فصل اول……………………………………………………………………………………………………………………….2

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………3

1-1 هدف تحقیق:…………………………………………………………………………………………………………..7

1-2 ضرورت تحقیق:………………………………………………………………………………………………………7

2- کلیات…………………………………………………………………………………………………………………….8

1-2 گیاه شناسی…………………………………………………………………………………………………………….8

1-3 زیستگاه………………………………………………………………………………………………………………..10

1-4 ارقام…………………………………………………………………………………………………………………….11

1-4-1 مشخصات ژنوتیپ های گلرنگ پاییزه و بهاره……………………………………………………….11

1-5 طول فصل رشد……………………………………………………………………………………………………11

1-6 نیاز اکولوژیکی………………………………………………………………………………………………………11

10-7 کشت………………………………………………………………………………………………………………..11

1-8 بیماری و آفات…………………………………………………………………………………………………….12

1-9 مراقبت و نگهداری………………………………………………………………………………………………12

1-10 کود……………………………………………………………………………………………………………………12

1-11 برداشت محصول…………………………………………………………………………………………………12

1-12ترکیب شیمیایی…………………………………………………………………………………………………….13

1-13 موارد مصرف و خواص طبی…………………………………………………………………………………13

1-14-1 مصارف دیگر گلرنگ……………………………………………………………………………………….13

فصل دوم…………………………………………………………………………………………………………………….14

بررسی منابع………………………………………………………………………………………………………………..14

2-1 تعریف تنش………………………………………………………………………………………………………….15

2-1-1 تنش فیزیولوژیکی……………………………………………………………………………………………..16

2-1-2عوامل تنش زا…………………………………………………………………………………………………….16

2-1-3 اثرات مهم سازگاری و نا سازگاری عوامل تنش زا…………………………………………………17

2-1-4 مقاومت به تنش…………………………………………………………………………………………………17

2-1-5 تنش خشکی……………………………………………………………………………………………………..18

2-2 نقش آب بر گیاه………………………………………………………………………………………………….. 20

2-3 مشخصات و خصوصیات مناطق خشک و نیمه خشک……………………………………………….21

2-4 خشکسالی……………………………………………………………………………………………………………22

2-5 سایکوسل…………………………………………………………………………………………………………….23

2-5-1 تعریف سایکوسل………………………………………………………………………………………………23

2-5-2 بیوسنتز……………………………………………………………………………………………………………24

2-6 اثر تنش خشکی بر صفات مرفولوژیک……………………………………………………………………..24

2-6-1 ارتفاع………………………………………………………………………………………………………………24

2-6-2 اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد………………………………………………………..25

2-6-2-1 تعداد غوزه در بوته، تعداد دانع در طبق…………………………………………………………….26

2-6-2-2 اثر تنش خشکی بر وزن هزار دانه…………………………………………………………………….28

2-7 اثر تنش خشکی بر محتوای نسبی آب برگ……………………………………………………………….31

2-8 اثر تنش خشکی بر غلظت رنگیزه های گیاهی ………………………………………………………….33

2-9 اثر تنش خشکی بر غلظت پرولین…………………………………………………………………………….35

2-10 اثر سایکوسل بر صفات………………………………………………………………………………………..36

فصل سوم……………………………………………………………………………………………………………………40

مواد و روش ها…………………………………………………………………………………………………………….40

3-1 محل انجام تحقیق………………………………………………………………………………………………….50

3-2 مشخصات طرح…………………………………………………………………………………………………….50

3-3 مشخصات رقم مورد آزمایش………………………………………………………………………………….51

3-4 نمونه گیری زمین و آب آبیاری………………………………………………………………………………..51

3-5 آماده سازی زمین…………………………………………………………………………………………………..52

3-6 عملیات داشت………………………………………………………………………………………………………52

3-7 مبارزه با علف هرز…………………………………………………………………………………………………53

3-8 اعمال تیمار………………………………………………………………………………………………………….53

3-8-1 اعمال تیمارهای کودی………………………………………………………………………………………53

 

 

3-8-2 اعمال تیمار های تنش قطع آب……………………………………………………………………….53

3-9 برداشت……………………………………………………………………………………………………………54

3-9-1 نحوه نمونه برداری و اندازه گیری………………………………………………………………………54

3-10 سنجش صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک…………………………………………………………….54

3-10-1 ارتفاع بوته………………………………………………………………………………………………………54

3-10-2 تعداد غوزه……………………………………………………………………………………………………..54

3-10-3 تعداد دانه در غوزه………………………………………………………………………………………….54

3-10-4 تعداد شاخه فرعی در بوته…………………………………………………………………………………54

3-10-5 وزن هزار دانه………………………………………………………………………………………………..55

3-10-6 محتوی رطوبت نسبی……………………………………………………………………………………….55

3-10-7 سنجش رنگریزه ها …………………………………………………………………………………………55

3-10-8 تعیین روغن……………………………………………………………………………………………………56

3-10-9 سنجش پرولین………………………………………………………………………………………………..57

3-10-10 سنجش فعالیت آنزیم…………………………………………………………………………………….57

3-11 تجزیه داده ها ……………………………………………………………………………………………………57

3-11 تجزیه داده ها……………………………………………………………………………………………………..58

فصل چهارم…………………………………………………………………………………………………………………59

نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………………………..59

4-1 محتوی نسبی آب برگ…………………………………………………………………………………………..60

4-2 درصد روغن…………………………………………………………………………………………………………63

4-3 اسیدآمینه پرولین……………………………………………………………………………………………………66

4-4 آنزیم…………………………………………………………………………………………………………………..69

4-5 تعداد غوزه……………………………………………………………………………………………………………74

4-6 تعداد دانه……………………………………………………………………………………………………………..78

4-7 تعداد شاخه جانبی…………………………………………………………………………………………………82

4-8. وزن هزار دانه……………………………………………………………………………………………………….86

4-9 ارتفاع نهایی………………………………………………………………………………………………………….88

4-10رنگیزه ها……………………………………………………………………………………………………………..91

4-10- 1کلروفیلa ………………………………………………………………………………………………………91

4-10-2 کلروفیلb ………………………………………………………………………………………………………94

4-10-3 کلروفیل کل…………………………………………………………………………………………………….98

4-10-4 کارتنوئید……………………………………………………………………………………………………..100

4-10-5 غلظت رنگیزه های گیاهی…………………………………………………………………………….. 103

4-11 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………….. 105

4-12 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………..106

• چکیده

میزان و نوع اسید­های چرب غیر اشباع اهمیت بسزایی در کیفیت تغذیه‌ای روغن­های خوراکی دارند، روغن گلرنگ با بیش از 80% اسید چرب غیر اشباع بسیار مورد توجه قرار گرفته است. کمبود نزولات جوی در کشور ایران در مقایسه با میانگین جهانی از عوامل اصلی محدودکننده عملکرد گیاهان می­باشد. به منظور بررسی برخی خواص فیزیولوژیک و مورفولوژیک گیاه گلرنگ تحت تنش­خشکی و محلول­پاشی سایکوسل در ارقام مختلف این گیاه آزمایشی با طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی به صورت اسپیلت اسپیلت پلات در سه تکراردر سال 91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد دامغان انجام ­شد. در این آزمایش كرت اصلی سه تیمار آبیاری (شاهد، تنش در ابتدای گلدهی، تنش در ابتدای دانه­بندی)، كرت فرعی دو رقم گلرنگ (محلی اصفهان، پدیده )، و كرت فرعی-فرعی تیمار محلول­پاشی سایکوسل (بدون محلول­پاشی، محلول­پاشی) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد تنش در ابتدای گلدهی در مقایسه با تنش در ابتدای دانه_بندی دارای تاثیر منفی بیشتری بر صفات مورد هندازگیری بوده است.طبق نتایج در بین تیمارهای بیشترین محتوی رطوبت نسبی، درصد روغن دانه، فعالیت آنزیم پری کارتامین دکربوکسیلاز، ارتفاع گیاه، تعداد غوزه، تعداد دانه، شاخه جانبی، وزن هزار دانه، رنگیزه­های گیاهی در تیمار شاهد (آبیاری كامل) بدست آمد، اما بیشترین مقدار پرولین مربوط به تیمار تحت تنش خشكی در ابتدای گلدهی بود و سایر صفات با افزایش شدت تنش خشكی کاهش پیدا کردند. در بین ارقام برای افزایش سایر خصوصیات رقم پدیده به عنوان مناسب­ترین رقم شناخته شد ولی درصد روغن در رقم محلی­اصفهان دارای میانگین بیشتری بود. در تیمارهای محلول­پاشی سایکوسل ، همه صفات به غیر از ارتفاع گیاه را افزایش پیدا كرد و سایکوسل به عنوان تیمار محلول­پاشی مناسبی معرفی شد. بر اساس نتایج بدست آمده در این آزمایش می­توان بیان كرد، هر چند با كاهش میزان آب مصرفی و به تبع آن بروز تنش خشكی از عملكرد گیاه گلرنگ كاسته می­ شود، اما با مصرف برخی از تنظیم کننده­ های رشد گیاهی، بخصوص محلول­پاشی سایکوسل در بالاترین سطح تنش، می­توان تا حدی از بروز اثرات سوء تنش خشكی بر عملكرد این گیاه كاست، لذا با توجه به این كه بیشتر مناطق ایران از كم_آبی رنج می_برند، استفاده از هورمون گیاهی سایكوسل پیشنهاد می­گردد، همچنین رقم پدیده نسبت به رقم محلی اصفهان مقاومت بیشتری به شرایط تنش از خود نشان داد در نتیجه رقم پدیده به عنوان بهترین رقم از جهت افزایش عملكرد گلرنگ در شرایط تنش خشكی پیشنهاد می­گردد

کلمات کلیدی: تنش خشکی، محلول­پاشی سایکوسل، گلرنگ، خصوصیات مورفولوژیک، خصوصیات فیزیولوژیک

1- مقدمه:

افزایش روز افزون جمعیت و نیاز به عملکرد گیاهان­زراعی به منظور تأمین مواد­غذایی از­جمله برنامه ­های وسیع و دامنه­داری است که پژوهشگران را برآن داشته که در این زمینه پژوهش­های جدیدی را دنبال نمایند این بدان­معنی است که تولید غذا باید دائماً افزایش یابد به طوری که از کمبود­های غذایی در بسیاری از نقاط جهان جلوگیری شود (زار عیان، 1380).

بخش عمده­ی مساحت ایران از نظر اقلیمی جزء مناطق خشک ونیمه­خشک محسوب می­گردد. از خصوصیات این مناطق تبخیر زیاد و نزولات اندک و پراکنده است. رشد و نمو گیاهان تحت­تأثیر عوامل محیطی می­باشد، چنانچه میزان عواملی چون حرارت، رطوبت و …. در محیط نا­مناسب باشد سبب ایجاد فشار یا تنش در گیاه و اجزای آن می­ شود (سرمدنیا و کوچکی، 1369).

از طرفی خشکی از مهم­ترین عوامل محدود­کننده­ رشد گیاهان در سراسر جهان و شایع­ترین تنش محیطی است که تقریباً تولید 25 درصد اراضی جهان را محدود ساخته­است(حبیبی و همکاران، 1372). با توجه به وجود این بحران مناطق خشک، انتخاب گیاهان سازگار به این شرایط از اهمیت ویژه­ای برخوردار­است که لازمه­ی آن کاشت گیاهان مقاوم به خشکی و نیاز آبی کم می­باشد (حبیبی و همکاران، 1372).

گیاهان روغنی از نظر تامین انرژی مورد نیاز انسان و دام، از جایگاه ویژه­ای در بین محصولات زراعی برخوردارند و یکی از با ارزش­ترین محصولات بخش کشاورزی محسوب می­شوند. از این رو، کاشت دانه­ های روغنی از گذشته­های دور بخش مهمی از کشاورزی کشور­های شرقی را تشکیل داده و برخی از آن­ها جزو اقلام صادراتی عمده­ی این کشور­ها محسوب می­شوند )وایس، 1370).

با توجه به تنوع آب و هوایی در ایران امکان کشت بسیاری از دانه­ های روغنی با کیفیت خوب و ارزش اقتصادی بالا وجود­دارد که یکی از این گیاهان گلرنگ می­باشد (ناصری و همکاران، 1389.، فیروزه و همکاران، 1385). متوسط عملکرد گلرنگ در ایران حدود 700 کیلوگرم در هکتار می­باشد، که نزدیک به متوسط جهانی است (فروزان، 1378).

از طر فی با توجه به اهمیت زیادی که اسید­های چرب غیر­اشباع در کیفیت تغذیه‌ای روغن دارند، روغن گلرنگ با بیش از 80 درصد اسید­چرب غیر­اشباع بسیار مورد توجه قرار گرفته است (Zhu et al., 2003; Isah et al., 2007; Sato et al., 2005). همچنین، بومی بودن کلیه ارقام آن و داشتن روغن 36 درصد در دانه از ویژگی­های منحصر به فرد این روغن است (آلیاری و شکاری، 1379).

گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماریها برخوردار بوده و هستند (ابراهیم­پور و عیدی­زاده، 1388).

. این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر داشته و یکی از مهمترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر در طول نسلها بوده اند. (از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده است اما نکته حائز اهمیت اینجاست که تنها کمتر از 10 درصد از مجموع 250000 گونه گیاهی جهان برای بیش از زیست شناختی، شناسایی و مورد استفاده قرار گرفته اند.) (ابراهیم­پور و عیدی­زاده، 1388). گرایش عمومی جامعه به استفاده از داروها و درمانهای گیاهی و به طور کلی فرآورده های طبیعی به ویژه در طی سالهای اخیر رو به افزایش بوده و مهمترین علل آن، اثبات مخرب و جانبی داروهای شیمیایی از یک طرف و ایجاد آلودگیهای زیست محیطی که کره زمین را تهدید می­ کند از سوی دیگر بوده است (ابراهیم­پور و عیدی­زاده، 1388). سرزمین پهناور ایران به دلیل دارا بودن اقلیم­های گوناگون و با اختلاف درجه حرارت بیش از 50 درجه سانتی ­گراد و دارا بودن سرزمین­های ساحلی ،کوهستانی و کویری و با برخورداری از حداقل 300 روز آفتابی در سال با مقایسه با اکثر سرزمین­های جهان مانند قاره اروپا با درجه حرارت و شرایط اقلیمی یکسان و مه­آلود بودن اکثر ماه­های سال به عنوان یکی از بزرگ­ترین گنجینه­های گیاهان­داروئی و معطر دنیاست (جوادی­زاده و پویان، 1389).

فهرست مطالب عنوان                                                                                    

 

صفحه چکیده

 

1 فصل اول- مقدمه مقدمه

 

3 فصل دوم- بررسی منابع 2-1. خرفه

 

6 2-1-1. گیاه­شناسی

 

6 2-1-2. ساختار شیمیایی خرفه

 

7 2-1-3. ویژگی­های درمانی خرفه

 

9 2-2. اکسایش لیپیدها

 

10 2-2-1. اکسایش نوری

 

10 2-2-2. اکسایش آنزیمی

 

11 2-2-3. اکسایش اسیدهای چرب به وسیله آنزیم لیپوکسیژناز

 

11 2-2-4. اکسایش خود به خودی

 

11 2-3. روش­های اندازه ­گیری اکسایش چربی­ها

 

12 2-3-1. اندازه ­گیری فراورده­های اولیه اکسایش

 

13 2-3-1-1. عدد پراکسید (PV)

 

13 2-3-1-2. روش تیتراسیون یدومتری

 

13 2-3-1-3. کمپلکس یون آهن Ш

 

13 2-3-1-4. اسپکتروسکوپی مادون قرمز تغییر شکل فوریر (FTIR)

 

14 2-3-1-5. دی­ان­ها و تری­ان­های کنژوگه

 

14 2-3-2. اندازه ­گیری فراورده­های ثانویه اکسایش

 

15 2-3-2-1. عدد اسید تیوباربیتوریک (TBA)

 

15 2-3-2-2. عدد پارا آنیسیدین (AV)

 

15 2-3-2-3. عدد توتوکس یا عدد اکسایش

 

16 2-3-2-4. عدد کربونیل (CV)

 

16 2-4. آنتی­اکسیدان­های غذایی

 

17 2-4-1. آنتی­اکسیدان­های سنتزی

 

17 2-4-1-1. بوتیلید هیدروکسی آنیزول (BHA)

 

18 2-4-1-2. بوتیلید هیدروکسی تولوئن (BHT)

 

18 2-4-1-3. ترشیو بوتیل هیدروکینون (TBHQ)

 

19 2-4-1-4. گالات­ها و اسید گالیک

 

20 2-4-2. آنتی­اکسیدان­های طبیعی

 

20 2-4-2-1. توکوفرول

 

22 2-4-2-2. کاروتن

 

23 2-4-2-3. اسیدهای فنلی

 

24 2-4-2-4. فلاونوئیدها

 

25 2-4-2-5. ترپنوئیدها

 

26 2-4-2-6. اسید آسکوربیک

 

27 2-4-2-7. سزامول

 

27 2-4-2-8. گوسیپول

 

28 2-4-2-9. فیتات­ها

 

28 2-4-3. مکانیسم عمل آنتی­اکسیدان­ها

 

28 2-4-4. اندازه ­گیری قدرت آنتی­اکسیدانی

 

29 2-4-4-1. اندازه ­گیری مقادیر کل ترکیبات فنلی

 

29 2-4-4-2. روش مهار رادیکال آزاد DPPH

 

29 2-4-4-3. ظرفیت آنتی­اکسیدانی معادل ترولکس (TEAC)

 

30 2-4-4-4. ظرفیت جذب رادیکال اکسیژن (ORAC)

 

30 2-4-4-5. قدرت آنتی­اکسیدانی احیاء آهن III

 

30 2-4-4-6. بی­رنگ شدن بتا کاروتن

 

31 2-4-4-7. روش نگهداری در گرمخانه (آون)

 

31 2-5. استخراج عصاره­های گیاهی

 

31 2-6. سینتیک واکنش­های اکسایشی

 

32 فصل سوم- مواد و روش­ها 3-1. مواد اولیه

 

35 3-2. استخراج روغن

 

 

 

35 3-3. استخراج عصاره

 

35 3-4. آزمون­ها

 

36 3-4-1. ساختار اسید چرب

 

36 3-4-2. عدد یدی

 

36 3-4-3. عدد صابونی

 

36 3-4-3-1. تهیه پتاس الکی

 

36 3-4-4. ترکیبات استرولی

 

37 3-4-4-1. اندازه ­گیری نمونه

 

37 3-4-4-2. آماده سازی ستون اکسید آلومینیوم

 

37 3-4-4-3. استخراج مواد غیرقابل صابونی

 

37 3-4-4-4. کروماتوگرافی لایه نازک

 

37 3-4-4-5. جداسازی استرول

 

38 3-4-4-6. آماده ­سازی استرول تری متیل سیلیل اتر

 

38 3-4-4-7. شناسایی استرول­ها

 

38 3-4-4-8. ترکیب استرول

 

38 3-4-4-9. تعیین میزان استرول

 

39 3-4-5. ترکیبات توکوفرولی

 

39 3-4-5-1. آماده ­سازی محلول­های کالیبراسیون ذخیره

 

39 3-4-5-2. آماده ­سازی محلول استاندارد

 

39 3-4-5-3. آماده ­سازی محلول آزمون

 

40 3-4-6. ترکیبات مومی

 

40 3-4-7. وزن مخصوص

 

41 3-4-8. گرانروی دینامیکی

 

41 3-4-9. ضریب شکست

 

41 3-4-10. عدد پراکسید

 

41 3-4-10-1. ترسیم منحنی کالیبراسیون

 

41 3-4-10-2. تهیه محلول استاندارد آهن Ш

 

42 3-4-10-3. تهیه محلول تیوسیونات آمونیوم

 

42 3-4-10-4. تهیه محلول آهن п

 

43 3-4-10-5. اندازه ­گیری عدد پراکسید نمونه روغن

 

43 3-4-11. عدد اسیدی

 

43 3-4-12. مقدار کل ترکیبات قطبی (TPC)

 

44 3-4-13. شاخص پایداری اکسایشی (OSI)

 

44 3-4-14. ترکیبات فنلی

 

45 3-4-14-1. ترسیم منحنی کالیبراسیون

 

45 3-4-14-2. اندازه ­گیری ترکیبات فنلی عصاره

 

45 3-4-15. آزمون DPPH

 

46 3-4-15-1. ترسیم منحنی کالیبراسیون BHT

 

46 3-4-15-2. تعیین فعالیت آنتی رادیکالی عصاره

 

46 3-4-16. عدد اسید تیوباربیتوریک

 

47 3-4-17. عدد صابونی ناشونده

 

47 3-4-18. رنگ

 

49 3-4-19. آزمون گرمخانه گذاری

 

49 3-6. تجزیه و تحلیل آماری

 

50 فصل چهارم- نتایج و بحث 4-1. درصد استخراج روغن از بذر خرفه

 

52 4-2. ویژگی­های فیزیکوشیمیایی روغن بذر خرفه

 

52 4-2-1. ساختار اسید چرب

 

52 4-2-2. وزن مخصوص

 

56 4-2-3. شاخص رنگ

 

57 4-2-4. ضریب شکست

 

58 4-2-5. گرانروی

 

59 4-2-6. عدد اسیدی

 

60 4-2-7. عدد پراکسید

 

60 4-2-8. عدد یدی

 

62 4-2-9. عدد صابونی

 

63 4-2-10. مواد صابونی­ناشونده

 

64 4-2-11. ترکیبات استرولی

 

64 4-2-12. توکوفرول

 

65 4-2-13. موم

 

66 4-2-14. شاخص پایداری اکسایشی

 

66 4-2-15. ترکیبات قطبی کل

 

67 4-3. قدرت مهار کنندگی رادیکال آزاد DPPH

 

67 4-4. ترکیبات فنلی

 

71 4-5. آزمون گرمخانه گذاری

 

73 4-5-1. عدد پراکسید

 

73 4-5-2. عدد اسید تیوباربیتوریک.

 

77 4-6. پارامترهای سینتیکی واکنش اکسایش روغن دانه خرفه

 

80 فصل پنجم- نتیجه ­گیری کلی و پیشنهادات 5-1. نتیجه­ گیری کلی

 

85 5-2. پیشنهادات

 

88

چکیده

با توجه به اثرات زیان­آور آنتی­اکسیدان­های سنتزی در بدن در سال­های اخیر توجه خاصی به کاربرد آنتی­اکسیدان­های طبیعی در صنایع­غذایی معطوف شده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی ویژگی­های فیزیکوشیمیایی، پارامترهای سینتیکی اکسایش روغن دانه خرفه پس از استخراج و همچنین تعیین قدرت آنتی­اکسیدانی عصاره­های متانولی-آبی و اتانولی-آبی آن بود. فعالیت آنتی­اکسیدانی عصاره متانولی-آبی و اتانولی-آبی با بهره گرفتن از روش رادیکال آزاد DPPH (2، 2- دی فینیل پیکریل هیدرازیل) و آزمون  گرمخانه­گذاری تعیین شد. پارامترهای سینتیکی نیز با بهره گرفتن از داده ­های به دست آمده از رنسیمت و معادله آرنیوس محاسبه گردید. بررسی ساختار نشان داد که روغن دانه خرفه منبع غنی از اسیدهای چرب امگا سه (77/26)، توکوفرول(5/798 میلی­گرم درکیلوگرم) و ترکیبات فنلی(09/121 میلی­گرم درکیلوگرم عصاره) است. در بررسی پارامترهای سینتیک اکسایش روغن خرفه میزان انرژی فعال سازی، آنتالپی و آنتروپی به ترتیب 46/93 کیلو­ژول بر مول، 54/90 کیلو­ژول بر مول و 62/18- (ژول بر مول درجه کلوین) به دست آمد. همچنین نتایج حاصل از فعالیت آنتی­اکسیدانی نشان داد عصاره متانولی-آبی در غلظت­های بالا فعالیت آنتی­اکسیدانی بیشتری نسبت به عصاره اتانولی-آبی داشت. نتایج آزمون گرمخانه گذاری نیز نشان داد که افزودن 100 پی­پی­ام عصاره متانولی-آبی بذر خرفه به روغن سویا منجر به­کاهش عدد پراکسید و اسیدتیوباربیتوریک آن در مقایسه با نمونه شاهد طی 14 روز گرمخانه­گذاری شد. بنابراین خرفه می ­تواند به عنوان منبعی غنی از امگا­سه مورد استفاده قرار گیرد و یا به عنوان منبع آنتی­اکسیدان­های طبیعی با قابلیت دسترسی آسان جهت بهبود مدت ماندگاری در صنعت غذا به کار برده شود.

کلمات کلیدی: انرژی فعال سازی؛ خصوصیات فیزیکوشیمیایی؛ سینتیک؛ فعالیت آنتی­اکسیدانی

مقدمه

بخش مهمی از رژیم غذایی را روغن­های خوراکی تشکیل می­ دهند که به طور گسترده از گیاهان و دانه گیاهان بدست می­آیند. روغن­های گیاهی دارای آثار مفیدی چون کاهش کلسترول خون می­باشند و به صورت­های مختلفی از جمله روغن­های سالادی، پخت­و­پز و سرخ­کردن به رژیم غذایی افراد راه پیدا    کرده ­اند (مجهد و همکاران، 2011). با وجود تنوع زیاد منابع روغن­های گیاهی، صرفاً روغن­های سویا، نخل، کلزا و آفتابگردان به ترتیب 6/31، 5/30، 5/15 و 6/8 میلیون تن از مصرف جهانی را به خود اختصاص  می­دهند(استیونسون و همکاران، 2007). روشن است که منابع مزبور پاسخگوی تقاضای روز­افزون    روغن­های گیاهی برای مصارف خانگی و صنعتی نخواهند بود. از این رو نیاز به کشف و توسعه منابع جدید روغن­های خوراکی همواره احساس می­گردد. روغن­های خوراکی مختلف حائز درجه سیرناشدگی و ساختار اسید چربی متفاوتی هستند و کیفیت و کمیت ترکیبات غیرتری­گلیسریدی آن­ها با هم فرق دارد. تفاوت­های ساختاری به نوبه خود به ایجاد اختلاف در ویژگی­های فیزیکوشیمیایی و پایداری اکسایشی آن­ها منجر  می­گردد. بر خلاف روغن­های حیوانی که عمدتاً اشباع هستند و به راحتی با اکسیژن وارد واکنش نمی­شوند، روغن­های گیاهی درجه سیرشدگی کمتری دارند و حساسیت بیشتری نسبت به واکنش­های اکسایشی از خود نشان می­ دهند (گوهری و همکاران، 1388). کشور ایران در زمینه روغن­های خوراکی به شدت به خارج از کشور وابسته است. بنا بر آمار منتشر شده در سال 1381، نزدیک به 90 درصد از روغن مورد نیاز کشور از خارج تأمین شده است. استفاده از منابع بومی بالطبع به کاهش وابستگی کشور در این زمینه منجر خواهد شد (توسلی و همکاران، 1389). اکسایش لیپیدها عاملی مهم در کاهش کیفیت غذاهای حاوی چربی طی فرایند و نگهداری می­باشد. طعم تند، تغییر رنگ و تخریب ویتامین­ها و اسیدهای چرب چند غیراشباعی از جمله تغییراتی است که طی اکسایش رخ می­دهند. صنعت غذا با بهره گرفتن از تکنیک­های مختلف همچون افزودن انواع آنتی­اکسیدان­های سنتزی مانند هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT)[1]، هیدروکسی آنیزول بوتیله (BHA)[2] و ترسیوبوتیل هیدروکینون (TBHQ)[3] سعی در کاهش این تغییرات دارد، اگرچه این ترکیبات از لحاظ ایمنی هنوز مورد سوال هستند (ایگبال و بهانگر، 2007). با توجه به آگاهی مصرف کنندگان در مورد سلامت، امنیت و کیفیت فراورده­های غذایی و کشاورزی، تحقیق در مورد بهبود کاربرد آنتی­اکسیدان­های طبیعی ضروری به نظر می­رسد. بنابراین تلاش برای جایگزینی آنتی­اکسیدان­های سنتزی با ترکیبات طبیعی از دانه­ های روغنی، ادویه­ها و دیگر ترکیبات گیاهی به شدت رو به افزایش است (ساسکیا و همکاران، 2001). گیاهان حاوی سطوح بالایی از ترکیبات فنلی هستند که اهمیت زیادی به عنوان آنتی­اکسیدان دارند. از این رو بررسی در زمینه قابلیت استفاده از آن­ها در مواد غذایی رو به افزایش می­باشد (پرومالا و هتیاراچچی، 2011). موثرترین مسیر در جهت کنترل واکنش­‌ها در مواد غذایی، شناخت مکانیسم انجام واکنش و عوامل موثر بر سرعت آن است. شناخت سینتیک واکنش‌ها به عنوان مقدمه ای جهت ورود به بحث مدلسازی و جهت شناخت عوامل موثر بر فرایند‌ها و پیش ­بینی تغییرات ناشی از فرایند استفاده می­گردد (پورفلاح و همکاران، 1391). هدف از پژوهش حاضر بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی، پارامترهای سینتیک اکسایش روغن حاصل از دانه خرفه[4] به عنوان یک روغن گیاهی جدید و همچنین اثر عصاره متانولی-آبی آن بر پایداری حرارتی و اکسایشی روغن سویا در مقایسه با آنتی­اکسیدان سنتزی BHT می­باشد.

. خرفه

خرفه دارای تاریخچه طولانی برای مصرف بشر، خوراک دام و مصرف داروئی می­باشد (لیو و همکاران، 2000). خرفه یکی از اعضای خانواده پورتولاسه[1] می­باشد که شامل بیش از 120 نوع گونه گیاهی آب­دار و بوته­ای است (رینالدی و همکاران، 2010). در متون مصری زمان فرعون نیز نام خرفه به عنوان یک گیاه داروئی ذکر شده بود (دخیل و همکاران، 2011). دو نوع گیاه خرفه وجود دارد: یک نوع از آن به صورت خودرو و با شاخه­های منشعب رشد می­ کند و دیگری به صورت یک گیاه کشاورزی کشت می­ شود (صفدری و کاظمی تبار، 2009). خرفه در یونان، لبنان و دیگر کشورهای مدیترانه­ای به صورت سبزی در سوپ و سالاد مصرف می­شده است (ازکو و همکاران، 1999). خرفه به عنوان هشتمین گیاه خوراکی رایج جهان معرفی شده است. این گیاه بومی هند و آسیای میانه است اما در آمریکا، اروپا، استرالیا و چین نیز رشد می­ کند(مورئو و همکاران، 2009). در ایران نیز خرفه تقریباً درتمام نقاط به خصوص نواحی­گیلان، مازندران، تهران و اطراف آن پراکندگی دارد و در مناطق جنوبی ایران به عنوان سبزی خوردن کاشته می­ شود (میلادی گرجی و همکاران، 1385). سازمان بهداشت جهانی[2] خرفه را به عنوان یکی از پرمصرف­ترین گیاهان داروئی معرفی کرده است و اصطلاح اکسیر جهانی به آن نسبت داده شده است(دمیربان و همکاران، 2010).

2-1-1. گیاه­شناسی

خرفه گیاهی سبز یک­ساله با ساقه­ی آب­دار خوراکی، برگ­هایی متقابل و گل­هایی کوچک به رنگ زرد می­باشد. برگ­ها فرم قاشقی دارند، دارای طول 1 تا 5 سانتی­متر و عرض 5/0 تا 2 سانتی­متر هستند در حالی­که ساقه­ها استوانه­ای شکل بوده و 30 سانتی­متر طول و 3 میلی­متر قطر دارند (الیویرا و همکاران، 2009؛ میلادی گرجی و همکاران، 1385). بذرها در غلاف­های کوچک به وجود می­آیند که رنگ آن­ها قهوه­ای متمایل به زرد است. نژادهای وحشی آن عموماً ساقه­های گسترده بر سطح زمین داشته ولی نژاد پرورش یافته آن ساقه­ای ضخیم، گوشت­دار، به وضع قائم و با ارتفاع 10 تا 30 سانتی­متر دارد. نژادهای وحشی آن در حاشیه­ دریاچه­ها، اراضی شن­زار و نواحی سایه­دار یافت می­شوند. با این­که منشاء اصلی آن نواحی خاور نزدیک ذکر گردیده اما امروزه تقریباً در اکثر نواحی کره­ی زمین مشاهده می­گردند. خرفه در ایران در مناطق مختلفی از قبیل گرگان، لاهیجان، کردستان، اصفهان، لرستان، بلوچستان، اراک، قزوین، کاشان، بندر انزلی و بسیاری از نقاط دیگر ایران پرورش می­یابد (صفدری و کاظمی­تبار، 2009). این گیاه دارای رشد سریع و سازگاری بالاست و مقدار زیادی دانه تولید می­ کند (لیو و همکاران، 2000). بذرهای آن در فروردین تا اردیبهشت ماه جوانه زده و در تیر تا شهریورماه گل می­دهد و از جمله گیاهانی است که در همان سال به طریق رویشی نیز زیاد شده و گسترش می­یابد (پورطوسی و همکاران، 1387). خرفه تا حد زیادی به خاک­های شور مقاوم است و می ­تواند تولید قابل توجهی در شرایط تنش شوری داشته باشد (رحیمی و کافی، 1389).

فهرست مطالب صفحه

 

عنوان 1

 

چکیده فصل اول: مقدمه 3

 

1-1- مقدمه 4

 

1-2- اهداف   4

 

1-2-1- هدف اصلی  4

 

1-2-2- هدف اختصاصی  4

 

1-3- پرسش اصلی تحقیق  5

 

1-4- نمودار تحقیق فصل دوم: ی بر منابع 7

 

2-1- بسته­بندی 7

 

2-2- پلیمر و بیوپلیمر  7

 

2-2-1- مزیت بیوپلیمرها 8

 

2-2-2- خصوصیات بیوپلیمرها 8

 

2-2-2-1- بازدارندگی در برابر گازها 9

 

2-2-2-2- بازدارندگی نسبت به بخار آب   9

 

2-2-3- بكارگیری بیوپلیمرها در بسته بندی  10

 

2-2-4- روش های تولید بسته بندیهای زیستی (بیوپلیمری) 10

 

2-3- پوششها و فیلمهای خوراكی  11

 

2-3-1- تاریخچه استفاده از پوشش ­های خوراكی  12

 

2-3-2- مواد به كار رفته در پوششها و فیلمهای خوراكی  12

 

2-3-2-1- پوششها و فیلمهای بر پایه پلیساكارید  12

 

2-3-2-2- پوششها و فیلمهای بر پایه كیتوزان  13

 

2-3-2-3- پوششها و فیلمهای بر پایه سلولز  13

 

2-3-2-4- پوششها و فیلمهای بر پایه آلژینات   13

 

2-3-2-5- پوششها و فیلمهای بر پایه پکتین  14

 

2-3-2-6- پوششها و فیلمهای بر پایه کاراگینان  14

 

2-3-2-7- پوششها و فیلمهای بر پایه نشاسته 15

 

2-3-2-8- پوششها و فیلمهای بر پایه دکسترینها 15

 

2-3-2-9- پوششها و فیلمهای بر صمغهای میكروبی  15

 

2-3-2-10- پوششها و فیلمهای بر پایه پروتئین  16

 

2-3-2-11- پوششها و فیلمهای بر پایه زئین  16

 

2-3-2-12- پوششها و فیلمهای بر پایه گلوتن  17

 

2-3-2-13- پوششها و فیلمهای بر پایه كازئین  17

 

2-3-2-14- پوششها و فیلم های بر پایه پروتئینهای آب پنیر 17

 

2-3-2-15- پوششها و فیلمهای بر پایه ژلاتین  18

 

2-3-2-16- پوششها و فیلمهای بر پایه كلاژن  18

 

2-3-2-16- پوششها و فیلمهای بر پایه پروتئین سویا 19

 

2-3-2-17- پوششها و فیلمهای بر پایه چربی  20

 

2-3-2-18- فیلمهای مركب   21

 

2-3-3- روش تهیه فیلمهای خوراكی  21

 

2-3-4- خصوصیات فیلم های خوراكی  21

 

2-3-4-1- خصوصیات مكانیكی  23

 

ارزیابی خواص مكانیكی فیلمهای خوراكی  25

 

2-3-4-2- خصوصیات ارگانو لیپتیك   25

 

2-3-4-3- حلالیت در آب و چربی  25

 

2-3-4-4- نفوذپذیری  29

 

2- 3-5- افزودنیهای فیلمهای خوراكی  30

 

2– 3 -6- مزایا و كاربرد فیلمها و پوششهای خوراكی  32

 

2– 3 –7- معایب پوششهای خوراكی  33

 

2-3-8- پوششها وبسته بندی­های جدید  34

 

2-3-8-1- بسته بندی فعال  34

 

2-3-8-2- بسته بندی ضدمیكروبی  35

 

2-3-8-3- مزایای استفاده از بسته بندیهای ضدمیكروبی  35

 

 

 

2-3-8-4- معایب استفاده از بسته بندی­های ضدمیكروبی  36

 

2-3-8-5- كاربرد مواد ضدمیكروبی در فیلم­های خوراكی  38

 

2-3-8-6- مكانیسم عمل اسانس ­ها و عصاره­ها در جلوگیری از رشد میكرو ارگانیسمها 39

 

2– 4- میكروارگانیسم­های مورد بررسی  39

 

2-4-1- اشرشیا كلی  41

 

2-4-2- استافیلوكوكوس اورئوس   42

 

2-5- پژوهشهای انجام شده روی ساگو و نشاسته آن  42

 

2-5-1- گیاه شناسی ساگو  43

 

2-5-2- منشا و پراکنش جغرافیایی ساگو  43

 

2-5-3- نشاسته در پالم ساگو  44

 

2-5-4- اجزاء غیر نشاستهای در مغز ساگو  45

 

2-5-5- خواص عملکردی و فیزکوشیمیایی نشاسته ساگو  48

 

2-5-6-کیفیت نشاسته ساگو  49

 

2-6- پژوهشهای انجام شده روی عصاره آویشن  49

 

2-6-1- تاریخچه آویشن  50

 

2-6-2- مشخصات گیاهشناسی و رده بندی آن  51

 

2-6-3- مواد مؤثره 52

 

2-6-4- محلهای بیوسنتز و تجمع اسانس ومونوترین ها 54

 

2-7- پژوهشهای انجام شده روی تاثیر پلاستیسایزر 59

 

2-8- پژوهشهای انجام شده روی خواص فیزیکوشیمیایی  62

 

2-9- پژوهشهای انجام شده روی خواص مکانیکی  65

 

2-10- پژوهشهای انجام شده روی خواص ضد میکروبی  فصل سوم: مواد و روشها 70

 

3-2- روشها 70

 

3-2-1- تهیه عصاره 70

 

3-2-2- تهیه فیلم­های خوراكی حاوی عصاره و شاهد  71

 

3-2-3- باكتریهای مورد استفاده و روش نگهداری آنها 71

 

3-2-4- تهیه سوسپانسیون میكروبی 5/0 مكفارلند  71

 

3-2-5- بررسی اثر ضدمیكروبی فیلمها 72

 

3-2-6- اندازه گیری ضخامت فیلمها 73

 

3-2-7- اندازه گیری میزان نفوذپذیری به بخارآب   74

 

3-2-8- اندازه گیری ظرفیت جذب آب    WAC  74

 

3-2-9- اندازه گیری میزان حلالیت در آب   75

 

3-2-10- تعیین رنگ فیلمها 75

 

3-2-11- اندازه گیری نفوذپذیری به اکسیژن  75

 

3-2-12- تعیین آزمون طیف نورسنج (درصد عبور و جذب نور مرئی ) 75

 

3-2-13- بررسی طیفهای FTIR  75

 

3-2-14- ویژگیهای مکانیکی  76

 

3-2-14-1-مقاومت کششی(TS) 77

 

3-2-14-2- ازدیاد طول(EL) 77

 

3-2-14-3- مدول الاستیکی (EM) 78

 

3-2-15- تجزیه وتحلیل آماری  فصل چهارم: نتایج و بحث   80

 

4-1- تشكیل فیلم­های خوراكی 80

 

4-2- خواص ضدمیكروبی فیلم­های خوراكی 82

 

4-2-1- تاثیر فیلم نشاسته ساگو حاوی عصاره­متانولی آویشن بر استافیلوكوكوس اورئوس 84

 

4-2-2- تاثیر فیلم نشاسته حاوی عصاره متانولی آویشن بر اشرشیاكلی  84

 

4-3- نفوذپذیری فیلمها نسبت به بخارآب   86

 

4-4- میزان ظرفیت جذب آب   87

 

4-5- میزان حلالیت درآب   88

 

4-6- نتایج رنگ فیلمها 90

 

4-7- نفوذپذیری نسبت به اکسیژن  91

 

4-8- نتایج آزمون طیف نورسنج(درصد عبور و جذب نور مرئی) 92

 

4-9- بررسی طیفهای FTIR  93

 

4-10- میزان مقاومت كششی، درصد ازدیاد طول و مدولا لاستیکی  93

 

4-10-1- مقاومت کششی  94

 

4-10-2- درصد ازدیاد طول  95

 

4-10-3- مدول الاستیکی   فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات   98

 

5-1- نتیجه ­گیری 100

 

5-2- پیشنهادات   101

 

منابع و مآخذ  119

 

چکیده انگلیسی

چکیده

امروزه تمایل به استفاده از بسته­بندی­های زیست تخریب پذیر شامل پوشش­­ها و فیلم­های خوراکی به دلیل عاری بودن از مواد شیمیایی سنتزی و عدم ایجاد آلودگی­های زیست محیطی، در صنعت روز به روز در حال افزایش است. در این راستا به کارگیری ترکیبات ضد میکروبی طبیعی نظیر انواع عصاره­های گیاهی می تواند کارایی این نوع بسته­بندی را تا حد زیادی بهبود بخشد. هدف ازانجام این تحقیق، بررسی اثر عصاره آویشن برخصوصیات فیزیکوشیمیایی، مکانیکی و ضدمیکروبی فیلم خوراكی نشاسته ساگو می­باشد. در این تحقیق فیلم­های خوراكی نشاسته ساگو حاوی عصاره آویشن در چهار سطح غلظت تولید شدند. از گلیسرول وسوربیتول به عنوان پلاستی­سایزر استفاده شد و فیلم­ها تحت شرایط کنترل­شده به روش کاستینگ تهیه گردید. آزمون­های فیزیکو­شیمیایی (میزان جذب آب (WAC)، نفوذ­پذیری نسبت به بخار آب (WVP)، نفوذپذیری به اکسیژن، حلالیت در آب، رنگ،UV-visible وFTIR) و خواص مکانیکی (قدرت کشش، ازدیاد طول و مدول الاستیکی) مورد بررسی قرار گرفت. اثر غلظت عصاره آبی و متانولی استخراج شده از آویشن بر خواص ضد­میکروبی فیلم­های نشاسته ساگو نیز به روش انتشار بر سطح آگار در برابر اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس اندازه ­گیری گردید. نتایج نشان داد که افزودن عصاره آبی، باعث افزایش جذب آب و نفوذپذیری نسبت به بخار آب و اکسیژن به طور معنی­دار کاهش ((p<0.05، اما تاثیر معنی­داریp>0.05)) روی حلالیت نداشته است.در بررسی طیف­های FTIRنتایج نشان داد با تغییر غلظت عصاره آبی واکنش شیمیایی جدیدی بوجود نیامده است.

آزمون رنگ­سنجی، نشان داد که افزایش عصاره آویشن، تاثیرمعنی­دار(p>0.05) در رنگ سفید نداشته ­است همچنین شاخص قرمزی،زردی،خلوص و ته رنگ در مقایسه با نمونه كنترل به طور معنی­دار(p<0.05) کاهش یافته­است. ازدیاد طول به طور معنی­داری p<0.05)) افزایش، مدول الاستیکی ومقاومت­کششی کاهش پیدا کرد. نتایج آزمون طیف نورسنج نشان داد که عبور نور فرابنفش با افزایش غلظت عصاره آبی آویشن افزایش و با افزایش غلظت عصاره میزان جذب نور کاهش می­یابد. نتایج میکروبی بیانگر این است­که درصد عصاره آبی در محدوده مورد مطالعه اثر معنی­داری نشان نداد، در حالی­که عصاره متانولی خواص ضد میکروبی در برابر اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس ارئوس از خود نشان می­دهد.

کلیدواژه: فیلم نشاسته ساگو، فیزیکوشیمیایی، عصاره اویشن، ضد میکروبی، خواص مکانیکی

1-1- مقدمه

در وضعیت كنونی دنیا، تولید و توزیع مواد غذایی نه تنها از جنبه اقتصادی بلكه از جنبه سیاسی اهمیت فراوان پیدا كرده­است، چون از طرفی معمولاً كشورهای تولید­كننده، مواد غذایی را به عنوان سلاحی علیه ملتهای نیازمند استفاده می­كنند و از طرف دیگر اقتدار نظام­ها از نظر موقعیت به صورت عمده بر موفقیت آنها در رابطه با كشاورزی و تولید مواد غذایی مورد نیازشان بستگی دارد. به هر صورت نگهداری مواد غذایی به اندازه تولید آنها اهمیت دارد واگر بدین مهم دقت نشود چه بسا تمامی هویت یک برنامه توسعه كشاورزی بی­اهمیت و بی­ارزش شود. نگهداری موادغذایی مجموعه پیچیده­ای از تازگی، خصوصیات غذایی و زمان تحولات بیولوژیكی را در بر می­گیرد (صداقت،1384).به منظور جلوگیری از ضایعات، نگهداری وعرضه و بسته­بندی نمودن مناسب مواد غذایی اهمیت بسزایی دارد. از ویژگی­های مطلوب برای هر بسته­بندی، بازیافت آسان آن و ایجاد كمترین خسارت به محیط زیست است.هر ساله بالغ بر چند میلیون تن ضایعات پلاستیكی از جمله كیسه­ها، پاكت های پلاستیكی و مواد بسته بندی وارد محیط زیست گردیده و به علت عدم بازگشت به چرخه زیست محیطی باعث ایجاد مشكلات فراوان برای محیط زیست می­شوند. تولید فیلم­های تجزیه­پذیر طبیعی و جایگزین نمودن آنها به جای پلاستیك­های سنتزی راه حلی برای به حداقل رساندن آثار نامطلوب و زیان­آور زباله­های حاصل از مواد سنتزی است (دارائی و همكاران، 1388).

امروزه با توسعه صنایع غذایی و افزایش نیاز به مواد بسته بندی مناسب، تهیه فیلم های خوراكی برای حفظ مواد غذایی بسیار مورد توجه می باشند زیرا این فیلم­ها از طریق محدود كردن نفوذ گازهای اكسیژن و دی اكسید كربن (بویژه در مورد میوه­ ها و سبزی­ها) و كاهش مهاجرت رطوبت (در مورد غذاهای خشك و نیمه خشك)، كیفیت محصولات غذایی را حفظ می كنند، پایداری و ماندگاری آن­ها را افزایش می­ دهند و در كنترل آلودگی و رشد میكروبی و حفظ خاصیت چشایی بسیار مهم هستند (Robertson, 2006; Druchta &Johnston, 1997; Fishman, 1997). فیلم های خوراكی لایه نازكی از مواد طبیعی هستند كه سطح مواد غذایی را در بر می گیرند، بصورت محافظ عمل می­كنند و از بروز تغییرات نامطلوب در عطر و طعم، بافت و خواص ظاهری مواد غذایی جلوگیری می كنند (Turhan & Sahbas, 2003).اهمیت اقتصادی این فیلم­ها در این است كه صنعت­گران را قادر می سازد كه ضایعات كارخانه­های صنعتی را به فرآورده ­های قابل استفاده و با ارزش افزوده بالا تبدیل نماید (صادق زاده وهمكاران، 1384). تولید فیلم­های تجزیه­پذیرعلاوه بر رفع مشكلات زیست محیطی باعث تسهیل شرایط نگهداری،كاهش هزینه­ها،افزایش زمان ماندگاری، كاهش شدت فرایندهای حرارتی درتولید فرآورده ­های غذایی و در نتیجه كاهش صدمات واز بین رفتن مواد مغذی آنها و در نهایت ارتقاء سطح ایمنی و سلامت مصرف كنندگان می­ شود (آخوندزاده و همكاران، 1384).

به دلیل اینكه فیلم­ها و پوشش ­های خوراكی نوعی بسته­بندی هستند و جزئی از تركیبات مواد غذایی محسوب می شوند باید از نظر خوراكی ایمن و مطمئن باشند، بدون طعم و عاری از مواد سمی بوده و ویژگی­های مكانیكی لازم برای حمل و نقل فرآورده ­های غذایی را داشته باشند (Krochta & Mulder-Johnston, 1997; Fishman,1997). اگر چه تاكنون امكان جایگزینی كامل مواد پلاستیكی با بیوپلیمرها و مواد بسته­بندی زیست­تجزیه­پذیر وجود نداشته اما استفاده از آنها به تنهایی و یا به صورت تركیبی با مواد پلاستیكی، كه باعث افزایش تخریب­پذیری پلاستیک نیز می شود، دغدغه­های مربوط به از بین رفتن محیط زیست و منابع طبیعی به سبب افزایش روزافزون آلودگی ناشی از مواد بسته بندی تخریب ناپذیر را در بین جوامع كاهش خواهد داد. در سال­های اخیر، تولید كنندگان مواد غذایی توجه زیادی به استفاده از نگهدارنده­های طبیعی از جمله گیاهی به جای شیمیایی در محصولات خود نموده ­اند. این امر از یک طرف به علت تمایل زیاد مصرف كنندگان به استفاده از موادغذایی فرآوری شده بدون نگهدارنده و یا حدالمقدور با نگهدارنده­های طبیعی و از طرف دیگر توجه هر چه بیشتر مسئولان و متولیان بهداشتی به این منظور می باشد. به منظور كنترل میكروارگانیسم­های نامطلوب در سطح مواد غذایی، مواد ضد­میكروبی می‌توانند در داخل پلیمرهای بسته­بندی به كار گرفته شوند. استفاده از عصاره‌های گیاهی در تركیب مواد بسته­بندی نیز نوعی بسته­بندی ضدمیكروبی می­باشد (جوانمرد وهمكاران ، 1388؛ آخوندزاده و همكاران، 1384).

1-2- اهداف

1-2-1- هدف اصلی

هدف اصلی از انجام این تحقیق، امکان تولید فیلم ضد­میکروبی از جنس نشاسته ساگو محتوی عصاره آویشن، به منظور بازدارندگی از رشد باکتری استافیلوکوکوس و بیما

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………….. 2

الف) بیان مسئله …………………………………………………………………………………………………….. 2

ب) سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………. 3

ج) فرضیه‌ها ………………………………………………………………………………………………………….. 3

د) اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………. 3

هـ) پیشنه تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 3

و) روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 4

ز)سازماندهی تحقیق ……………………………………………………………………………………………….. 4

فصل اول: کلیات……………………………………………………………………………………………………. 5

مبحث اول: مفهوم تاریخچه و مزایا و معایب داوری……………………………………………………… 6

گفتار اول: مفهوم داوری……………………………………………………………………………………………. 6

بند اول: مفهوم لغوی داوری……………………………………………………………………………………….. 6

بند دوم: مفهوم حقوقی داوری…………………………………………………………………………………….. 6

بند سوم: مفهوم فقهی داوری………………………………………………………………………………………. 8

گفتار دوم: تاریخچه داوری………………………………………………………………………………………… 8

بند اول: انگیزه‌های داوری در تاریخ حقوق اسلام…………………………………………………………….. 10

بند دوم: انگیز‌ه‌های ظهور داوری در عصر حاضر……………………………………………………………… 11

گفتار سوم: مزایا و معایب و علل رجوع به داوری …………………………………………………………… 12

بند اول: محاسن و معایب داوری…………………………………………………………………………………. 12

بند دوم: مزایای داوری در مقایسه با دادگاه‌های دادگستری…………………………………………………. 13

بند سوم: علل رجوع به داوری…………………………………………………………………………………….. 14

مبحث دوم: اقسام و چگونگی تعیین داور……………………………………………………………………. 16

گفتار اول: اقسام داوری…………………………………………………………………………………………….. 16

بند اول: داوری اختیاری…………………………………………………………………………………………….. 16

بند دوم: داوری اجباری…………………………………………………………………………………………….. 17

گفتار دوم: چگونگی تعیین داور………………………………………………………………………………….. 18

بند اول: تعیین داور توسط اصحاب دعوا……………………………………………………………………….. 18

بند دوم: تعیین داور توسط شخص ثالث……………………………………………………………………….. 19

بند سوم: تعیین داور توسط دادگاه ………………………………………………………………………………. 20

مبحث سوم: مفهوم، محتوا و اوصاف وآثار رأی داوری………………………………………………….. 21

گفتار اول: مقهوم رأی داوری، محتوا و اوصاف آن…………………………………………………………… 21

بند اول: تعریف رأی داوری……………………………………………………………………………………….. 21

بند دوم: محتوای رأی داوری………………………………………………………………………………………. 22

بند سوم: اوصاف رأی داوری……………………………………………………………………………………… 23

الف) اوصاف درونی رأی داور…………………………………………………………………………………… 23

1- توصیف رأی داور……………………………………………………………………………………………….. 23

2- قصد انشاء در صدور رأی…………………………………………………………………………………….. 25

3- موجه و مدلل بودن رأی داور…………………………………………………………………………………. 27

ب) اوصاف بیرونی رأی داور…………………………………………………………………………………….. 29

1- داخلی خارجی بودن رأی……………………………………………………………………………………… 29

2- اعلامی و اجرایی بودن رأی داور…………………………………………………………………………….. 30

3- سند عادی یا رسمی بودن رأی……………………………………………………………………………….. 31

گفتار دوم: آثار رأی داوری………………………………………………………………………………………… 33

بند اول: اثر نسبی و اعتراض ثالث……………………………………………………………………………….. 33

بند دوم : بررسی توان اثباتی و توان اجرایی رأی داوری……………………………………………………. 35

بند سوم: رأی داور و دارای اعتبار امر مختومه…………………………………………………………………. 36

بند چهارم: قابلیت شکایت (اعتراض)…………………………………………………………………………… 37

بند پنجم: فراغ داور………………………………………………………………………………………………….. 38

فصل دوم: ابطال رأی داوری وجهات آن…………………………………………………………………….. 40

مبحث اول: مفاهیم و جهات ابطال رأی داوری……………………………………………………………… 41

گفتار اول: مفهوم ابطال و بطلان رأی داوری…………………………………………………………………… 41

بند اول: رأی قابل ابطال و رأی باطل…………………………………………………………………………….. 41

بند دوم: نقش داوران در دعوای ابطال…………………………………………………………………………… 43

 

 

بند سوم: تعیین محدوده جهات ابطال رأی داور……………………………………………………………….. 45

گفتار دوم: ماهیت دعوای ابطال…………………………………………………………………………………… 49

مبحث دوم: جهات و موارد ابطال رأی داوری……………………………………………………………… 52

گفتار اول: رأی داور مخالف قوانین موجد حق باشد…………………………………………………………. 52

بند اول: مفهوم قانون و انواع آن…………………………………………………………………………………… 52

بند دوم: قوانین تفسیری و قوانین آمره …………………………………………………………………………. 54

بند سوم: قانون موجد حق و قوانین شکلی……………………………………………………………………… 55

گفتار دوم: صدور رای خارج از موضوع داوری………………………………………………………………. 57

بند اول: شرایط موضوع داوری……………………………………………………………………………………. 58

بند دوم: مصادیق موضوعات غیر قابل ارجاع به داوری……………………………………………………… 59

گفتار سوم: اصدار رأی خارج از حدود اختیارات داوری……………………………………………………. 62

گفتار چهارم: صدور رأی داور پس از انقضای مدت داوری ………………………………………………. 64

گفتار پنجم: مخالفت رأی داور با موارد ثبت شده در دفتراملاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی     66

بند اول: بطلان رأی داور به سبب مخالفت با مندرجات دفتراملاک……………………………………….. 66

بند دوم: بطلان رأی داور به سبب مخالفت با سند رسمی تنظیم شده بین طرفین دعوا……………….. 67

بند سوم: بطلان رأی داوری به سبب مخالفت با مقررات مربوط به اموال غیر منقول…………………… 68

گفتار ششم: عدم جواز داور یا داوران در صدور رأی………………………………………………………. 69

بند اول: شرایط اشخاصی که به عنوان داور انتخاب می‌شوند……………………………………………….. 69

بند دوم: عدم اهلیت مطلق برای داوران…………………………………………………………………………. 69

بند سوم: عدم اهلیت نسبی برای داوران…………………………………………………………………………. 70

گفتار هفتم: عدم اعتبار قرارداد رجوع به داوری……………………………………………………………….. 72

مبحث سوم: قواعد دادرسی حاکم بر دعوای ابطال و آثار آن………………………………………….. 73

گفتار اول: مهلت و مرجع صالح برای رسیدگی ………………………………………………………………. 73

بند اول: مهلت طرح دعوای ابطال………………………………………………………………………………… 73

بند دوم: مرجع صلاحیت‌دار برای رسیدگی به دعوای ابطال………………………………………………… 78

بند سوم: ذینفع و خوانده دعوای ابطال…………………………………………………………………………… 82

بند چهارم: مالی یا غیر مالی بودن دعوای ابطال……………………………………………………………….. 84

گفتار دوم: تشریفات رسیدگی به دعوای ابطال ……………………………………………………………….. 85

بند اول: لزوم تقدیم دادخواست…………………………………………………………………………………… 85

بند دوم: لزوم تشکیل جلسه دادرسی……………………………………………………………………………. 88

بند سوم: لزوم اخذ تامین در دعوای ابطال …………………………………………………………………….. 91

گفتار سوم: آثار ابطال رأی داوری………………………………………………………………………………… 92

بند اول: اثر رأی باطل شده…………………………………………………………………………………………. 92

بند دوم: تصحیح، تفسیر و تکمیل رأی داوری………………………………………………………………… 93

بند سوم: درخواست توقف اجرای رأی داوری………………………………………………………………… 95

گفتار چهارم: رسیدگی به ماهیت دعوا پس از ابطال رأی داوری…………………………………………… 96

گفتار پنجم: ابطال بخشی از رأی داور و سرایت آن به بخش‌های دیگر………………………………….. 100

گفتار ششم: تأثیر دعوای ابطال در اجرای رأی داوری……………………………………………………….. 102

نتیجه‌گیری و پیشنهادات …………………………………………………………………………………………… 105

منابع و مأخذ………………………………………………………………………………………………………….. 107

چكیده:

نهاد داوری از قدیم الایام مورد توجه مردم بوده و با توجه به مزیت‌های آن بردادرسی‌های قضایی، در بعد داخلی از اهمیت ویژه در كشور ما برخودار است. هدف این نهاد، رأی داوری است و با صدور رأی داوری این نهاد به هدف غایی و نهایی خود می‌رسد. البته برای این رأی نیز اوصاف و شرایطی از جمله موجه و مدلل بودن، قصد انشاء وغیره در نظر گرفته شده است كه با وجود تمام این اوصاف و ویژگی‌ها رأی داوری مورد قبول قرار می‌گیرد و در صورت مخالفت رأی داور با قوانین موجد حق و یا اینكه صدور رأیی توسط داور خارج از موضوع داوری و حدود اختیارات خود و یا پس از انقضای مدت داوری باشد رأی داور ابطال خواهد شد. طرح دعوای ابطال رأی داور نیز واجد شرایطی است كه از جمله مهلت طرح دعواست كه این مهلت در قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی شده و برای طرح دعوای ابطال نیز باید به دادگاهی كه دعوا را ارجاع به داوری كرده یا دادگاهی كه صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد مراجعه كرد. دعوای ابطال رأی داوری همانند هر دعوای دیگری برای خود ذینفع وخوانده دارد. ذینفع در دعوای ابطال نوعاً محكوم علیه رأی داوری و خوانده نیز تمام افرادی هستند كه در جریان صدور رأی حضور داشته‌اند و رسیدگی به این دعوا نیز مستلزم رعایت تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی و در مواردی قانون داوری تجاری بین المللی است.

در این مختصر سعی بر آن شده است تا در حد امكان با بهره‌گیری از قوانین و كتب حقوقی و سایر منابع مرتبط، به تجزیه وتحلیل موضوع پرداخته و با انعكاس اهمیت موضوع داوری و نقش مهم آن در حل و فصل سریع اختلافات به بررسی وتبیین مفهوم بطلان و تأثیر آن بر آرای داوری ونیز به تبیین جایگاه واقعی این نهاد درجلوگیری از اطاله دادرسی و كاهش پرونده های قضایی و نهایتاً احقاق حق زیان دیده بپردازد.

واژگان كلیدی: داور، رأی داوری، بطلان، دعوای ابطال،

مقدمه

الف) بیان مسئله

داوری یکی از ریشه دارترین شیوه‌های حل و فصل دعاوی و اختلافات در میان عامه مردم است و از نهادهای بسیار دیرینه در ایران باستان و عربستان قبل از اسلام به شمار می‌آید. این نهاد یکی از احکام امضایی شرع مقدس است. با توجه به ارزش روز افزون داوری، آشنایی با این نهاد اهمیت ویژه‌ای دارد. در کشور ما با وجود تصویب مقرررات مربوط به داوری در قانون آیین دادرسی مدنی مصوب سال 1379 و همچنین اصلاحات بعدی در سال 1381، که باب هفتم آن اختصاص به مقررات داوری دارد طی مواد 404 الی 501 به آن اشاره شده، در مقایسه با کشورهای پیشرفته به لحاظ استقبال مردم کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

در هر حال در کنار این قانون در ایران، قانون برجسته دیگر ی وجود دارد که به قواعد و مقررات داوری و به دعاوی خاص تجاری بین المللی اختصاص دارد و آن قانون داوری تجاری بین المللی مصوب سال 1376 می‌ باشد. این دو قانون که در حقیقت قواعد داوری داخلی ایران را تشکیل می‌دهند، دو سیستم داوری مستقل، جامع و کامل را می‌سازند و قواعد مختص شناسایی و اجرای رأی داوری را هم دارا هستند.

داوری در مفهوم حقوقی عبارت از این است که اصحاب دعوا به میل واراده خود موافقت کنند که به جای آن‌که دعاوی آن‌ ها در مراجع دادگستری رسیدگی شود توسط افراد مورد اعتماد آن‌ ها صورت گیرد. مقصود از داوری، حل و فصل دعاوی بر طبق همان اصولی است که قضات در تصمیم گیری رعایت می‌کنند. قانون گذار انتخاب داور را از سه طریق پیش بینی نموده است. گاه ممکن است داور از طریق اصحاب دعوا و گاهی توسط شخص ثالث ویا از طریق دادگاه تعیین شود.

از طرفی داور باید دارای شرایط ثبوتی و سلبی برای انجام وظیفه داوری برخوردار باشد. به موجب ماده 454 قانون آیین دادرسی مدنی کلیه اشخاصی که اهلیت اقامه دعوا را دارند می‌توانند با تراضی یکدیگر منازعه و اختلافات خود را اعم از اینکه در دادگاه‌ها مطرح شده یا نشده باشد و در صورت طرح در هر مرحله از رسیدگی باشد، به داوری یک یا چند نفر ارجاع دهد. بعد از ارجاع امر داور یا داوران در محدوده مقررات داوری و موافقت نامه داوری به رسیدگی می‌پردازند. رأی داور همانند رأی دادگاه باید موجه و مدلل بوده و مخالف قوانین موجد حق نباشد. چنانچه رأی داور غیر موجه یا بدون دلیل یا مخالف قوانین موجد حق باشد ذینفع حق دارد ابطال رأی را از دادگاه درخواست کند.

درخواست حکم بطلان رأی داور مستلزم تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی نیست. شکایت نسبت به رأی داور اثر تعلیقی براجرای رأی داور ندارد و مانع اجرای آن نیست برای اعتراض به رأی داور قانون‌گذار در ماده 489 موارد و جهاتی را پیش بینی کرده و تصریح نموده که رأی داور در هر یک از آن موارد باطل است و قابلیت اجرایی ندارد.

ب) سوألات تحقیق

مهمترین پرسش‌‌های تحقیق عبارتند از:

1- تفاوت بین مفاهیم بطلان و ابطال در چیست؟

2- دعوای ابطال رأی داوری مالی است یا غیر مالی؟

3- آیا درخواست حکم بطلان رأی داور، مستلزم درخواست و پرداخت هزینه دادرسی است؟

4- آیا اساساً رأی داوری اعتبار امور مختوم دارد ؟

ج) فرضیه‌ها

فرضیه‌های اساسی این رساله به شرح ذیل می‌باشند:

1- تفاوت مهم مفاهیم بطلان و ابطال که از آن ها به بطلان مطلق و نسبی یاد می‌شود این است که در بطلان نسبی (قابلیت ابطال) تنها ذی‌نفع بطلان رأی، حق درخواست ابطال را دارد اما در بطلان مطلق هر ذی‌نفع می‌تواند ابطال رأی را از دادگاه بخواهد.

الف: اهمیت تحقیق .3
ب: اهداف تحقیق 5
ج: پرسش های تحقیق 8
د: فرضیه های تحقیق 8
ه : سازماندهی تحقیق 8
فصل نخست: مفاهیم، شرایط قضاوت و درآمدی برمبانی اقامه حدود
مبحث نخست :واژه شناسی و درآمدی بر شرایط قضاوت 10
گفتار نخست: (واژگان اصلی تحقیق) 14
الف : حدود 14
ب : اقامه حد 16
ج: عصر غیبت 17
گفتار دوم: شرایط قضاوت 25
الف : شرایط تکوینی قضاوت 29
ب : شرایط اکتسابی 30
مبحث دوم : مبانی نقلی اجرای حدود ودرآمدی بر جایگاه آن در مباحث فقهی 39
گفتار نخست: مبانی نقلی 39
الف : اقامه حدود در قرآن 42
ب: اقامه حدود در روایات 44
گفتاردوم: جایگاه اقامه حد در مباحث فقهی 48

فصل دوم: مبانی اجرای حدود در زمان غیبت و درآمدی بر طریقیت وموضوعیت اقامه حدود
مبحث نخست: مبانی عقلی 52
گفتار نخست: اعمال حق حاکمیت 57
الف: ولایت فقیه از نگاه عقل 60
ب:ولایت عالمان از نگاه شرع 64
ج: مدیریت فقهى یا علمى 68
د : اصل نیابت ولایتِ فقیه در اجرای حدود 72
گفتار دوم: دیدگاه موافقین اقامه حد در زمان غیبت 75
الف: دیدگاه امام خمینی 77
ب: دیدگاه آیت الله مکارم شیرازی 80
ج: دیدگاه صاحب جواهر 84
گفتار سوم: دیدگاه مخالفین اجرای حد در زمان غیبت 85
الف : دیدگاه آیت الله خوانساری 96
ب: دیدگاه شیخ انصاری 98
ج: دیدگاه آیت الله بروجردی 105
د:دیدگاه آیت الله خویی 107
مبحث دوم: طریقیت یا موضوعیت اقامه حد در زمان غیبت 113

نتیجه گیری 124
پیشنهادها 132

منابع 134
الف: کتاب ها 134
1-کتب فارسی 134
2- کتب عربی 136
ب : مقالات 140
چکیده لاتین 140

چکیده
افراد یک جامعه مانند اعضا و جوارح بدن هستند كه اختلال در كار یكی از آنها موجب زوال سلامت اعضای دیگر می شود. از این رو، در همه كشورها برای جلوگیری از تضییع حقوق اجتماعی، مقرراتی را اجرا می كنندكه رفاه جامعه را در ابعاد مختلف تأمین می كنند. پس از غیبت امام معصوم :این اندیشه که سرنوشت احکام الهی(به خصوص مجازاتهای حدی که جنبه حق‌اللهی دارند) چه خواهد شد یکی از دغدغه‌های فقهای متقدم و متاخر بوده است . بنا به گفته برخی متکلمین در صورت اضطراری بودن غیبت امام معصوم :احکام شرع تعطیل و ولایت شرعی فقها منتفی است در حالیکه در صورت حکیمانه پنداشتن غیبت امام :تعطیلی احکام شرع بلاوجه است. این پژوهش با هدف بررسی اجرای حدود درزمان غیبت امام معصوم : در دوبخش تدوین شده است. در فصل نخست، کلیات موضوع از قبیل، مقدمه، بیان مسئله و اهداف و سوالات و فرضیه ها و در بخش دوم، تعاریف و بررسی مفاهیم، شرایط قاضی ودرآمدی برمبنای نقلی و جایگاه اقامه حدود، فصل دوم :مبانی اجرای حدود در زمان غیبت و درآمدی بر طریقیت وموضوعیت اقامه حدود بررسی شده است. این پایان نامه با نتیجه گیری و ارائه راهکارها و پیشنهادات به اتمام رسیده است.

کلید واژگان: 1-حد 2-اقامه حدود 3-عصر غیبت 4-قضاوت

مقدمه

الف: اهمیت تحقیق
پس از غیبت امام معصوم (ع) این اندیشه كه سرنوشت احكام الهی، به خصوص مجازات‌های حدی، چه خواهد شد، یكی از دغدغه‌های فقهای متقدم و متاخر شیعه بوده است. در میان اندیشه‌های موجود دو دیدگاه، مبنی بر جواز اقامه حدود در عصر غیبت و عدم آن ابراز شده‌است. بررسی این دیدگاه ها از آن جهت اهمیت می‌یابد كه از سویی با برپایی حكومت اسلامی، امكان اجرای حدود فراهم آمده و از سوی دیگر اجرای مجازاتهای اسلامی، واكنش‌های شدید بین‌المللی را در پی داشته است. به همین منظور و برای بررسی «مشروعیت اقامه حدود و تعزیرات در عصر غیبت»، در این نوشتار پس از طرح مباحث مقدماتی، ابتدا دیدگاه عدم جواز اقامه حدود كه مدعی اختصاص اقامه حدود به معصومین(ع) است مورد بررسی قرار گرفت. در همین راستا پس از نقل آرای فقها، ادله نقلی و تحلیلی این دیدگاه همچون اجماع منقول از ابن ادریس، روایت اشعثیات، عدم حجیت خبر واحد در احكام شدید كیفری و… ارزیابی شد و در نهایت، ادعای اختصاص به معصومین(ع) به اثبات نرسید. پس از رد این ادعا، دیدگاه جواز اقامه حدود و تعزیرات در عصر غیبت

 بررسی شده، ادله این دیدگاه نظیر اطلاق ادله حدود، روایت حفص بن غیاث، مقبوله عمر بن حنظله و… به چالش كشیده شد كه در نتیجه، با تام بودن برخی از این ادله، مشروعیت اقامه حدود توسط فقها به اثبات رسید. البته در جرایمی همچون دشنام به پیامبر(ص) و امامان(ع) عامه مردم هم با شرایطی حق اقامه حدود دارند. همچنین به نظر می‌رسد، پس از برقراری حكومت اسلامی، و تصدیِ اقامه حدود توسط ولی فقیه، سایر فقها مجاز به اقامه حد نیستند.

اهمیت آثار مرتبت بر پذیرش هر یک از این دو اندیشه فقهی، که یکی منتهی به تعطیلی حدود در دوران غیبت امام (علیه السلام) و دیگری منتج به یکسان انگاری گستره اختیارات ولی فقیه جامع الشرایط، با ولی معصوم در اقامه حدود خواهد شد، ضرورت تبیین مستقل این موضوع و بازخوانی اندیشه های اقامه شده پیرامون آنرا آشکار می سازد.
این رساله بر آن است با مداقه در موضوع اقامه حدود در عصر غیبت امام عصر عجل الله فرجه، با بازاندیشی در آرای فقهی ابراز شده در این باره رهیافتی بدیع و مستدل در ارتباط با این مسأله به ارمغان آورد؛ بدیهی است این گام تنها آغازی بر پیمودن راهی دشوار خواهد بود که رسیدن به مقصد مطلوب آن نیازمند همراهی اندیشه ها و نقادی های دیگران است.
در ارتباط با اجرای حدود در زمان غیبت چهار قول مشهور وجود دارد:
۱-عده ای از فقها: جواز اجرای حدود در زمان غیبت امام معصوم (ع) را تضعیف نموده و در بحث اجرا یا عدم اجرا، توقف نموده اند.مانند(محقق حلی-علل الشرایع)
2- دو فقیه مشهور قائل به عدم جواز اجرای حدود در زمان غیبت بوده اند مانند (ابن زهره و ابن ادریس).
3- شهید ثانی در مسالک تعزیر را به جای اجرای حدود لازم دانسته و برای جواز اجرای حدود در زمان غیبت، به اشاعه فساد و فحشا و معاصی در صورت عدم اجرای حدود، تمسک نموده اند، پاسخ داده می شود چرا که تعزیر که عمده مجازات های اسلام است راهی برای جلوگیری از فساد و فحشا همانند حدود می باشد.
4- دسته آخر رای به جواز اجرای حدود در زمان غیبت امام معصوم(ع) به شرط اثبات آن از طرق خاص شرعی مذکور در شرع انور، این قول مختار حضرت آیت الله العظمی صانعی می باشد.
پژوهشگر احساس می کند به دلیل حساسیت خاص موضوع، این چهار دیدگاه و نحله فکری را در مورد موضوع مهمی چون اجرای حدود را در زمان غیبت امام عصر(عج) به بحث و بررسی بگذارد.

اهداف تحقیق
یكى از ویژگى‌‌هاى بسیار مهمّ دین اسلام، كه از مؤلّفه‌‌هاى مؤثر در جامعیّت این دین به شمار مى‌‌آید، تبیین جرم‌‌ها و گناهان و بیان ناهنجارى‌‌هاى شخصى و اجتماعى، و به دنبال آن ذكر آثار دنیوى و اخروى آن‌‌ها است. هر آنچه در اسلام به عنوان عملى قبیح شمرده شده، و از مصادیق گناهان محسوب مى‌‌شود، داراى آثار مهمّ دنیوى و عقوبت‌‌هاى اخروى است. برخى از آثار دنیوى، جنبه وضعى، و به تعبیر دیگر، جنبه قهرى و تكوینى، و برخى دیگر جنبه عقوبتى دارد.
در اسلام، همان طور كه نسبت به دورى از گناه سفارش، و در همه اجتماعات نسبت به تقوا، دین‌‌دارى و ترس از خدا تأكید شده، براى برخى گناهان نیز عقوبت‌‌هایى در نظر گرفته شده است كه در فقه از آن به «حدود و تعزیرات» یاد مى‌‌شود. در این مجازات‌‌ها چهار نكته وجود دارد كه از آن به مؤلّفه تعبیر مى‌‌نماییم:
با اندك تأمّلى، معلوم مى‌‌شود همه حدود در مواردى اجرا مى‌‌گردد كه شخص انسان و خود او به تنهایى مطرح نیست؛ بلكه جرم در ارتباط با فعل یک انسان نسبت به مال یا شخص و یا جمع دیگرى تحقق مى‌‌یابد. گناهان شخصى از قبیل دروغ و یا غیبت، كه در آن، فقط عملِ یک نفر مطرح است و فعل، مال و یا عِرض افراد دیگر در آن مطرح نیست، موضوع براى حدود نیست؛ ولى در مواردى مانند زنا، لواط، سرقت و قذف، حدود الهى مطرح مى‌‌شود. این موضوع، كاشف از آن است كه اراده اوّلیّه شارع مقدّس بر آن نبوده كه نسبت به همه پلیدى‌‌ها، حرام‌‌ها و گناه‌‌ها عقوبتى را وضع كند؛ بلكه جرائمى كه در دایره فرد و مال، یا عِرض و یا عقیده او محدود و محصور نباشد، مشمول این اراده است. حتّى در مورد ارتداد، چنان‌‌چه شخصى آن را اظهار نكند و صرفاً آن را در ذهن خود داشته باشد، عقوبت دنیوى و حدّى وجود ندارد؛ ولى زمانى كه آن را اظهار كند – كه خود، نوعى اعلان مقابله با دین و متدیّنان و تخریب عقائد آنان است ـ مسأله حدّ مطرح مى‌‌شود.