عنوان                                                                                                                                     صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول : مقدمه

1-1- تاریخچه کشت سویا در ایران ………………………………………………………………………………….. 2

1-2- گیاه شناسی سویا …………………………………………………………………………………………………… 3

1-3- اهمیت غذایی سویا ………………………………………………………………………………………………. 4

1-4- مصارف و اقتصاد فرآورده های سویا………………………………………………………………………….. 4

1-5- بیماری های مهم سویا ……………………………………………………………………………………………. 5

1-5-1- بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی ریشه و ساقه سویا………………………………………………………… 5

1-5-2- بیماری مرگ گیاهچه ………………………………………………………………………………………….. 6

1-5-3- بیماری نماتدی سویا …………………………………………………………………………………………… 7

1-5-4- پوسیدگی ذغالی (Soybean Charcoal Rot):…………………………………………………….. 8

1-7- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 9

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- بیماری پوسیدگی ذغالی سویا………………………………………………………………………………….. 10

2-2- نشانه ها و زمان ظهور بیماری………………………………………………………………………………….. 11

2-3- پراکندگی جغرافیایی پوسیدگی ذغالی سویا در دنیا و ایران …………………………………………….. 12

2-4- اهمیت خسارت بیماری…………………………………………………………………………………………. 13

2-5- مراحل ارزیا بی و خسارت بیماری…………………………………………………………………………… 16

2-6- قارچ عامل بیماری………………………………………………………………………………………………… 18

2-6-1- ریخت شناسی ………………………………………………………………………………………………… 20

2-6-2- زیست شناسی ………………………………………………………………………………………………… 21

2-6-3- چرخه بیماری………………………………………………………………………………………………….. 24

2-6-4- مکانیزم آلودگی و بیماری زایی……………………………………………………………………………. 25

2-6-5- دامنه میزبانی فارچ……………………………………………………………………………………………. 26

2-6-5-1- دامنه میزبانی قارچ در ایران……………………………………………………………………………… 26

2-7- روش های کنترل بیماری………………………………………………………………………………………… 30

2-7-1- کنترل زراعی……………………………………………………………………………………………………. 30

2-7-1-1- تغذیه متعادل و مناسب…………………………………………………………………………………… 30

2-7-1-2- آبیاری مناسب……………………………………………………………………………………………… 30

2-7-1-3- غرقاب کردن خاک قبل از کشت………………………………………………………………………. 30

2-7-1-4- تناوب زراعی با غیر میزبان………………………………………………………………………………. 30

2-7-1-5- حذف اندام های آلوده محصول بعد از برداشت…………………………………………………….. 30

2-7-1-6- تنظیم تاریخ کاشت و تراکم بوته ………………………………………………………………………. 31

2-7-1-7- استفاده از بذر سالم و عاری از عامل بیماری………………………………………………………… 31

2-8- کنترل شیمیایی…………………………………………………………………………………………………….. 31

2-9- کنترل بیولوژیک…………………………………………………………………………………………………… 32

2-10- مدیریت زراعی………………………………………………………………………………………………….. 34

2-10-1- تاثیر عملیات شخم زنی در تراکم جمعیت قارچ در خاک………………………………………….. 35

2 -10-2- به کار گیری ارقام مقاوم………………………………………………………………………………….. 35

2-11- انواع مقاومت…………………………………………………………………………………………………….. 35

2-11-1- مقاومت حقیقی………………………………………………………………………………………………. 36

2-11-2- مقاومت ظاهری……………………………………………………………………………………………… 36

2-11-3- مقاومت غیر میزبانی………………………………………………………………………………………… 37

فصل سوم :مواد و روش ها

3-1- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 38

3-2 – تعیین میزان جمعیت اسکلروت های قارچ بیمارگر در محل آزمایش………………………………… 38

3-3- تعیین شرایط خاک محل آزمایش……………………………………………………………………………… 40

3-4- ژنوتیپ های مورد استفاده در ارزیابی نسبت به قارچ M .phaseolina…………………………… 40

3-5- ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های سویا نسبت به قارچ M .phaseolina………………………………. 43

3-6- تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………….. 43

فصل چهارم : نتایج

4-1- علائم بیماری پوسیدگی ذغالی ناشی از ماکروفومینا……………………………………………………….. 44

 

 

4-2- میزان جمعیت اسکلروت های قارچ بیمارگر در محل آزمایش…………………………………………. 45

4-3- شرایط خاک محل آزمایش……………………………………………………………………………………… 45

4-4- ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های سویا نسبت به قارچ M. phaseolina………………………………. 46

فصل پنجم:بحث

5-1- بحث………………………………………………………………………………………………………………… 54

5-2- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………….. 55

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………. 56

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………..

چکیده

بیماری پوسیدگی ذغالی سویا Macrophomina phaseolina (Tassi) Goid در استان مازندران یکی از بیماری های مهم سویا محسوب می­ شود. عامل بیماری قارچی خاکزی و بذرزاد بوده که از طریق جوانه زدن اسکلروت ها در داخل خاک و تماس با ریشه های سویا و کاشت بذور آلوده به قارچ عامل بیماری باعث بروز بیماری می گردد. محدودیت استفاده ازسموم شیمیایی در ضد عفونی بذر بعلت استفاده از باکتری ریزوبیوم و عدم کار آیی قارچ کش های رایج به صورت محلول پاشی، باعث شده است که روش هایی نظیر استفاده از ارقام متحمل، تنظیم تاریخ ها و ردیف های کاشت به همراه سایر روش­های غیر شیمیایی در کنترل بیماری از اهمیت فراوانی برخوردار شود. برای جلوگیری از مصرف بی رویه سموم شیمیایی، کاهش هزینه های تولید و معرفی رقم متحمل به بیماری در استان مازندران، این تحقیق با استفاد ازتعداد 64 رقم و لاین حاصل از آزمایشات مقایسه مقدماتی که از نظر عملکرد و سایر خصوصیات زراعی نسبت به سایر ارقام برتری نشان داده اند، انتخاب و تحت شرایط مزرعه ای در برابر بیماری پوسیدگی ذغالی مورد ارزیابی قرارگرفتند. این لاین ها در قالب طرح لاتین مربع با دو تکرار در ایستگاه تحقیقات زراعی بایعکلا در قطعه زمینی آلوده به اسکلروت­های قارچ عامل بیماری و دارای سابقه کشت سویا به اجرا درآمد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که ارقام و لاین ها مورد بررسی دارای واکنش­های متفاوت نسبت به قارچ عامل بیماری هستند. در لاین های شماره 12، 15، 18، 21، 32، 36، 40، 44 و 55 در هر دو تکرار پیشرفت بیماری به طرف ساقه مشاهده نگردید. بیشترین میزان پیشرفت بیماری به ترتیب در لاین­های 6، 4، 1، 5، 2، 13، 27 و 14 مشاهده شد. در این آزمایش درصد بیماری با شمارش بوته های آلوده و سالم در لاین های مورد بررسی تعیین گردید. تجزیه واریانس داده های حاصل از درصد بوته­ های آلوده به بیماری پوسیدگی ذغالی نشان داد که بین ارقام و لاین های مورد بررسی از نظر درصد بوته های آلوده اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد وجود داشت. لاین­های 10، 13، 5، 4، 6، 28 به ترتیب با 42/34، 95/26، 92/26، 61/25، 89/23 و 19 درصد دارای بیشترین درصد بوته های آلوده و لاین های 18، 32، 55، 47، 15، 40، 8 و 31 به ترتیب با 0، 0، 5/0، 7/0، 8/0، 04/1، 43/1 و 58/1 درصد دارای کمترین درصد بوته­ های آلوده به بیماری پوسیدگی ذغالی سویا بودند.

واژه‌های كلیدی: سویا، بیماری پوسیدگی ذغالی، M. phaseolina و لاین ها.

• مقدمه

  • تاریخچه کشت سویا در ایران

در خصوص زراعت این گیاه در زمان‌های گذشته اطلا‌ع دقیقی در دست نیست. در گذشته اقدام‌هایی برای رواج سویا در ایران انجام شده كه تمام این اقدام‌ها به دلیل عادت نداشتن مردم به مصرف آن و در نتیجه نبودن بازار فروش، بی‌نتیجه مانده است. در سال‌های 1310 و 1316، انواعی از سویا از چین به وسیله رئیس دانشكده كشاورزی وقت كرج به ایران آورده شد و مورد آزمایش قرار گرفت. همچنین طی سال‌های 1318 و 1319 انواع مختلفی سویا از آلمان وارد كشور شد و در بنگاه ‌اصلا‌ح نباتات كرج مورد آزمایش قرار گرفت. تمام این آزمایش‌ها حاكی از عملكرد خوب تولید بود اما به دلیل فقدان بازار، رواج و رونقی پیدا نكرد. در سال 1341، گروه صنعتی بهشهر مقداری بذر سویا را از ژاپن وارد كرد و پس از عقد قرارداد با زارعان برای بالا‌ بردن سطح زیر كشت و توسعه آن تلا‌ش كرد. زراعت سویا به عنوان دانه روغنی از حدود سال 1342 با وارد كردن بذر آن به ایران در مناطقی مانند مازندران آغاز و متعاقب آن كشت سویا توسط شركت سهامی‌ دانه‌های روغنی در برخی دیگر از نقاط كشور معمول می‌شود. مهم‌ترین مناطق كشت سویا در كشور استان‌های مازندران، گلستان، لرستان، آذربایجان شرقی و دشت مغان است. این گیاه چون از خانواده بقولا‌ت است می‌توان آن را به عنوان منبع ازت به منظور تقویت خاك برای كشت بعدی استفاده كرد. همچنین به دلیل مصارف متنوع دانه سویا افزایش تولید آن ضروری به نظر می‌رسد. البته دانه سویا به طور متوسط حاوی 18 درصد روغن و 44 درصد پروتیین است كه می‌تواند مهم‌ترین ماده اولیه صنایع روغن‌كشی و تولید فرآورده‌های پروتیینی و خوراك دام باشد. تولید سویا در سال 1357 به اوج خود طی سال‌های 1355 تا 1365 می‌رسد كه این افزایش ناشی از گسترش سطح زیر كشت بدون توجه به افزایش بازدهی در سطح بوده است. در سال‌های بعد به رغم وجود تضمین مؤثر برای كشت، میزان برداشت سویا به طور شدید كاهش یافت به گونه‌ای كه در سال‌های 1363 و 1364 تولید به نصف میزان برداشت شده در سال 1357 رسید. البته با توجه به اهمیتی كه در سال‌های اخیر به دانه‌های روغنی داده شده، وضعیت سویا در ایران نیز از لحاظ كشت و تحقیقات در زمینه كشت آن، رو به توسعه بوده است، به طوری كه در سال 1371 در اراضی مستعد مازندران 41920 هكتار زیر كشت دانه‌های روغنی رفت كه از این مقدار 36924 هكتار آن مخصوص كشت سویا و میزان محصول آن 117 هزار تن بود كه نشان دهنده افزایش قابل توجه نسبت به سال‌های قبل به خصوص در عملكرد است.

1-2- گیاه شناسی سویا

این گیاه در فارسی با نام های متفاوتی ازجمله، سوژا، سویا، لوبیا روغنی، لوبیا چینی، نخود فرنگی چینی و لوبیا منچوری مشهوراست. نام علمی (Glycine max L) و از تیره نخود (Fabaceae) می­باشدکه آنرا به انگلیسی soybeanمی نامند. سویا گیاهی است ازخانواده Papilionaceae، یكساله و خودگشن كه مقام نخست در تأمین روغن گیاهی در جهان را دارا است .این گیاه بومی آسیا بخصوص منطقه منچوری، چین و ژاپن است كه درحدود 1100 سال قبل ازمیلاد اهلی شده و بوسیله اصلاح طبیعی و مصنوعی به شكل امروزی درآمده است. گیاه یکساله که در بهار بعنوان کشت اول و در تابستان بعنوان کشت دوم کاشته می­ شود .(Sinclair and Backman, 1986) سویا دارای ریشه اصلی عمیقی بوده که میتواند تا 150 سانتیمتری خاک نیز نفوذ نماید. در سویا علاوه بر ریشه اصلی، ریشه فرعی به صورت حجمی نیز وجود دارد که در صورت مساعد بودن شرایط و وجود باکتریهای همزیست سویا، ازت موجود در هوا را، در گره های ریشه سویا تثبیت می­نماید. سویا گیاهی روز کوتاه است. رنگ گلهای آن متنوع می­باشد سفید، بنفش (از جمله صورتی) وگل آذین آن، خوشه ای و دانه های آن کلیوی یاگرد می­باشند. سویا در دمای 8 تا 10 درجه­ سانتی-گرادجوانه میزند، سویا گیاهی است خودگشن و میزان دگر گشنی در آن کمتراز 5 درصد گزارش شده است. لذا میتوان از بذور برداشت شده برای کشت سالهای بعد استفاده کرد. گلدهی سویا با روزهای کوتاه تحریک می­ شود. وزن هزار دانه در سویا بین 80 تا 450 گرم متغیراست. اما در ارقام زراعی متداول وزن هزار دانه، بین120 تا 230 گرم می­باشد. دانه که بازده اقتصادی سویا است حدود 47 درصد وزن اصلی گیاه را در زمان رسیدن تشکیل می­دهد.

• اهمیت غذایی سویا

مقدمه

بیشتر درختان میوه مناطق معتدله در معرض سرمای زمستانه قرار می گیرند که باعث زیان های اقتصادی زیادی در آنها می گردد. به این دلیل مناطق مورد کشت و تولید میوه مطلوب و مناسب در این نواحی مناطقی است که زیان های حاصل از سرما در آن حداقل باشد . درهر صورت زیان ناشی از سرمازدگی دراکثر مناطق میوه کاری مشاهده می شود. از طرفی دمای پائین یکی از عوامل محیطی است که کشت، پرورش و تولید محصولات باغبانی را محدود می کند . برای مثال فصل رشد محصولات یکساله بوسیله طول زمان عاری از یخ مشخص می شود.همینطور در محصولات دائمی دمای پایین زمستانه،سرمای زودرس در پائیز و سرمای دیررس بهاره یکی از عوامل محدود کننده در تولید محصولات باغبانی است. بنابراین درک مقاومت به دمای پایین بعنوان یکی از عوامل محیطی به منظور دستیابی به روش های مقابله با آن به منظور کاهش خسارت ناشی از این پدیده یکی ازاهداف مهم پژوهش برای متخصصین علوم باغبانی و فیزیولوژیست ها می باشد .

افت دما در اوایل بهار به ویژه اگرمصادف با بازشدن جوانه ها و گلها باشد، گاه خسارات قابل توجهی برجای می گذارد. اكثر درختان میوه مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری و در شرایط بحرانی‌تر، معتدله، در معرض خسارات ناشی از یخبندان و سرمای زمستان در اوایل بهار قرار می گیرند. (ویلسون،1996).

بروز شرایط نامناسب آب وهوایی به بویژه یخبندانهای زمستانه و سرماهای بهاره مهمترین پارامترهای تعیین پراكنش گونه ها و البته مهمترین شاخص انتخاب محل احداث باغات میوه هستند (وست وود،1978).

بنابراین اگر شرایط ایده آل کشت و کار در یک منطقه لحاظ شده باشند ، آسیب های ناشی از یخبندان زمستانه كمترین نقش را در این بین داشته و بیشترین تمركز بر روی سرماهای ناخواسته و غیر طبیعی   اواخر زمستان واوایل بهار خواهد بود. خسارات وارده به جوانه ها و گلهای باز شده بسیار قابل توجه تر از خسارات وارده به جوانه های در حال خواب و باز نشده خواهد بود.

از جمله‌ عوامل‌ اختلال‌ در تولید مستمرپسته، سرمای‌ دیررس‌ بهاره‌ است‌ كه‌ با نابودی‌ گلها موجب ‌ضایع‌ شدن‌ تمام‌ یا قسمتی‌ از میوه‌ می‌شود كه‌ میتوان‌ با انجام‌ كارهای‌ تحقیقاتی‌ این‌ خسارت‌ را كنترل ‌یا كاهش‌ داد. جهت‌ كنترل‌ این‌ نوع‌ خسارت‌ از روش‌های‌ مختلفی‌ استفاده‌ می‌شود .

در طول سالهای گذشته، مناطق پسته كاری ایران از آسیب سرمازدگی مصون نبوده اند و در برخی ازسالها خسارت ناشی از سرما، درصد زیادی از محصول سال را از بین می برد. تجارب مشاهده ای و گزارشات دریافتی از مناطق مختلف بر این نكته كه بخش اعظم خسارت وارده، ناشی از سرمای اوایل بهار است تا دماهای پایین تر از انجماد در زمستان، تاكید دارند. در این بین به نظر می رسد مهمترین خسارت سرما،‌ از بین رفتن گلهای تازه باز شده است، در حالیكه دماهای بالاتر به كاهش رشد و نمو گلها و لوله گرده و كاهش كارآیی گرده افشانی منجر می شوند، دماهای پایین می توانند حتی جوانه ها را از بین ببرند (قلی پور، 1385).

در سال 1376 50% محصول پسته در اثر سرما از بین رفت. همچنین در سال 1383 نیز به طور متوسط 30% محصول پسته در استان كرمان در برخی مناطق پسته خیز از بین رفت كه این حادثه به خصوص در استان كرمان كه اكثر باغداران وابسته به اقتصاد تك محصولی هستند ضربات سنگینی به باغداران وارد آورد. در سال 1384 نیز در برخی مناطق پسته كاری استان كرمان تا 60% محصول پسته در اثر سرمای بهاره از بین رفت (حكم آبادی، 1386). همچنین بخش زیادی از محصول پسته در اثر سرمای دیررس بهاره در 16 فروردین ماه سال 1387 از بین رفت. سرمای وارده و تغییرات جوی ایجاد شده در چند سال اخیر نشان می دهند كه محصول پسته یكی از محصولات حساس به سرما ی بهاره بوده و احتمال سرمازدگی بالا در چند سال آینده بنا بر تغییرات جوی دور از انتظار نخواهد بود. بنابراین انجام تحقیقاتی جهت كاهش خسارت محصول در اثر سرمای بهاره از ضروریات می باشد

در این چند سال اخیر علاوه بر اثرات مستقیم سرمای بهاره بر روی محصول پسته، دانه بندی ضعیف خوشه های باقی مانده نیز یكی از عوامل كاهش عملكرد بوده است كه از دلایل مهم آن گرده افشانی ضعیف بوده است، احتمالا دماهای پایین درصد جوانه زنی و میزان قوه نامیه گرده ها را كاهش داده و از این طریق میزان دانه بندی در خوشه كاهش یافته است تا كنون مطالعه ای بر روی اثرات دماهای پایین و بالا و میزان دوام آن بر روی درصد جوانه زنی و میزان قوه نامیه انجام نشده است. در این تحقیق اثر دماهای پایین ( در حد دماهای سرمازدگی بهاره) و دماهای بالاو میزان دوام آن بر روی درصد جوانه زنی و قوه نامیه 3 ژنوتیپ نر مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.

بررسی منابع

2-1 اهمیت اقتصادی پسته

پسته به عنوان یک محصول استراتژیک جایگاه خاصی در بین تولیدات کشاورزی ایران دارد و اهمیت اقتصادی آن معروف به طلای سبز، بر هیچ کس

 پوشیده نیست. این محصول بخش عمده ای از صادرات غیر نفتی در حدود 55 درصد از تولید و بیش از 60 درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده است. در آمد حاصل از صادرات پسته در ایران به بیش از 400 میلیون دلار در سال می رسد (جهانگیری وهمكاران،1384).در حال حاضر سطح زیر کشت پسته ایران بیش از 31470000 هکتار می باشد که استان کرمان با مجموع بیش از 270000 هکتار باغ های بارور و غیر بارور، 77% محصول کل کشور را تولیدکرده و به عنوان مهمترین منطقه پسته کاری ایران و دنیا محسوب می شود مهمترین ارقام این محصول در ایران عبارتند از اکبری، کله قوچی، احمدآقایی، اوحدی، بادامی، زرند ممتاز، خنجری دامغان، شاه پسند ، سفید پسته نوق قزوینی می باشد (جهانگیری وهمكاران،1384).

2-2 خصوصیات گیاه شناسی پسته

پسته از نظر گیاه شناسی متعلق به خانواده آناكاردیاسه1 است. جنس پسته با نام علمی Pistachia spp دارای 20 گونه می باشد که در مناطق مختلف دنیا و اکثراً در اطراف دریای مدیترانه، خاورمیانه ، آسیای مرکزی و مخصوصاً ایران پراکنده هستند. گیاهی نیمه گرمسیری و دو پایه است که گلهای تک جنس نر و ماده بصورت مجزا قرار دارند. برگهای مرکب 12-3 برگ چه دارند. گل نر پسته دارای دو گوشوارك می باشد. گل ماده دارای 5-2 کاسبرگ سبزرنگ، تخمدان فوقانی تا حدی کروی یا تخم مرغی شکل و دارای یک تخمک می باشد. خامه کوتاه و 3 قسمتی است کلاله 5-4 قسمتی سبزرنگ و چسبناک بوده ودانه متراکم و جنین دارای لپه هایی می باشد که از بیرون محدب و از داخل مسطح می باشد (اسماعیل پور،1377).

2-3 سرمازدگی

آسیب دیدگی اندام های حساس گیاه در اثر کاهش ناگهانی دما در طول فصل رویش که می تواند در دماهای بالاتر از صفر درجه صورت گیرد را سرمازدگی گویند. سرما زدگی دارای انواع مختلفی بوده و ممکن است در بهار یا پائیز و یا زمستان اتفاق بیفتد(بوذری،1384).

2-3-1 سرمازدگی انتقالی (جبهه ای یا سیکلونی): سرمایی که در اثر هجوم یک جریان سرد قطبی و عبور آن از منطقه پیش می آید که موجب تقلیل شدید و ناگهانی درجه حرارت و سقوط میزان حرارت به چندین درجه زیر صفر می شود این جریانات اغلب توأم با نزولات آسمان بوده و خاصیت کلی آن ها این است که همواره از یک جای دیگر به منطقه منتقل و نفوذ می کند و محلی نمی باشد و بیشتر در دوران خواب درختان، در دوره غیر فعال یعنی زمستان بروز می کند که درختان میوه سردسیری تا حد زیادی در مقابل آن مقاومت و دوام دارند البته به ندرت در بعضی سالها چنین سرماهایی در اوایل بهار و پائیز دیده می شوند که موجب خسارت سنگین باغداران می شود (بوذری،1384).

2-3-2 سرمازدگی تشعشعی: سرمایی که کاملاً منطقه ای بوده و در یک محدوده معین و محیط محدود بدون اینکه هوای سردی از سایر جاها به منطقه نفوذ کند در اثر تشعشع از سطح زمین در همان محل بوجود می آید این نوع سرما بر خلاف سرمای نوع اول همواره در شب های ساکت و آرام بدون ابر و باد ظاهر می شود و اگردر اواخر زمستان، یا اوایل بهار بروز کند خطرناک محسوب می شود.راه های‌ مختلفی‌ برای‌ حفاظت‌ گیاهان‌ در برابر آسیب‌های‌ سرما و یخ‌ زدگی‌ وجود دارد. حفاظت‌ دربرابر یخ‌ زدگی‌های‌ انتقالی‌ (جبهه‌ای‌) غالباً دشوارتر از حفاظت‌ در برابر یخ‌ زدگی‌های‌ تشعشعی‌ است‌ واغلب‌ سیستم‌ها و روش‌های‌ حفاظتی‌ تنها در شرایط‌ یخ‌ زدگی‌ تشعشعی‌ به کار رفته‌ است‌. تشكیل‌لایه‌های‌ وارونگی‌ در این‌ شرایط‌ اغلب‌ به‌ عنوان‌ یك‌ مزیت‌ به‌ شمار می‌رود و در بسیاری‌ از روش‌های ‌حفاظتی‌ از وجود وارونگی‌ دمایی‌ به‌ عنوان‌ یك‌ وضعیت‌ مناسبی‌ برای‌ گرم‌ كردن‌، به‌ دام‌ انداختن‌ یا به‌گردش‌ درآوردن‌ مجدد هوا استفاده‌ می‌شود. بالا بودن‌ نقطه‌ شبنم‌ احتمالاً سودمندترین‌ و مؤثرترین‌مكانیزم‌ ممكن‌ برای‌ كاهش‌ آسیب‌های‌ ناشی‌ از یخ‌ زدگی‌ است‌. چرا كه‌ در این‌ موقعیت‌ به‌ عنوان یك‌«پمپ‌ گرمایی‌» مقدار گرمای‌ هدر رفته‌ از طریق‌ تشعشع‌ را با گرمای‌ نهان‌ تراكم‌ جبران‌ می‌نمایند. به‌طور كلی‌ هر روش‌ حفاظتی‌ كه‌ قادر به‌ افزایش‌ ظرفیت‌ بخار آب‌ هوا باشد، از بازدهی‌ بسیار بالایی ‌برخوردار است‌ اما انجام‌ این‌كار بسیار مشكل‌ است‌(بوذری،1384).

2-4 اهمیت سرمازدگی در پسته

مقدمه. 2

 فصل اول/ کلیات تحقیق

1-1 گیاهشناسی بنفشه آفریقایی: 8

1-2 خاستگاه و پراکنش بنفشه آفریقایی.. 10

1-3 گونه های مهم بنفشه آفریقایی: 11

1-4 برخی گونه های فهرست شده به دنبال طبقه بندیBurtt. 11

1-5 کشت و تکثیر: 13

1-6 شرایط کشت بنفشه آفریقایی: 13

1-6-1 دما: 13

1-6-2 نور: 14

1-6-3 تنظیم رطوبت: 15

1-6-4 مقدار دی اکسید کربن: 15

1-6-5 مواد رشد: 15

1-6-6 آب دهی: 15

1-7 مشخصات و انواع خاک: 16

1-8 تغذیه گیاه: 16

1-8-1 نیتروژن: 16

1-8-2 فسفر: 17

1-8-3 پتاسیم: 17

1-8-4 منیزیم: 17

1-8-5 کلسیم: 17

1-8-6 گوگرد: 17

1-9 بیماریهای مربوط به بنفشه آفریقایی.. 18

1-9-1 زردی برگ: 18

1-9-2 برگهای رنگ پریده با ساقه های بلند: 18

1-9-3 ندادن گل: 18

1-9-4 بیماری های ناشی از قارچ: 18

1-9-4-1 شل شدن برگها و پوسیدگی ریشه: 19

1-9-4-2کپک زدن برگها و گلها: 19

1-9-4-3 بیماری پوسیدگی یا کپک قارچی: 19

1-9-5 بیماریهای ویروسی: 20

1-9-6 آفات: 20

1-9-7 کپک پودری ((Oidium SPP: 21

1- 10 اهمیت بنفشه آفریقایی: 21

1-11اصلاح بنفشه آفریقایی.. 22

1-11-1روش های اصلاحی.. 22

1-12کشت بافت: 22

1-13تاریخچه کشت بافت گیاهی: 22

1-14 اهمیت كشت بافت گیاهی: 30

1-16 تکنیک های کشت بافت گیاهی: 31

1-16-1 کشت کالوس: 31

1-16-2 کشت سلولی : 31

1-16-3 کشت اندام : 32

1-16-4 کشت مریستم و ریخت زایی یا مرفوژنز : 32

1-16-5 جداسازی اسپتیک پروتوپلاست های گیاهان. 32

1-17 کاربردهای مهم کشت بافت گیاه: 32

1-18 محدودیتها یا همان معایب کار. 33

1-19 موارد کاربردی در کشاورزی: 34

1-20 موارد کاربرد ی در صنعت: 34

1-21 اهمیت و کاربرد کشت بافت در باغبانی: 34

1-22 انواع کشت در شیشه: 35

1-22-1 سازمان یافته : 35

1-22-2 سازمان نیافته : 35

 

 

1- 23 انواع مختلفی از كشت در شیشه نیز وجود دارد. 36

1-23-1 كشت گیاه كامل: 36

1-23-2 كشت جنین: 36

1-23-3 كشت كالوس: 36

1-23-4 كشت سلول : 36

1-23-5 كشت پروتوپلاست : 37

1-24کلر: 37

1-25 پراکسیداز: 38

1-26 کاتالاز: 38

1-27 کلروفیل: 39

1-28 پرولین: 40

1-29 کربوهیدراتهای محلول و نا محلول: 41

1-30 شوری: 41

1-31 مکانیسم اثر شوری: 42

1-32 تاثیر در ساختار ریختی: 44

1-33 اثرات تنش شوری بر پارامترهای رشد در گیاه: 44

1-34 تغییر در ساختار تشریحی: 46

1- 35 تغییر در ساختار مریستمها: 46

1-36 اثرات تنش شوری بر فتوسنتز: 46

 فصل دوم/ ی بر تحقیقات انجام شده

2-1 روش های ریز ازدیادی بنفشه آفریقایی.. 49

2-1-1 بیلکی و همکارانش: 49

2-1-2کوک.. 50

2-1-3 شریفی و همکاران. 51

2-1-4 سیف الله خان و همکاران. 51

2-1-5 سمیرحسین و همکاران. 52

2-1-6 ویچادا سانپوی و همکارانش… 52

2-1-7 عبادی وهمکارانش… 53

2-1-8 عبادی و همکارانش… 53

2-1-9 مارکس و همکارانش… 54

2-2 اثرات تنش شوری بر گیاهان. 54

2-2-1 اثر شوری بر دیواره سلولی.. 54

2-2-2 اثر شوری بر غشا: 55

2-2-3 اثر شوری بر تراکم یونها در گیاه: 55

2-2-4 اثر شوری بر اسمولیتها: 58

2-2-5 اثر شوری بر پرولین: 59

 مواد و روش­ها /فصل سوم

3-1 تهیه محلول های ذخیره و محیط کشت: 62

3-1-1 محلول های مادری نمک های پرمصرف با غلظت 10 برابر ( ): 62

3-1-2 محلول های مادری نمک های کم مصرف با غلظت 1000برابر (1000 × ) 63

3-1-3 محلول مادری Na2. EDTA.2H2O , FeSO4. 7H2O با غلظت 10 برابر (10 × ) 63

3-1-4 محلول مادری ویتامین ها و گلایسین 100 برابر (100 ×) : 64

3-1-5 محلول مادری هورمون ها: 64

3-2 تهیه یک لیتر محیط کشت پایه MS از محلول های مادری: 65

3-2-1 اکسین: 65

3-2-2سیتوکنین (BAP): 65

3-2-3 ویتامینها: 65

3-2-4 میواینوزیتول: 66

3-2-5 عامل ژلی: 66

3-3 روش تهیه گیاه پایه استریل: 66

3-3-1 مراحل سترون سازی.. 66

3-3-2 سترون سازی برگها : 66

3-3-3 سترون سازی محیط و وسایل کار: 67

3-4 تولید گیاهان سترون جهت تیمارهای مختلف: 68

3-5 کشت گیاه در محیط های تیماری: 68

3-6 آنالیز رشد: 69

3-7 سنجش رنگیزه های فتوسنتزی (آرنون، 1957): 69

3-8 سنجش کربوهیدرات (کوچرت،1978): 70

3-8-1 اندازه گیری قندهای محلول: 70

3-8-2 اندازه گیری قندهای نامحلول ( نشاسته ): 71

3-9 سنجش پرولین (باتیس و همکاران، 1973): 71

3-10 سنجش فعالیت آنزیمی.. 72

3-10-1 سنجش آنزیم پراکسیداز (کوری1989) 72

3-10-2. سنجش آنزیم کاتالاز (چانز،1955) 73

3-11. سنجش پروتئین ها (لاوری و همکاران، 1951) 73

 فصل چهارم/ نتایج تحقیق

4-1 اثر غلظتهای مختلف کلرید سدیم بر خصوصیات مورفولوژیکی و رویشی گل بنفشه آفریقایی.. 76

4-2 نتایج حاصل از اثرات مختلف کلرید سدیم پس از 40 روز تیمار در محیط کشت پایه MS. 78

4-2-1 تغییرات حاصل از اثرات تیمار با غلظتهای مختلف کلرید سدیم در پارامترهای رشد. 78

4-2-1-1 تغییرات وزن تر اندام هوایی در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی: 78

4-2-1-2 تغییرات وزن خشک اندام گیاهی در گیاه بنفشه آفریقایی.. 79

4-2-1-3 تغییرات سطح برگ در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی: 80

4-2-1-4 تغییرات تعداد برگ در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 81

4-2-1-5 نسبت سطح برگ LAR ( Area Ratio Leaf) در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 82

4-2-1-6 وزن مخصوص برگ SLW (Specific Leaf Weight) گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 83

4-3 تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 84

4-3-1 سنجش میزان تغییرات انواع کلروفیل. 84

4-3-1-1 تغییرات کلروفیل a در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 84

4-3-1-3 تغییرات کلروفیل کل (a+b) در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 86

4-4 تغییرات میزان قندهای محلول در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 87

4-5 تغییرات میزان قندهای نامحلول(نشاسته) در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 88

4-6 تغییرات میزان آنزیم پراکسیداز در گیاه 40 روزه گیاه بنفشه آفریقایی.. 89

4-7 تغییرات میزان آنزیم کاتالاز در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 90

4-8 تغییرات میزان پرولین در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 91

4-9 تغییرات میزان پروتئین در گیاه 40 روزه بنفشه آفریقایی.. 92

 فصل پنجم/ بحث و نتیجه گیری

5- 1 بررسی اثر شوری بر پارامترهای رشد. 94

5-1-1 وزن خشک و وزن تر گیاه: 94

5-2 اثر تنش شوری بر محتوای کلروفیل: 95

5-3 اثر شوری بر محتوای پرولین در بنفشه آفریقایی: 97

5-4 اثر شوری بر میزان فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدانی در بنفشه آفریقایی.. 99

5-4-1 فعالیت کاتالاز: 99

5-4-2 پراکسیداز: 100

5-5 اثر شوری بر میزان پروتئین: 101

5-6 اثر شوری بر میزان اسمولیتها 102

5-6-1 قندهای محلول: 102

5-6-2 قندهای نا محلول: 102

5-7 نتیجه گیری نهایی: 104

5-8 پیشنهادات.. 105

منابع. 106

چکیده

گیاهان برای مقابله با اثرات مضر تنش شوری استراتژی­ های متفاوتی را در پیش می­گیرند که می­توان به پایین نگه­داشتن پتانسیل آب درونی خود با انباشتن انواع اسمولیت­های سازگار، افزایش آنزیم­ های آنتی اکسیدانی، حمایت از فعالیت فتوسنتز و حفظ هموستازی یون­ها اشاره کرد. در این پژوهش اثر غلظتهای مختلف کلرید سدیم NaCl (0، 0.5، 1، 1.5، 2 و4) میلی گرم بر لیتر بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه زینتی بنفشه آفریقایی در شرایط کشت بافت گیاهی با بهره گرفتن از محیط کشت موراشی و اسکوک MS مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار در شرایط آزمایشگاهی انجام گردید .آنالیز­های آماری داده ­ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS انجام شد. میانگین­ها با بهره گرفتن ازآزمون دانکن در سطح ( 0.05≤ P) مقایسه شد. برای رسم نمودار­ها از نرم افزار EXCEL استفاده گردید. نتایج آنالیز آماری آزمایشهای پارامتر­های رشد نشان داد که با افزایش غلظت نمک کلرید سدیم، میزان وزن ترو وزن خشک گیاه افزایش یافت. و همچنین وزن مخصوص برگ ALW  وسطح برگ افزایش داشت . نسبت سطح برگی LAR  و تعداد برگها کاهش یافت. تیمار نمک باعث افزایش در یونهای سدیم، کلر، محتوای پرولین ، پراکسیداز، آنزیم کاتالاز و قندهای محلول گردید. و همچنین باعث کاهش در محتوای قندهای نامحلول، میزان پروتئین و میزان رنگیزه­های فتوسنتزی از جمله کلروفیل­های (a,b,ab) گردید.

واژگان کلیدی: کلرید سدیم ، پراکسیداز، کاتالاز، کشت بافت، بنفشه آفریقایی

مقدمه

بنفشه آفریقایی گیاهی زیبا با نام علمی ionantha Saintpaulia ازتیره Gesneriaceaeونام معمول   Afrecan violet  می­باشد. این گیاه مهمترین گونه زینتی از میان 20 گونه متعلق به جنس Saintpaulia است. بنفشه آفریقایی به عنوان عروس گل ­های آپارتمانی در اروپا مطرح است که نقش بسزایی در فراهم آوردن محیطی آرام وزیبا بازی می­ کند. بنفشه آفریقایی در سال 1892درشرق آفریقا توسط بارون والتر فونت سنت پل کشف گردید. او به افتخارنام خانوادگی خود که برای اولین بار این گیاه را کشف نموده بود،آن را سنت پولیا نام گذاری کرد. آب هوای حاره­ای، شرایط مناسبی برای رشد این گیاه می باشد(استیود [1]،1998). این گیاه بومی نقاط گرمسیری آفریقای جنوبی است و از لحاظ کروموزومی دیپلوئید بوده وبه صورت 302n=است(مایرانتو[2]،2005). بنفشه آفریقایی گیاهی نهاندانه بوده و بذرهای آن در تخمدان گل محفوظ می ماند. جزء گیاهان دو لپه است. این گیاه جام لوله­ای کوتاه داردوجام گل به طور معمول دو لپه است، یعنی به دو دسته گلبرگ­های بالا وپائین تقسیم می­ شود. هر یک از گل­ها دارای 2-4 بساک، مسئول تولید گرده بوده که به انتهای گل متصل است و نزدیک تخمدان قرار دارد. برگهای سبز مخملی و کرکدار در روی ساقه فشرده و کوتاه قرار دارند. ساقه که گل­ها را بر روی خود نگه می­دارد از دو قسمت اصلی وفرعی تشکیل شده است. رنگ بنفش گل این گیاه در یک دوره گلدهی ممکن است به صورت تیره ویا روشن در آید و در دوره دیگر به دلیل نوسانات اسیدی یا قلیایی بودن خاک، اثرآبیاری ویا کود دهی، تبدیل به ارغوانی شود. سبزی برگ بنفشه آفریقایی گاهی به صورت دو رنگ دیده می­ شود که علت آن وجود رنگدانه­ های کلروفیل، کاروتن و آنتوسیانین است، که در هر سلول برگ وجود دارد. دلیل ابلق بودن برگ در این گیاه نبود کلروفیل در قسمتی از برگ است. گیاهان با برگ­های ابلق به طور عموم گیاهان ضعیفتری هستند واحتیاج به مراقبت و توجه بیشتری دارند. بنفشه آفریقایی نسبت به طول روز بی تفاوت است و به همین علت در طول سال گل می دهد. رنگ گلها متنوع به رنگ بنفش، آبی، قرمز، صورتی و سفید ظاهرمی­شوند. گلها به صورت پرپروکم پر وپرچمها طلایی وبه طرززیبایی از وسط گلها بیرون زده اند. بطوریکه تناقص در رنگ پرچمها و گلبرگها گل را بصورت یکی از زیباترین مینیاتورهای گیاهی درآورده است. رعایت بعضی نکات پرورشی مانند هوای به نسبت خنک، نور کم واستفاده از کود بدون نیتروژون باعث بروز برگهای ابلق می­گردد. به طور کلی این گیاه به دو شکل رشد می­ کند:1-رشد گیاه با برگهای متقارن و مشابه گل رز که شکل رایج رشد است.

2-رشد گیاه بصورت رونده که اغلب برای قرار دادن گلدان­های آویز بسیار مناسب است(چارلز[3] ،1988 ).

اولین جشنواره بنفشه آفریقایی در 1946 میلادی در آتلانتا برگزارشد. شهرت این گیاه در حدی است که امروزه در بسیاری از کشورهای مدرن می­توان آن را مشاهده کرد. (کامپرز[4]،2009).

کشت بافت:

کشت بافت تکنیکی است که امکان تولید گیاه در محیط درون شیشه ­ای را فراهم می­ کند. اساس این تکنیک توتی پوتانسی یا بس توانی(داشتن اطلاعات ژنتیکی هر سلول برای تبدیل شدن به یک گیاه کامل) است که بیان می­ کند هر سلول گیاهی دارای کلیه اطلاعات ژنتیکی لازم برای تبدیل شدن به یک گیاه کامل است. بنابراین کشت سلول، بافت یا اندام، این امکان را فراهم می­ کند که با کشت یکی از اجزای فوق سایرقسمتهای گیاه تشکیل شود. اصطلاح کشت بافت گیاهی در مورد تمام انواع کشتهای گیاهی استریل که در این ویترو انجام می پذیرند بکار رفته می­ شود. این ویترو، جهت توصیف محیط کشت مصنوعی و استریل شده به کاربرده می­ شود. از طرفی این ویترو برای معرفی شرایط غیر استریل طبیعی (شرایط باغچه و مزرعه)مورد استفاده قرار می­گردد.تکنیک کشت بافت گیاهی در حال حاضر به عنوان یک ابزار قوی جهت مطالعه مشکلات اساسی و کاربردی بیولوژی گیاهی درآمده است. علاوه برآن در سالهای اخیراین تکنیکها کاربرد­های تجارتی گسترده­­ای در تکثیرگیاهان مختلفی منجمله گیاهان زینتی و دارویی و نیز حذف پاتوژنها از گیاهان پیدا نموده است. علاقمندی به کشت بافت گیاهی و توانایی آن در اصلاح و بهبود سازی گیاهان به صورت یک موضوع جهانی در آمده است. افزایش تعداد کشورهای عضو شرکت کننده در موسسه بین المللی کشت بافت گیاهی گواهی بر این ادعا می باشد. علاوه برآن هیات بیولوژی گیاهی موسسه تحقیقات سلولی بین المللی یونسکوآموزش تکنیکهای کشت بافت گیاهی را به عنوان یکی از برنامه ­های اولویت دار خویش معرفی نموده است.

شوری: شوری خاک مشکل جدی در تمام جهان است و به طور قابل توجهی باعث کاهش بهره برداری در زراعت می­ شود(داسیلوا[5] و همکاران، 2008). تخمین زده می­ شود بیش از 800 میلیون ­هکتاراز اراضی جهان تحت تاثیر شوری واقع شده است(فائو[6]،2008).وحدود0.020 از زمین­های شورناشی از سیستم­های نامناسب آبیاری می­باشند(مایک[7]و همکاران،2006). از آنجایی که تنش شوری یک تهدید بزرگ زیست محیطی برای کشاورزی محسوب می­ شود، لذا درک پاسخهای پایه فیزیولوژیکی و بیوشیمیای گیاهان به تنش­ها، در افزایش بهره وری کشاورزی امری حیاتی است(کایانگ-شینگ وینگ-نینگ[8]،2009). تنش شوری یکی از مهمترین تنش­های غیر زیستی است و در خاک­های شور اثرات زیانباری بر بقاء، تولید ماده زنده و بازده محصولات گیاهی دارند. فرایند­هایی نظیر جوانه زنی، رشد دانه رست­ها، رشدرویشی، گلدهی و میوه دهی شدیدا تحت تاثیر شوری قرار می­گیرند. شوری از طریق زیر منجر به کاهش رشد و صدمه به گیاه می­ شود:­

• استرس اسمزی (کاهش آب قابل دسترس گیاه )

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………….. 1

فصل اول: کلیات……………………………………………………………………………………………………………… 2

-1-1مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………. 2

1-2- بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-2-1- مشکل وجود کپک در نان………………………………………………………………………………………… 4

1-2-2- تکنیک های متداول کنترل کپک و محدودیت های آنها…………………………………………………….. 5

1-3- ضرورت انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………. 6

1-4- فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………………………… 9

1-5- اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………. 9

1-6- تعریف اصطلاحات……………………………………………………………………………………………………. 9

فصل دوم :ادبیات و پژوهش های پیشین………………………………………………………………………………. 10

2-1- تاریخچه صنعت نان در جهان و ایران………………………………………………………………………….. 10

2-2- انواع نان………………………………………………………………………………………………………………… 11

2-3- تعریف و اهمیت نان…………………………………………………………………………………………………. 13

2-4- ارزش تغذیه‎ای آرد و نان…………………………………………………………………………………………… 14

-5-2علت ضایعات نان……………………………………………………………………………………………………. 16

-1-5-2بیاتی نان……………………………………………………………………………………………………………. 16

-2-5-2آلودگی میکروبی نان……………………………………………………………………………………………… 17

– 1-2-5-2فساد باکتریایی…………………………………………………………………………………………………. 18

-2-2-5-2 فساد مخمر…………………………………………………………………………………………………….. 18

-3-2-5-2فساد کپکی………………………………………………………………………………………………………. 19

-4-2-5-2 مایکوتوکسین ها……………………………………………………………………………………………….. 21

-6-2بسته بندی……………………………………………………………………………………………………………… 22

2-7- اهداف بسته بندی…………………………………………………………………………………………………….. 23

2-8- بسته بندی نان……………………………………………………………………………………………………….. 24

2-9- روش های بسته بندی……………………………………………………………………………………………… 25

2-10- بسته بندی فعال…………………………………………………………………………………………………….. 25

2-11- بسته بندی ضدمیکروبی…………………………………………………………………………………………… 27

2-12- روش های جلوگیری از رشد میکروارگانیسمها………………………………………………………………… 28

2-13- ضدمیکروبهای طبیعی…………………………………………………………………………………………….. 29

2-14- تاریخچه استفاده از ادویه ها و اسانس ها…………………………………………………………………….. 32

2-15- کاربردهای رایج اسانس ها………………………………………………………………………………………. 33

2-16- مشخصات گیاه دارچین( تیره برگ بو )………………………………………………………………………. 33

2-17- ویژگی و اثرات دارویی دارچین……………………………………………………………………………….. 35

2-18- ترکیب اسانس گیاه دارچین……………………………………………………………………………………… 36

2-19- نشاسته……………………………………………………………………………………………………………….. 40

2-19-1- نشاسته اصلاح نشده………………………………………………………………………………………….. 41

2-19-2- نشاسته اصلاح شده……………………………………………………………………………………………. 42

-220- فوم نشاسته…………………………………………………………………………………………………………… 43

2-21- پودر فوم نشاسته……………………………………………………………………………………………………. 43

2-22- خصوصیات و کاربردهای فوم نشاسته…………………………………………………………………………. 44

2-23- میکروذرات فوم نشاسته……………………………………………………………………………………………. 45

فصل سوم : مواد و روش ها…………………………………………………………………………………………….. 46

3-1- مواد……………………………………………………………………………………………………………………… 46

3-2- تجهیزات……………………………………………………………………………………………………………….. 47

3-3- روش انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 48

3-3-1- استخراج اسانس دارچین………………………………………………………………………………………. 48

3-3-2- تهیه فوم های میکروسلولی نشاسته……………………………………………………………………………. 49

3-3-3- تصویربرداری میکرگراف های الکترونی فوم نشاسته……………………………………………………… 51

 

 

3-3-4- روش تهیه نان باگت…………………………………………………………………………………………….. 51

-5-3-3 تهیه ساشه از فوم های نشاسته………………………………………………………………………………… 52

3-4- آزمایشهای انجام شده……………………………………………………………………………………………….. 53

3-4-1- شمارش تعداد کپک و مخمر …………………………………………………………………………………. 53

3-4-2- آزمون حسی……………………………………………………………………………………………………….. 56

3-5- روش آنالیز آماری……………………………………………………………………………………………………. 57

فصل چهارم : نتایج و بحث………………………………………………………………………………………………. 58

-1-4 میکروگراف های تصویربرداری الکترونی (SEM) از نشاسته ذرت با آمیلوز بالا…………………….. 58

4-2- رندمان استحصال اسانس……………………………………………………………………………………………. 61

4-3- تعیین غلظت مناسب افزودن اسانس دارچین در نان حجیم………………………………………………… 61

4-4- نتایج…………………………………………………………………………………………………………………….. 63

4-4-1- نتایج اثر غلظت اسانس دارچین بر میزان کپک و مخمر نان در طول زمان…………………………… 63

4-4-2- بررسی نتایج خواص ارگانولپتیک………………………………………………………………………………. 64

4-4-2-1- نتایج اثر زمان و غلظت اسانس دارچین برمقبولیت بوی نان………………………………………….. 64

4-4-2-2- نتایج اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت طعم ومزه ی نان…………………………….. 66

4-4-2-3- نتایج اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت بافت نان……………………………………….. 67

4-4-2-4- نتایج اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت رنگ نان………………………………………. 69

4-4-2-5- نتایج اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت کلی نان………………………………………… 70

4-5- بحث……………………………………………………………………………………………………………………. 72

4-5-1- بررسی اثر غلظت اسانس دارچین بر میزان کپک و مخمر نان در طول زمان………………………… 72

4-5-2- بررسی نتایج آزمون حسی………………………………………………………………………………………. 75

4-5-2-1- بررسی اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت بوی نان………………………………………. 75

4-5-2-2- بررسی اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت طعم و مزه نان…………………………….. 76

4-5-2-3- بررسی اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت بافت نان……………………………………. 76

4-5-2-4- بررسی اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت رنگ نان……………………………………… 76

4-5-2-5- بررسی اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت کلی نان…………………………………….. 76

فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………………………………….. 78

5-1- نتیجه گیری کلی………………………………………………………………………………………………………. 78

5-2- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………………. 80

فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………… 81

پیوست الف…………………………………………………………………………………………………………………….. 89

پیوست ب……………………………………………………………………………………………………………………… 94

چکیده لاتین…………………………………………………………………………………………………………………… 97

چکیده :

 در سالهای اخیر توجه ویژه‎ای در زمینه استفاده از مواد نگهدارنده طبیعی در غذا به وجود آمده است که از جمله مهمترین آنها استفاده از اسانسهای گیاهی می‎باشد. فوم های نشاسته تهیه شده از نشاسته ذرت با آمیلوز بالا برای کپسوله کردن مواد شیمیایی، مایعات و جامداتی چون ترکیبات طعم دهنده، دارویی و اسانس ها بکار می روند. فوم ها توانایی به دام انداختن مواد فعال و متعاقباً خروج فعالیت را دارند. روغن دارچین جذب میکروذرات فوم نشاسته شده و به عنوان یک عامل ضد میکروبی عمل می کنند. این بررسی جهت ارزیابی بکارگیری فوم نشاسته حاوی اسانس روغنی گیاهی برای جلوگیری از رشد کپک و بهبود ماندگاری نان بسته بندی شده طراحی و اجرا شد. بدین منظور اسانس دارچین با روش تقطیر با آب استخراج و حداقل غلظت ممانعت کننده آن تعیین گردید و سپس گروه های 250 گرمی نان حجیم داخل کیسه های پلاستیکی پلی پروپیلنی تهیه شد. به این بسته ها مقادیر مختلف اسانس دارچین(500، 750، 1000و 1500ppm) همراه با 1 گرم پودر فوم نشاسته درون کاغذ صافی استریل اضافه گردید. نمونه شاهد نیز بسته های حاوی نشاسته و بدون افزودن اسانس بودند. سپس نمونه های شاهد و تیمار را هر سه روز به مدت 15 روز از نظر آلودگی قارچی و ویژگی‎های حسی با سه بار تکرار مورد ارزیابی گرفت. نتایج آزمون چند طرفه و بین گروهی حاصل از آزمون های مکرر نشان داد که بین گروه های شاهد و گروه های مختلف دارای اسانس دارچین از لحاظ بار میکروبی اختلاف آماری معناداری(P< 0/05) وجود دارد. در گروه های دارای اسانس بار میکروبی افزایش کمتری نشان داد و با افزایش غلظت اسانس دارچین، میزان رشد کپک و مخمر کاهش یافت. و نتایج بدست آمده از ارزیابی حسی مشخص نمود که اثر زمان و غلظت اسانس دارچین بر مقبولیت کلی نان اختلاف آماری معناداری(P< 0/05) وجود دارد. می توان نتیجه گرفت که با بکارگیری فوم نشاسته حاوی اسانس روغنی دارچین در بسته بندی نان حجیم در دمای معمولی(25 درجه سانتیگراد)، روند فساد نان حجیم را از 3 روز به 6 روز به تعویق انداخت و به عنوان یک نگهدارنده طبیعی و ضد قارچی مناسب دربسته بندی نان حجیم مورد استفاده قرارگیرد.                                                        

     واژه های کلیدی: بسته بندی فعال، اسانس دارچین، فوم نشاسته، فعالیت ضد قارچی، نان

-1-1مقدمه

نان یکی از محبوب‏ترین محصولات غذایی است. این محبویت به دلیل خصوصیات حسی و تغذیه‏ای برتر بوده که به طور روزمره مصرف می‏شود. کلاً عمر ماندگاری نان به ‏وسیله چندین فرایند تخریبی شامل رشد قارچی، افت رطوبت و بیات شدن محدود شده است.60% فساد نان به کپک‏ها(گونه پنیسیلیوم و آسپرژیلوس‏ نایجر) نسبت داده می‏شود. مخمرها فقط 15% فساد را تشکیل می‏دهند. علاوه بر رشد مرئی آنها، قارچ‏ها مسئول پیشرفت طعم نامطبوع، تولید مایکوتوکسین‏ها و نیز ترکیبات آلرژی‏زا می‏باشند. این ترکیبات می‏توانند حتی قبل از رشد کپک نیز قابل مشاهده باشند (Nielsen و همکاران،2000).

اگرچه کپک‏ها در طی پخت تخریب می‏شوند اما آلودگی ثانویه در طول خنک شدن و بسته بندی اتفاق افتاده و مشکلات فوق اتفاق می‏افتد. سیستم بسته بندی می‏تواند به عنوان بخشی کاربردی درخطوط تولید مواد غذایی برای بهبود ایمنی مواد غذایی و افزایش اقتصادی ماندگاری آن در‏نظر گرفته شود. عملکردهای حفاظت‏کنندگی بسته بندی می‏تواند به دو دستة فعال و غیر فعال گروه‏ بندی شود. وقتی بسته بندی بخشی از فرایند آماده‏سازی و سیستم نگهداری باشد، باعث حفاظت غیرفعال در مقابل نیروهای مکانیکی، آلودگی میکروبی و نیز انتقال جرم و حرارت می‏شود. از طرف دیگر وقتی بسته بندی شامل یک بخش ترکیب شده‏ای از فرایندهای نگهداری مواد غذایی باشد به عنوان عنصری لازم‏الاجرا در نظر گرفته شود، دارای یک نقش فعال می‏باشد. مثال های متداول سیستم های فعال شامل سیستم‏های جذب اکسیژن و بسته‏بندی ضد میکروبی می‏باشد. در چند دهه‏ی اخیر، افزودن عوامل ضد میکروبی همچون اسیدهای آلی، ترکیبات غیرآلی، آنزیم‏ها و ادویه به مواد بسته بندی برای بسته‏بندی فعال به طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته است. برای بسته بندی ضد میکروبی، عوامل ضدعفونی‏کننده می‎توانند با افزودن ساشه[1]‏(کیسه های پلاستیکی کوچک) یا پد‏ که حامل عوامل گاز یا بخار هستند، پوشاندن عوامل روی سطح داخلی بسته بندی، جادادن عامل داخل ماتریکس پلیمری، و یا وارد کردن مستقیم عامل به داخل فضای بالای بسته بندی با سیستم بسته بندی همساز و ترکیب شود. عوامل ضدمیکروبی وقتی تولید شده یا خارج می‏شوند، رشد میکروبی داخل بسته‏بندی و یا روی سطوح محصول غذایی که در آن بیشترین آلودگی و فساد اتفاق می‎افتد را متوقف کرده یا به تعویق می‏اندازد. محافظت و محدود کردن[2] دو مورد از مهمترین نقش‏های بسته بندی است. توانایی حفاظت و نگهداری محصول بستگی به پایداری مادة بسته‏بندی نسبت به عوامل محیطی همچون گرما، رطوبت و قرارگیری در معرض ترکیبات شیمیایی دارد. بسته بندی فعال عبارت است از نوعی بسته بندی که در آن ترکیبات کمکی در فضای داخلی آن، در ساختار ماده بسته بندی و یا فضای بالای بسته بندی برای ارتقاء عملکرد سیستم بسته بندی گنجانده شده است. شکلی از بسته بندی فعال عبارت است از افزودن یک عامل ضد میکروبی در داخل ساختار بسته‏بندی همراه با اجازه خروج آن به داخل محصول در یک حالت کنترل شده که به توقف تکثیر میکروارگانیسم‏ها در طول نگهداری منجر می‏شود (Netramai و همکاران، 2012).

1-2- بیان مسئله

در سال های اخیر، موارد زیادی از فساد مواد غذایی و بیماری های با منشاء غذایی ناشی از رشد میكروارگانیسم ها درسراسرجهان گزارش شده است(Mead و همکاران، 1999).                                          

تلاش های زیادی مانند استفاده از مواد شیمیایی سنتزی جهت كنترل رشد میكروبی و كاهش شیوع مسمومیت های غذایی و فساد صورت پذیرفته است. درهرحال، به دلیل اثرات سوء این تركیبات مصرف كنندگان نگران بوده و لذا نیاز به مواد ایمن تر برای جلوگیری وكنترل میکروارگانیسم های بیماری زای مواد غذایی وجود دارد( Shan و همکاران، 2007).                                                                                                        لذا گرایش زیادی جهت استفاده از انواع جدید تركیبات ضد میكروبی طبیعی مانند عصاره ی ادویه ها وگیاهان برای نگهداری مواد غذایی وجود دارد. تعدادی ازادویه ها و تركیبات گیاهی كه امروزه استفاده می شوند به دلیل فعالیت ضد میكروبی و اثرات دارویی و نیز كیفیت عطر و طعم ارزشمند هستند. تركیب عصاره های بیشتر گونه های گیاهی در سال های اخیر شناسایی شده و تلاش برای شناسایی اجزای زیست فعال آن ها برای مقاصد دارویی مختلف و عمل آوری مواد غذایی شتاب گرفته است. فعالیت های ضدمیكروبی عصاره های گیاهی، اساس كاربردهای مختلفی مانند نگهداری مواد غذایی خام وفرآوری شده، كاربردهای داروسازی، طب سنتی و درمان طبیعی را تشكیل می‎دهند(Lis-Balchin, 1997 و Smith, 1998 ).

1-2-1- مشکل وجود کپک در نان

چکیده 1

مقدمه. 2

1- بیان مسئله: 2

سوال اصلی.. 2

سوالات فرعی.. 2

فرضیه اصلی: 2

فرضیه های فرعی: 3

3- اهداف تحقیق. 3

فرضیه های تحقیق. 3

4- سابقه و پیشینه تحقیق. 4

5-ضرورت تحقیق. 4

6- روش تحقیق. 4

سازماندهی تحقیق : 5

بخش اول. 7

کلیــــات.. 7

فصل اول. 7

گفتار اول: واژه شناسی(کفر، شرک، اسلام، ایمان) 8

کفر در لغت.. 8

کفر در اصطلاح. 9

مشرکان. 10

گفتار دوم: تعریف لغوی اسلام. 11

مفهوم اصطلاحی ایمان از دید  صاحبنظران. 12

تفاوت اهل کتاب با مشرکین: 13

گفتار سوم: تعریف لغوی و اصطلاحی ازدواج. 14

گفتارچهارم :اقسام ازدواج در فقه شیعه. 16

تفاوت بین ازدواج دائم و موقت : 16

گفتار پنجم :اقسام ازدواج در فقه عامه وحقوق کشورهای سنی مذهب.. 18

تعریف نکاح مسیارویومیه. 18

آشنایی بیشتر با صورت های نکاح مسیار و یومیه. 20

نکاح لیلیات و نهاریات : 21

جهات اشتراک و افتراق (نکاح دائم ، نکاح مسیار و متعه) 21

جهات مشترک.. 21

جهات افتراق. 22

جهات افتراق نکاح دائم و نکاح مسیار با ازدواج موقت.. 23

ارث در ازدواج موقت.. 25

نظریه ی علمای عامه. 29

اقوال قائلین به جواز و یا اباحه ی با کراهت و ادله ی آنها 29

حاصل کلام موافقین: 30

قائلین به صحت اشتراط میگویند: 31

نظر مخالفین و ادله ی آنان. 31

مخالفت با مقتضی عقد نکاح: 32

عدم تحقق اهداف شرع : 32

ظلم به زن و اهانت به شخصیت وی : 33

نظریه متوقفان: 33

نظریه حضرت آیت الله مکارم شیرازی: 34

فصل دوم. 37

پیشینه بحث ازدواج با غیر هم کیش… 38

گفتار اول :ازدواج با غیر هم کیش در آیین یهود. 41

گفتار دوم :ازدواج با غیر هم کیش در مسیحیّت.. 43

گفتارسوم: ازدواج با غیر هم کیش در دین زرتشت.. 45

گفتار چهارم: پیشینه تاریخی ازدواج در مذهب صابئین.. 45

گفتار پنجم: پیشینه تاریخی ازدواج در جاهلیت.. 48

ازدواج صداق: 50

 

 

متعه: 50

ازدواج اماء: 50

ازدواج شغار : 51

ازدواج رهط: 51

ازدواج با اختین: 51

ازدواج مخادنه: 51

ازدواج استبضاع: 51

ازدواج تعویضی: 52

بخش دوم. 53

ازدواج با غیر مسلمان. 53

فصل اول. 53

طهارت یا نجاست اهل كتاب و تأثیر آن در ازدواج با آنان. 54

گفتار اول: دلائل قائلین به نجاست کفار. 54

بند اول: آیه شریفه سوره توبه. 54

استدلال بر نجاست اهل كتاب.. 55

محورهای اختلاف استنباط.. 56

دلایل عدم شمول. 59

بند دوم : آیه سوره انعام ونظر فقیهان شیعه درباره دلالت آیه. 64

شواهد عدم دلالت آیه برنجاست كفار. 67

بند سوم: اجماع. 68

اهمیت اجماع در این موضوع. 68

نقد دلیل اجماع. 70

عدم فتوای صریح قدما به نجاست ذاتی بدن اهل كتاب.. 73

عدم كاشفیت قطعی فتاوای فقهای متقدم و اجماع آن ها از رأی معصوم علیه الاسلام، 74

مدركی بودن اجماع. 75

بند چهارم: روایات.. 76

گفتار دوم: دلایل طهارت اهل كتاب.. 84

بند اول: آیات قرآن ( سوره مائده ) 84

دلایل اختصاص طعام به گندم و نقد آن ها 86

لزوم تخصیص عموم آیه با ادله نجاست اهل كتاب.. 90

دلایل عمومیت معنای طعام. 91

بند دوم: روایات دلالت كننده بر طهارت اهل كتاب.. 92

طهارت اهل كتاب در روایات.. 92

بند سوم: قاعده طهارت و اصالت برائت.. 97

گفتار سوم : ازدواج با غیر مسلمان از دیدگاه اسلام. 101

بند اول: ادله این نظریه. 102

بند دوم : مفهوم شناسی واژگان آیه. 103

بند سوم : بررسی و نقد دلیل. 104

گفتار چهارم : آیا اهل کتاب هم تحت عنوان مشرک قرار می گیرند؟. 105

بند اول : بررسی استدلال به مفهوم آیه. 106

بند دوم : تفسیر(1) 107

بند سوم : نقد و بررسی: 111

گفتارپنجم : دسته دوم: 114

دلایل قائلین به این نظریه از آیات قرآن. 114

بند اول : مفهوم شناسی واژگان آیه. 115

بند دوم : نقد و بررسی روایات در باب نسخ آیه. 116

بند سوم : دیدگاه فقهاء (اهل سنت و شیعه) درباره آیات ازدواج با غیرمسلمان. 117

گفتار ششم : دسته سوم: 130

گفتارهفتم : دسته چهارم: گفتار ششم : دسته سوم: 131

فصل دوم. 132

ازدواج با غیر مسلمان از دیدگاه روایات.. 133

روایت حفص بن غیاث از امام صادق علیه السلام، 138

روایت زراره از امام باقر علیه السلام، 148

روایت اسماعیل بن سعد الأشعری.. 149

روایت ابن سنان از امام رضا علیه السلام، 150

روایت حسن تفلیسی.. 150

نتیجه بحث از روایات.. 151

راه حل صاحب حدائق. 152

راه حل تعارض بر پایه انقلاب نسبت.. 153

استدلال به عمومات نکاح. 154

فصل سوم. 156

ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان. 157

دلائل حرمت: 157

اجماع. 157

نفی سبیل. 157

فصل چهارم. 159

ازدواج مرد مسلمان با زن كافر غیر كتابی.. 160

الف:از نظر علمای اهل سنت.. 160

ب:از نظر علمای شیعه. 160

ادله حرمت این نوع ازدواج. 161

فصل پنجم. 163

ازدواج با غیر مسلمان از نظر حقوقی.. 163

گفتار اول: ازدواج با غیر مسلمان از دیدگاه قوانین حقوقی ایران. 164

مفهوم بیگانه و غیر مسلمانی در قانون مدنی و قوانین شرعی.. 164

ازدواج با بیگانگان و غیر مسلمانان در قانون ایران. 165

مرجع صدور جواز ازدواج با غیر مسلمانان و بیگانگان. 167

گفتار دوم :ازدواج با غیر مسلمانان در قوانین مدنی دیگر كشورهای اسلامی.. 169

نتیجه. 171

فهرست منابع. 173

منابع کتابخانه اینترنتی.. 180

چکیده

در جهان امروز که دنیای ارتباطات به سرعت در حال رشد و گسترش است ، ارتباط با کافران از مسایل اجتناب ناپذیر است و بر دانشمندان علوم اسلامی لازم است که ابعاد این موضوع را مورد توجه قرار داده و به پرسش های نو پیدای آن پاسخ دهند.

یکی از مهمترین مسایل مربوط به این موضوع ازدواج با غیر مسلمانان است که از مسائل ریشه دار در فقه اسلامی است و در دوره تدوین فقه و عصر استنباط نیز همواره مورد توجه فقها و دانشمندان شیعه و سنّی بوده است. در عصر حاضر با توجه به گسترش ارتباط بین ملّت ها و اقامت مسلمانان در کشورهای غیر اسلامی و برخی مهاجرت های اجباری اقوام مختلف از منطقه ای به منطقه ای دیگر در جهان و اختلاط گسترده مسلمانان با پیروان سایر ادیان موجب شده است که مسئله ازدواج با غیر هم کیش برای مسلمانان به مسئله ای مطرح و مورد ابتلا تبدیل شود که لازم است پژوهشی جامع درباره آن صورت گیرد و با توجه به دیدگاه مذاهب اسلامی و جمع بندی میان آیات و روایات و بررسی و بحث نظریه ها، دیدگاه اسلام در این باره روشن شود که به یکی از مسائل مهم مورد ابتلای جامعه نسبت به جواز یا عدم جواز آن پرداخته ایم .لذا در این رساله بر آنیم که این موضوع را از دیدگاه مذاهب اسلامی نقد و بررسی کنیم.

کلید واژه ها : ازدواج ، مسلمان ، غیر مسلمان ، اسلام ، فقه

مقدمه

 1- بیان مسئله:

*از آنجا که ارتباطات انسانی در جهان کنونی موجب اختلاط نژادی و نزدیکی فرهنگها به یگدیگر گردیده ، جوامع مسلمان نیز از موضوع مستثنی نبوده و ازدواج فرد مسلمان با غیر مسلمان به کرات صورت پذیرفته و در آینده نیز تکرار خواهد شد. لذا ضروری است ابعاد فقهی این موضوع در منابع فقهی اسلام مورد کاوش و تحقیق قرار گرفته تا راه حل مناسبی برای این موضوع ارائه و تدوین گردد و این پژوهش در پی انجام این مهم بوده و سوالات زیر دراین خصوص مطرح و مورد بررسی قرار میگیرد.

سوال اصلی

*ازدواج فرد مسلمان با غیر مسلمان در فقه اسلامی چگونه است؟

سوالات فرعی

1- پیشینه ازدواج در ادیان الهی همچون مسیحیت ، یهودیت و ……. چگونه بوده است؟

2- ازدواج با غیر مسلمان از دیدگاه فقه امامیه و عامه چگونه است ؟

3- ازدواج مرد مسلمان با زن اهل کتاب چگونه است؟

4- ازدواج زن مسلمان با مردغیراهل کتاب چگونه است؟

2- فرضیات:

فرضیه اصلی:

هرچند در منابع فقهی امامیه و اهل سنت نظرات مختلفی در این باره وجود دارد ولی به نظر میرسد که ازدواج با غیر مسلمان تحت شرائطی جایز باشد.

فرضیه های فرعی:

1- با بررسی ازدواج در ادیان الهی گذشته ، هرچند این ادیان اکثر اصول آن تحریف شده است ولی به نظر میرسد نظام خانواده بر اساس قوانین موجود در آن دین ها صورت گرفته و دستوراتی درباره اباحی گری در این زمینه داده نشده است . لذا این ادیان نیز به طهارت در میلاد معتقدند.

2- چنین به نظر میرسد که در فقه اسلام از اهل تسنن و شیعه ، ازدواج مرد مسلمان با زن غیر مسلمان تحت شرائطی قابل اجراست ولی عکس آن صادق نیست.

3- چنین به نظر میرسد که فقه اسلام در تمام مذاهب گوناگون آن ازدواج زن مسلمان با اهل کتاب را جایز نمیداند.

4- چنین به نظر میرسد که ازدواج زن مسلمان با غیر اهل کتاب به هیچ جایز شمرده نشده است.

 3- اهداف تحقیق

* تبیین دیدگاه فقه اسلامی ( اعم از اهل سنّت و اهل تشیّع) در خصوص احکام راجع به ازدواج با غیر مسلمان.

* تبیین دیدگاه قرآن و روایات در خصوص ازدواج با غیر مسلمان.

* بیان و تشریح قوانین مدنی ایران در موارد ازدواج با غیر مسلمانان.

فرضیه های تحقیق

* ازدواج مرد مسلمان با زن اهل کتاب صحیح است.

* ازدواج مرد مسلمان با زنان غیر مسلمان و غیر اهل کتاب صحیح نمی باشد.

* ازدواج زن مسلمان با مرد غیر مسلمان اعم از کتابی و غیر کتابی صحیح نمی باشد.

4- سابقه و پیشینه تحقیق

این موضوع در قرآن و روایات مورد بحث واقع شده است و در كتب فقهی شیعه و اهل سنّت نیز بحث شده است، بطوری كه در میان قُدما نیز این بحث مطرح بوده است در كتاب های متقدّمین از جمله در فِقهُ الرّضا كه منسوب به امام رضا علیه السلام، است و همچنین در كتاب المقنعه از شیخ مفید و كتاب الانتصار از سید مرتضی و كتاب المبسوط از شیخ طوسی بحث ازدواج با غیر مسلمانان مطرح شده است همچنین در میان متأخّرین شیخ یوسف بحرانی در الحدائق الناظره و فهد حلی در المهذب البارع فی شرح المختصر النافع این بحث را مطرح كرده اند.

در میان اهل سنّت نیز این بحث از قدیم مطرح بوده است بطور مثال در امام شافعی در كتاب الام و ابن قدامه حنبلی در المغنی و مالك بن انس در الموطأ این بحث را مطرح كرده اندكه اینها همه نشان می دهد این موضوع از همان صدر اسلام مطرح بوده است كه باعث شده این افراد در این زمینه بحث و بررسی كنند.

5-ضرورت تحقیق

هم اکنون با توجه به اینکه در عصر ارتباطات قرار داریم و از سویی روابط گسترده میان ملتها و فرهنگها را شاهد هستیم و همچنین موج مهاجرت افراد به مناطق گوناگون عالم باعث شده تا مسئله ازدواج با غیر هم کیش جزو مسائل مستحدثه قرار بگیرد.

6- روش تحقیق

* روش علمی تحقیق به صورت تحلیلی و توصیفی می باشد.

* روش تحقیق از جهت ابزار و جمع آوری کتابخانه ای می باشد که با مراجعه به کتب فقهی و حقوقی و تفاسیر و معاجم روایی مطالب مورد بحث جمع آوری شده است.

* سازماندهی تحقیق :

این پژوهش با مقدمه، اهداف و فرضیات، پیشینه وروش تحقیق شروع شده است در بخش اول کلیات تحقیق است که شامل دو فصل می شود وهر فصل شامل پنج گفتار است.

در فصل دوم به بررسی پیشینه تاریخی ازدواج باغیر هم کیش پرداخته که در پنج گفتار شامل: پیشینه تاریخی ازدواج دریهود، مسیحیت، زردتشت، صابئین و جاهلیت است.

در بخش دوم از این تحقیق ازدواج با غیر مسلمان که به صورت جداگانه در پنج فصل آمده است در فصل اول طهارت یا نجاست اهل کتاب و تاثیر آن در ازدواج با آنان که در دو گفتار مورد بررسی قرار گرفته است

در فصل دوم ازدواج با غیر مسلمان از دیدگاه روایات که در دو بخش : الف: دیدگاه فقهای اهل سنت و ب: دیدگاه فقهای امامیه است مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل سوم از این بخش به بررسی ازدواج زن مسلمان با غیر مسلمان و در فصل چهارم در مورد ازدواج با زن کافر غیر کتابی از نظر علمای اهل سنت و شیعه وادله حرمت این ازدواج پرداخته و در فصل پنجم ازدواج مسلمان با غیر مسلمان از نظر حقوق کشورها مورد بررسی قرار گرفته که خود شامل دو گفتارمیباشد گفتار اول: حقوق کشور ایران و گفتار دوم: از نظر حقوق کشورهای اسلامی ، بخش پایانی نتیجه بحث است که با توجه به این نوشتار صورت گرفته است.

در راستای جمع آوری این تحقیق از131 منبع که شامل 124 منبع از منابع کتب فارسی و عربی زبان و 7 منبع از کتابخانه دیجیتالی و سایتهای مرتبط استفاده شده است .

نتایج کلی که از این تحقیق به دست آمده است به شرح ذیل است:

ازدواج با زنان غیر مسلمان از نظر اهل سنت در صورتی که اهل کتاب باشند یهود و نصارا طبق چهار گروه اهل سنت صحیح است اما در فقه امامیه چهار نظریه وجود دارد، بعضی عدم جواز ازدواج را بیان داشته که خود دارای دلیل و مدرک قرآنی هستند و دسته دوم جواز مطلق این ازدواج و دسته سوم قائل به جواز این ازدواج در حال اضطرار جایز و در حال اختیار حرام است.

دسته چهارم قائل به جواز ازدواج با زنان مستضعف اهل کتاب در حال اختیار هستند، طبق این نظر در حال اضطرار می توان با کلیه زنان اهل کتاب ازدواج کرد.

اما در مورد ازدواج زن مسلمان بامرد کافر، در هر صورت ازدواج حرام است چه کافر کتابی باشد یا غیرکتابی و علمای تمام مذاهب اهل سنت بر این مسئله اتفاق نظر دارند و لذا فرمودند:

ازدواج زن مسلمان با مرد کافر چون موجب تسلط و برتری مرد کافر بر زن مسلمان است باطل است به طور کلی ازدواج زن مسلمان با کافر کتابی و غیر کتابی از نظر فقه اسلام حرام است.

طبق قانون مدنی ایران ازواج با بیگانگان خارجی مجاز و بلا مانع است جز در مورد کارمندان دولت به خصوص کارگزاران وزارت خارجه ولی ازدواج زنان ایرانی را با مردان غیر ایرانی مطلقاً منوط به اجازه ی مسئولان کشوری ایران دانسته است.

به طور کل می توان نتیجه گرفت:

ازدواج زنان مسلمان ایرانی با مردان غیر مسلمان اعم از -ایرانی و غیر ایرانی- چه کافر کتابی وغیر کتابی و ازدواج مردان مسلمان با زن غیر مسلمان غیر کتابی -اعم از ایرانی و غیر ایرانی- به اعتقاد فقهای اسلام واز همه مذاهب اسلامی باطل می باشد.

گفتار اول: واژه شناسی(کفر، شرک، اسلام، ایمان)

از آنجا که بحث درباره ازدواج با غیرمسلمانان است، ابتدا باید مراد از غیر مسلمان روشن شود. با توجه به اینکه غیر مسلمان را غالباً با عنوان کافر می شناسیم لذا لازم است که ابتدا این واژه را توضیح دهیم:

کفر در لغت

در زبان عربی کفر در معانی متعدّدی به کار رفته است:

پوشاندن و مخفی کردن: کسی که چیزی را می پوشاند و از دید مخفی می کند کافر نامیده می شود. به همین دلیل به کشاورز که دانه را در زمین مخفی می کند کافر گفته می شود.[1]

ناسپاسی: زیرا ناسپاسی سرپوش گذاشتن بر نعمت است.[2] همانند آیه شریفه که می‌فرماید: ( وَاشْکُرُوا لِی وَلا تَکْفُرُونِ) [3] ( سپاس مرا بجا آورید و ناسپاسی نکنید)

بیزاری جستن (مجمع البحرین، ذیل ماده کفر): همانند آیه شریفه قرآن که می فرماید: (ثُمَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکْفُرُ بَعْضُکُمْ بِبَعْضٍ وَ یَلْعَنُ بَعْضُکُمْ بَعْضًا) [4] ( در روز قیامت هر یک از دیگری بیزاری می جوید و به یک دیگر لعن و نفرین می کنند.)

نافرمانی و شورش: هنگامی که گفته می شود اهالی فلان منطقه کافر شدند یعنی شورش کردند.[5] که در آیات قرآن هم این معنا به کار رفته است: (وَلِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلا وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ) [6] (و بر هر کس از مردم که توانایی رسیدن به خانه کعبه را داشته باشد حج آن خانه واجب است و هر کس نافرمانی کند و حج به جا نیاورد به خود زیان زده که خدا از طاعت خلق بی نیاز است.)

   انکار: کسی که چیزی را انکار می کند نسبت به آن کافر شده است لذا به همین جهت است که به منکران خدا کافر گفته می شود. (مجمع البحـرین و لسان العرب ذیل ماده کفر) در آیه شریفه چنین می فرماید: (فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی) [7] (هر کس طاغوت را انکار کند و به خدا ایمان آورد به دستگیره‌ای محکم چنگ زده است.)

کفر در اصطلاح

واژه کفر در علم کلام در مقابل ایمان به کار می رود. اما این واژه در اصطلاح علم فقه در مقابل اسلام به کار می رود و در این علم بیشتر درصدد تعیین احکامی است که بر اساس ادلِّه بر اسلام و کفر مترتّب می شود. محقّق حلّی، کافر را اینگونه تعریف کرده است:

(ضابطه کلی در شناخت کافر این است که کافر کسی است که از دین اسلام خارج باشد یا با اینکه خود را مسلمان می داند یکی از ضروریّات دین را انکار کند، مثل خوارج و غالیان) [8]

شهید ثانی: (کافر کسی است که خدا یا نبوّت یا یکی از ضروریّات دین را انکار کند.)[9]

امام خمینی(ره) در تعریف کافر چنین گفته اند: (کافر کسی است که بر دینی غیر از اسلام باشد یا اسلام را بعنوان دین برگزیند ولی یکی از ضروریّات دین را به گونه ای که انکار آن به انکار رسالت یا تنقیض شریعت مطهّره برگردد یا گفتار و کرداری از او سر زند که مقتضی کفر باشد.)[10]

از نظر اصطلاح فقهی، کافران چهار گروهند:

اول اهل كتاب، دوم مشركان، سوم مادیون، چهارم مرتدین و منكران ضروریّات دین.

هر کدام از عناوین بالا نیازمند بحث توصیفی و مبسوط است، ولی چون این بحثها بویژه مبحث مربوط به مادّیون و مرتدین از موضوع اصلی این رساله خارج است (با توجه به قبول طهارت برخی از كفّار كه در فصلهای آینــده به آن خواهیم پرداخت). لذا فقط به صورت گذرا به مشرکان می پردازیم.

مشرکان