۲-۲-۵- حق کودک در احترام به حریم خصوصی او

مطابق ماده (۱۶) کنوانسیون حقوق کودک:

«۱- در امور خصوصی یا خانوادگی یا مکاتبات هیچ کودکی نمی‌توان به دلخواه و غیرقانونی دخالت کرده یا هتک حرمت نمود.

۲- کودک در برابر اینگونه دخالت‌ها یا هتک حرمت‌ها، در حمایت قانون قرار دارد.»

حق حریم خصوصی حقی است که در ماده (۱۲) اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز به آن تصریح شده است. از مفهوم مخالف بند اول ماده (۱۶) چنین بر می‌آید که دخالت در حریم خصوصی کودکان می‌تواند به مجوز قانون صورت گیرد. از طرفی می‌توان قائل بر این شد که دسترسی به حریم خصوصی کودک گاهی با حقوق دیگر او مانند رعایت مصالح علیه و نیز حق والدین در تربیت فرزندان ملازمه دارد.^[۲۸]

۲-۲-۶- حق دسترسی کودک به اطلاعات مناسب

این حق از جهت ارتباط با موضوع این پژوهش بسیار مهم است. مطابق ماده (۱۷) کنوانسیون حقوق کودک: «کشورهای طرف کنوانسیون به عملکرد مهم رسانه های گروهی واقف هستند و دسترسی کودک را به اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون ملی و بین‌المللی، مخصوصاً چیزهایی تضمین می‌کنند که مربوط به اعتلای رفاه اجتماعی یا معنوی یا اخلاقی و بهداشت جسمی و روحی وی می‌شود. در این راستا، کشورها اقدامات زیر را انجام خواهند داد:

الف- تشویق رسانه های گروهی به انتشار مطالب و اطلاعاتی که برای کودک استفاده های اجتماعی و فرهنگی دارد …

ب- تشویق همکاری‌های بین‌المللی در جهت تولید و مبادله و انتشار اینگونه اطلاعات و مطالب از منابع گوناگون فرهنگی و ملی و بین‌المللی

ج- تشویق تولید و انتشار کتاب‌های کودکان

د- تشویق رسانه های گروهی برای توجه خاص به احتیاجات مربوط به آموزش زبانی کودکانی که به گروه‌های اقلیت تعلق دارند…

هـ ـ تشویق توسعه خط‌مشی‌های مناسب در جهت حمایت از کودک در برابر اطلاعات و مطالبی که به سعادت وی آسیب می‌رساند…»

چنان‌که ملاحظه می‌شود، بحث تربیت کودک و ارتباط این امر با اطلاعاتی که در دسترس کودکان قرار دارد، برای تصویب‌کنندگان کنوانسیون حقوق کودک ذغدغه‌ای جدی بوده است. این همان چیزی است که بیشتر از سایر موارد مورد بحث ماست؛ یعنی حمایت از کودکان در برابر حقوق ناشی از آثار مذکور در ماده فوق: آثار دیداری، شنیداری، رسانه‌ای و مکتوب.

۲-۲-۷- حق کودک بر سلامتی

این حق در ماده (۲۴) کنوانسیون حقوق کودک مورد تأکید واقع شده است. طبق بند (۱) این ماده: «کشورهای طرف کنوانسیون حق کودک را در برخورداری از بهترین بهداشت و تسهیلات لازم برای درمان بیماری و توانبخشی به رسمیت می‌شناسند. آنان برای تضمین این تلاش خواهند کرد هیچ کودکی از رسیدن ‌به این حق و دسترسی به خدمات بهداشتی محروم نشود.»

همین‌طور شق (ب) بند (۲) این ماده بر تضمین فراهم کردن مشورت‌های پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی لازم درباره تمام کودکان با تأکید بر گسترش مراقبت‌های بهداشتی اولیه تأکید دارد.

این حق از جنبه سلامت روانی با فصل دوم و از جهت سلامت جسمی با فصل سوم این پژوهش مرتبط است.

در پایان لازم به توضیح است که حقوق کودک به نحوی که در فوق بیان شد، در دیدگاه کلان در کشور ما مورد توجه بوده است. قانونگذاری ما متأثر از مبانی دین اسلام است و همان طور که گفته شد، دین مبین اسلام توجه فوق‌العاده ویژه‌ای به مقوله تربیت و رشد کودکان مبذول داشته است. اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز می‌فرماید: «دولت‏ موظف‏ است‏ وسایل‏ آموزش‏ و پرورش‏ رایگان‏ را برای‏ همه‏ ملت‏ تا پایان‏ دوره‏ متوسطه‏ فراهم‏ سازد و وسایل‏ تحصیلات‏ عالی‏ را تا سر حد خودکفایی‏ کشور به‏ طور رایگان‏ گسترش‏ دهد.»

در همین راستا و در ادامه تنظیم و تصویب اسناد راهبردی برای رشد و توسعه کشور در جنبه‌های مختلف، سندی به نام «سند ملی حقوق کودک» نیز در حال تدوین است که طبق آخرین اخبار و تماس بار مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری در تاریخ ۱۰/۹/۱۳۹۳، عنوان شد که مرجع در حال جمع‌ آوری نظرات و دیدگاه‌های ‌دستگاه‌ه‌های مختلف برای جمع‌بندی نهایی سند است. به هر حال در پیش‌نویس این سند دیده می‌شود که راهبرد آینده کشور مبتنی بر حمایت فوق‌العاده از سلامت و بهداشت روانی و تربیتی کودک خواهد بود. در این سند، یازده راهبرد به عنوان راهبردها و اهداف اختصاصی حقوق کودک ذکر شده‌اند که عبارتند از:

الف) ارتقاء وضعیت حقوق بنیادین کودکان؛ در این بند عواملی نظیر رفع موارد تبعیض ناروا علیه کودک، تأمین غبطه و حداکثر منافع عالیه کودکان، تضمین حق حیات، بقاء و رشد کودک، تضمین حق آزادی عقیده، وجدان، مذهب و بیان و تضمین حق دسترسی کودکان به اطلاعات مناسب مورد تأکید واقع شده‌اند.

ب) ارتباط روابط خانوادگی و مراقبت‌های جایگزین؛ مفاد این بند ارتباطی با موضوع بحث حاضر ندارد.

پ) گسترش بهداشت و رفاه اولیه کودکان؛ در این بند به عواملی نظیر بهبود وضعیت سلامت کودکان، ارتقاء حمایت از کودکان در معرض خطر و پرخطر، ارتقاء استانداردهای بهداشتی، رفاهی و توانبخشی و ارتقاء استانداردهای رشد جسمی، روانی، اخلاقی و اجتماعی کودکان اشاره شده است.

ت) گسترش فرهنگ دوست‌دار کودک؛ سه هدف ارتقاء آگاهی جامعه از حقوق کودک، کاهش آداب و رسوم و رویه‌های مضر و تقویت آداب و رسوم و رویه‌های دوست‌دار کودک در این بند مورد تأکید واقع شده‌اند.

ث) تقویت فعالیت‌های آموزشی، پرورشی، ورزشی، فرهنگی و تفریحی ویژه کودکان؛ برخی از رئوس مذکور در این بند عبارتند از: توسعه فرصت‌های برابر آموزشی، پرورشی، ورزشی، فرهنگی و تفریحی، ارتقاء توانمندی روحی و روانی کودکان و تقویت دین‌داری و زندگی اخلاقی.

ج) گسترش مراقبت‌های ویژه؛ اصلی‌ترین مطلب مورد اشاره در این بند که با بحث ما مرتبط است، ایجاد محیط ایمن اطلاعاتی برای کودکان می‌باشد.

چ) بهبود ساختار و نظام مدیریت؛ مفاد این بند ارتباطی با موضوع بحث حاضر ندارد.

ح) توسعه قوانین و مقررات؛ در این بند به اصلاح و روزآمدسازی قوانین و مقررات مربوط به کودکان تأکید شده است که البته از مهم‌ترین اهداف پژوهش ما نیز می‌باشد.

خ) توسعه علمی و پژوهشی؛ در این بند بر ارتقاء نظام پژوهشی مرتبط با حقوق کودکان تأکید شده است.

د) توسعه و توانمندسازی منابع انسانی؛ مفاد این بند ارتباطی با موضوع بحث حاضر ندارد.

ذ) توسعه همکاری‌های بین‌المللی؛ گسترش همکاری‌ها با کشورهای خارجی در نهادهای بین‌المللی در زمینه حقوق کودک می‌تواند منجر به تقویت حمایت از حمایت آن ها شود.

فصل سوم

تعارض حقوق کودک با حقوق مالکیت ادبی و هنری