1-4- اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………….. 5
1-5- سؤال‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………….. 5
1-6- فرضیه‌های پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 6
1-7- روش انجام پژوهش………………………………………………………………………………………………….. 6
1-7-1- نوع روش پژوهش………………………………………………………………………………………………… 6
1-7-2- روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………… 6
1-7-3- جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………… 6
1-7-4- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………………… 7
1-9- استفاده­کنندگان از نتایج پژوهش…………………………………………………………………………… 7
1-10- ساختار پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 8
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش………………………………………….. 39-9
2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 10
2-2- مبانی نظری…………………………………………………………………………………………………………… 12
2-2-1- نظریه ارزیابی: اساس اقتصادی ارزیابی عملکرد………………………………………………. 12
2-2-2- ارزیابی عملکرد و معیار ارزیابی عملکرد………………………………………………………….. 14
2-2-3- مالکیت و تضاد منافع……………………………………………………………………………………….. 15
2-2-4- محدودیت­های اساسی پژوهشهای پیشین در رابطه با ارزشیابی…………………… 15
2-2-5- پیش بینی ارزش شرکت با بهره گرفتن از متغیرهای حسابداری ………………………. 16
2-2-6- مدیریت مبتنی بر ارزش…………………………………………………………………………………… 17
2-2-7- تصمیم ­گیری چند شاخصه (MADM)……………………………………………………….. 18
2-2-8- شاخص ­های ارزیابی عملکرد…………………………………………………………………………….. 19
عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………….  صفحه
2-2-8-1- معیارهای سنتی حسابداری……………………………………………………… 19
2-2-8-1-1 بازده دارایی­ ها………………………………………………………………. 19
2-2-8-1-2- بازده حقوق صاحبان سهام………………………………………. 20
2-2-8-1-3- نسبت P/E……………………………………………………………….. 20
2-2-8-1-4- سود هر سهم…………………………………………………………….. 21
الف) نقاط قوت سود حسابداری……………………………………………………………………. 22
ب) نقاط ضعف سود حسابداری……………………………………………………………………. 22
2-2-8-2- معیارهای مبتنی بر ارزش…………………………………………………………. 22
2-2-8-2-1- ارزش افزوده اقتصادی (EVA)……………………………….. 23
انتقادات وارد بر EVA ……………………………………………………………………… 24
انتقاد ساختاری و مفهومی (پائولو استانلیف)……………………………………… 24
انتقاد محاسباتی (روبن اسکالونا)…………………………………………………………. 25
2-2-8-2-2- ارزش افزوده بازار (MVA)………………………………………………… 26
2-2-8-2-3- ارزش افزوده نقدی (CVA)……………………………………………….. 27
2-2-9- منطق فازی……………………………………………………………………………………………………….. 31
2-3- پیشینه پژوهش……………………………………………………………………………………………………… 34
2-3-1- پژوهشهای خارجی………………………………………………………………………….. 35
2-3-2 پژوهشهای داخلی………………………………………………………………………………. 37
2-4- خلاصه فصل………………………………………………………………………………………………………….. 39
فصل سوم: روش­شناسی پژوهش…………………………………………………….. 62-41
3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 42
3-2- فرضیه‌های پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 43
3-3- متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………. 44
3-3-1- معیارهای مالی سنتی حسابداری……………………………………………………………………. 44
3-3-2- معیارهای مالی مبتنی بر ارزش……………………………………………………………………….. 44
3-4- روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………….. 45
3-4-1- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………… 46
3-4-2- پرسش­نامه وزن­دهی به معیارهای ارزیابی عملکرد…………………………………………. 46
3-4-3- روش تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه‏ها…………………………………………………………. 48
3-4- 3-1 تصمیم ­گیری چند شاخصه (MADM)………………………………….. 48
3-5- تاپسیس…………………………………………………………………………………………………………………. 49
عنوان ………………………………………………………………………………………………………….. …………….. صفحه
3-6- روش ویکور…………………………………………………………………………………………………………….. 50
3-7- تکنیک فازی………………………………………………………………………………………………………….. 56
3-8- روش آنالیز توسعه CHANG…………………………………………………………………………… 58
3-9- الگوریتم فرایند FAHP به روش آنالیز توسعه CHANG …………………………. 60
3-10- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………….. 62
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش…………………………………. 95-63
4-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 64
4-2- معیارهای مالی پژوهش…………………………………………………………………………………………. 64
4-3- جامعه آماری………………………………………………………………………………………………………….. 64
4-4- فرضیه ­های پژوهش………………………………………………………………………………………………… 65
4-5- طرح کلی مدل پژوهش…………………………………………………………………………………………. 66
4-5-1-  مشخص کردن وزن معیارها با بهره گرفتن از FAHP…………………….. 67
4-5-1- 1-  فرایند تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………… 67
4-5-1- 2- فرایند تحلیل سلسله مراتبی گروهی………………………………….. 67
4-5-1- 3- FAHP………………………………………………………………………………… 68
4-5-2- روش آنالیز توسعه CHANG……………………………………………………… 68
4-5-3- الگوریتم فرایند FAHP به روش آنالیز توسعه CHANG…….. 70
4-5-4- تاپسیس………………………………………………………………………………………….. 71
4-6- روش ویکور………………………………………………………………………………………….. 72
4-7- یافته­ های پژوهش………………………………………………………………………………… 73
4-8- ماتریس مقایسات زوجی…………………………………………………………………….. 74
4-9- نتایج رتبه ­بندی با بهره گرفتن از تاپسیس………………………………………………. 89
4-9-1-  صنعت دارویی…………………………………………………………………………. 89

4-9-2-  صنعت فلزات اساسی……………………………………………………………… 89

4-9-3-  صنعت گروه خودرو و ساخت قطعات…………………………………… 89
4-10- نتایج رتبه ­بندی با بهره گرفتن از ویکور………………………………………………… 89
4-10-1-  صنعت دارویی……………………………………………………………………….. 89
4-10-2-  صنعت فلزات اساسی…………………………………………………………….. 90
4-10-3-  صنعت گروه خودرو و ساخت قطعات………………………………….. 90
4-11- بررسی فرضیه دوم…………………………………………………………………………… 90
4-12- آزمون دو جمله­ای……………………………………………………………………………. 91
عنوان…………………………………………………………………………………………………………………………… صفحه
4-12-1-  آزمون آماری در سطح 5…………………………………………………………… 91
4-12-2-  آزمون آماری در سطح 10………………………………………………………… 92
4-13 رتبه ­بندی نهایی………………………………………………………………………………….. 93
4-14- خلاصه فصل…………………………………………………………………………………….. 94
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادهات پژوهش……………………………… 108-96
5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. 97
5-2- ی بر نتایج به دست آمده از پژوهش……………………………………………………………. 98
5-2-1- نرخ ناسازگاری پرسشنامه ­ها……………………………………………………………. 99
5-2-2- بحث و نتیجه ­گیری حاصل از فرضیه اول……………………………………… 99
5-2-3- بحث و نتیجه ­گیری حاصل از فرضیه دوم………………………………….. 100
5-3- مدل FAHP- تاپسیس……………………………………………………………………………………. 102
5-4- مدل FAHP- ویکور………………………………………………………………………………………… 102
5-5- تحلیل نتایج آزمون دوجمله­ای………………………………………………………………………….. 103
5-6- پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………………………………… 104
5-6-1- پیشنهادهای حاصل از یافته­ های پژوهش…………………………………….. 104
5-6-2- پیشنهاد برای پژوهشهای آینده……………………………………………………. 106
5-7- محدودیت‌های پژوهش……………………………………………………………………………………….. 106
5-8- خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………….. 108
منابع و مآخذ………………………………………………………………………….. …116-109
الف- منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………. 109
ب- منابع انگلیسی………………………………………………………………………………………………………… 112
 
 
 


 
فهرست جدول­ها
 
 
عنوان …………………………………………………………………………………………………………………………..  صفحه
جدول 3-1 جدول ماتریس تصمیم………………………………………………………………………………… 52
جدول 3-2.جدول نرمال شده ماتریس تصمیم……………………………………………………………… 53
جدول 3-3. جدول نهایی نرمال شده ماتریس تصمیم…………………………………………………. 53
جدول 3-4. وزن­دار کردن ماتریس نرمال………………………………………………………………………. 54
جدول 3-5. محاسبه بالاترین و پایینترین ارزش نرمال ماتریس تصمیم…………………….. 55
جدول 3-6 تعیین شاخص مطلوبیت (S) و شاخص نارضایتی ®……………………………. 55
جدول 3-7 محاسبه مقدار Q و رتبه ­بندی نهایی………………………………………………………….. 56
جدول 3-8. متغیرهای زبانی و اعداد فازی مثلثی مربوط …………………………………………… 61
جدول 4-1. متغیرهای زبانی و اعداد فازی مثلثی مربوط…………………………………………….. 73
جدول 4-2. ماتریس مقایسات زوجی شاخص ­های سنتی…………………………………………….. 75
جدول 4-3. ماتریس مقایسات زوجی شاخص ­های مبتنی بر ارزش…………………………….. 75
جدول 4-4. ماتریس مقایسات زوجی شاخص ­های سنتی و مبتنی بر ارزش……………… 75
جدول 4-5. ارزش کل AFP برای شرکت­های دارویی……………………………………………….. 77
جدول 4-6. محاسبه کل شاخص اصلی VFP برای شرکت­های دارویی……………………. 78
جدول 4-7. محاسبه کل شاخص اصلی AFP برای شرکت­های گروه فلزات اساسی. 79
جدول 4-8. محاسبه کل شاخص اصلی VFP برای شرکت­های گروه فلزات اساسی. 80
جدول 4-9. محاسبه کل شاخص اصلی AFP برای شرکت­های گروه خودرو و قطعات خودرو      81
جدول 4-10. محاسبه کل شاخص اصلی VFP برای شرکت­های گروه خودرو و قطعات خودرو    82
جدول 4-11. رتبه ­بندی شرکت­های گروه دارویی با بهره گرفتن از تاپسیس ………………….. 83
جدول 4-12. رتبه ­بندی شرکت­های گروه فلزات اساسی با بهره گرفتن از تاپسیس………… 84
جدول 4-13. رتبه ­بندی شرکت­های خودرو و قطعات خودرو با بهره گرفتن از تاپسیس .. 85
جدول 4-14. رتبه ­بندی شرکت­های گروه دارویی با بهره گرفتن از ویکور………………………… 86
جدول 4-15. رتبه ­بندی شرکت­های گروه فلزات اساسی با بهره گرفتن از ویکور…………….. 87
جدول 4-16. رتبه ­بندی شرکت­های خودرو و قطعات خودرو با بهره گرفتن از ویکور……… 88
جدول 4-17. نتایج آزمون دو جمله­ای در سطح اختلاف رتبه­ای 5…………………………… 92
جدول 4-18. نتایج آزمون دو جمله­ای در سطح اختلاف رتبه­ای 10………………………… 93
عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………  صفحه
جدول 4-19. رتبه ­بندی نهایی……………………………………………………………………………………….. 94
 
چکیده:
در دنیای رقابتی امروز ایجاد یک سیستم مناسب ارزیابی عملکرد شرکت­ها امری ضروری است. هدف این پژوهش ارزیابی عملکرد مالی شرکت­های دارویی، گروه فلزات اساسی و گروه خودرو و ساخت قطعات با بهره گرفتن از روشی نوین است. از فازی AHP برای وزن­دهی به شاخص ­های ارزیابی عملکرد و از فازی تاپسیس و فازی ویکور برای رتبه ­بندی شرکت­های مورد مطالعه استفاده می­ شود. در این پژوهش از ترکیبی از معیارهای سنتی ارزیابی عملکرد و معیارهای مبتنی بر ارزش برای ارزیابی عملکرد و رتبه ­بندی شرکت­های دارویی، گروه فلزات اساسی و گروه خودرو و ساخت قطعات در سال ۱۳۸۸ استفاده می­ شود. جامعه آماری این پژوهش شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در صنایع دارویی، گروه فلزات اساسی و گروه خودرو و ساخت قطعات است. استفاده از رویکرد فازی در رتبه ­بندی شرکت­های بورس دقت اطلاعات ورودی به نرم افزار­های رتبه ­بندی را به شکل محسوسی بالا می­برد. نتایج این پژوهش که به ارائه دو مدل نوین و با دقت بالا در ارزیابی عملکرد مالی شرکت­ها منتج شد، می ­تواند برای گروه های مختلف اعم از سرمایه­گذار، سازمان بورس و دیگر استفاده کننده­گان، مفید واقع می­ شود.
 
کلید واژه ­ها: ارزیابی عملکرد مالی، تاپسیس، ویکور، فازی AHP، معیارهای مالی.
 
مقدمه
 
پیدایش انقلاب صنعتی و تداوم آن در اروپا در قرن نوزدهم، شکل­ گیری كارخانه‌های بزرگ و انجام طرح‌های عظیمی چون احداث شبكه‌های سراسری راه‌آهن، این حقیقت را فاش ساخت كه به سرمایه‌های مالی كلانی نیاز است. فراهم نمودن چنین سرمایه‌هایی از امكانات مالی یک یا چند سرمایه‌گذار و حتی دولت‌های آن زمان فراتر بود. از سوی دیگر، یک یا چند سرمایه‌گذار نیز آمادگی پذیرش خطر تجاری چنین فعالیت‌های بزرگی را نداشتند. از این رو با بهره‌گیری از دو دستاورد بزرگ و مفید انقلاب صنعتی- یعنی سازماندهی و همكاری، اولین شركت‌های سهامی شكل گرفت كه مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ سرمایه‌گذاری آن‌ ها بود. این ساختار نوین (شركت‌های سهامی) راه حل مناسبی برای تامین سرمایه‌های كلان و توزیع مخاطرات تجاری بود.
رشد و توسعه شركت‌های سهامی با گذشت زمان به پدیدار شدن و افزایش قشری از صاحبان سرمایه انجامید كه در ادارة شركت‌ها مشاركت مستقیم نداشته و از طریق انتخاب هیات مدیره، امور شركت را هدایت و بر آن نظارت می‌كنند.
برای سالیان متمادی در گذشته، اقتصاددانان فرض می‌كردند كه تمامی گروه‌های مربوط به یک شركت سهامی برای یک هدف مشترك فعالیت می‌كنند. اما در 30 سال گذشته موارد بسیاری از تضاد منافع بین گروه‌ها و چگونگی مواجهه شركت‌ها با این گونه تضادها توسط اقتصاددانان مطرح شده است (جنسن[1] و مكلینگ[2]،1976: 313)، این موارد بطور كلی تحت عنوان «تئوری نمایندگی[3]» در حسابداری مدیریت بیان می‌شود. طبق تعریف جنسن و مك لینگ:
رابطه نمایندگی قراردادی است که براساس آن صاحب کار یا مالک[4]، نماینده[5] یا عامل را از جانب خود منصوب نموده و اختیار تصمیم‌گیری را به او تفویض می‌کند(جنسن و مک­ لینگ، 1976: 314).
اگرچه این فرض وجود دارد كه هر دو طرف در رابطه بالا به دنبال حداكثر كردن منافع خود هستند، ولی ممكن است نماینده همیشه در جهت حداكثر كردن منافع مالك عمل نكند. مالك (سهامدار) می‌تواند كاهش و اختلاف منافع خود را از طریق پرداخت حقوق و مزایای مناسب برای نماینده و قبول هزینه‌های نظارت برای محدود كردن اقدامات و فعالیت‌های نابجای وی، تعدیل كند(نمازی، 1384: 149).
وجود تضاد منافع، موجب نگرانی مالكان (سهامداران) گردیده تا جایی‌كه آنها برای اطمینان از تخصیص بهینه منابع خود توسط مدیران، اقدام به بررسی و ارزیابی عملكرد مدیران می‌كنند. به زمان مشخص شده است كه برخی از تصمیمات مدیران ممكن است موجب اتلاف منابع شركت و از بین رفتن ثروت مالكان گردد. از سوی دیگر، مدیران همواره به دنبال این بوده‌اند تا ضمن حداكثر كردن منافع خود، به مالكان این اطمینان را بدهند كه تصمیمات اتخاذ شده توسط آنها در جهت منافع مالكان می‌باشد( نمازی، 1384: 156). اگر مالک و مدیر را دو متغیر درگیر درنظر بگیریم می­توان با وارد کردن متغیر سوم این مشکل را برطرف نمود.
پیشرفت سریع فناوری و تغییرات محیطی وسیع، شتاب فزاینده‌ای به اقتصاد بخشیده است. تصمیم‌گیری در مسایل مالی همواره با ریسک و عدم اطمینان همراه بوده است. ایجاد ارزش در شرکت­ها یکی از مهم­ترین وظایف مدیران محسوب می شود. جهت نشان دادن میزان موفقیت مدیران در ایجاد و افزایش ارزش از معیار­های ارزیابی عملکرد استفاده می­ شود (یحیی زاده فر و همکاران، 1388). مدیران در دنیای رقابتی امروز، دورانی را در پیش رو دارند که آنها را ملزم می­نماید چارچوب اقتصادی جدیدی در شرکت­های خود مستقر کنند. از این رو یافتن شاخصی که بتوان با بهره گرفتن از آن عملکرد شرکت را با اطمینان نسبتاً معقولی تشریح نمود یک ضرورت است (نوروش وهمکاران، 1383: 122). معیار مناسب عملکرد شرکت، معیاری است که به میزان ثروت اضافی که شرکت برای سهامدارانش ایجاد می­ کند، توجه خاصی داشته باشد و افراد را در تصمیم­ گیری­ های مربوط به ایجاد ارزش یاری کند (یحیی­زاده فر و همکاران، 1388: 94). عدم استفاده از معیارهای مناسب برای ارزیابی عملکرد باعث می­ شود ارزش یک شرکت به سمت ارزش واقعی سوق پیدا نکند و موجب زیان دیدن یک گروه از خریداران سهام و سود فزاینده برای گروه دیگر می­ شود (جهانخانی و ظریف فرد، 1374: 42). باید توجه داشت که علاوه بر درنظر گرفتن معیارهای مناسب، روش­های اندازه ­گیری عملکرد مالی شرکت­ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد. امروزه، پیشرفت­های سریع در علوم مرتبط، ارائه  روش­هایی با دقت بالا را به منظور اندازه ­گیری عملکرد مالی شرکت­ها ممکن کرده است.
[1] – Jensen
[2] – Meckling
[3] – Agency Theory
[4] – Principal
[5] – Agent