فهرست مطالب عنوان

 

صفحه چکیده فارسی

 

د فصل اول

 

1 مقدمه

 

2 فرضیه

 

6 اهداف

 

6 ضرورت

 

7 فصل دوم

 

8 2-1- تاریخچه و پراکنش بیماری

 

9 2-2- عامل بیماری

 

11 2-3- طیف میزبانی

 

16 2-4- مکانیزم ایجاد بیماری

 

17 2-5- چرخه زندگی

 

18 2-6- نحوه انتقال آلودگی

 

20 2-6-1- باد

 

20 2-6-2- اسکلروت ها

 

20 2-6-3- تماس گیاه آلوده با گیاه سالم

 

20 2-6-4- گرده کلزا و زنبور عسل

 

20 2-6-5- بذر

 

20 2-7- روش های کنترل پوسیدگی ساقه کلزا

 

20 2-7-1- کنترل زراعی

 

20 2-7-1-1- انتخاب تاریخ کاشت

 

20 2-7-1-2- استفاده از بذر عاری از اسکلروت

 

21 2-7-1-3- غرقاب کردن خاک قبل از کاشت

 

21 2-7-1-4- شخم عمیق

 

21 2-7-1-5- جمع آوری و سوزاندن بقایای گیاهی بعد از برداشت

 

21 2-7-1-6- تناوب با گیاهان غیر میزبان

 

21 2-7-1-7- فاصله بیشتر ردیف ها وکاهش میزان

 

22 2-7-1-8- کوددهی متعادل

 

22 2-7-2- کنترل شیمیایی

 

22  فهرست مطالب   عنوان

 

صفحه 2-7-3- کنترل بیولوژیک

 

23 2-7-4- به کارگیری ارقام مقاوم

 

24 2-8- انواع مقاومت

 

24 2-8-1- مقاومت حقیقی

 

24 2-8-2- مقاومت ظاهری

 

25 2-8-3- مقاومت غیر میزبانی

 

25 2-9- واکنش ارقام مختلف کلزا نسبت به بیماری

 

26 فصل سوم

 

31 3-1- محیط کشت ها

 

32 3-1-2- محیط کشت سیب زمینی، دگستروز آگار (Potato-Dexterose Agar)

 

32 3-2- جداسازی وخالص سازی قارچ S. sclerotiorum

 

32 3-2-1- جداسازی وخالص سازی قارچ S. sclerotiorumاز بافت آلوده

 

32 3-2-2- جداسازی قارچ S. sclerotiorum از اسکلروت

 

32 3 -3- تهیه مایه تلقیح (دانه گندم پوشیده با قارچ عامل بیماری )

 

33 3-4-          ارقام مورد آزمایش

 

34 3-5- بررسی عکس العمل ارقام و لاین های کلزا نسبت به قارچ S. sclerotiorum در شرایط گلخانه

 

34 3-6-          آزمایش مزرعه ای

 

36 3-6-1- موقعیت جغرافیایی و زمان اجرای طرح

 

 

 

36 3-6-2- ویژگی های آب و هوایی منطقه

 

36 3-7- بررسی عکس العمل ارقام ولاین های کلزا نسبت به قارچ S. sclerotiorum در شرایط مزرعه

 

36 2-8- ثاتیر بیماری روی اجزای عملکرد

 

37 2-9- تجزیه و تحلیل داده ها

 

38 فصل چهارم

 

39 4-1- علائم بیماری

 

40 4-2- ویژگی های قارچ جداسازی شده

 

42 4-3- ارزیابی ارقام و لاین ها در شرایط گلخانه

 

45 4-4- ارزیابی ارقام و لاین ها در شرایط مزرعه

 

46 4-5- بررسی تاثیر بیماری بر اجزای عملکرد در شرایط مزرعه

 

48 4-5-1- تاثیر بیماری بر درصد کاهش تعداد دانه در غلاف

 

48 ث        فهرست مطالب عنوان

 

صفحه 4-5-2- تاثیر بیماری بر درصد کاهش طول غلاف

 

49 4-5-3- تاثیر بیماری بر درصد کاهش تعداد غلاف در ساقه اصلی

 

50 4-5-4- تاثیر بیماری بر درصد کاهش تعداد غلاف در بوته

 

52 4-5-5- تاثیر بیماری بر درصد کاهش ارتفاع بوته

 

53 4-5-6- تاثیر بیماری بر درصد کاهش وزن هزار دانه

 

54 4-5-7- عملکرد

 

56 4-6- مطالعه تحمل ارقام مختلف کلزا براساس درجه آلودگی

 

57 4-6-1- بررسی تحمل از نظر تعداد دانه در غلاف

 

57 4-6-2- بررسی تحمل از نظر طول غلاف

 

57 4-6-3- بررسی تحمل از نظر تعداد غلاف در ساقه اصلی

 

58 4-6-4- بررسی تحمل از نظر تعداد غلاف در بوته

 

59 4-6-5- بررسی تحمل از نظر ارتفاع بوته

 

60 4-6-6- بررسی تحمل از نظر وزن هزاردانه

 

60 4-6-7- بررسی تحمل از نظر عملکرد

 

61 4-7- بحث

 

62 منابع

 

64 چکیده انگیسی

 

78

کلزا گیاهی یک ساله متعلق به خانواده چلیپائیان است که پنچ گونه ی Brassica napus (کلزای آرژانتینی) B. juncea (خردل هندی ) B. rapa (کلزای لهستانی یا شلغم روغنی) و B. carinata (خردل حبشی) و B. hirta (خردل سفید یا خردل زرد ) در سطح جهانی به عنوان دانه روغنی کشت می شود. از گونه های جنس براسیکا مهمترین دانه روغنی، کلزا با نام علمی B. napus است که ارقام پاییزه آن در شرایط آب وهوایی معتدل، خنک و مرطوب حداکثر عملکرد دانه را تولید می کند. در ایران 100 درصد کشت کلزا بصورت پاییزه است (آلیاری و شکاری، 1379).

کلزا در زبان انگلیسی تحت عنوان، Rapeseed به آلمانی Raps در فرانسه Colza و درفارسی نیز به همین عنوان فرانسوی نامیده می شود. کانولا در سال 1978 توسط انجمن روغن گیری غرب کانادا به ثبت رسیده و امروزه نیز برای توصیف کلزایی که مقدار اسید اروسیک آن کمتر از2 درصد و گلوکوزینولات آن کمتر از3 میکرو مول است، استفاده می شود ((Yilan, 2004.

جایگاه کلزا

جایگاه کلزا در جهان

           بر اساس اطالاعات سازمان خوار و بار جهانی در سال 1385 چین، کانادا، هند، آلمان ،فرانسه ، انگلستان، لهستان، جمهوری چک و ایالات متحده امریکا جزو 9 کشور اول دنیا از نظر سطح زیر کشت کلزا بوده اند. این 9 کشور در مجموع بیش از 70 درصد تولید این دانه روغنی را با حدود 44 میلیون تن در اختیار دارند. در این بین کشور چین با تولید 12649010 تن کلزا مقام اول را داراست(28)

جایگاه کلزادر ایران

         طرح جدید وزارت کشاورزی در تامین 50% از نیازهای واقعی روغن خوراکی از محل دانه های تولیدی داخل عمدتاً با توجه به خصوصیات منحصر به فرد کلزا همانند، درصد روغن و پروتئین بالا در کنجاله به ترتیب حدود 40 و20 درصد، کشت و کار آسان و تطابق دوره رشدی آن با بسیاری از مناطق کشور بر تولید کلزا استوار است که در مناطق مختلف ایران همچون استان های گلستان، مازندران، فارس، خوزستان، کرمان، آذربایجان غربی و شرقی، اردبیل، خراسان شمالی، همدان و … کشت می گردد. سطح زیر کشت، تولید و میزان عملکرد کلزا در کشور از سال 1380 تا 1385 در جدول زیر بیان شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سال	سطح زیر کشت   (هکتار)	تولید   (تن)	عملکرد   (کیلوگرم در هکتار)
1385	230000	357000	1552
1386	380000	630000	1658
1387	570000	1050000	1842
1388	755000	1581000	2094

موقعیت استان مازندران در تولید کلزا

کشت کلزا در استان مازندارن برای اولین بار سال (1372) در سطحی به مساحت 1 هکتار و با عملکرد 1500 کیلوگرم در هکتار شروع گردید.

مزیت های زراعی کلزا:

           کلزا به علت دارا بودن صفات مثبت زراعی نظیر مقاومت به سرما و کم آبی، تحمل شوری، ارزش تناوبی بالا، بی تفاوتی نسبی به بافت خاك، دارا بودن ژنوتیپ های بهاره و پائیزه، استفاده بهینه از رطوبت و بارندگی، سهولت عملیات کاشت، داشت و برداشت، هزینه کمتر تولید وسرانجام عملکرد بالای روغن آن در واحد سطح نسبت به دیگر دانه های روغنی مورد کشت در کشور برتری داشته و می تواند جهت کاشت برای اکثر استان های کشور پیشنهاد گردد. این گیاه با آستانه حرارتی پایین در تناوب گندم نقش حمایتی وسیع دارد ، آب کمتری نیاز داشته و باعث کاهش جمعیت علف های هرز می شود همچنین امکان تولید کاملا مکانیزه آن با هزینه پایین وجود دارد (احمدی و جاویدفر، 1377).

موارد مصرف کلزا:

           کلزا طی قرن سیزدهم یا پانزدهم در اروپا کشت می شد، اما احتمالاً کشت آن در آسیا به هزاران سال قبل بر می گردد. در انگلستان کشت کلزا در مقیاس زراعی مربوط به قرن سیزدهم بوده ودر قرن نوزدهم کشت کلزا در بیشتر مناطق اروپا گسترش یافت.در حال حاضر در 53 کشور جهان کلزا کشت   می شود که مهمترین تولیدکنندگان آن به ترتیب کشورهای چین، کانادا، هندوستان، آلمان، فرانسه و انگلستان هستند. تهیه و استفاده روغن کلزا برای مصرف بشر اولین بار در سال 1956 در کانادا آغاز گردید. در انگلستان کشت کلزا در مقیاس زراعی مربوط به قرن 13 بوده و اگر چه قبل از این، روغن از بذور وحشی جمع آوری شده این گیاه برای ساخت صابون و صنعت روشنایی استفاده می گردید.

در سال 1971 رقم Span اولین واریته با اسید اروسیک کم و سه سال بعد رقم Tower با مقدار اندك اسید اروسیک و گلوکوزینولات به عنوان اولین واریته های کانولا معرف

• مقدمه

گردو درختی از خانواده Juglandaceae وجنس Juglans است (بختیاری، 1382). این جنس دارای 21 گونه می باشد كه همگی خزان كننده و دارای میوه خوراكی بوده و برخی از این گونه ها از نظر چوب نیز با ارزش می باشند. گردو درختی است زیبا و سایه افكن كه به عنوان درخت زینتی به كار می رود. این درخت در مناطق معتدل دنیا رشد و پرورش می یابد. گردو از محصولات مهم خشكباری دنیا به شمار می آید و در بعضی كشورهای صنعتی به عنوان یک درخت روغنی بسیار مهم محسوب می شود. گردوهای موجود به دلیل تكثیر با بذر دارای تنوع ژنتیكی بسیار غنی بوده و صفات با ارزشی در ژنوتیپ ها وجود دارد كه پس از شناسایی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. (وحدتی، 1382).

1-2- اهمیت اقتصادی گردو در ایران و جهان

گردو یکی از درختان بسیار مهم و ارزنده گروه پهن برگان است که در بسیاری از نقاط جهان در نیمکره شمالی از اروپای جنوبی، مرکزی و شرقی تا قفقاز وشمال و مرکز ایران تا دامنه های هیمالایا و کشور چین وژاپن و همچنین گونه هایی از آن در قاره آمریکای شمال و آمریکای جنوبی به طور طبیعی می روید و کاشته می شود که اکثر حائز اهمیت هستند. (طباطبایی و همکاران، 1377) تنها جنگل طبیعی باقی مانده از این محصول در دنیا هم اکنون در قرقیزستان و در شرایط بسیار خوب موجود است. در ایران کاشت گردو از دره گز و مغان در شمال کشور تا اقلید فارس در جنوب و از ارتفاعات جنوب غربی ارومیه تا کوه تفتان در جنوب شرقی بین طولهای جغرافیایی 45 تا 65 درجه بخوبی می­رویند ولی بهترین بازدهی مربوط به باغهایی است که در ارتفاعات دامنه های البرز، خراسان، آذربایجان و دامنه های زاگرس (به ویژه تفرش، گلپایگان و تویسرکان) قرار دارند.

همچنین اطراف کوه­های لاله زار و جبال بارز منطقه ای است که از مراکز عمده گردو کاری کشور به حساب می آید . اكثر قریب به اتفاق این‌ درختان حاصل كشت بذر بوده و به همین دلیل دارای تفرق و تنوع صفات زیادی هستند (بختیاری و همکاران، 1382).

1-3- منشاء و انتشار گردو

كشور ایران سرزمینی است حاصلخیز با اكوسیستمی متنوع و وسیع كه قسمتی از رویشگاه‌های وسیع گردو را در دنیا شامل می‌شود كه این تنوع اقلیم و اكوسیستم را در سایر نقاط جهان كمتر می‌توان یافت. منشأ طبیعی گردوی ایرانی، مناطق كوهستانی آسیای مركزی است. گرچه بسیاری از دانشمندان فلات ایران را منشأ اصلی J.regia دانسته ولی تحقیقات مولكولی و ایزوآنزیمی ثابت نموده كه مركز تنوع گونه مذكور، دامنه‌های شمالی رشته كوه تین شان (Tien shan) واقع در استان زین جیانگ در شمال غربی چین می‌باشد (بختیاری و همکاران، 1382).

تاریخچه پرورش گردو به زمان­های بسیار دور و نامعلوم برمی­گردد. برا ساس گزارش او روک (O, Rourke) و بعد از عصر یخبندان از آسیای صغیر به مناطق مختلف دنیا انتشار یافته است. ولی اسبلت بر اساس تصاویر فسیلی عقیده دارد که گردو قبل از پیدایش انسان وجود داشته است. گفته می­ شود که گردو در باغ شاه سلیمان پرورش داده می شد. در ایران قدیم گردو در معامله های پایاپای بکار برده می شد که از این طریق به کشورهای مصر، بیزانس، ایتالیا و حتی کشورهای اروپایی ودنیای جدید انتشار یافته است.

از آنجا كه گردو در گذشته‌های بسیار دور از فلات ایران به یونان و روم و بعداً به انگلستان برده شد و در سال 1769 میلادی توسط انگلیسی‌ها به امریكا رفته، برخی از باغداران به اشتباه این گونه را گردوی انگلیسی (English Walnut) می‌نامند. برخی از ارقام گردو مربوط به J. regia از مناطق كوهستانی واقع در كارپاتین لهستان منشأ گرفته‌اند كه به (گردوی كارپاتی) معروفند. عده‌ای از محققین عقیده دارند كه این واریته­ها می‌توانند دمای منفی 35 درجه سانتیگراد را تحمل كرده و زنده بمانند و به عنوان نژادهای مقاوم گردو نسبت به سرما شناخته شده‌اند (بختیاری و همکاران، 1382).

پایه های وحشی گردوی ایرانی (Juglans regia L. ) در منطقه کوههای کارپاتیان در شرق اروپا، سرتاسر ترکیه، عراق، ایران، روسیه جنوبی و افغانستان تا شمال­غربی هیمالیا یافت شده است. بنابراین می­توان گفت منشاء گردو، ایران و مناطق اطراف آن می باشد که سپاه اسکندر در بازگشت خود، آن را به اروپا برده است.

در حدود هیجده گونه از جنس گردو، بومی مناطق شمال و جنوب آمریکا، مرکز چین، منچوری و ژاپن می باشد. رومی ها به علت علاقه زیاد به گردو، آن را پادشاه تمامی خدایان، بلوط ژوپیتر یا به لاتین، جویز- گلانسJovis – glans می­نامیدند که همین ژوگلانس امروزی است و بعداً گردو نام گرفت، حتی اکنون بیشتر باغهای قدیمی امریکایی گردو را به همان نام ایرانی یعنی گردوی پارسی می­شناسند. گردو از ایتالیا به اسپانیا، فرانسه، پرتقال، آلمان و جنوب روسیه و از آنجا به چین و تبت برده شده است.

ریشهء کلمه گردو از گال نات (Gaul nut) گرفته شده است. در زمان های گذشته نام کشور فرانسه گال بود و گردو نیز گال نات نامیده می شد که بعد این کلمه در انگلیسی به والنات (گردو) تغییر کرد. طبق نظر دیگری، نام گردو از کلمه قدیمی گردوی والش گرفته شده است. در ضمن گردو به نامهای دیگری نیز مثل گردوی ایرانی، گردوی انگلیسی یا گردوی کارپاتی نامیده می شود اما به نظر می­رسد که مناسب­ترین اسم گردوی ایرانی است، زیرا منشاء آن ایران می باشد (راموز و همکاران، 1984).

گردوی انگلیسی یک نام گمراه کننده است زیرا گردو هیچ رابطه ای با انگلستان ندارد. احتمال می رود که این نام به علت انتقال این میوه از کشورهای مدیترانه ای توسط کشتی های انگلیسی به گردو داده شده است بعلاوه تشخیص گردو از گردوی سیاه امریکایی آسان است. وجه تسمیه گردو به نام گردوی انگلیسی به این علت است که زمانی برای اولین بارانگلیسی ها که در ایران برای جستجو و خرید چوب گردو فعالیت داشته اند آن را با خود به انگلستان برده و نام گردوی انگلیسی را روی آن گذاشته اند.

حساس بودن گردو نسبت به سرما مانع گسترش آن از آمریکای شمالی و فرانسه به مناطق شمالی­تر می­شد ولی با وارد کردن رقم گردوی مقاوم به سرما که از کوه­های کارپات لهستان آورده شده بود این مشکل حل شد و گردوی کارپات موجودیت یافت. طبق گزارش اوروک (1969) احتمال دارد گردوی کارپات از نژاد مقاوم به سرمای گردوی ایرانی باشد که محصول بیشتری داشته و در زمستان سرمای 35- درجه سانتیگراد را تحمل می کند. بعلاوه این رقم شامل تمامی گردوهای مقاوم به سرمایی است که در روسیه، چکسلواکی و آلمان پرورش داده می­ شود. (جلیلی مرندی و همکاران، 1380)

گونه­ های مختلف گردو که در رویشگا ههای وسیعی در دنیا و ایران به طور طبیعی روئیده و کاشته می­شوند، جزء درختان چند منظوره و از نظر

 اقتصادی بسیار پراهمیت محسوب می­شوند (طباطبایی و همکاران، 1377). تئو فراستوس(370 قبل از میلاد مسیح ) در نوشته­های خود به گردو اشاره نموده است. پلینی(23 سال بعد از میلاد مسیح) از 9 رقم گردو نام برده وعقیده داشته است: چنانچه ارقام گردو را از راه بذر ازدیاد کنند از یکدیگر متفاوت خواهند بود (یعنی به امکان دورگ شدن و ناخالص شدن گردو آگاهی داشته است). قدیمی ترین درخت گردوی ایرانی در ایالت پنسیلوانیای امریکا در مزرعه شخصی به نام جکوب بادر قرار دارد که عمر آن را بالغ بر 230 سال تخمین زده اند و محیط تنه آن در ارتفاع 30/1 متری، 3/5 متر اندازه گیری شده است. سایه انداز این درخت متجاوز از 30 مترمربع می باشد و تصور می­رود که به وسیله مهاجرین آلمانی کاشته شده باشد. در زمان شارل مانی کشت گردو به دستور او در تمام اروپا متداول گشت.

در ایران کهنسال­ترین درخت گردو احتمالاً در اورگان شهرکرد وجود دارد. طبق کتیبه ای که در مجاورت این درخت از زیر زمین به­دست آمده تاریخ کاشت گردوهای ذکر شده مربوط به زمان یزدگرد و در حدود 1200 سال پیش می­باشد. گذشته از این درختان کهنسال گردو را درتیجان خوانسار، کیجان اصفهان، رودبار الموت قزوین و در کش طالقان نیز میتوان یافت که سن آنها از 300 تا 700 سال متغیر می­باشد(طباطبایی و همکاران، 1377).

1-4- مناطق رشد و میزان تولید

گردو تقریباً بطور وسیع در کشورهای مناطق معتدله ای که تابستان­های خیلی خنک نداشته باشند پرورش داده می شود. کشورهای عمده صادر کننده گردو به­ترتیب اهمیت شامل امریکا، چین، فرانسه، ایتالیا وترکیه می­باشد. میزان تولید گردو در سال­های مختلف متغیر است. میزان تولید گردو در کشورهای اروپایی بیشتر از سایر کشورهاست. اگر استانداردهای بین المللی تولید وبازاریابی تامین شود، گردو از پتانسیل عظیم صادراتی برخوردار می باشد. باید ارقام پوست نازک گردو که بوسیله روش غیر­جنسی ازدیاد می شوند به­جای پایه های بذری که دیر­رس و فاقد میوه­ های یکنواخت هست جایگزین شوند.

گردو در عرض جغرافیایی 39-29 درجه شمالی و طول جغرافیایی 64-45 درجه شرقی، از زمین­های كم ارتفاع 2500 متر، به صورت اهلی یا وحشی در شمال، غرب و مركز كشور ایران یافت می­ شود. باغ­های گردوی كشور به میزان وسیعی در دامنه های رشته كوه­های البرز، زاگرس، لاله زار و جبال بارز یافت می شوند. دو گونه J. nigra، J. hindsii بیشتر به عنوان پایه برای گردوی ایرانی (J. regia) استفاده می شوند. (وحدتی، 1382).

طبق آمار فائو، سازمان کشاورزی و خواروبار ملل متحد (2007) مهمترین كشورهای تولید كننده گردو در جهان عبارتند از: چین با تولید سالیانه 503000 بالاترین میزان سطح زیر كشت، آمریكا با تولید 290300 تن در مقام دوم و تركیه با تولید 172572 تن در مقام سوم، ایران با میزان تولید 170000 تن مقام چهارم جهان را داراست. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO) ).

  جدول 1-1- میزان تولید گردو در کشورهای مختلف در سال 2007 طبق گزارش FAO

 

 

 

 

 

واژه های کلیدی:هارمالین-موش سوری-آستانه تشنج-بتاکربولین-آلکالوئیدهای اسپند-PTZ

1-1-مقدمه:

صرع یکی از بیماریهای مهم عصبی درانسان بوده وحدود یک درصد جمعیت را درگیر می­ کند.پژوهشگران نشان داده­اند که تشنجات به علت تخلیه­های گهگاه دربافت عصبی اتفاق می­افتد(83). مشخص شده است که این تغییرات گهگاه برگشت پذیر در عملکرد نورونها، باعث بهم خوردن فعالیت الکتریکی مغز می­ شود.در بعضی موارد نیز حملات تشنجی به دلیل ورود یونهای کلسیم به داخل سلولهای عصبی اتفاق می­افتد و کاهش غلظت داخل سلولی کلسیم در بعضی از مدلهای حیوانی،اثرات مهاری روی تشنجات داشته است( 96و83 )

همیشه در نخستین حمله به ویژه تشنجات حرکتی (Motor seizure)علل مهمی مانند مننژیت،کمبود کلسیم خون،هیپوگلیسمی،هیپوپاراتیروئیدی و آسیبهای فضاگیر مغز(به­ویژه در افراد بالاتر از 25 سال)باید در نظر گرفته شود. عکس این مسئله نیز وجود دارد،یعنی بسیاری اوقات با افرادی روبرو می­شویم که صرع ندارند ولی بغلط با عنوان این بیماری درمان می­گردند.مثل برخی مبتلایان به هیپوگلیسمی(9).

عملکرد نورون­های سربرال به عوامل متعددی بستگی دارد.از جمله غلظت گلوکز،اکسیژن،روندهای سمیت زدایی ارگانهای احشایی و……هر اندازه تغییرات متابولیک سریع­ترباشد،احتمال وقوع تشنج بیشتر است.زیرا نورون­های سربرال در برابر انها بسیار حساس می­باشند(1).

هارمالین یک ایندول آلکالوئید و یک مشتق از β-کربولین می­باشد که در ایجاد اختلالات حرکتی مثل لرزشهای حرکتی و تغییر در فراگیری شرایط حرکتی و اختلال در یاد­گیری فضایی نقش زیادی دارد(67،88،89،90،127). این مولکول در سطح سلولی چندین سایت عملکردی دارد که شامل گیرنده­های بنزودیازپین،گیرنده­های سروتونین و گیرنده­های گاباA هستند.این آلکالوئید از طریق اتصال به جایگاه آگونیست معکوس رسپتورهای GABA-A طیف وسیعی از اثرات آنتاگونیستی بر علیه بنزودیازپینها ایجاد می­ کند که شامل القاء اضطراب،تحریک CNS و تشنج می­باشد(69). همچنین مطالعات مختلف نشان داده که هارمالین قادر است فعالیت MAO-A را مهار نماید،بنابراین با مهار مونوآمین اکسیداز A غلظت نوراپی­نفرین و سروتونین در سیناپسهای عصبی افزایش می­یابد (34،44،110).

هارمالین،عمده­ترین آلکالوئید گیاه اسفند است،از جمله اثرات مهم این آلکالوئید اثر روان­گردانی و هالوسینوژنیک(Hallucinogenic)آن است که ناشی از خواص مهار­کنندگی مونو­آمین­اکسیداز(MAO)این آلکالوئید بر سیستم اعصاب مرکزی است (115). بر اساس گزارشات مولکول هارمالین نه تنها می ­تواند بر سیکل رفتاری اضطراب و ترس موثر باشد،بلکه قادر است لرزشهای عضلانی (Tremor) و تشنج را ایجاد کند(82) که در ایجاد این تشنجات مسیر Olivocerebellar و هسته زیتونی تحتانی مخچه و نوروترانسمیتر سروتونین دارای اهمیت زیادی است (14،44) بنابر­این مطالعه حاضر جهت تعیین آستانه تشنج ناشی از تزریق درون صفاقی هارمالین و مقایسه آن با آستانه تشنج پنتیلن­تترازول(PTZ) در موشهای سوری نر اجراء گردیده است.

1-1-1-تعریف واژه ها:

صرع(Epilepsy):

صرع یعنی اختلال متناوب سیستم عصبی که از تخلیه ناگهانی،شدید و غیر منظم نورون­های مغزی ناشی می­ شود،که به یکی یا آمیزه­ای از حالات بالینی منجر می­گردد،مانند از دست دادن هوشیاری،حرکات تشنجی اندامها،ادراک حسی غیر طبیعی،رفتار غیر عادی و نشانه­ های گوناگون دیگر.پیدایش هر یک از این علائم به کانون آسیب در مغز و جای تخلیه امواج صرعی بستگی دارد( ).

 

 

حمله(Sizure):

حمله یک واژه کلی است که به وقوع حمله ناگهانی یک بیماری گفته می­ شود،در نورولوژی برای هر گونه حمله صرعی، با تشنج یا بدون تشنج به­کار می­رود،ممکن است هوشیاری بیمار طبیعی یا مختل باشد.

تشنج(Convulsion):

به حملاتی اطلاق می­گردد که معمولا با حرکات بدنی شدید به صورت تونیک یا کلونیک یا هر دو همراه است و ممکن است در یک اندام(Local) یا همه اعضاء(Generalized) دیده شود که بهترین نمونه آن صرع بزرگ یا گرند­مال می­باشد.

تونیک(Tonic):

در حالت تونیک اندامها در یک وضعیت کشیده و سخت قرار می­گیرند(Extension Rigidity) و معمولا کمتر از یکی دو دقیقه در آن موقعیت باقی می­مانند، بروز صرع ممکن است تنها به شکل تونیک باشد.

کلونیک(Clonic):

در حالت کلونیک یکی یا همه اندامها دچار حرکات لرزشی پی­در­پی و غیر­ارادی می­ شود و بیمار مرتبا دست و پا می­زند.

اقتصاد در حال پیشرفت كشورهای جهان سوم نشان دهنده این نكته است كه تقاضا برای محصولات حیوانی روندی افزایشی دارد منابع پروتئین حیوانی یكی از اقلام موادغذایی بشر است واز این نظر جایگاه ویژه ای دارد طبق توصیه های سازمان خواربار كشاورزی سازمان ملل متحد (فائو)هر فرد بالغ روزانه حدود 29 گرم پروتئین حیوانی بصورت گوشت، تخم مرغ وشیر نیاز دارد باتوجه به اینكه اهمیت ویژه این جیره غذایی برای حیوانات این نیاز كاملا”احساس می گردد كه بهداشت این فرآورده مورد ارزیابی قرار گیرد بسیاری از میكروارگانیسم ها از جمله باكتریها جزو عوامل تهدیدكننده بیماریزا در گوشت می باشند كه باعث بیماریزایی حیوانات وانتقال بیماری از طریق گوشت تخم مرغ شیر وفرآورده های آن به انسان می گردد.

دلایل زیادی نشان می دهد که بیشتر بیماری ها و عفونت ها در ارتباط با روش زندگی می باشند. در چند قرن گذشته تغییر طبیعی شرایط زندگی با کاهش فعالیت فیزیکی،  استرس های زندگی مدرن امروزی، تصنعی شدن وضعیت تغذیه انسان و به طور کلی فاصله گرفتن از زندگی ،استعداد ابتلا به بیماری های عفونی را در نوع بشر افزایش داده است. استفاده بی رویه و گسترده از عوامل ضدمیکروبی باعث پیدایش مقاومت در بین عوامل عفونی شده است. تهیه و تدوین پروتکل پیشگیری و درمان با استفادهاز الگو های طبیعی در این خصوص امری ضروری به نظرمی رسد.

یکی عوامل بیماریزا دستگاه گوارش می باشد و از عوامل شایع از قسمت های آسیب پذیر بدن نسبت به بیماریزا در این اندام می توان به اشریشیا کلی انتروتوکسیژنیک اشاره کرد که به دنبال استقرار سبب اسهال مسافرتی و اسهال در کودکان و بالغین می شود. این باکتری از طریق مصرف میوه، سبزیجات، آب و مواد غذایی آلوده وارد بدن شده و با بهره گرفتن از فاکتور های بیماریزا از جمله فاکتور کلونیزاسیون که خاصیت آنتی ژنیک دارد در روده کوچک استقرار می یابد اولین مرحله ایجاد عفونت در دستگاه گوارش کلونیزاسیون در آن می باشد. این عامل بعد از استقرار با تولید دو سم انتروتوکسین حساس به گرما و مقاوم به گرما شرایط اسموتیک روده را به هم زده و سبب اسهال می شود.اشرشیا کلی انتروتوکسیژنیک در کشور های در حال توسعه در کودکان زیر 2 سال سبب اسهال می شود و بندرت در بالغین اسهال ایجاد می کند، ولی بر عکس در کشور های توسعه یافته در بالغین ایجاد اسهال می کند. همچنین این باکتری از مهم ترین عوامل ایجاد کننده اسهال مسافرین می باشد .

اشریشیاكلی نیز از باكتری های روده ای است كه آلودگی های ناشی از آن در بین انسان و حیوانات در همه جا پراكنده و شناخته شده است. از مدت ها پیش مشخص است كه برخی از سروتیپ های این باكتری در كودكان ایجاد آنتریت می نماید. البته بزرگسالان نیز در اثر آلودگی به عوامل فوق كه حدود 15 سروتیپ آن تاكنون شناخته شده است می توانند به بیماری و اسهال دچار گردند.  آزمایش ها و تحقیقات جدید ثابت كرده اند كه اشریشیای آنتروپاتوژنیک (EPEC) یكی از عوامل مؤثر در ایجاد اسهال در مسافرین «Travellers diarrhea» می باشد كه در ایام تعطیلات و فصل گرما اغلب گریبانگیر توریست ها می گردد. انتقال بیماری معمولاً از طریق انسان- مواد غذائی- انسان صورت می پذیرد. مهمترین ماده غذایی به عنوان منبع آلودگی عبارتند از سبزی های خام كه بیشتر به صورت سالاد تهیه و مصرف می گردد.

علاوه بر آن غذاهای آماده همراه با گوشت، شیر، لبنیات، نان و شیرینی نیز  می توانند در انتقال بیماری مؤثر باشند. افراد آلوده، مقدار زیاد باكتری را دفع می نمایند و در اثر عدم رعایت موازین بهداشتی اغلب دست ها و البسه آنان آلوده می باشد و بدین ترتیب هنگام تهیه مواد غذائی فوق و یا تماس با آنها آلودگی را منتقل نموده و مصرف كنندگان را در معرض خطر قرار می دهند. با وجود این كه بسیاری از دام های جوان مثل بره و گوساله ها و نیز طیور دارای این بیماری هستند ولی انتقال از طریق حیوانات به انسان مشاهده نشده است. این بیماری بیشتر در نقاطی شایع می باشد كه از نظر بهداشتی رعایت های ضروری انجام نمی پذیرد و در بین كشورهای مختلف، در ممالك فقیر و غیرپیشرفته فراوان تر است. استقرار EIEC در روده بیشتر به علت وجود (Adhesin) است كه در سطح خارجی باكتری قرار داشته و ایجاد چسبندگی میكروب به سلول های ایپتل و پرزهای روده را می نماید.

سیر بیماری بستگی به نوع باكتری دارد. پنج تحت گروه اشریشیا كلی عامل اسهال در انسان شناخته شده است:

 

 

1- تحت گروه اشریشیا كلی بیماری زای روده ای EPEC (Enteropathogenic E.coli)

2- تحت گروه اشریشیا كلی توكسین زای روده ای  ETEC (Enterotoxigenic E.coli)

3- تحت گروه اشریشیا كلی مهاجم روده ای  EIEC (Enteroinvasive E.coli)

4- تحت گروه اشریشیا كلی خون ریزی دهنده روده ایEHEC (E.haemorrhagic E.coli.)

5- تحت گروه اشریشیا كلی توده ای روده ای EAggEC (Enteroaggresive E.coli)

 سروتیپ های بیماری زای روده ای وارد سلول های Epithel روده بزرگ شده در آنجا تكثیر پیدا نموده و ایجاد اسهال می كنند. سروتیپ های توكسین زای روده ای Enterotoxin ترشح نموده و ایجاد اسهال های شدید آبكی شبیه وبا می نمایند. آنتروتوكسین مترشحه دو نوع می باشد، یكی از پروتئین با وزن مولكولی بالا تشكیل گردیده و در حرارت c ْ60+ درجه از بین می رود و دیگری از پروتئین با وزن مولكولی پائین تشكیل شده و در مقابل حرارت مقاوم است و در پختن غذا از بین نمی رود. هر دو نوع بیماری كه در اثر دو گروه فوق ایجاد می شوند، می توانند توأماً و یا به تنهایی ایجاد شوند. دوره كمون بین 6 الی 36 ساعت می باشد و دوران بیماری معمولاً بین 24 ساعت تا دو سه روز به طول می انجامد. میزان مرگ و میر در نوزادان بسیار بالاست.

منبع اصلی اشریشیا كلی در محیط احتمالا مدفوع انسان های آلوده به عفونت می باشد، ولی ممكن است حیوانات به عنوان مخزن (Reservoir) عمل نمایند. مدفوع و آب های تصفیه نشده بیشترین منابع آلودگی مواد غذایی به این میكروب است. در یک مورد همه گیری مسمومیت با اشریشیا كلی در آمریكا علت بیماری مصرف پنیر وارداتی از فرانسه بود كه كارخانه ی تولید كننده آن در سیستم تص

علاوه بر این در نظام ادرای و استخدامی در تمامی کشورهای جهان اصل مهمی به نام اصل سلسله مراتب وجود دارد. اصل سلسله مراتب برای اجرای بهتر و سریع تر امور در نظر گرفته می شود. در درون ساختار ادرای مقامات بر اساس پست های گوناگون قرار می گیرند. برای جلوگیری از هرج و مرج و انجام به موقع کارها، مأموران زیردست باید از مأموران بالادست خود اطاعت نمایند. بی توجهی به این قاعده باعث رخ دادن جرمی می شود که به جرم سرپیچی از اوامر مافوق مشهور گردیده است. ترتیب رسیدگی به این جرم و مرجع رسیدگی کننده آن در متون اداری و استخدامی مشخص شده و با آنچه در متون جزایی هست، متفاوت می باشد.

کلید واژه ها: تمرد، حمله، مقاومت، سلسله مراتب، سرپیچی ، اوامر مافوق.

مقدمه

الف) بیان موضوع

تاریخ زندگی بشر نشان میدهد که‏ در اجتماعات اولیه بشری نیز یک نفر یا گروهی از افراد به عنوان متولیان اداره ی جامعه‏ به وضع قانون می پرداختند. اجرای مقررات و حفظ نظامات، توأم با تسلط بر مردم و به عبارت دیگر حکومت بر آنان بوده است. این در حالی بوده که اعمال هر نوع حاکمیت، مستلزم داشتن‏ قدرت و توانایی کافی بوده است.

یکی از راه های‏ تحکیم این قدرت، مجازات گردنکشان و تنبیه کسانی بوده که نسبت به امانتداران‏ قدرت حاکمه (مأموران دولت) در حال‏ انجام وظیفه، بی‏ادبی، هتاکی یا هر نوع حمله و مقاومت نموده باشند. «اقتدار هر نظام به عوامل مختلف وابسته است. از جمله مسایلی که با اقتدار هر نظام رابطه ی مستقیم دارد، جایگاه کارگزاران و مأموران دولتی است؛ به طوری که احترام به شأن و حفظ جایگاه این مأمورین، باعث ارتقاء اقتدار نظام و              بی اعتنایی به آن، سبب تنزل منزلت نظام می گردد.»[1]

همانطور که مردم و دولت‏ از مأموران توقع دارند که در انجام دادن وظایف‏ خود، جانب امانت و وظیفه شناسی را رعایت‏ کنند؛ باید به مأموران هم اطمینان داده شود که‏ به هنگام ایفای وظیفه، بدون دغدغه خاطر و مصون از هر گونه تعرض و تجاوز خواهند بود و متعرضان به آنها در حین انجام وظیفه‏ مجازات خواهند شد.

در حقوق کیفری ایران برای‏ این منظور، در ماده ی 607 قانون‏ مجازات اسلامی مصوب سال 1375و همچنین در ماده ی 52 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب سال 1382، حمله یا مقاومت نسبت به مأموران دولتی، به عنوان‏ تمرد جرم شناخته شده است. در هر دو مورد هم مجازات برای این جرم با توجه به نوع عمل ارتکابی شخص متمرد در نظر گرفته شده است.

علاوه بر این جرم گاهی در بین مأموران دولت و اشخاصی که جزء قوای اجرایی و بازوهای کمک کننده ی حکومت تلقی میگردند جرمی به وقوع میپیوندد که تحت عنوان سرپیچی از اوامر مافوق شناخته شده است. این جرم به رعایت اصل مهم سلسله مراتب ادرای برمیگردد و در وضعیتی رخ میدهد که مأمور به دستور مقام بالاتر از خود بی توجهی نموده و آنرا به مرحله ی اجرا در نمی آورد.

برای انجام بهتر و سریعتر امور معمولا در هر بخش اداری و اجرایی یک سیستم تقسیم کار وجود دارد. در سیستم تقسیم کار، یک فرد که از بقیه شایسته تر است به عنوان مسؤل بقیه انتخاب میشود. طبق قانون هر مأمور موظف است که از اوامر مافوقش اطاعت نماید و در امور کاری به صلاحدید وی احترام بگذارد. صرف نظر از محتوای فنی و تخصصی امر مافوق جهت پیشبرد کارها، مأموران مادون باید از مافوق خود تبعیت داشته باشند.

موضوع این پایان نامه (بررسی جرائم تمرد و سرپیچی از اوامر مافوق در حقوق کیفری ایران) است. در واقع به دنبال شناسایی جرائم مزبور و نحوه ی ارتکاب و مجازات آنها هستیم. این موضوع از مواردی است که در ارتباط مستقیم با نظم عمومی و اداری است. به همین دلیل می تواند از مبحثهای مهم در حقوق کیفری تلقی گردد. علاوه بر حقوق کیفری میتوان این موضوعات را در ارتباط با حقوق اداری و استخدامی معرفی نمود. ما در این پایان نامه به کمک متون قانونی کیفری و اداری با این جرائم و مجازات آنها آشنا خواهیم شد.

ب) سؤالات تحقیق

1. جرم تمرد با چه هدف یا اهدافی ارتکاب پیدا میکند؟
2. چه زمانی جرم سرپیچی از اوامر مافوق رخ داده است؟
3. آیا مأموران دولت در هر حالت، ملزم به پیروی از اوامر مافوق خود هستند؟

ج) فرضیه های تحقیق

در این پایان نامه به دنبال بیان این مطالب هستیم:

1. جرم تمرد با هدف ایجاد مانع و اشکال تراشی در حین انجام وظیفه ی مأموران دولت (به عنوان جزئی از پیکره ی دولت) به وقوع می پیوندد.
2. جرم سرپیچی از اوامر مافوق در صورت نافرمانی یک مأمور در رتبه ی سازمانی پایین از مأمور بالاتر از وی به وقوع می پیوندد.
3. مأموران دولت در هر جایگاه که باشند برای انجام بهتر امور اداری باید از دستورات مقام مافوق خود تبعیت نمایند؛ و لیکن این تبعیت در صورتی که مخالف نص صریح قانون باشد، میتواند از سوی مأمور به مافوق گوشزد گردد و در صورت اصرار مقام مافوق دستور اجرا خواهد شد.

د) اهداف و کاربرهای تحقیق

در هر جامعه دانشجویان و دانش پژویان آینده سازان محسوب میگردند و باید در آینده ای نزدیک به تصدیگری مشاغل مختلف بپردازند. این پایان نامه

 میتواند این کاربرد را داشته باشد که برای این علم آموزان جنبه ی آشنایی با این دو جرم مهم را داشته باشد. ضمن اینکه برای افرادی که قصد مطالعه و آشنایی با سرفصلهای مندرج در منابع حقوقی را دارند به عنوان یک منبع به کار گرفته شود.

هدف این پایان نامه بیان ویژگیهای ماهوی و کیفری جرائم تمرد و سرپیچی از اوامر مافوق است. با بیان حواشی و اکناف این جرائم قصد ما رسیدن به کاربردهای بالا می باشد.

ح) روش تحقیق

روش تحقیق در این پایان نامه به صورت کاملا کتاب خانه ای است. به این معنی که مطالب بعد از مطالعه ی کتب و جزوات و سایر منابع به رشته ی تحریر درآمده است. موضوع این پایان نامه را به صورت توصیفی شرح و بسط خواهیم داد. روش بیان مطالب هم به صورت دو به دو وکاملا تقارنی است.

ساماندهی تحقیق

در این پایان نامه دو بخش خواهیم داشت که یکی از بخش ها به ماهیت و پیشینه و ارکان جرائم فوق و دیگری به مقررات شکلی آنها اختصاص یافته است. در بخش اول مطالب ماهوی در نظر بوده اند و در بخش دوم مطالب شکلی مدنظر قرار گرفته اند. در هر بخش هم از دو فصل صحبت به میان می آید. در بخش اول، فصل اول را به بحث در خصوص ماهیت و پیشینه جرائم فوق اختصاص داده ایم و در فصل دوم همان بخش هم به بیان ارکان جرائم اشاره مینماییم. در بخش دوم هم فصل اول به مقررات شکلی و فصل دوم به واکنش کیفری در برابرجرائم تمرد و سرپیچی اشاره مینمایند. با توجه به شیوه ی دو به دو جلو بردن پلان در این پایان نامه در هر یک از فصلها هم طی دو مبحث که خود حاوی دو گفتار هستند مطالب بیان میگردد.

                     بخش نخست: ماهیت، پیشینه و ارکان جرائم تمرد و سرپیچی از اوامر مافوق

در بخش نخست این پایان نامه به بیان مفاهیم و کلیاتی از جرائم تمرد و سرپیچی از اوامر مافوق خواهیم پرداخت. تعریف هر دو جرم را در همین بخش بیان می کنیم و بعد به سابقه ی تاریخی آنها اشاره خواهیم نمود. بعد از آشنایی با دو جرم مذکور به بررسی عناصر و ارکان تشکیل دهنده ی هر یک اشاره میکنیم. در واقع با بیان هر کدام از ویژگیهایی که در این بخش با آنها سروکار داریم برای جرائم تمرد و سرپیچی یک شناسنامه درست خواهد شد.

فصل نخست: ماهیت و پیشینه ی جرائم تمرد و سرپیچی از اوامر مافوق

در فصل نخست از بخش نخست برای اینکه مطالب را به سهولت بتوانیم پشت سر هم قرار دهیم از دو مبحث کمک گرفته ایم. ابتدا به بحث تعاریف خواهیم پرداخت و سپس به بحث پیشینه و سابقه ی قانونگذاری در خصوص جرائم تمرد و سرپیچی از اوامر مافوق اشاره خواهیم نمود.

مبحث نخست: تعریف جرائم تمرد و سرپیچی از اوامر مافوق