویت و مسیحیت در آموزهای دینی خود از کدام ادیان تأثیر پذیرفته اند؟

2.وجه اشتراکات و افتراقات مانویت و مسیحیت در چه مسائلی تأثیر گذار بوده است؟

3. آیا شرایط سیاسی و مذهبی دولت ساسانی عامل مهمی در روابط بین مانویت و مسیحیت بوده است؟

1-4. ارائه فرضیات :

                   1.. بررسی آموزه های مانوی با مسیحیت در عصر ساسانی حول محور مناسک عبادی و اعتقادی صورت گرفته است که این تأثیرات در اعتقادات پیروان هر دو آیین، و در زندگی روزمره و اجتماعی آنها تأثیر بسزایی داشته است .

2. آیین مانویت در آموزه های دینی خود از آموزه های میترائیسم، زروانیسم، بودایی و مسیحیت تأثیر پذیرفته است. اما بیشترین تأثیر را از آموزه های زردشتی دین کهن ایران باستان گرفته است. آیین مسیحیت بعد از عیسی (ع) در آموزه ها و عملکرد پیروانش از ادیانی چون زروانی، بودایی، گنوسی و مهرپرستی یا همان میترائیسم تأثیر پذیرفته است.
3. وجه اشتراکات و افتراقات آیینهای مانوی و مسیحیت در حوزه اعتقادات رفتار اجتماعی و عملکرد پیروان آنها در زندگی اجتماعی و دینی مؤثر بوده است.
4. شرایط مذهبی ساسانی به علت روی کار آمدن روحانیون زرتشتی که همه مقامات بالای دولتی در اختیار خود گرفته بودند و در همۀ امور مردم دخالت می کردند، باعث ناخشنودی مردم شده و باعث گرویدن آنها به آیین های مانوی و مسیحی شده است و شرایط سخت و بحرانی برای ادیان مانوی و مسیحی توسط روحانیون زرتشتی، شکنجه و آزار و اذیت پیروان این دو آیین سبب گردید تا باعث روابط بین مانویت و مسیحیت شود که از جمله گرویدن عده ای مانوی به مسیحیت و بالعکس عده ای مسیحی به مانویت شود.

1-5. ادبیات تحقیق :

بررسی ساختار اندیشه و اعتقادات دینی از دیر باز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان بوده است . چنانکه در مطالعه ادیان و ریشه های مشترک پیدایش ارزش های دینی ، تعالیم و اعتقادات اغلب ناشی از ادراکات مردم است که نمایان می کند مذهب بعنوان مسئله بسیار مهم همواره پیش روی انسانها از همان دوره های نخستین تاریخ وجود داشته است در این راستا برای شناخت بهتر اعتقادات و تعالیم مانوی و مسیحیت در ایران باستان و روم باستان در عصر ساسانی و مقایسه تطبیقی آموزه های ادیان مانوی و مسیحی تا کنون کار مستقلی صورت نگرفته است . اما برخی از نویسندگان بصورت جسته و گریخته در این موضوع گام برداشته اند که مطالب اکثر آنها شباهت زیادی باهم داشته و اختلافات کمی در جزئیات آن وجود دارد. از جمله :

1. مانی و سنت مانوی: فرانسوا دکره

کتاب مانی و سنت مانوی نوشته فرانسوا دکره که توسط دکتر عباس باقری ترجمه شده است به این دلیل مهم است که نویسنده پژوهش های خود را در زمینه مانویت بسیار گسترده و بدون هیچ گونه پیشداوری نگارش شده است. دکره در این کتاب کوشیده تا مسأله مانی و مانویت را مورد پژوهش قرار دهد. این کتاب در پنج فصل نگارش شده است. که در این فصول به شرایط سیاسی و اجتماعی و دینی روزگار پیش از مانی و وقایع دوران ساسانی، فرقه های مسیحی، سرگذشت مانی و سلسله مراتب مانویت و اعتقادات آنها پرداخته است. و در فصل پایانی کتاب نتیجه می گیرد که مانویت در پشت اسطوره ی شگفت انگیز و ناآشنا و بیگانه اش کامل ترین کاری بوده که در راه پیدا کردن راه حلی دقیق و روشن برای مساله بزرگ، بدی و ستیزها بر ضد انسان انجام شده است. در واقع کیش مانی را به عنوان نمونه ی بارز ارتداد شناخته اند.

 تاریخ و عقاید نسطوریان: لیلا هوشنگی (1389)

این کتاب جدیدترین تألیفی است که در مورد نسطوریان انجام شده است. نویسنده با توجه با اشراف کاملی که در مورد ادیان و عرفان، محتوای اصلی این اثر را آرا و عقاید نسطوریان قرار داده است و به تاریخچه مسیحیت شرقی نیز توجه نموده است. و علاوه بر این مسائل ذکر شده به تاریخچه نسطوریان تا عصر حاضر پرداخته است. و به اعتقادات آنها و نحوه شکل گیری کلیسای نسطوری و موضوعات مرتبط با آن پرداخته است. علت ارزشمند بودن این کتاب، وجود اعتقادات نسطوریان است.

بنابراین هیچیک از اثار فوق الذکر بصورت مستقل بسنجش تطبیقی آموزه های مانوی و مسیحیت نپرداخته است. از این رو این پژوهش می تواند ابتکاری و جدید محسوب شود.

1-6. ابزار تحقیق :

در انجام این پژوهش ماهیت نظری، توصیفی و تحلیلی است و بر اساس متدهای متداول (علمی) و مطالعات تاریخی صورت گرفته است. شیوه گرد آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای استناد از مراکز و اطلاعات آرشیویی در علوم انسانی بهره گرفته شده است که از طریق فیش برداری و مراجعه به منابع مکتوب و سایتهای اینترنتی و شبکه ها کامپیوتری، نگارنده به بررسی داده ها مبادرت نموده است. تلاش صاحب اثر این است که عمده تألیفات نویسندگان قدیم و جدید را در این خصوص مورد مطالعه و استناد قرار دهد. اما از مواردی که مستند و متکی به اطلاعات موثق نبوده است خودداری نموده است. سپس از تجزیه و تحلیل اطلاعات و پالایش و دسته بندی مطالب و تطبیق آنها و تحلیل خود صاحب اثر به این پژوهش پرداخته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شماره صفحه	عنوان
1	چکیده
	فصل 1 کلیات
2	1-1 مقدمه
5	1-2 موقعیت جغرافیایی برش ها
5	1-2-1 برش پیرشهید
5	1-2-2 برش شرق گلیان
6	1-3 اهداف تحقیق
7	1-4 روش مطالعه
7	1-4-1 گردآوری اطلاعات موجود
7	1-4-2 مطالعات صحرایی
7	1-4-3 مطالعات آزمایشگاهی
8	1-5 تاریخچه مطالعات قبلی
	فصل 2 زمین شناسی و چینه شناسی
10	2-1 زمین شناسی کپه داغ
12	2-2 خشکی زایی ها
13	2-3 گسترش جغرافیایی سازند تیرگان
14	2-4 برش الگو
16	2-5 چینه شناسی برش های مورد مطالعه
17	2-5-1 برش پیر شهید
17	2-5-1-1 بخش پایینی یا سنگ آهک زیرین
18	2-5-1-2 بخش میانی یا واحد شیلی آهکی – مارنی
18	2-5-1-3 بخش بالایی یا واحد سنگ آهک بالایی
27	2-5-2 برش شرق گلیان
27	2-5-2-1 بخش پایینی یا سنگ آهک زیرین
28	2-5-2-2 بخش میانی یا واحد شیلی آهکی – مارنی
28	2-5-2-3 بخش بالایی یا واحد سنگ آهک بالایی
36	2-5-3 انطباق در برش های مورد مطالعه
	فصل 3 رخساره ها و محیط رسوبی
39	3-1 مقدمه
40	3-2 مجموعه رخساره ای A:
40	3-2-1 رخساره A1 (مادستون بیوکلستی-مادستون)
41	3-2-2 رخساره A2 (پکستون – وکستون بیوکلستی)
42	3-2-3 رخساره A3 (پکستون بایوکلستی اائیدی)
43	3-2-4 رخساره A4 (پکستون اائیدی بایوکلستی)
44	3-2-5 تفسیر محیط رسوبگذاری مجموعه رخساره ای A
45	3-3 مجموعه رخساره ای B
45	3-3-1 رخساره B1 (گرینستون بیوكلستی)
46	3-3-2 رخساره B2 (گرینستون اائیدی)
47	3-3-3 رخساره B3 (گرینستون اائیدی بایوکلستی اینتراکلست دار)
48	3-3-4 تفسیر محیط رسوبگذاری مجموعه رخساره ای B
49	3-4 مجموعه رخساره ای C
49	3-4-1رخساره C1 (پکستون اینتراكلستی بیوكلستی)
50	3-4-2 رخساره C2 (پکستون اائیدی بیوكلست دار)
50	3-4-3 رخساره C3 (وكستون بیوكلستی)
51	3-4-4 رخساره C4 (پکستون بیوكلستی)
51	3-4-5 رخساره C5 (پکستون پلوئیدی)
51	3-4-6 رخساره C6 (پکستون اائیدی)
53	3-4-7 تفسیر محیط رسوبگذاری مجموعه رخساره ای C
53	3-5 مجموعه رخساره ای D
53	3-5-1 رخساره D1 گرینستون پلوئیدی
54	3-5-2 رخساره D2 (گرینستون بیوکلستی)
54	3-5-3 رخساره D3 (گرینستون بیوکلستی اینتراکلستی)
54	3-5-4 رخساره D4 (گرینستون اینتراكلستی)
55	3-5-5 رخساره D5 (گرینستون اائیدی)
55	3-5-6 رخسارهD6 (مادستون)
55	3-5-7 رخساره D7 (دولومادستون ماسه ای)
57	3-5-8 تفسیر محیط رسوبگذاری مجموعه رخساره ای D
58	3-6 مدل رسوبی
	فصل 4 چینه نگاری سکانسی
62	4-1 مقدمه
65	4-2 سکانس های رسوبی در برش پیر شهید
65	4-2-1 سکانس رسوبی اول
66	4-2-2 سکانس رسوبی دوم
69	4-3 سکانس های رسوبی در برش شرق گلیان
69	4-3-1 سكانس رسوبی اول
70	4-3-2 سکانس رسوبی دوم
73	4-4 تفسیر تغییرات سطح آب دریا
75	نتیجه گیری
76	منابع

 چکیده

سازند تیرگان به سن کرتاسه پایینی ( بارمین – آبسین ) در حوضه رسوبی كپه داغ عمدتاً از سنگ های كربناته االیتی- اربیتولینی تشکیل شده که به طور همشیب بر روی سازند سیلیسی آواری شوریجه و در زیر سازند آهكی-مارنی سرچشمه قرار گرفته است. به منظور مطالعه این سازند، دو برش چینه شناسی از آن در نواحی مرکزی کپه داغ (ناحیه شیروان) به ضخامت 8/127 و 9/179 متر انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات پتروگرافی این سازند منجر به شناسایی چهار مجموعه رخساره ای كربناته دریای باز (Open Marine)، سد (Barrier)، لاگون (Lagoon) و پهنه جزرومدی (Tidal Flat) که شامل 20 رخساره می باشد، شده است. با توجه به رخساره های سنگی می توان محیط رسوبی این سازند را یک پلاتفرم كربناته كم عمق از نوع رمپ در نظر گرفت. تغییرات نسبی سطح آب دریا در حین تشكیل نهشته های سازند تیرگان باعث تشكیل دو سكانس رسوبی رده سوم در هر یک از برش های مورد مطالعه شده است. مرز های این سوپر سکانس ازنوع دوم می باشد. مقایسه منحنی تفسیری تغییرات سطح دریا در این توالی ها با منحنی های جهانی نشان دهنده انطباق نسبی این دو منحنی در طی زمان بارمین-آپسین است.

1-1 مقدمه

پهنه زمین ساختی رسوبی کپه داغ شامل كوه های هزارمسجد در شمال شرق ایران است كه در یک راستای ESE-WNW از شرق دریای خزر آغاز و پس از عبور از تركمنستان و ایران وارد خاك افغانستان می شود. در نتیجه كپه داغ به عنوان یک میدان گازی بزرگ بین سه كشور ایران، تركمنستان، افغانستان مشترك است (آقانباتی، 1377).

مرز شمالی این پهنه به فلات توران منطبق بر گسل عشق آباد است. گسل عشق آباد در تركمنستان با روند 310-315 N جداكننده آن زون از پهنه توران است و دنباله این گسل در ناحیه سرخس ایران هم دیده می شود. درباره ی مرز جنوبی كپه داغ دیدگاه های متفاوت است ولی این مرز با رخنمون های ناپیوسته منشورهای برافزاینده تتیس دیرینه (پالئوتتیس) مشخص می شود. كه در شمال شرق فریمان (سفیدسنگ) و جنوب غربی مشهد برون زد دارد (آقانباتی، 1383) در واقع حدجنوبی آن وسعت بیشتری دارد.

بخش ایرانی این حوضه بین عرض های جغرافیایی 30 35 تا 15 38 شمالی و طول های جغرافیایی 00 54 تا 13 61 شرقی قرار دارد. وسعت حوضه كپه داغ در ایران حدود 55000 كیلومترمربع كه تقریباً معادل 3/3 درصد مساحت كل كشور است (افشار حرب، 1373) (شكل 1-1).

كپه داغ یكی دیگر از واحدهای زمین ساختی با اختصاصات ساختمانی از سایر نقاط ایران است، كه در انتهای شمال شرق ایران قرار دارد. از نظر زمین شناسی تفاوت چشمگیری بین حوضه کپه داغ و البرز مشاهده می شود. یكی از دلایل كه برای جدا بودن حوضه كپه داغ از البرز بیان شده است بالاآمدگی های قدیمی جنوب دریاچه خزر متعلق به پركامبرین است. به نظر می رسد كه این بالاآمدگی ها همیشه این دو حوضه رسوبی را از هم جدا كرده است. از نظر حوضه رسوبی كپه داغ وضع تقریباً مشابهی با زاگرس داشته که از رسوبات پیوسته دریایی با ضخامتی حدود 1470000متر از ژوراسیک تا الیگوسن بطور هم شیب در آن تشكیل شده است. در مقایسه با زاگرس ضخامت رسوبات كپه داغ از فاصله بین ژوراسیک تا الیگوسن بیشتر است (Stockline, 1968).

پی سنگ این حوضه رسوبی را فقط در ناحیه آق دربند با سن تریاس می توان مشاهده كرد (آقانباتی، 1383) این سنگ ها طی كوهزایی هرسی نین، سیلورین، آلپین، به شدت دچار تغییر شكل شده اند. واحدهای سنگی موجود در پی سنگ شامل سنگ های رسوبی و آذرین است. سنگهای رسوبی بیشتر از واحدهای آواری شامل كنگلومرا، ماسه سنگ و شیل با سن احتمالی دونین تا تریاس تشكیل شده است. بیشترین حجم نهشته ها متعلق به زمان تریاس است (قائمی، 1383).

حوضه كپه داغ یک حوضه درون قاره ای بوده كه بعد از بسته شدن اقیانوس هرسی نین در طی تأثیر كوهزایی سیمرین پیشین و در زمان تریاس میانی تشكیل شده است (افشار حرب، 1373؛ Berberian and King, 1981؛ Moussavi Harami and Brenner, 1990).از دیگر ویژگی های اصلی كپه داغ نبود فعالیت های ماگمایی در طول پیدایش و در نتیجه نشان دوام این حوضه رسوبی است. تنها در مرز جنوبی با كوه های آلاداغ در طول گسل شرقی-غربی، مقداری سنگ های آتشفشانی رخنمون دارد كه فعالیت آتشفشانی آن را از زون البرز جدا می كند (نبوی،1355).

یكی از مشخصات حوضه رسوبی كپه داغ به فرونشینی در امتداد گسل های طولی است كه در این ارتباط حداقل چهارگسل اصلی بزرگ در كپه داغ از زمان ژوراسیک فعالیت داشته اند (Afshar Harb, 1979). روند كلی چین خوردگی ها ر غرب كپه داغ در جهت شرق – شمال شرق و غرب – جنوب غربی و در مشرق كپه داغ در جهت شرق – جنوب شرق به غرب و شمال غرب است (افشار حرب، 1373).

دراین تحقیق به بررسی رخساره ها، محیط رسوبی، تغییرات سطح آب دریا و چینه شناسی سازند تیرگان به سن کرتاسه در منطقه جنوب شیروان پرداخته شده است. با توجه به این که رخساره ها، محیط رسوبی و توالی آن ها تشخیص حوضه های رسوبی را امکان پذیر می نماید و تغییرات سطح آب دریا در پیدایش رخساره ها و محیط رسوبی و ایجاد سکانس های گوناگون نقش اساسی دارد، بنابراین در این تحقیق نهشته های کرتاسه در منطقه جنوب شیروان از نظر پارامترهای فوق مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج حاصل در این تحقیق ارائه شده است.

امید است این تحقیق زمینه را برای مطالعات بیشتر فراهم آورده و در رابطه با بازسازی جغرافیای دیرینه کرتاسه مورد استفاده قرارگیرد.  

1-2 موقعیت جغرافیائی برش های مورد مطالعه

به منظور بررسی سازند تیرگان در حوضه رسوبی کپه داغ 2 برش در مرکز این حوضه انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت که به ترتیب به شرح زیر هستند.

1-2-1 برش پیرشهید

این برش در 4 کیلومتری جنوب شیروان و مختصات ´22 و ˚37 طول و ´55 و ˚57 عرض جغرافیائی واقع است. راه دسترسی به این برش جاده آسفالته شیروان – اسفراین و مسیر روستای پیرشهید و چلو می باشد (شکل 2-1). ضخامت سازند تیرگان در این برش 8/127 متر است.

1-2-2 برش شرق گلیان

این برش در 20 کیلومتری جنوب شیروان با مختصات´14 و ˚38 طول و ´54 و ˚57 عرض جغرافیائی واقع است. راه دسترسی به این برش راه آسفالته شیروان – اسفراین و هم چنین منتهی به روستای گلیان می باشد (شکل 1-2). ضخامت سازند تیرگان در این برش 9/179 متر است.

1-3 اهداف تحقیق

مهمترین اهداف این تحقیق عبارتند از:

1-شناسایی و تفكیک رخساره های سنگی سازند تیرگان براساس خصوصیات و ویژگی های پتروگرافی و ساختاری در صحرا و آزمایشگاه.

2-بررسی تغییرات عمودی واحدهای سنگ چینه ای در برش های مورد مطالعه.

3-تعبیر و تفسیر محیط رسوبگذاری و ارائه مدل رسوبی.

4-چینه نگاری سكانسی و تعبیر و تفسیر منحنی تغییرات سطح دریا در طی بارمین – آبسین در ناحیه مورد مطالعه.

1-4 روش مطالعه

برای به دست آوردن اهداف ذکر شده مراحل زیر در این تحقیق دنبال شده است:

1-4-1 گردآوری اطلاعات موجود

در این مرحله ضمن گردآوری اطلاعات موجود، به بررسیهای مقدماتی و كنكاش در مطالعات انجام شده پیشین بر روی رسوبات كرتاسه پیشین در حوضه رسوبی كپه داغ پرداخته شد.

1-4-2 مطالعات صحرایی

پس از انجام بررسی های اولیه تعداد دو برش چینه شناسی از سازند تیرگان در مرکز حوضه انتخاب شده اند. در انتخاب این برش ها به نكاتی از قبیل مشخص بودن مرز بالایی و پایینی، کم بودن پوشش گیاهی، نمونه برداری در جهت عمود بر امتداد لایه ها، منظم بودن فواصل نمونه برداری توجه شده است. هم چنین برای اندازه گیری ضخامت واقعی لایه ها، ضخامت ظاهری هر لایه به همراه شیب توپوگرافی، شیب لایه و جهت شیب اندازه گیری شده است تا با بهره گرفتن از فرمولهای مربوطه ضخامت های واقعی محاسبه شود (خسرو تهرانی، 1381).

همزمان با نمونه برداری، كلیه مشخصات صحرایی اعم از ویژگیهای فیزیكی نمونه­ها از جمله رنگ، دانه بندی، لایه بندی، ضخامت لایه ­ها و ساختمانهای رسوبی بررسی شده اند.

نامگذاری صحرایی نمونه ها با بهره گرفتن از طبقه بندی گرابو (Grabau,1904) صورت گرفته است. در این مرحله از هر برش نمونه برداری صورت گرفته و در مجموع تعداد 130 نمونه سنگی جمع آوری شده است.

1-4-3 مطالعات آزمایشگاهی

از نمونه های برداشت شده تعداد 130 نمونه برای تهیه مقطع نازک انتخاب گردیدند. مطالعات پتروگرافی به عنوان اصلی ترین بخش و مبنای سایر مطالعات است كه از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. نمونه­های برداشت شده جهت آماده سازی به آزمایشگاه انتقال یافت. از نمونه­های سنگی حداقل یک مقطع و از نمونه­های پر فسیل­تر دو مقطع نازك عمود بر هم تهیه گردید. سرانجام، مقاطع نازك توسط میكروسكپ پلاریزان مورد مطالعه دقیق قرار گرفت و نامگذاری به وسیله روش های فولك و دانهام انجام گرفت.

فصل اول: ‌ع

کلیات تحقیق. ‌ع

1-1: مقدمه. 2

1-2: بیان مسئله. 2

1-3: اهمیت و ضرورت موضوع. 6

1-4: مدل مفهومی پژوهش.. 7

1-6: فرضیه های پژوهش.. 9

1-7: جامعه و نمونه آماری. 9

1-8: روش شناسی پژوهش.. 10

1-9: قلمرو زمانی و مکانی و موضوعی. 10

1-10: تعاریف عملیاتی واژگان پژوهش.. 11

1-10-1: مدیریت دانش: 11

1-10-2: فرایند: 11

1-10-3: قابلیت نوآوری: 11

1-10-4: عملکرد بازار: 11

1-10-5: توسعه محصول جدید: 11

1-10-6: عملکرد توسعه محصول جدید: 13

1-10-7: زنجیره تأمین: 13

1-11: ساختار فصل های پژوهش.. 13

فصل دوم: 15

مبانی نظری و پیشینه پژوهش.. 15

2-2: مدیریت دانش.. 18

2-2-1: داده ها، اطلاعات و دانش: 20

2-2-2: دانش پنهان و آشکار. 21

2-2-3: عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش.. 21

2-2-4: استراتژی های مدیریت دانش.. 22

2-2-5: فرایندهای مدیریت دانش.. 24

2-3: عملکرد توسعه محصول جدید 35

2-3-1: الف) توسعه ی محصول جدید 35

2-3-2: ب) اهداف فرایند توسعه محصول. 36

2-3-3: مقایسه الگوهای توسعه محصول. 39

2-3-4: عوامل موفقیت پروژه های توسعه محصول جدید (NPD) 43

2-3-5: عملکرد توسعه محصول جدید 44

2-4: تحقیقات مرتبط خارجی. 46

2-5: تحقیقات مرتبط داخلی. 48

2-6: جمع بندی. 50

فصل سوم: 51

روش شناسی پژوهش.. 51

3-2: موضوع و روش تحقیق. 61

3-3: جامعه آماری. 62

3-4: نمونه آماری و روش نمونه گیری. 62

3-5: متغیرهای تحقیق. 63

3-6: ابزار گردآوری اطلاعات. 64

3-7: روایی و پایایی ابزار سنجش.. 65

3-8: فرضیه های تحقیق. 68

3-9: روش تجزیه و تحلیل داده ها 69

3-9-1: تحلیل عاملی تأییدی. 70

3-9-2: تعیین برازش مدل. 72

3-9-3: آزمون فرضیات پژوهش از طریق تحلیل مسیر. 73

3-10: جمع بندی. 73

فصل چهارم: 75

تجزیه و تحلیل. 75

داده های پژوهش.. 75

 

 

4-1: مقدمه. 77

4-2- تجزیه و تحلیل آمار توصیفی. 77

4-2-1- جنسیت. 79

4-2-2- وضعیت تحصیلی. 79

4-3 : نمودار فراوانی پاسخگویان بر حسب مقطع تحصیلی. 80

4-3-1: سابقه کاری. 80

4-3 -2: نمودار فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه کاری. 81

4-3-3 وضعیت متغیرهای تحقیق. 81

4-3-4- وضعیت متغیر مدیریت دانش.. 82

4-3-5- وضعیت متغیر عملکرد توسعه محصول جدید 84

4-3-6- وضعیت ابعاد متغیر مدیریت دانش.. 84

4-4: نمودار راداری متغیرهای تحقیق. 86

4-4-1- وضعیت ابعاد متغیر عملکرد توسعه محصول جدید 86

4-5: نمودار راداری متغیرهای تحقیق. 88

4-6- آزمون فرضیات تحقیق. 88

4-6-1: آزمون کفایت نمونه گیری. 88

4-6-2 تحلیل عاملی تأییدی. 89

4-6-2-1- مدل اندازه‌گیری مرتبه اول متغیر مدیریت دانش.. 89

‌4-6-2-3- مدل اندازه‌گیری مرتبه اول متغیر درونزای تحقیق. 96

4-6-2-4- مدل اندازه‌گیری مرتبه دوم متغیرهای درونزای تحقیق. 98

4-6-2-5- همبستگی بین متغیرها 99

4-6-3- مدل معادلات ساختاری. 100

4-6-3-1- آزمون فرضیه اصلی تحقیق. 101

4-6-3-2- آزمون فرضیات فرعی تحقیق. 102

4-7- آزمون‌های برازندگی مدل. 105

جمع بندی فصل. 106

فصل پنجم: 108

نتیجه گیری و پیشنهاد 108

5-1: مقدمه. 111

5-2: نتایج و دستاوردهای حاصل از تحقیق. 111

5-3: مقایسه با سایر تحقیقات. 116

5-4: پیشنهادات. 117

5-4-1: پیشنهادهای کاربردی. 117

5-4-2: پیشنهادهای برای پژوهشگران آینده 118

5-5: محدودیت های پژوهش.. 119

منابع و مأخذ 120

چکیده:

   امروزه سازمان های کشور به مانند سایر سازمان های جهان ناگزیرند تا با دیگر سازمانها چه در داخل و چه در خارج کشور به رقابت بپردازند تا بتوانند در محیط کسب و کار باقی بمانند. از این رو آنها باید بتوانند دست کم در یک زمینه برتر از رقبای خود بوده، به عبارت دیگر آنها چاره ای ندارند جز اینکه نوآور باشند. این پژوهش با هدف “تأثیر فرایندهای مدیریت دانش بر عملکرد توسعه محصول جدید” به صورت موردی زنجیره تأمین شرکت عقاب افشان اجرا شد. اطلاعات مورد نیاز به وسیله پرسشنامه محقق ساخته ای که مبتنی بر مدل مفهومی پژوهش اقتباس از مدل شفیعی نیک آبادی (1391) و ون پای ونگ (2009) گردآوری شده است. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع‌ آوری شده ابتدا در سطح توصیفی با بهره گرفتن از شاخص‌های آماری به توصیف و تلخیص ویژگی­های جمعیت شناختی افراد نمونه در تحقیق شامل سابقه کاری و تحصیلات و جنسیت پرداخته می‌شود. در آمار تحلیلی این تحقیق به منظور آزمودن معناداری روابط میان سوالات و متغیرها و برازش مدل‌های اندازه‌گیری به دست آمده و سنجش روایی عاملی از تحلیل عاملی تأییدی استفاده گردیده است. همچنین به منظور بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق از آزمون میانگین یک جامعه یا تی یک نمونه ­ای استفاده شده است و پس از بررسی روایی سوالات پرسشنامه از طریق تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول و دوم، به منظور بررسی اثرات میان متغیرهای تحقیق از مدل معادلات ساختاری و بطور اخص تکنیک تحلیل مسیر با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. یافته ها نشان می­دهد که بین استراتژی های مدیریت دانش و عملکرد توسعه محصول جدید رابطه معناداری وجود دارد، طبق نتایج بدست آمده از پنج فرضیه فرعی تحقیق حاضر، سه فرضیه یعنی خلق دانش- عملکرد توسعه محصول جدید، ثبت، ذخیره و نگهداری دانش- عملکرد توسعه محصول جدید و ارزیابی و بازخور دانش- عملکرد توسعه محصول جدید با توجه به عدد معناداری آنها تأیید شدند. این پژوهش در خاتمه به ارائه پیشنهادهای کاربردی پرداخته است.

کلمات کلیدی: استراتژی های مدیریت دانش، عملکرد توسعه محصول جدید، توسعه محصول جدید.

   از اواخر قرن گذشته میلادی تا زمان حال، بحث مدیریت دارایی ­های نامشهود سازمان به عنوان بخشی از منابع حیاتی سازمان بسیار مورد توجه واقع شده است از بین این داراییها، دانش بیشترین توجه را به خود معطوف ساخته و به عنوان مهمترین دارایی نامشهود سازمان مورد تأکید قرار گرفته است. اکنون بحث مدیریت دانش به یکی از موضوعات اصلی در تحقیقات مدیریت در سراسر دنیا تبدیل شده است و آن را به عنوان ابزاری کلیدی برای مدیریت کردن اطلاعات و ابزاری استراتژیک برای مدیریت و راهی مؤثر برای کسب مزیت رقابتی پایدار می دانند(شفیعی نیکابادی، 1391). از جمله تحولات چشمگیر در قلمرو علوم مدیریت، بروز و ظهور پدیده هایی همچون مدیریت دانش و توسعه محصول جدید می باشد. برای موفقیت سازمان، دانش به عنوان یک سرمایه، باید بین انسانها قابل مبادله بوده وتوانایی رشد داشته باشد. دانش نحوه حل مشکلات، می تواند کسب شود و بدین ترتیب مدیریت دانش قادر خواهد بود یادگیری سازمانی را که منجر به خلق دانش دیگری می شود، توسعه دهد. سازمان های آگاه می دانند که دانش، سرمایه­ای فکری است و تنها سرمایه ای است که با گذشت زمان تغییر می­ کند و اگر به طور مؤثری مهار شود، می ­تواند خلاقیت و وضعیت رقابتی سازمان را حفظ نماید. استفاده از کل منابع فکری سازمان، می ­تواند مزایای مالی قابل توجهی را در پی داشته باشد .

   در عصر حاضر، شتاب تغییرات در علوم و فناوری­های پیشرفته، به قدری فزونی یافته است که شتاب در نوآوریِ محصولات تولید شده با تکنولوژی و ایجاد دانش و توسعه آن، از سرعت یادگیری بشر فراتر رفته است (نوو و چان، 2007). همچنین شرکتهای موفق امروزی شرکتهایی هستند که به طور پیوسته برای حل مسائل جدید و ناآشنا، دانش جدید را کشف و یا خلق کرده و این دانش را به صورتی هدفمند و نظام یافته و متناسب با اهداف تخصصیِ راهبردی در تمامی لایه ­ها و بخش­های مختلف سازمان توسعه داده و به دنبال تبدیل آن به فناوری و محصولات جدید باشند (نوناکا و تاکوچی، 1995).

   دانش در طولانی مدت به عنوان منبع کلیدی برای سازمانها در نظر گرفته شده است و مدیریت مؤثر آن هم، برای موفقیت امری ضروری است (نوو و چان، 2007). نوناکا و تاکوچی (1995)، شرکت های موفق را شرکت هایی می دانند که به طور پیوسته برای حل مسائل جدید و ناآشنا، دانش جدید را کشف و یا خلق کرده و این دانش را به صورتی هدفمند و نظام یافته و متناسب با اهداف تخصصی راهبردی در تمامی لایه ­ها و بخش های مختلف سازمان توسعه داده و بدنبال تبدیل به فناوری و محصولات جدید باشند. (شفیعی نیکابادی، 2007).

1-2: بیان مسئله

   امروزه به علت رشد سریع محصولات و رقابتی شدن بازار عموماً نیاز به محصولات و خدمات رشد چشمگیری پیدا کرده است افزایش جمعیت و متنوع شدن نیازها نیز از جمله عواملی است که سازمان ها را به دستیابی به محصول و کارایی جدیدتر ترغیب می­ کند (مارتین پیت 2008). ویگ (1995) مدیریت دانش را مجموعه ای از فرایندهای تعریف شده یا روش های مورد استفاده جستجوی اطلاعات در میان دانش های مختلف مدیریت عملیات تعریف می کند. لر (1999) اشاره می کند که مدیریت دانش شامل جمع آوری اطلاعات و انتقال اطلاعات به متقاضی می باشد. فعالیت هایی مثل کسب دانش، تصحیح دانش، ذخیره دانش و به اشتراک گذاری دانش در یک سازمان به طور مؤثر می تواند ارزش دارایی­ های دانشی سازمان را افزایش دهد، که به آن مدیریت دانش می گویند. گرنت (1996) فکر می کرد که مدیریت دانش می ­تواند به عنوان ادغام دانش در نظر گرفته شود. استراتژی مدیریت دانش رویکردی کلی به سازمان برای ایجاد هماهنگی میان منابع و توانمندی­های دانشی با مجموعه الزامات آن استراتژی است (زاک 1999). نوآوری از کپی کردن یک استراتژی مؤثرتر است. شرکت هایی با فناوری جدید که از روش های مدیریت دانش برای ایجاد استراتژی های توسعه محصول جدید استفاده می کنند موفق تر هستند (پنگ و همکاران 2005). سانگ و پری (1995) توسعه محصول جدید را برای استراتژی و عملکرد بهتر شرکت پیشنهاد می کند. کلارک و ویل رایت (1993) اشاره می کنند که استراتژی توسعه محصول جدید همان فرایند پردازش اطلاعات است که همراه با مدیریت خوب دانش می باشد. در واقع قصد شرکت، تعهد در کاهش عدم قطعیت در توسعه محصول جدید است. همچنین در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که شرکت ها در بدست آوردن عملکرد بهتر در توسعه محصول جدید اگر بتوانند به تغییرات محیطی نسبت به رقبا زودتر پاسخ دهند،
می­توانند بهتر عمل کنند. استراتژی خوب انعطاف پذیر در سازمان می تواند سازمان دهنده واحد تحقیق و توسعه محصول جدید باشد. بنابراین اثربخشی مدیریت دانش نقش مهمی در استراتژی توسعه محصول جدید دارد. تیس و پیسانو (1994) تصور می­کردند که شرکت­ها تنها بدنبال سریعترین نوآوری در محصول و دارا بودن توانایی مدیریت برای ادغام و تخصیص منابع داخلی و خارجی که باعث موفقیت جهانی در محیط رقابتی می شوند، بودند. بنابراین یکپارچه سازی داخلی و دانش خارجی در سازمان باعث برقراری مدیریتی خوب که منجر به یک اثر مثبت بر روی عملکرد توسعه محصول جدید است، می شود. کلارک و ویل رایت (1993) ادغام دانش را به بخش های داخلی و خارجی تقسیم می کنند. ترکیب این دو می تواند عملکرد محصول جدید را افزایش دهد. تیس و همکاران (1997) بر اهمیت ادغام دانش تأکید داشتند و اعتقاد داشتند که صاحبان کسب و کار به طور مؤثر باید در بدست آوردن و ادغام دانش خارجی برای توسعه ایده های نوآورانه تلاش کنند. مورمن (1995) اشاره کرد که سرمایه گذاری برای جذب اطلاعات بازار که می ­تواند عدم اطمینان را کاهش دهد در بدست آوردن فرصت های موفقیت تأثیر نسبتاً بالایی دارد. شرکت ها با بهره گرفتن از روش های مدیریت دانش خوب، می توانند عملکرد توسعه محصول جدید موفقی داشته باشند. عملکرد توسعه محصول جدید یک ساختار چندبعدی است. محققان با بهره گرفتن از ارزیابی عملکردها و اقدامات مختلف بر اساس تحقیقات مختلف تمرکز می کنند (کوپر و همکاران 1996). امروزه سرعت یافتن فرایندهاى توسعه محصول و ارائه سریعتر محصولات و خدمات در بازار مسئله اى است که شرکتها و سازمانها توجه خاصى به آن دارند.

اگر فرایند توسعه محصول را به مسابقه اى شامل سه زمان: 1) زمان تولید: مرحله توسعه ایده اولیه براى محصول جدید تا مرحله قبل از عرضه محصول در بازار؛ 2) زمان ورود به بازار: مرحله عرضه و ارائه محصول در بازار و بازار سنجى محصول؛ 3) زمان کسب سود: مرحله گذر از نقطه سر به سر و کسب سود؛ در نظر بگیریم، شرکت و سازمانى برنده واقعى خواهد بود که در این مسابقه برنده هر سه بخش باشد. کسب چنین موفقیتى منجر به این خواهد شد که فرایند توسعه محصول را یک فرایند زمان رسیدن به موفقیت بنامیم. جالب است که هنگام عرضه و ارائه محصولات به بازار سه نوع متفاوت از رویکردهاى ارائه محصول به بازار را بین رقبا شاهد خواهیم بود.

این رویکردها عبارتند از:

1) رویکرد اولین در بازار: سازمان علاقه مند است اولین سازمانى باشد که محصول جدیدى را به بازار عرضه مى دارد.

2) رویکرد سریع ترین دنباله رو: در این رویکرد سازمان نمى خواهد همچون حالت قبل اولین عرضه کننده محصول جدید در بازار نام بگیرد، ولى راغب است سریعترین شرکتى باشد که همان محصول را به بازار عرضه مى دارد.

3) رویکرد دنباله رو عادی: سازمان اولین دنباله رو نیست، ولى در زمره دنباله روهاى تولیدکننده و عرضه کننده محصول جدید قرار خواهد گرفت. در عصر حاضر، شتاب تغییرات در علوم و فناوری های سطح بالا به قدری فزونی یافته است که بسیاری از متفکرین بر این باورند که شتاب در نوآوری محصولات تولید شده با تکنولوژی سطح بالا و ایجاد دانش و توسعه آن از سرعت یادگیریی بشر فراتر رفته است. پس سازمان های متولی حتی اگر تمام راهبردها، زمان و سرمایه های انسانی در اختیار خود را صرف یادگیری نمایند، باز هم ممکن است از عهده رویارویی مناسب با این شتاب بر نیایند. دانش در طولانی مدت به عنوان منبع کلیدی برای سازمانها در نظر گرفته شده است و مدیریت مؤثر آن هم برای موفقیت ضروری است (نوو و چان 2007). نوناکا و تاکوچی (1995)، شرکت های موفق را شرکت هایی می دانند که به طور پیوسته برای حل مسائل جدید و نا آشنا دانش جدید را کشف و یا خلق کرده و این دانش را به صورتی هدفمند و نظام یافته و متناسب با اهداف تخصصی و راهبردی در تمامی لایه ها و بخش های مختلف سازمان توسعه داده و بدنبال تبدیل آن به فناوری و محصولات جدید باشند.

   با تحقیقات صورت گرفته دانش یک فاکتور مهم در توسعه محصول به شمار می ­آید و فعالیتهای دانشی در قلب فرایندهای توسعه محصول جدید در نظر گرفته می­ شود از اینرو امروزه بسیاری از مدیران و صاحبان کسب و کار تمایل به تصمیم گیری درباره چگونگی توانمند ساختن مدیریت دانش و یا حتی هماهنگ کردن فعالیت های NPD[1] شرکت شان از طریق ابزارهای مدیریت دانش دارند (مانیان. 1390). از این رو) صنعت خوردرو با توجه به توسعه­ وسیع و پیشرفت سریع و قابل توجه دانش و تجربه در آن در سطح دنیا بسیار رقابتی شده است و نیاز مدیریت دانش مخصوصاً در توسعه محصول جدید بسیار مهم و حیاتی و حساس تلقی می­ شود از طرفی با توجه به اینکه زنجیره­ی تأمین در صنعت خودرو به لحاظ ساختار و زیر مجموعه های خود و نیز نوع ارتباط این مجموعه ها با یکدیگر بستر مناسبی برای سازماندهی دانش فراهم نموده است (رضایی، کراری، مصطفوی 1387).

   محصولات جدید از ضروریات شرکت های امروزی به شمار می­روند در حقیقت محصول جدید پاسخی به بزرگترین مشکلات سازمان های امروزی است. امروزه بیشتر سازمان ها ضرورت برخورداری از عملکرد بهینه­ توسعه محصول جدید را به خوبی احساس کرده ­اند و برای داشتن چنین عملکرد موفقی تلاشهای بسیاری انجام داده اند و هزینه­ های هنگفتی را متقبل شده ­اند. ماهیت عملکرد توسعه­ محصول جدید یک مفهوم میان رشته ایست که از چند رشته برگرفته شده است و مدیریت دانش به عنوان مهم­ترین روش­ها و ابزارهای مورد استفاده جهت بهینه کردن عملکرد توسعه­ محصول جدید شناخته شده است زیرا
فعالیت­های دانشی در قلب فرایندهای محصول جدید نهفته است (جان و هانگ 2009) همچنین در اقتصاد امروز رقابت دیگر شرکت در برابر شرکت نیست بلکه این زنجیره های تأمین هستند که به رقابت با هم
می­پردازند زنجیره تأمین از سه جریان عمده اطلاعاتی، فیزیکی و پول در جریان است و هدف اصلی این زنجیره را می­توان به دستیابی به حداکثر ارزش دانست (شفیعی نیکابادی 1391) و از آنجایی که شرکت عقاب افشان برای پیشرفت در بازارهای رقابتی و جهانی امروز و جذب مشتریان و وارد شدن به بازارهای جدید نیاز به مزیت رقابتی جهت پیشرفت و توسعه­ شرکت ها دارند پس بنابراین شناخت عوامل تأثیرگذار فرایندهای مدیریت دانش بر عملکرد توسعه­ محصول جدید در زنجیره تأمین موجب مزیت رقابتی و حداکثر ارزش در سازمان می­گردد.

   در این تحقیق می­توان با بهره گرفتن از مدیریت دانش ضمن توسعه محصول جدید رشد قابل توجهی را ایجاد نمود و همچنین تأثیر هر یک از فرایندهای تشکیل دهنده مدیریت دانش (خلق، توزیع، ثبت و نگهداری، کاربرد و ارزیابی) را بر روی NPD بررسی نمود که این شناخت موجب پیاده سازی موفق مدیریت دانش در سازمان می­ شود و عوامل تأثیرگذار نیز شناسایی می­گردد.

   در سی سال اخیر پژوهش­های زیادی بر روی اثربخشی فرایندهای توسعه­ محصول جدید انجام شده و مدل های گوناگونی جهت سیستماتیک كردن این فرایندها ارائه شده است. از طرفی شاخص هایی به عنوان عوامل كلیدی موفقیت محصولات جدید توسط پژوهشگران معرفی شده است كه برخی از آنها بین نتایج این پژوهشها مشترك بوده و برخی نیز متناسب با نوع كسب و كار و محصول مورد مطالعه متفاوت است، به طوری كه امروزه فهرستی گسترده از این عوامل در دسترس است. مدیریت منظم و پیوسته در مورد دانش، یک فاكتور مهم در توسعه­ محصول به شمار می آید و فعالیت های دانشی در قلب فرایندهای توسعه­ محصول جدید در نظر گرفته می شود. از این رو امروزه بسیاری از مدیران و صاحبان كسب و كار تمایل به تصمیم گیری درباره چگونگی توانمند ساختن شركتشان از طریق ابزارهای توسعه محصول جدید، مدیریت دانش و هماهنگ كردن فعالیت های مدیریت دانش هستند (مانیان و همکاران 1390).

   حوزه ای که شرکت های خودورسازی با آن رو به رو هستند، ریشه در قابلیت استمرار در طراحی و عرضه محصول جدید به بازار، سریعتر و مؤثرتر از سایر رقبا می­باشد كه علت اصلی آن را می توان در چند دسته­ی اصلی بیان كرد كه عبارتند از: عدم وجود سیستم های جمع آوری و نگهداری اطلاعات، استفاده از کالاهای کاهنده کیفیت و ارزان قیمت، حرفه ای نبودن در مطالعه­ بازار و تولید مشتری مدار، سطح پایین دانش فنی، سطح پایین نوآوری در محصولات، حرفه ای نبودن در مدیریت كسب و كار، مدیریت ضعیف منابع انسانی به ویژه تشكیل پایدار تیم های كاری متخصص. بنابراین با توجه به مباحث گفته شده، می توان این مشكلات را به طور كلی در قالب فرایند توسعه­ محصول و مدیریت كردن این شركت داراییهای دانشی ها مورد بررسی قرار داد. برای حداقل كردن نرخ شكست، صنعت خودروسازی نیاز به آگاهی بیشتر از كنترل كیفیت و استفاده از ابزارهای تخمین و برنامه ریزی و همچنین جمع آوری و نگهداری اطلاعات گذشته از پروژه های پیشین دارد از اینرو محقق در این پژوهش بدنبال بررسی وضعیت محصولات جدید از لحاظ عملكرد و موفقیت آنها در بازار و همچنین بررسی فرایندهای مدیریت دانش در موفقیت این محصولات می­باشد. و با توجه به بررسی فوق می توان این سوال را مطرح کرد که:

آیا فرایندهای مدیریت دانش بر توسعه­ محصول جدید اثر معناداری دارد؟

1-3: اهمیت و ضرورت موضوع

اغلب شرکت های پیشرو در سراسر جهان به این حقیقت کاملاً واقف هستند که مهمترین عاملی که باعث برتری آنها در بازار رقابت جهان می­گردد، داشتن قابلیت استمرار در طراحی وعرضه محصول جدید به بازار، سریعتر و مؤثرتر از سایر رقباست. امروزه بقای سازمانی در گرو گرایش به سمت محصولات جدید و به کارگیری روش هایی برای ایجاد محصولات جدید موفق است. با پیشرفت فناوری، رقابتی شدن هرچه بیشتر سازمان ها و پیدایش علوم و تجهیزات جدید تولیدی، تغییرات اساسی در نیازها و سلایق مشتریان، تولید محصولات جدید با چالشهای جدیدی روبرو شده است. همچنین به دلیل مخاطراتی که در عرضه محصولات جدید وجود دارد، شرکت ها باید پیوسته در مورد بهبود فرایند توسعه محصولات جدید تفکر کنند. متغیر بودن قوانین رقابتی در دنیای کسب و کار، فرایند ارائه محصول جدید به بازار را با اهمیت خاصی جلوه داده است. اکثر سازمانها امروزه بیش از هر زمان دیگری دریافته اند که صرفاً تکیه و اعتماد به اهرم های رقابتی سنتی مثل افزایش کیفیت، کاهش هزینه و تمایز در ارائه محصولات و خدمات کافی نیست و در عوض مفاهیمی مثل سرعت و انعطاف پذیری در رقابت نمود قابل توجهی پیدا کرده اند و گرایش به سمت محصولات و خدمات جدید به بازار، خود دلیل موجه این تغییر نگرش است (اخباری و تقوی فرد، 1386).

ایکوجیرو نانوکا کارشناس مشهور مدیریت دانش ژاپن می­گوید: در اقتصادی که تنها چیز با ثبات بی­ثباتی است یک منبع مطمئن و بادوام مزیت رقابتی، دانش است وقتی هر شب تقاضاها تغییر می­ کند، فن آوری ها توسعه می­یابد و رقبا زیاد می­شوند، شرکت­هایی موفق هستند که همواره دانش جدید ایجاد می­ کنند و آن را به طور گسترده در سراسر سازمان اشاعه می­ دهند و به سرعت آن را به صورت فن آورانه و محصولات جدید نشان می­دهد (رادینگ، 1999). ترکیب مدیریت دانش و توسعه محصول جدید در کسب و کارهایی که ماهیت آنها دانشی و فن آورانه است موضوعیت بیشتری دارد. مدیریت دانش یک نظام کارآمد برای
بهره برداری مناسب از سرمایه های فکری انسان است توسعه عملکرد محصولات جدید یک فرایند دانش محور و انسان محور است و دسترسی افراد به دانش و اطلاعات درست و صحیح در زمان موردنیاز امری حیاتی و ضروری برای موفقیت یک فرایند است فعالیت های مدیریت دانش انجام شده در یک پروژه هم برای موفقیت خود پروژه سودمند می­باشد و هم پایه و اساس خلق دانش های بعدی و یادگیری
می­­­باشد (راس و لیندوال، 2002).

 پکتینازها گروهی از آنزیم های هیدرولیتیک هستند که مواد پکتیکی را تجزیه می کنند. اگزوپلی گالاکتوروناز(exo-p) و اندوپلی گالاکتوروناز(endo-p) دو نوع از این گروه هستند. در این پژوهش ابتدا دو گونه قارچی به نامهای آسپرژیلوس نایجر و وتریکودرماریسی که قادر به تولید پکتیناز بوده جداسازی شدند. نتایج حاصل از مقایسه دو گونه نشان داد که گونه قارچی آسپرژیلوس نایجر توانایی بالاتری برای تولید پلی گالاکتورونازها در مقایسه با گونه تریکودرماریسی دارد. بهینه سازی بعضی از عوامل موثر در تولید پلی گالاکتورونازها توسط آسپرژیلوس نایجر تحت شرایط کشت سطحی ناپیوسته نشان داد که در غلظت g/L50 پکتین به عنوان تنها منبع کربن و انرژی بیشترین مقدار تولید بدست می آید. در این حالت نسبت بهینه سولفات آمونیوم به پکتین 3/0 و زمان بهینه تخمیر 4روز بود.

امکان تولید مداوم پلی گالاکتورونازها به روش تخمیر کشت سطحی نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که تولید مداوم پلی گالاکتورونازها به روش تخمیر کشت سطحی امکان پذیر است. زمانی که غلظت پکتین در خوراک g/L50 و زمان ماند 1 روز بود بالاترین فعالیت اگزوپلی گالاکتوروناز U/mL5/1در جریان خروجی بدست آمد و تحت همین شرایط فعالیت اندوپلی گالاکتوروناز حدود U/mL015/0بود. استفاده از جریان برگشتی با نسبت 8/0 باعث افزایش غلظت اگزو و اندوپلی گالاکتوروناز به ترتیب تا 8/1 و 016/0 گردید. فرایند تولید پلی گالاکتورونازها در رآکتور کشت سطحی مدلسازی شد. برای اینکار از یک معادله سینتیکی میکائیلیس- منتون استفاده شد. پارامترهای رابطه سینتیکی با بهره گرفتن از یک سری داده های تجربی بدست آمد. مدل ارائه شده، داده های تجربی دیگر را با دقت قابل قبولی پیش بینی می کند.

جایگزینی پکتین با تفاله چغندر قند نیز در روش کشت سطحی مورد بررسی قرار گرفت که تفاله

چغندر قند بدلیل نامحلول بودن و ته نشینی نتایج خیلی ضعیفی در مقایسه با پکتین داد، اما استفاده از تفاله چغندر قند در روش تخمیر حالت جامد باعث تولید پلی گالاکتورونازها در مقادیری قابل مقایسه با مقادیر تولید شده در تخمیر پکتین باروش کشت سطحی شد(U/g5/5 برای اگزو و U/g06/ 0 برای اندوپلی گالاکتوروناز). سپس تولید پلی گالاکتورونازها از تفاله چغندر قند به عنوان سوبسترا بوسیله قارچ آسپرژیلوس نایجر (A.niger) در تخمیر حالت جامد (SSF) به صورت شبه مداوم با بهره گرفتن از چکاندن قطره ای محلول معدنی پایه بر روی تفاله انجام گرفت. در این سیستم فرایند به مدت 25 روز ادامه داشت و تولید کلی پکتیناز در این سیستم بسیار بالاتر از سیستم ناپیوسته بود یعنی تولید تجمعی آنزیم دراین 25 روز U/g24/69 برای اگزوپلی گالاکتوروناز و U/g738/0 برای اندوپلی گالاکتوروناز بدست آمد که نتایج بسیار مطلوبی بود.

مقدمه

در حال حاضر جمعیت جهان بالغ بر پنج میلیارد نفر می باشد. از روش های مختلفی باید مواد غذایی مورد نیاز آنها را تامین کرد. با پیشرفت میکروب شناسی کاربردی استفاده از میکروارگانیسم ها و آنزیم های حاصل از آنها و سایر متابولیت های میکروبی، به عنوان روش هایی در تولید مواد غذایی و بهبود کیفیت و کمیت آنها، در تولید مواد غذایی راه یافته اند. بنابراین با کنترل و فرایند کردن روش های نسبی و به کار گرفتن میکروارگانیسم های شناخته شده و مناسب، می توان کیفیت و کمیت انواع مواد غذایی را بطور قابل ملاحظه ای افزایش داد. از آن جمله می توان به استفاده از آنزیم های میکروبی به مانند پکتیناز ، سلولاز ، آمیلاز و پروتئاز برای شفاف کردن آب میوه و حذف پکتین و الیاف سلولز در آن استفاده کرد. پکتیناز در سال 1930 بوسیله آزمایش های زیادی که در فرایند تولید آب میوه و شراب انجام شد، کشف گردید. در طول سال 1960 اطلاعات وسیعی از شیمی گیاهان بدست آمد که کاربرد موثر آنزیم ها را نشان می داد، که از آن جمله آنزیم پکتیناز بود .آب میوه، مایع استخراج شده از سلول های میوه های رسیده میباشد. در هر نوع میوه رسیده سه نوع قند مختلف، بنام های فروکتوز، گلوکز و ساکارز وجود دارد. همچنین در انواع میوه ها، اسیدهای آلی مختلف، از جمله اسید سیتریک، اسید مالیک و اسید تارتاریک به همراه انواع ویتامین ها و مواد معدنی وجود دارند. این ترکیبات در میوه ها به آنها خصوصیات شیرینی وترشی را می دهند. آب میوه هایی که با کیفیت پایین و رنگ تیره، در بازار عرضه می شوند، اگر چه از عمر طولانی و قیمت پایین برخوردارند، با این وجود مورد پسند مشتریان واقع نمی شوند. بنابراین تولید کنندگان آب میوه، باید به کیفیت آب میوه توجه داشته باشند. یکی از مراحل مهم در فرایند تولید آب میوه ها، بخصوص آب میوه سیب مرحله آنزیم زنی است. مرحله آنزیم زنی از اهمیت خاصی برخوردار است، چون با حذف این مرحله در فرایند، باعث تولید آب میوه کدر خواهد شد.

امروزه در اکثر نقاط دنیا، آب میوه بصورت شفاف شده تهیه و تولید می شود. آنزیم ها، در واقع، کاتالیزورهای زیستی با ماهیت پروتئینی هستند و توسط موجودات زنده حیوان، گیاه و میکروارگانیسم تولید می شوند. انجام تمامی واکنش ها در سلول زنده به آنزیم نیازمند است. نقش عمده آنزیم ها در موجودات زنده، کاتالیزور واکنش های تجزیه و ترکیب است. آنزیم ها موجب افزایش سرعت واکنش های زیستی می شوند و در معرض تغییرات فیزیکی و شیمیایی قرار می گیرند.

فعالیت کاتالیزوری آنزیم ها معلول ساختمان خاص پروتئینی آنها است و عمل کاتالیزوری آنها در جای مشخصی از آنزیم به نام جایگاه فعال یا جایگاه کاتالیزوری انجام می شود.

همان طور که اشاره شد، آنزیم ها را می توان از منابع مختلف حیوانی، گیاهی و میکروبی تهیه کرد. آنزیم های تجارتی در سه گروه زیر طبقه بندی می شوند:

1- آنزیمهای صنعتی، مانند آمیلازها، پروتئازها، گلوکز ایزومراز، لیپاز، کاتالاز، پنیسیلین آمیلاز و آنزیم های پکتیکی

2- آنزیمها آنالیتیکی، مانند گلوکز اکسیداز، گالاکتوز اکسیداز، الکل دهیدروژناز، هگزوکیناز،مورامیداز و کلسترول اکسیداز

3- آنزیم های پزشکی، مانند آسپراژیناز، پروتئاز، لیپاز و استرپتوکیناز

آنزیم ها از دیدگاه انواع واکنش هایی که توسط آنها کاتالیز می شوند، به 6 دسته تقسیم شده اند:

دسته اول، گروه اکسیدوردوکتازها: این آنزیم ها کاتالیزور واکنش های اکسایشی- کاهشی هستند و عبارتند از دهیدروژنازها، اکسیدازها و پروکسیدازها

دسته دوم، گروه ترانسفرازها: این آنزیم ها در واکنش هایی که در آنها گروه های شیمیایی انتقال می یابد، به عنوان کاتالیزور عمل می کنند. در این گروه می توان از کینازها که گروه فسفات را از ATP به جسم دیگر منتقل می سازند و ترانس امینازها که انتقال گروه آمینی را به عهده دارند، نام برد.

دسته سوم،گروه هیدرولازها: این آنزیم ها کاتالیزورهای واکنش های آبکافت هستند و عبارتند از: آنزیم های پکتیکی، لیپازها و آمیلازها.

دسته چهارم، گروه لیازها: این آنزیم ها گروه های بخصوصی را بدون انجام عمل آبکافت حذف می کنند و تشکیل پیوند دوگانه می دهند. از این گروه می توان دکربوکسیلازها و آلدولازها را ذکر کرد.

دسته پنجم، ایزومرازها: این آنزیم ها، کاتالیزور واکنش جابجایی داخلی بر روی یک ماده اولیه هستند. از این گروه می توان ایزومرهای سیس- ترانس، اپی مرازها و راسمازها را ذکر کرد.

در این واکنش ها ATP به عنوان دهنده انرژی توسط لیگازها آبکافت، وAMP و پیرو فسفات ایجاد خواهد شد.

پکتینازها (Pectinase) آنزیمهایی هستند که معمولاّ با روش میکروبی، بعنوان یک محصول برون سلولی توسط میکروارگانیسم های مولد آن تولید می شوند.

عموماانزیم پکتیناز به سه روش تخمیر غوطه ور[1] ، تخمیر حالت جامد[2] و کشت سطحی[3] تولید می گردد. تخمیر حالت جامد به علت مزایای زیادی که در مقایسه با دو روش دیگر دارد مورد توجه محققان می باشد. کشت سطحی نیز دارای مزایایی است که خود را از دو روش دیگر متمایز می سازد. مهم ترین مزایای این روش عبارتند از: کم بودن هزینه و انرژی مورد نیاز، در پایان تخمیر می توان مایع زیر توده میکروبی را کشیده و با محیط کشت جدید جایگزین نمود، به این ترتیب با حفظ قارچها از سیکل قبلی دوره متوسط تخمیر در سیکل جدید کاهش می یابد، نیاز به هوادهی داخل محیط کشت و هم زدن ندارد.

مطالعات بسیاری به تولید پکتیناز به روش تخمیر غوطه ور یا حالت جامد یا کشت سطحی با بهره گرفتن از قارچ آسپرژیلوس نایجر اختصاص داده شده است. مهمترین مزیت استفاده از قارچ آسپرژیلوس نایجر کاربرد آسان آن و قابلیت تخمیر طیف گسترده ای از مواد خام ارزان قیمت و راندمان بالای تولید می باشد.

فصل اول این پایان نامه به مبانی و کلیات نظری و پژوهش های گذشته اختصاص دارد. در فصل دوم روش های استخراج و تخلیص آنزیم آورده شده است. در فصل سوم مواد و روش های اندازه گیری به کار برده شده در این تحقیق توضیح داده شده است. در فصل چهارم نتایج ارائه و تحلیل شده است. در فصل پنجم مدلی برای تولید مداوم پلی گالاکتورونازها آورده شده و در فصل ششم نتیجه گیری نهایی و پیشنهاداتی برای ادامه پژوهش ارائه گردیده

 است.

1-1- پکتینازها

پکتینازها[4] گروه بزرگی از آنزیم ها هستند که پلی ساکاریدهای گیاهی را به مولکولهای ساده تر مثل گالاکتورونیک اسید می شکنند.این عمل موجب افزایش بازده و شفاف سازی آب میوه جات می شود. از آنجه که مواد پکتیکی گروهای مولکولی پیچیده ای هستند آنزیمهای پکتینو لیتیکی مختلفی نیاز است تا بتوانند آنها را به صورت کامل بشکنند. تولید پکتیناز 10% از کل تولید آنزیم ها را به خود اختصاص داده است.آنزیم های پکتینولیتیکی به صورت گسترده در صنایع غذایی برای تولید آبمیوه و دیگر نوشیدنیها استفاده می شوند. این بخش آنزیم پکتینولیتیکی و سوبستراهای آنها، تولید میکروبی پکتیناز و عوامل مؤثر بر آن و همچنین کاربردهای صنعتی این آنزیم ها را شرح می دهد.

1-2- سوبسترای پکتیکی

سوبستراهای پکتیکی مولکولهای گلوکوزیدی پیچیده با جرم مولکولی بالا هستند که در کشت ها پیدا میشوند. آنها در دیواره ابتدایی سلولی حضور دارند و اجزاء اصلی لامای میانی هستند، یک لایۀ چسبنده بین دیواره ها و سلولهای جوان نزدیک تشکیل می دهند.در مدت کوتاهی، آنها باعث شکل گیری ساختار و پیوستگی بافت های گیاه می شوند. سه گروه اصلی پلی ساکاریدهای پکتیکی ساخته شده اند که همگی دارای دی- گالاکتورونیک اسید هستند.

1-2-1- هوموگالاکتورونان(HG)

یک پلیمر خطی است که به وسیلۀ دی- گالاکتورونیک اسید که می تواند استیله یا متیل استری شده باشد،

تشکیل می شود. این قسمت می تواند قسمت صاف پکتین نام بگیرد. مولکول بر حسب سطح استری شدن آن دسته بندی می شود: پکتینی که حداقل 75% گروه های کربوکسیل آن متیله شده باشند؛ اسپکتینی که کمتر از 75% گروه کربوکسیل متیله دارد؛ اسید پکتیک یا پلی گالاکتورونیک اسید که گروه کربوکسیلی متیل استری شده ندارد. کلمه پکتین معمولاً برای تمام مواد پکتیکی به کار برده می شود.

1-2-2- رامنو گالاکتورونان (RGI)

RGI از تکرار دی ساکاریدرامنوز گالاکتورونیک اسید بوجود آمده است. باقیمانده های گالاکتورونی میتوانند استیله شده و هر دو گروه باقیمانده می توانند زنجیره های جانبی قند را به مثل گالاکتوز، آرابینوزو زایلوز جدا کنند.

1-2-3- رامنو گالاکتورونان (RGΠ)

بر خلاف اسم آن RGΠیک زنجیرۀ هوموگالاکتورونان است. که دارای زنجیره های جانبی پیچیده که به باقیمانده های گالاکتورونیک متصل هستند، می باشد.

ویکن و همکاران یک ساختار برای پکتین پیشنهاد دادند که در این مدل HG و RGII زنجیره های جانبی طویل برای RGI می باشند. شکل(1-1) هر دو زنجیرۀ RG منطقه کرکی مولکول نامیده می شوند. در میوجات نارس، پکتین به صورت ماده پکتیکی نامحلول در آب یعنی پرتوپکتین یافت می شود. پکتین با فیبرهای سلولز پیوند برقرار می کند و به صورت صلب روی دیوارۀ سلول در می آید. در هنگام رسیدن میوه ساختار پکتین را با شکاندن زنجیرۀ اصلی یا زنجیره های فرعی دگرگون می کنند که نتیجۀ آن ایجاد مولکولهای قابل حل بیشتر می باشد. مواد پکتیکی تمایل به تشکیل ساختار ژل مانند دارند این تمایل هنگامی روی می دهد که بخش های HG تشکیل یک شبکه کریستالی سه بعدی داده باشند که آب و مواد محلول در فواصل شبکه جایگزین شوند. فاکتورهای متعددی مانند دما، نوع پکتین، درجۀ استری شدن، درجه استالی شدن، pH، قند و دیگر حل شونده ها و خصوصاً تداخل بین یونهای کلسیم و گروه های کربوکسیل استری نشده پکتین خصوصیات ژلی پکتین را تعیین می کنند. در پکتین با درجه استری شدن بالا، مناطق اتصال بوسیلۀ اتصال جانبی HG توسط پیوند هیدروژنی و نیروهای هایدروفوبیک بین گروه های متوکسی که هر دو توسط غلظت بالای قند و pH پایین تقویت می شوند تشکیل می شوند.

1-3- آنزیم های پکتینولیتیکی

پکتینازها گروهی از آنزیم ها هستند که شکستن مواد پکتیکی را هنگام واکنش های شکستن پلیمرآنها (هیدرولیز) یا دی استری شدن کاتالیز می کنند.

شکل 1-1 : ساختار پایه ای پکتین شمای کلی ساختار معمولی (A) و ساختار جایگزین پیشنهادی(B)

شناخته شده ترین آنزیم های پکتینولیتیکی آنزیم های شکنندۀ هوموگالاکتورونان هستند. شکل(1-3) شکل عمل آنزیم پکتیناز را نشان می دهد.

1-3-1- پرتو پکتینازها

پرتو پکتینازها پکتین نامحلول را به صورت پلیمر قابل حل در می آورند آنها به دو دسته تقسیم میشوند: یکی آنهایی که با منطقۀ پلی گالاکتورونیک اسید از پرتو پکتین واکنش می دهند که نوع A نامیده می شود و دیگری آنهایی که با زنجیرۀ پلی ساکارید که زنجیرۀ پلی گالاکتورونیک اسید را به دیوارۀ سلول متصل می کند، واکنش می دهنداین گروه نوع B نامیده می شوند.

1-3-2- پکتین متیل استراز(PME)

پکتین متیل استراز ، دی استری شدن گروه متوکسی پکتین را که اسید پکتیک و متانول تولید می کند، کاتالیز می کند. این آنزیم به صورت گزینشی روی گروه متیل استری واحد گالاکتورنات تا یک گروه غیر استری واحد گالاکتورونات عمل می کند.این آنزیم قبل از پلی گالاکتوروناز و پکتات لیاز عمل می کند و نیاز به سوبسترای غیر استری دارد . این آنزیم در گروه کربوهیدارات استراز طبقه بندی می شود.

1-3-3- پکتین استیل استراز

پکتین استیل استراز، استیل استر پکتین که تولید کتیک اسید و استات می کند را هیدرولیز می کند. این آنزیم در گروه خانوادۀ 12و 13 کربوهیدرات استراز طبقه بندی م