پایان نامه ارشد رشته جغرافیای سیاسی : تحلیل ژئوپلیتیک جایگاه جمهوری آذربایجان

فهرست مطالب عنوان

صفحه چكیده

1 مقدمه

2 فصل اول: کلیات تحقیق

4 1-1- بیان مسئله

5 1-2 – سوال تحقیق

6 1-3- فرضیه‌ها

6 1-4- اهداف تحقیق

7 1-5- دلایل انتخاب موضوع تحقیق

7 1-6- روش تحقیق و مراحل انجام آن

7 1-7- ضرورت های انجام تحقیق

7 1-8- سوابق ادبیات تحقیق

9 1-9- محدوده مورد مطالعه

12 1-10- سازمان دهی تحقیق

12 1-11- تعریف مفاهیم و اصطلاحات

12 1-11-1- جغرافیای سیاسی

12 1-11-2- ژئوپلیتیک

13 1-11-3- منطقه گرایی

13 1-11-4- استراتژی

13 1-11-5- ایران

14 1-11-6- جمهوری آذربایجان

14 فصل دوم – مبانی نظری

19 2-1- منطقه گرایی

20 2-2- استراتژی ژئوپلیتیکی

22 2-3- مفهوم ژئوپلیتیك

23 2-3-1- تبار شناسی مفهوم ژئوپلیتیك

23 2-3-2- رویكرد ژئوپلیتیک از بدو تولد تا كنون

24 2-4- عوامل مؤثر در ژئوپولیتیک

27 2-4-1- عوامل ثابت

27 2-4-2- عوامل متغیّر

30 2-5- نظریه‏های ژئوپولیتیک

32 2

2-5-1- ژئوپولیتیک؛ اهمیت سیاسی فضای جغرافیایی

فصل سوم – ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان و بررسی مشترکات دو کشور ایران و آذربایجان

37 3-1-بررسی عوامل ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان

38 3-1-1-موقعیت جغرافیایی

38 3-2- جغرافیای سیاسی جمهوری آذربایجان

42 3-3- جمعیت

43 3-4- مذهب در جمهوری آذربایجان

44 3-5- فرهنگ وآموزش در جمهوری آذربایجان

50 3-6- تاریخ کشور جمهوری آذربایجان

50 3-7- اشتراکات تاریخی و فرهنگی ایران و آذربایجان

54 3-8-همجواری و تأثیر عوامل ژئوپلیتیک

56 3-9- مواضع ژئوپلیتیکی ایران و آذربایجان در مورد رژیم حقوقی دریای خزر

57 3-10- منافع مشترک در دریای خزر

59 3-11- آذربایجان به عنوان همسایهای با اهمیت

60 3-12- روابط جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان

61 3-13- فرصتها و تهدیدات در روابط ایران و جمهوری آذربایجان

61 3-14 سمتگیری ژئوپلیتیک دو كشور ایران و آذربایجان

62 3-15- افزایش سطح واقع گرایی در هیئت حاکمه دو كشور

64 3-16- وجود پتانسیل مناسب برای همکاری اقتصادی

66 3-17- مهمترین واقعیتهای جغرافیایی و ژئوپلیتیک موثر در روابط دو كشور ایران وآذربایجان

68 3-17-1-عامل همسایگی

68 3-18- بررسی عوامل ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان

71 3-18-1- سوابق تاریخی

71 3-18-2- مشکلات استراتژیک

72 فصل چهارم – بررسی استراتژی های قدرتهای فرا منطقهای در جمهوری آذربایجان

75 4-1- قدرتهای منطقهای و فرا منطقهای

76 4-2- روابط با قدرتهای منطقهای و فرا منطقهای

77 4-2-1- روابط با ایران

77 4-2-2- روابط با آمریکا

79 4-2-3- روابط با روسیه

81 4-2-4- روابط با رژیم صهیونیستی

81 4-2-5- روابط با ترکیه

84 4-3- سیاست (داخلی و خارجی) جمهوری آذربایجان

87 فصل پنجم – آزمون فرضیات ونتیجه گیری

90 5-1- مقدمه

91 5-2- ارزیابی فرضیه ها

91 5-3- نتیجه گیری

93 5-4- پیشنهادات

96 منابع و ماخذ

97 چکیده انگلیسی

103

چكیده

در تحقیق حاضر نگارنده سعی بر آن دارد تا با استناد به اسناد و واقعیتهای موجود در روابط دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان به یک جمع بندی در روابط دو کشور برسد. بدین منظور سوالی با این عنوان که «از دیدگاه ژئوپلیتیك، جمهوری آذربایجان در استراتژی منطقهگرایی جمهوری اسلامی ایران از چه جایگاهی برخوردار است؟» مطرح گردید.

بر اساس سوال مطرح شده فوق فرضیاتی با عناوین زیر مطرح است:

1- تحولات ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان می تواند بر استراتژی منطقهگرایی جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار باشد.

2- مشترکات دو کشور بر روند تحقق استراتژی منطقهای جمهوری اسلامی ایران تأثیر گذار خواهد بود.

3- استراتژی قدرتهای فرامنطقهای در جمهوری آذربایجان از موانع اساسی تحقق قدرت منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران میباشد.

نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد كه شناخت جامع موقعیت ژئوپلیتیكی جمهوری آذربایجان از سوی ایران موجب تبیین اهداف و تحقق استراتژی های منطقهای این كشور خواهد شد. هر چند در بین دو کشور اختلافات زیادی نیز وجود دارد. جمهوری آذربایجان از دو همسایه غربی (ارمنستان) و همسایه شمالی (روسیه) احساس تهدید می کند و از آنجایی که آذربایجان بیش از 90 درصد از جمعیت شیعه دارد مسئولین این کشور از نفوذ مذهبی ایران بر مردم کشورشان می ترسند؛ لذا از جانب ایران نیز امنیت را احساس نمی کنند. از طرف دیگر ایران با دو کشور ارمنستان و روسیه دارای روابط حسنه است که این عامل و شیعه هراسی آذربایجان باعث ایجاد شکاف عمیق در روابط دو کشور بوده و آذربایجان را بر آن داشته تا با کشورهای فرا منطقه ای همکاریهای مشترک داشته باشند. از جمله رژیم صهیونیستی و آمریکا از دشمنان ایران محسوب می شوند و این عامل شکاف بین روابط این دو کشور را دو چندان نموده است.

واژگان كلیدی: ژئوپلیتیك، استراتژی، جمهوری آذربایجان، ایران، منطقه گرایی.

مقدمه

در سیاست جغرافیایی یا ژئوپلیتیک که از نظر لغوی به معنای سیاست زمین است، نقش عوامل محیط جغرافیایی در سیاست ملل بررسی می شود. بدون تردید یکی از متغیرهای موثر در شکل گیری خطمشی سیاست خارجی، مباحث استراتژیک و سیاست دفاعی هر کشور، محیط منطقهای و ابعاد مختلف آن
میباشد. اگر چه امروزه منافع ملی کشورها مهمترین معیار برای تصمیم گیری سیاسی است، اما نباید فراموش کرد که منافع ملی واقع بینانه در ارتباط با ظرفیت اقدام دولتها تعریف می شود و اغراق نیست اگر گفته شود جوهر ژئوپلیتیک را قدرت و توان ملی تشکیل میدهد. به این معنا که موضوع ژئوپلیتیک رابطه میان عوامل جغرافیایی ثابت و متغیر با سیاست دولتها در پرتو قدرت بالقوه و بالفعل است. کشورها سعی می کنند از طریق تحلیل ظرفیت قدرت و بررسی عوامل ژئوپلیتیکی زمینه دستیابی به قدرت بیشتر را به منظور پشتیبانی لازم از منافع خود فراهم آورند.

در میان دولتهای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری آذربایجان در منطقه قفقاز جنوبی از اهمیت ویژهای برخوردار است. این کشور با دارا بودن بیش از 700 کیلومتر مرز مشترک با جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اینکه دارای خصوصیات جغرافیایی، ژئوپلیتیکی، تاریخی و فرهنگی خاص خود میباشد، دارای منابع قابل توجه نفت و گاز و دومین کشور شیعه در جهان بعد از ایران دارای اهمیت در همسایگی شمال ایران محسوب می شود. بنابراین لازم است جمهوری اسلامی ایران در استراتژی منطقه گرایی خود نسبت به عوامل اساسی و ژئوپلیتیکی موجود میان دو کشور شناخت کافی و دقیقی کسب نماید و در اتخاذ تصمیم گیریهای استراتژیکی و سیاست خارجی خود با جمهوری آذربایجان توجه قابل ملاحظهای به آنها داشته باشد.

1-1- بیان مسأله

کشور جمهوری آذربایجان با داشتن اشتراکات قومی، فرهنگی و مذهبی به عنوان یکی از همسایگان شمالی ایران محسوب می‌گرددکه حدود700 کیلومتر مرز مشترک بایکدیگردارند. هردوکشوردارای ارزشهای مشترک متقابل وبعضی ازعناصرفرهنگی مشترک هستند. آذربایجان بعد ازایران دومین کشور شیعی جهان از لحاظ جمعیت است.عضویت دوکشور در سازمانهای منطقهای همچون سازمان کنفرانس اسلامی وسازمان اکو از شاخص های مهمی است که دوکشور را به نحوی به هم وابسته و پیوسته کرده است.

اما باوجود واقعیتهای جغرافیایی و ژئوپلیتیک مثبت و پیوند دهنده، قرار گرفتن این کشور در منطقه قفقاز و مجاورت با کشورهای دارای قدرت و اثرگذار مانند روسیه و ترکیه و نیز تاثیر پذیری این کشور از استراتژی های قدرت‌های فرامنطقه‌ای از جمله اتحادیه اروپا، رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا به عنوان قدرت جهانی باعث پیدایش رویکردها وسیاستهای خصمانه ازسوی کشورآذربایجان درمقابل جمهوری اسلامی ایران شده است. گسترش پیوندهای این کشور با غرب وتمایل شدید آنان برای درگیرساختن بیشتر منافع ایالات متحده وحضور نظامی این کشور و نیز ناتودر منطقه ومهمتر از آن تقویت هیجانات واحساسات ناسیونالیستی وضد ایرانی دراین جمهوری اختلاف برسرتعیین رژیم حقوقی دریای خزر- طرح موضوع آذربایجان واحد باشعارآذربایجانیهای جهان، ترس از اسلام شیعه و نفوذ اندیشه های انقلابی به داخل کشورشان و نیز روابط ایران و ارمنستان ازدیدگاه جمهوری آذربایجان از دیگرسوو روابط جمهوری آذربایجان با ایالات متحده امریکا ورژیم صهیونیستی وفعالیت گسترده این کشور در لائیک نمودن مردم و نیزتلاش برای ایجاد اختلافات وگرایشات قومی و فرهنگی در داخل مرزها ازدیدگاه ج.ا.ایران باعث گردیده غالبا روابط دوکشورسرد و بر مبنای بی اعتمادی باشد.

عدم تبیین استراتژی های کارآمد و همه جانبه نگر از سوی ج.ا.ایران عملا راه را برای اجرائی نمودن اهداف دیگرکشورها هموارنموده و این کشورها (قدرتهای منطقهای وجهانی) با بهره گرفتن ازحداکثر زمان ممکن فرصتها وبهرهبرداریهای لازم راخواهند نمود و این امر را میتوان به عنوان اصلیترین عامل در روابط کنونی فی مابین تلقی کرد.

به هرحال وضعیت ژئوپلیتیک این کشور برای تبیین استراتژی‌های جمهوری اسلامی ایران دارای اهمیتی بسیار زیاد است.به عبارتی دیگر استراتژی ژئوپلیتیک، راهبرد و خط مشی اتخاذ شده از سوی یک دولت یا سازمان و ائتلاف بین المللی بر علیه رقبای خود برای رسیدن به اهداف و منافع ملی با بهره گرفتن از عوامل جغرافیایی است(حافظنیا، 1379: 122).در این تحقیق سعی شده است علاوه برآشکارنمودن فرصت‌ها و چالش‌های مابین جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران با یک بررسی جامع نگرانه در جهت وضعیت و شرایط ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان به عنوان همسایه شمالی ایران از یک سو و نیز جایگاه منطقه‌ای و جهانی ژئوپلیتیک این کشور در نگرش و تدوین استراتژی‌های منطقه‌ای و جهانی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گیرد.

با توجه به اهمیت جمهوری آذربایجان در جهت ترسیم استراتژی‌های قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایران به عنوان متغیر مستقل، جمهوری آذربایجان به عنوان متغیر وابسته و روسیه، اتحادیه اروپا، رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا به عنوان متغیر میانجی بررسی خواهد شد.

1-2 – سوال تحقیق

از دیدگاه ژئوپلیتیک، جمهوری آذربایجان در استراتژی منطقه گرایی ج. ا. ایران از چه جایگاهی برخوردار است؟

1-3- فرضیه‌ها

به نظر میرسد تحولات ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان می تواند بر استراتژی منطقهگرایی جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار باشد.
به نظر میرسد مشترکات دو کشور بر روند تحقق استراتژی منطقهای جمهوری اسلامی ایران تأثیر گذار خواهد بود.
به نظر میرسد استراتژی قدرتهای فرامنطقهای در جمهوری آذربایجان از موانع اساسی تحقق قدرت منطقهگرایی جمهوری اسلامی ایران میباشد.

1-4- اهداف تحقیق

1- تبیین جایگاه ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان در استراتژی منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران

2- تحلیل تاثیر قدرتهای فرامنطقهای بر ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان

3- تحلیل علائق ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان

4- تحلیل موانع تحقق استراتژی قدرت منطقه گرایی جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان

5- تحلیل مولفه های اثر گذار بر روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان

دلایل انتخاب موضوع تحقیق

1-قرار گرفتن ایران بین دو منطقه مهم انرژی جهان (کاسپین و خلیج فارس) و شرایط ویژه ای که به ایران داده است.

2- حضور قدرت های فرا منطقه ای به ویژه ایالات متحده امریکا و هم پیمانانش جهت تسلط در منطقه قفقاز و جمهوری آذربایجان

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب