نتایج به دست آمده از نه گویه ای که جهت گیری دانشجویان در عرصه دین و سیاست را ارزیابی کرده‌اند نشان می‌دهد. در مجموع حدود ۳۶ درصد دانشجویان درباره رابطه دین و سیاست جهت گیری سکولاریتی و حدود ۳۵ درصد جهت گیری بنیاد گرایانه داشته اند. محقق نتیجه می‌گیرد با توجه ‌به این که دانشجویان در جهت گیری درباره این موضوع به دو طیف کاملا مساوی با دو جهت گیری متعارض تقسیم شده اند شکاف ا عتقادی به وجود آمده در جامعه دانشگاهی ناشی از اعتقادات دانشجویان به مناسک و شعائر نیست بلکه محل تعارض و اختلاف در نوع برداشت بنیاد گرایانه یا سکولاریتی از مبادی در عرصه سیاست است هم چنین ۱۶ درصد دانشجویان درباره تعامل دین ودنیا دارای جهت گیری سکولاریتی و ۴۵ درصد دارای جهت گیری بنیادگرایانه اند.

• • بررسی گرایش های دینی دانشجویان، معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان ۱۳۷۵

جامعه آماری ۹۵۸ نفر از دانشجویان دانشگاه های اصفهان (علوم پزشکی، صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان) بوده اند.

پرسش محوری پژوهش این بوده است که آیا با تحولات و نوسازی هایی که در دو دهه پس از انقلاب صورت گرفته اعتقادات دینی دانشجویان سکولار شده یا خیر؟ پژوهشگران این بررسی جهت سنجش سکولاریسم ابتدا از بعد نظری یک سنخ شناسی عرضه نمودند و میزان پایبندی و اعتقادات دینی را بر روی پیوستاری که یکسوی آن بی دینی (معاند) و سوی دیگر مسلمان انقلابی قرار داشت بررسی کردند. یافته های تحقیق نشان داد که ۲/۷۱% دانشجویان در حد مسلمانان انقلابی، ۷/۶۴% مسلمان روشنفکر، ۴/۵۶% مسلمان سنتی، ۳/۴۳ مسلمان علم زده، ۶/۴۰% مسلمان حجیته ای ، ۵/۱۶% بی دین )معاند) ۱۶% مسلمان اسمی و ۱/۱۳% به دین بی اعتنا بوده اند. ‌به این معنا که دخالت دین در دنیا را امری پسندیده و مقبول دانسته اند بررسی عامل سوم نشان داد که ۵/۴۳ درصد پاسخگویان دیدگاه سکولاریتی و ۱/۲۶ درصد جهت گیری بنیاد گرایانه دارند. ‌بنابرین‏ بخش قابل توجهی به جایگاه برتر و ممتاز علمای دین و نهاد روحانیت تردید دارند و ‌بر اساس دیدگاه سکولاریتی معتقد به تقدس زدایی از علمای دین و نهاد روحانیت هستند.

توزیع نظرات پیرامون عامل چهارم نیز نشان می‌دهد که ۴۸۶ درصد دانشجویان جهت گیری سکولاریتی و ۱۷ درصد جهت گیری بنیاد گرایانه دارند. این عامل (انحصار گرایی دینی) مشتمل بر دو بعددینی (سنجش حقانیت دین اسلام نسبت به سایر ادیان) ودرون دینی (حقانیت مذهب شیعه نسبت به سایر مذاهب) است به لحاظ سنخ شناسی تجربی عرصه های مختلفی که در آن از غلظت بنیاد گرایی کاسته شده و به دامنه تفکرات سکولاریتی افزوده شده به ترتیب اهمیت عبارتند از: تعامل دین با سایر مذاهب و ادیان (تکثر گرایی دینی) تعامل دینی و علمای دینی، تعامل دین و سیاست و تعامل دین با امور دنیا و عقلانیت.

• • • بلالی- اسماعیل، سنجش گرایش دینی دانشجویان روزانه دانشگاه تبریز و بررسی نقش یادگیری اجتماعی در آن ۱۳۷۷

  

محقق در این پژوهش با بهره گرفتن از روش مطالعه پیمایشی و با بهره گیری از ۴۵ گویه به سنجش میزان گرایش دینی ۳۲۵ نفر از دانشجویان پرداخته است. مجموعه گویه ها از طریق تحلیل عاملی به سه بعد اساسی شامل اعتقاد دینی، آمادگی رفتاری دینی و شناخت دین دلالت می‌کنند. ضرایب مربوط به روایی مقیاس ها برای بعد اول ۸۰% ، بعد دوم ۸۵% و بعد سوم ۸۶% گزارش شده است.

یافته های تحقیق نشان دادکه بین اعتقاد دینی و آمادگی رفتاری دینی و جنسیت تفاوت معنی داری وجود دارد بدین ترتیب که بعد اعتقاد دینی دانشجویان دختر نسبت به پسر بیشتر است ولی در بعد آمادگی رفتاری نمره مردان بیش از زنان است و در بعد شناختی تفاوتی بین دو جنس وجود ندارد.

تحلیل ها رگرسیونی متغیرهای مستقل مطالعه فوق با ابعاد اعتقاد و دینی نشان دهنده وجود رابطه بین اعتقاد دینی با نوع الگوی مذهبی، نوع دوستان، ارزیابی فرد از اطلاعات منابع دینی، هم اتاقی های فرد، ارزیابی وی از اطلاعات خود و مذهبی بودن مادر و پدر اوست.

• • • علی اسدی و مهدی برکشی و منوچهر محسنی تحقیقی با عنوان گرایش های فرهنگی و نگرش های اجتماعی در ایران، انجام داده که رفتارهای مذهبی مورد مطالعه قرار گرفته در این پژوهش عبارت بوده است از: نماز، روزه، نذر و نیاز، خمس و زکات، زیارت اهل قبور، شرکت در هیئت های مذهبی، نماز رایجترین رفتار مذهبی بوده که با کاهش سن از عمومیت آن کاسته می شده و روزه دومین رفتار رایج بوده که با افزایش سن بر عمومیت آن افزوده می گشته است.

   

  • • دکتر منوچهر محسنی تحقیقی با عنوان بررسی آگاهی ها، نگرش ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در ایران در ۱۳۷۴ انجام داده که در این تحقیق رفتارهای مذهبی از قبیل: شرکت در مجالس روضه خوانی، شرکت در نماز جماعت، زیارت اماکن مذهبی، از قبیل: شرکت در مجالس روضه خوانی،شرکت در نماز جماعت، زیات اماکن مذهبی، نذر و نیاز، رفتن به دعای کمیل و پرداخت فطریه را مورد مطالعه قرار داده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که جوانان کم تر از همه در مراسم و مجالس روضه خوانی شرکت می کردها ند که با بالا رفتن سن بر تعداد شرکت کنندگان افزوده می شده است. و این مطلب ‌در مورد رفتن به مساجد و زیارت زنان به مساجد می رفته اند. شرکت دانشجویان و محصلین درنماز جماعت بسیار اندک بوده، زنان بیش از مردان به زیارت امکان مذهبی می رفته اند و کلاً افراد میانسال بیش از سایر ‌گروه‌های سنی به زیارت می رفته اند.

   

  • • دکتر فریده آل آقا. تحقیقی با عنوان «وضع موجود فرهنگ عمومی بزرگسالان را در چهار استان کرمانشاه، هرمزگان یزد و آذربایجان شرقی» انجام داده که در این تحقیق به بخشی از باورهای مذهبی و دستورات اجتماعی اسلام نیز توجه ‌کرده‌است. به طوری که ۶/۴۶% موافق بوده اند که مسلمانان واقعی کسی است که نماز بخواند و روزه بگیرد، ۸/۳۵% نیز مخالف این امر بوده اند و ۶/۱۷ نظر خاطی نداشته اند. ۱۰۰% پاسخگویان دستورات اسلامی را یک روش صحیح زندگی دانسته اند. میانگین باورهای مذهبی در بین زنان و مردان تفاوت معنا داری نداشته است. اما در ‌گروه‌های سنی ۲۰ تا ۲۹ سال کم تر از گروه ۳۰ تا ۳۹ و معادل گروه سنی ۴۰ تا ۴۹ سال بوده است.

   

  • محمد رضا طالبان، تحقیقی با عنوان «سنجش دینداری و گرایش جوانان دانش آموز به نماز در منطقه ۵تهران در سال ۱۳۷۷ انجام داده که در این تحقیق دینداری با سه بعد اعتقادی (اعتقاد به خدا و معاد) مناسکی (نماز) متعهد مذهبی یا اهمیت دین در زندگی (اهمیت خدا در زندگی) سنجیده شده است.

نتایج به دست آمده نشان می‌دهند که بین گرایش به نماز، پایبندی به نماز، اعتقادات دینی و تعهد دینی ضریب همبستگی بالایی وجود داشته است چهار عامل جنس (به نفع پسران) نوع مدرسه ( به نفع مدارس دولتی) سواد پدر ومادر (به نفع زیر دیپلم) بر گرایش به نماز مؤثر بوده است.

بر بعد مناسکی دو عامل جنس (به نفع پسران) سواد پدر و مادر ( به نفع زیر دیپلم) تأثیر معنا داری داشته است.