عنوان                                    صفحه

چکیده . 1

فصل اول : مقدمه و کلیات تحقیق

1-1 پیش زمینه تحقیق…3

1-2-اهمیت تحقیق  5

1- 3-اهداف تحقیق. 6

1-3-1- هدف اصلی. 6

1-3-2- اهداف فرعی. 6

1-4- باریجه:…………. 7

1-4-1- دامنه انتشار: 8

1-4-2نحوه استخراج صمغ باریجه: 8

1-4-3- مصارف داروئی: 11

1-4-4- مصارف صنعتی: 11

1-4-5- مواد متشکله: 11

1-4-5-1- هیدروکربنهای ترپنی: 11

1-4-5-2- هیدرو کربنها با اسکلت غیر ترپنی: 12

1-4-5-3سزکوئی ترین ها 12

1-4-5-4آزولن ها: 12

1-5اسانس ها: .. 12

1-5-1خواص فیزیکی اسانس ها……13

1-5-2 استخراج اسانس ها…….13

1-5-2-1 استخراج اسانس از راه تقطیر با آب یا بخار……13

1-5-2-2استخراج اسانس به روش شیمیایی: 14

1-5-2-3استخراج اسانس به کمک گاز دی اکسید کربن: 14

1-5-3 موارد استعمال اسانس ها: 15

1-6 عصاره گیری از گیاهان داروئی. 15

1-6-1 انواع عصاره های گیاهی. 15

1-6-1-1عصاره های آبی. 15

1-6-1-2عصاره های خشک.. 17

1-7 انتخاب حلال. 18

1-8باکتری های مورد مطالعه 19

1-8-1اشیرشیا کلی  19

1-8-1-1خصوصیات بیماری و مکانیسم بیماری زایی باکتری: 19

1-8-1-2 ای کولای عامل اسهال در انسان: 19

1-8-1-3بیماری زایی: 20

1-8-1-4نقش باکتری در فساد مواد غذایی و کنترل آن: 22

1-8-2استافیلوکوکوس اورئوس.. 22

1-8-2-1بیماری زایی: 23

1-8-2-2-نقش باکتری در فساد مواد غذایی و کنترل آن: 23

1-9آنتی اکسیدان: ..24

1-10انواع آنتی اکسیدان ها: 25

1-10-1آنتی اکسیدان های سنتیک: 25

1-10-1-1آنتی اکسیدان های اولیه یا دهنده……..25

1-10-1-2آنتی اكسیدان های ثانویه یا پذیرنده ها: 26

1-10-2آنتی اکسیدان های طبیعی: 27

1-10-3متداول ترین آنتی اکسیدان های طبیعی: . 27

1-10-3-1کاروتنوئیدها: .. 27

1-10-3-2فلاوونوئیدها: . 28

1-10-3-3ایزوسیانیدها:…….. 28

1-10-3-4سولفیدها یا تیول ها:…….. 28

1-10-3-5فنول ها: 28

1-10-3-6ویتامین A.: 29

1-10-3-7ویتامین C:. 29

 

 

1-10-3-8ویتامین E: 29

1-10-3-9توکوفرول:……… 29

1-11عوامل مؤثر در اکسیداسیون در چربیها: 30

1-11-1ترکیب اسید چرب: 30

1-11-2حرارت: 30

1-11-3اکسیژن: .. . 30

1-11-4رطوبت: 30

1-11-5کاتالیزورها: 30

1-11-6نور: 30

1-11-7آنزیم ها: ..30

فصل دوم: ی بر مطالعات پیشین

فصل سوم:مواد و روشها

3-1 آماده سازی مواد اولیه 40

3-2 مواد شیمیایی. 40

3-3 وسایل و تجهیزات.. 40

3-4 تهیه عصارهها 41

3-5 خشک کردن عصاره 41

3-6 تعیین راندمان استخراج عصارهها 42

3-7 استخراج و تجزیه روغن فرار(اسانس) 52

3-7-1جدا سازی و شناسایی اجزای روغن فرار 42

3-7-1-1مشخصات و برنامه دمایی دستگاه GC-MASS. 42

3-7-1-2برنامه حرارتی. 43

3-7-2 آماده کردن اسانس… 43

3-8 باکتری های مورد مطالعه 44

3-8-1 تعیین سوسپانسیون میکروبی معادل نیم مک فارلند. 44

3-8-2 تعیین حساسیت میکروبی توسط روش انتشار دیسک …..44

3-8-3 تعیین MIC بر روی باکتری های مورد مطالعه 45

3-9 ارزیابی میزان اثر آنتی اکسیدانی به روش DppH.. 46

فصل چهارم:نتایج و بحث

4-1ترکیبات شیمیایی باریجه 49

4-2 خاصیت ضد باکتریایی اسانس صمغ باریجه : 49

4-3 خاصیت ضد باکتریایی عصاره صمغ باریجه: 50

4-3-1 دلایل تاثیر پایین عصاره ها نسبت به اسانس صمغ باریجه 51

4-4 بررسی خواص آنتی اکسیدانی اسانس و عصاره صمغ باریجه : 54

4-4-1مقایسه اثر درصد حلال اتانول بر میزان درصد بازداری……. 55

4-4-2مقایسه اثر درصد حلال متانول بر میزان درصد بازداری .. 56

4-4-3مقایسه اثر درصد حلال آب بر میزان درصد بازداری……… 57

4-4-4مقایسه اثر درصد اسانس بر میزان درصد بازداری……… 58

4-4-5مقایسه اثر حلال با غلظت های متفاوت بر فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های متانولی، اتانولی و آبی. 59

4-4-6مقایسه میزان اثر بازداری عصاره های اتانولی، متانولی و آب با BHT در غلظت ppm 100. 60

4-4-7مقایسه میزان اثر بازداری عصاره های اتانولی، متانولی و آب با BHT در غلظت ppm 200. 61

4-4-8مقایسه میزان اثر بازداری عصاره های اتانولی، متانولی و آب با BHT در غلظت ppm 300. 62

فصل پنجم:نتیجه گیری

نتیجه گیری..66

پیشنهادات: 66

منابع فارسی ..  67

منابع غیر فارسی ..  69

چکیده لاتین…………74

چکیده

باتوجه به نگرانی های عمومی در خصوص عوارض نگهدارنده های شیمیایی ، تمایل به مصرف محصولاتی که فاقد نگهدارنده هستند و یا درآنها از نگهدارنده طبیعی استفاده شده است ، روبه فزونی است . باریجه با نام علمی Ferula gumasa Boiss گیاهی است از خانواده چتریان می باشد . اسانس صمغ باریجه حاوی ترکیباتی از جمله هیدروکربنها ترپنی (آلفا و بتاپینن) وهیدروکربنها با اسکلت غیر ترپنی (استرهای تیول ، پیرازین) و غیره است . هدف بررسی خاصیت آنتی باکتریال و فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس و عصاره صمغ باریجه است .

روش بررسی : تهیه اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر و شناسایی ترکیبات با بهره گرفتن از دستگاه کروماتوگرافی گازی با طیف سنج جرمی (GC-MASS) انجام گرفت . تهیه عصاره های آبی ، اتانولی و متانولی نیز با بهره گرفتن از روش ماسراسیون (خیساندن ) انجام شد . آزمون ضد باکتریایی به روش رقت سازی (محیط کشت مولر هینتون براث) و انتشار دیسک انجام گرفت و حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) پس از 24 ساعت مشخص و با گروه آنتی بیوتیک پنی سیلین علیه استافیلوکوکوس اورائوس و اشیرشیاکلی مقایسه گردید .

نتایج : مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس صمغ باریجه ، آلفا پینن و بتا پینن بود .اثر ضد باکتریایی اسانس صمغ باریجه بر روی باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس مشاهده گردید بطوریکه در mg/ml 0.03 MIC= اثر مهار کنندگی بر این باکتری داشت ، این اثر بر اشیرشیاکلی ضعیف تر بود. در حالیکه عصاره های اتانولی ، متانولی و آبی هیچگونه اثر ضد باکتریای از خود نشان ندادند . ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره های اتانولی ومتانولی صمغ باریجه بیش از اسانس بوده است .

کلمات کلیدی : اسانس ، آنتی باکتریال ، آنتی اکسیدانی ، صمغ باریجه ، عصاره آبی ، عصاره متانولی ،عصاره اتانولی .

1-1- پیش زمینه تحقیق

بی شک توسل به گیاهان داروئی کهن ترین رهیافت بشر برای درمان بیماری ها بوده است و در خلال توسعه تمامی تمدن های بشری همواره ارتباط تنگاتنگ و نزدیک میان آدمی و گیاه وجود داشته است، با این حال هنوز بیشتر گونه های گیاهی بررسی نشده و ناشناخته مانده اند و هنوز زمان زیادی مانده است تا منابع جدید و با ارزش گیاهی کشف شود، به این ترتیب گیاهان را می توان به عنوان منبعی از مواد شیمیایی بالقوه مفید دانست که تنها بخشی از آن مورد بهره برداری قرار گرفته است.

این مواد شیمیایی بالقوه را می توان نه تنها به عنوان دارو بلکه به عنوان الگویی بی نظیر به صورت نقطه شروعی برای ساخت آنالوگ های دارویی به کار برد و همچنین به عنوان ابزاری جالب به منظور فهم و درک بیشتروبهترپدیده های زیست شناختی به کمک گرفت. (اسکالتسا[1] ، دیگراک[2] و همکاران، 1999،2001)

گیاهان داروئی، از ارزش و جایگاه ویژه ای در تأمین بهداشت و سلامت جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری برخوردار بوده و هستند. در قرن حاضر تحقیقات گسترده ای بر روی گیاهان داروئی انجام پذیرفته و داروهایی با ترکیب های موثره طبیعی افق های جدیدی را برای جامعه پزشکان و داروسازان پژوهشگر سراسر دنیا گشوده اند. به طوری که در حال حاضر حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشأ طبیعی و گیاهی تشکیل می دهند و صنایع داروسازان جهان تلاش می کنند ساخت شیمیایی اقلام مربوطه به دو سوم بقیه داروها نیز به تدریج منسوخ و به منابع گیاهی متکی گردد. از این رو صنایع داروسازی و گروه های تحقیقاتی بسیاری از کشورها توجه خود را به کشت و تولید گیاهان داروئی معطوف داشته اند. (امید بیگی، 1384)

همچنین با توجه به افزایش سطح آگاهی مصرف کنندگان نسبت به اثرات جانبی نامطلوب داروهای سنتزی و تمایل بشر به استفاده هرچه بیشتر از محصولات طبیعی به منظور حفظ سلامت خویش، همچنین مشکلات مستقیم داروئی مدرن مانند هزینه های بالا، استفاده از منابع تجدید ناپذیر مانند منابع فسیلی آلوده کننده محیط زیست توسط صنایع داروئی و ناتوانی بشر جهت ساخت برخی از ترکیب های داروئی سبب شد که استفاده از گیاهان داروئی در تولید دارو و جایگزین آنان با ترکیب شیمیایی روندی رو به گسترش از خود نشان دهد که این امر در کشورهای اروپایی به وضوح قابل مشاهده است. (صدرایی منجینی، 1382)

علاوه بر این توصیه های سازمان بهداشت جهانی [3](WHO) در استفاده از فرآورده های طبیعی، به نوبه خود باعث شده است که تولید و تجارت این گونه محصولات از رونق قابل توجهی در جهان برخوردار باشد. هم اکنون، کشورهای مختلف تلاش می کنند تا سهم مناسبی از این بازار در حال رشد را به خود اختصاص دهند (هینبرگ[4] و همکاران، 2006).

بسیاری از این گونه گیاهان علاوه بر خواص دارویی، یه عنوان نگهدارنده، محافظت کننده و طعم دهنده نیز در صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرند.بسیاری از این گیاهان طعم دهنده به جهت حضور روغن های ضروری دارای منبع بسیار مهمی از ترکیب های فنلیک هستند که فعالیت آنتی باکتری مناسبی از خود نشان می دهند . با نگاهی اجمالی به فرهنگ مصرف داروهای گیاهی در ایران، میراث گرانقدر شناسایی و مصرف این گیاهان در طب غنی سنتی ایران مشاهده می گردد. از طرفی، فلات وسیع ایران در قسمتهای مختلف خود از شرایط آب و هوایی گوناگون برخوردار است و به همین دلیل، فراوانی و گوناگونی گونه های مختلف این گیاهان در پهنه دشت ها و کوه های ایران بیش از 7500 گونه گیاهی (حدود ده برابر تعداد گونه های هریک از کشورهای اروپایی) می رسد که بخش قابل ملاحظه ای از آنها حاوی ذخایر متابولیتی با ارزشی می باشند، از این رو به حق قابلیت فلور ایران را یکی از منابع داروخیز جهان دانست (امید بیگی،1384)

عصاره های گیاهی و ترکیبات موجود در آن دارای اثرات شناخته شده ضد باکتریایی می باشند و از آنها به عنوان نگهدارنده های غذایی می توان استفاده نمود. چون کاربرد زیادی در کنترل رشد باکتری های عامل فساد دارند (مهدی علیپور و همکاران،1388)

استقبال از این موضوع از یک طرف به علت رویکرد جدید عموم مردم و از طرف دیگر توصیه سازمان های بین المللی و ملی ذی صلاح در امر بهداشت مواد غذایی در استفاده از نگهدارنده های طبیعی مختلف به جای مواد شیمیایی می باشند. به طور کلی عصاره های گیاهی کاربرد داروئی و طعم دهنده در غذا دارند (انکری[5] و همکاران 1999).

بیماری های حاصل از مصرف غذاهای آلوده به با کتریهای پاتوژن از اهمیت فراوانی در بهداشت عمومی برخوردار بوده و سالانه خسارات مالی و جانی فراوانی را به جواع تحمیل می نماید (شارون[6]، براونلا و همکاران 2001)

در سال 1999 مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها اعلام کرد که سالانه 76 میلیون نفر در ایالات متحده بر اثر پاتوژن های مواد غذایی بیماری می شوند، چنین بیماریهایی سالانه منجر به 225000 مورد بستری در بیمارستانها و 5000 مورد مرگ می گردند. مطابق ارزیابی دپارتمان کشاورزی ایالات متحده USDA هزینه های پزشکی در زیان های اقتصادی ناشی از دورریزی مواد غذایی ایجاد کننده بیماری غذایی در محدوده 5/6 تا 9/34 بیلیون دلار در هر سال است (وحیدی و همکاران، 2002).

1-2-اهمیت تحقیق

کاهش تعداد میکرو ارگانیسم ها در مواد غذایی از نظر صنایع غذایی و کنترل کیفیت و هم از نظر بهداشت و سلامت عمومی حائز اهمیت فراوان است. یکی از راه های کنترل رشد باکتری های پاتوژن مواد غذایی استفاده از نگهدارنده ها و ترکیبات ضد میکروبی می باشد .افزودن مواد شیمیایی به منظور نگهداری مواد غذایی معمولاً بر مبنای جلوگیری از رشد میکروبی و یا کشتن و از بین بردن گروه هایی از میکرو ارگانیسم های مضر می باشد. کارخانجات مواد غذایی همواره به دنبال تولید محصولاتی با کیفیت عالی، قوام خوب و رنگ و بو و طعم مطلوب هستند علاوه بر آن ارزش غذایی و زمان ماندگاری محصول نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. (نایر[7] و همکاران، 2007)

از جمله در تحقیقات متعددی اثرات ضد میکروبی گیاهان مختلف خانواده نعناع به اثبات رسیده است که برخی از آنها به علت وجود ترپنوتیدها می باشد(امید بیگی وهمکاران، 1379     )

هو و همکاران در سال 2000 گزارش کردند که رزماری خشک در غذاهای فراوری شده به میزان گسترده جهت پایداری چربی مورد استفاده قرار گرفته و بنابراین طبق آزمایشات می تواند به عنوان جایگزین آنتی اکسیدانهای سنتیک مانند بوتیلید هیدروکسی آنیزول (BHA[8])، بوتیلید هیدروکسی تولوئن [9](BHT) و پروپیل گالات [10](PG) به کار رود. این مشاهدات توجه بیشتر را معطوف گیاهانی کرد که در اثر افزوده شدن در مقادیر زیاد، خواص حسی را کمتر تغییر می دارند (بندونین[11] و همکاران، 2002)

بنابراین از دیدگاه صنعتی و تغذیه ای، اضافه کردن یک ماده برای کنترل فرایند اکسیداسیون و بهبود کیفیت محصولات غذایی ضروری به نظر می رسد. در این رابطه آنتی اکسیدانها ترکیباتی هستند که با به تأخیر انداختن فرایند اکسیداسیون باعث افزایش عمر ماندگاری چربیها می شوند، مطالعات نشان می دهند که دلیل محافظت آنتی اکسیدانها از چربیها احتمالاً به خاطر توانایی این ترکیبات در گیرندگی رادیکال آزاد است، در حقیقت آنتی اکسیدانها به وسیله واکنش با رادیکال های آزاد قبل از آنکه با اسیدهای چرب واکنش دهند و یا به وسیله واکنش دادن با فلزات، از اکسیداسیون ممانعت می کنند (چونگ[12] و همکاران 20