عنوان                                                                                                                            صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………………………………… 1

فصل اول: كلیات پژوهش

1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 3

1-2- بیان مسأله………………………………………………………………………………………………………………. 4

1-3- اهمیت وضرورت انجام تحقیق……………………………………………………………………………………. 6

1-4- اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………….. 7

1-5- چاچوب نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 7

1-6- فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 8

1-7 -تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………. 8

1-8 -قلمرو تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 8

1-8-1- قلمرو موضوعی ………………………………………………………………………………………………….. 8

1-8-2- قلمرو مکانی……………………………………………………………………………………………………….. 8

1-8-3- قلمرو زمانی………………………………………………………………………………………………………… 8

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

بخش اول

2-1 هوشمندی رقابتی……………………………………………………………………………………………………… 11

2-1-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 11

2-1-2 مفهوم رقابت پذیری……………………………………………………………………………………………… 15

2-1-3 تعریف هوشمندی رقابتی………………………………………………………………………………………… 13

2-1-4 انواع هوشمندی رقابتی…………………………………………………………………………………………… 17

2-1-5 فرایند و مراحل هوشمندی رقابتی…………………………………………………………………………….. 21

2-1-6 اهمیت و مزیت بکارگیری هوشمندی رقابتی……………………………………………………………….. 22

2-1-7 مزایا و پیامدهای استفاده از هوشمندی رقابتی………………………………………………………………. 25

2-1-8 ابزارهای هوشمندی رقابتی………………………………………………………………………………………. 25

بخش دوم

2-2 مزیت رقابتی ………………………………………………………………………………………………………….. 27

2-2-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… 27

2-2-2 مفهوم مزیت رقابتی………………………………………………………………………………………………. 31

2-2-3 سیر تکوین نظریات مزیت………………………………………………………………………………………. 35

2-2-3-1 نظریه های سنتی مزیت………………………………………………………………………………………. 25

2-2-3-2 نظریه های جدید مزیت………………………………………………………………………………………. 25

2-2-4 سیر تکوین مزیت رقابتی………………………………………………………………………………………… 25

2-2-5 مزیت رقابتی پایدار در بازارهای سنتی……………………………………………………………………….. 25

2-2-6 مزیت رقابتی پایدار در بازارهای اینترنتی…………………………………………………………………….. 25

2-2-7 منابع ایجاد مزیت رقابتی………………………………………………………………………………………… 25

2-2-8 عوامل موثر بر مزیت رقابتی…………………………………………………………………………………….. 25

2-2-9 ابعد مزیت رقابتی…………………………………………………………………………………………………. 25

بخش سوم

2-3 پیشینه تحقیق و نتیجه گیری………………………………………………………………………………………… 25

2-3-1 تحقیقات داخلی…………………………………………………………………………………………………… 25

2-3-2 تحقیقات خارجی…………………………………………………………………………………………………. 25

2-3-3 خلاصه فصل……………………………………………………………………………………………………….. 25

فصل سوم: روش شناسی یا متدولوژی تحقیق

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 37

3-2 روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 37

3-3 جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………… 38

3-4 حجم نمونه ……………………………………………………………………………………………………………. 38

3-5 روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………………….. 39

3-6 ابزار تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….. 39

3-7 روایی و پایایی تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 40

3-7-1 روایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………… 40

3-7-2 پایایی پرسشنامه…………………………………………………………………………………………………… 40

3-8 روش گردآوری داده ها……………………………………………………………………………………………… 40

3-9 متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 40

3-10 فرایند اجرایی مراحل تحقیق……………………………………………………………………………………… 40

3-11 روش های آماری مورد استفاده………………………………………………………………………………….. 40

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 42

4-2 تجزیه و تحلیل توصیفی داده ها…………………………………………………………………………………… 43

4-2-1 فراوانی صنایع مورد بررسی تحقیق……………………………………………………………………………. 43

4-2-2 فراوانی پست سازمانی پاسخگویان……………………………………………………………………………. 47

4-2-3 فراوانی وضعیت رقابت صنعت………………………………………………………………………………… 52

4-2-4 فراوانی سابقه فعالیت شرکت در صنعت…………………………………………………………………….. 56

4-2-5 خلاصه وضعیت آمار توصیفی ابعاد تحقیق………………………………………………………………….. 56

4-2-6 بررسی وضعیت توزیع ابعاد تحقیق…………………………………………………………………………… 56

4-2-6-1 متغیر مزیت رقابتی…………………………………………………………………………………………….. 56

4-2-6-2 متغیر برنامه ریزی و تمرکز………………………………………………………………………………….. 56

4-2-6-3 متغیر جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………….. 56

4-2-6-4 متغیر تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………… 56

4-2-6-5 متغیر ارتباطات…………………………………………………………………………………………………. 56

4-3 آمار استنباطی………………………………………………………………………………………………………….. 56

4-3-1 آزمون نرمال بودن متغیرها……………………………………………………………………………………….. 56

4-3-2 آزمون هم خطی……………………………………………………………………………………………………. 56

4-3-3 آزمون فرضیات تحقیق…………………………………………………………………………………………… 56

فصل پنجم: خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 63

5-2 خلاصه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 64

5-3 نتایج تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 66

5-3-1 بررسی اطلاعات مربوط به مشخصات عمومی پاسخگویان و متغیرهای تحقیق……………………… 67

5-3-2 خلاصه وضعیت آمار توصیفی متغیرهای تحقیق……………………………………………………………. 67

5-3-3 نتایج آزمون فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………. 68

5-4 پیشنهادهای مبتنی بر نتایج تحقیق…………………………………………………………………………………. 69

5-5 پیشنهاد هایی برای محققین آتی…………………………………………………………………………………… 69

5-6 محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………………………………. 69

چکیده:

با توجه به توسعه دانش و فن آوری در صنایع مختلف و استفاده از فن آوری های پیشرفته در صنایع به عنوان یکی از عناصر تمایز و رقابتی نمودن محصولات در طی سال های اخیر، بررسی و تحقیق در خصوص مسائل اساسی این حوزه از صنعت از اولویت‌های پژوهش‌های آکادمیک در سطح کشور باید باشد. هوشمندی رقابتی ابزاری تجاری است که به فرایند مدیریت راهبردی در سازمان ها کمک کرده و عملکرد کسب و کار را از طریق افزایش دانش ، ارتباطات داخلی و کیفیت برنامه های راهبردی افزایش می دهد. هوشمندی رقابتی سمت و سوی رقابت را نشان داده و به شرکت ها این امکان را می دهد که از طریق تجزیه و تحلیل حرکات رقبا بتوانند قبل از آنکه تحت تاثیر محیط پیرامون قرار بگیرند ، نسبت به پیش بینی و توسعه بازار خود اقدام کنند که این امر در بلند مدت منجر به کسب مزیت رقابتی پایدار می شود. هدف تحقیق حاضر بررسی میزان تاثیر هوشمندی رقابتی بر مزیت رقابتی شرکت های تولیدی واقع در شهر رشت می باشد. جامعه آماری این تحقیق، واحدهای تولیدی شهرستان رشت می باشند. روش نمونه گیری مورد استفاده در انتخاب نمونه ، تصادفی سیستماتیک است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد و برای تحلیل نتایج داده ­ها نیز از آمار توصیفی و روش­های آمار استنباطی و نرم افزار SPSS استفاده شد . پژوهش حاضر از نظر روش و ماهیت، از جمله تحقیقات توصیفی-پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی می باشد.نتایج تحقیق حاکی از آنست که با افزایش هوشمندی رقابتی، مزیت رقابتی شرکت های تولیدی افزایش می­یابد. ضریب تعیین این رابطه 31 درصد برآورد شد. به عبارتی 31 درصد تغییرات مزیت رقابتی، توسط هوشمندی رقابتی تبیین می­ شود.

کلمات کلیدی: مزیت رقابتی ، هوشمندی رقابتی ، نوآوری ، کیفیت

 — مقدمه

ظهور و توسعه دانش و فن آوری پیشرفته موجب افزایش درجه پویایی رقابت در محیط کسب و کار جدید گردیده است و در نتیجه آن الگوی رقابت طی دو دهه اخیر دچار تحولات اساسی شده است. در این فضا و در بستر اقتصاد دانش بنیان محیط کسب و کار شاهد رشد فزاینده سهم و نقش صنایع مبتنی بر فن آوری های پیشرفته در سطح جهان به ویژه در کشورهای توسعه یافته و کشورهای پیشرو در حال توسعه می‌باشند. بر این اساس و از منظر صاحبنظران، «فن آوری پیشرفته» به عنوان یکی از عناصر اصلی و متمایز کننده فضای اقتصادی نوین، نقش اساسی در شکل گیری پارادایم جدید «جامعه فراصنعتی» دارد.

با توجه به نقش فزاینده این گونه صنایع در اقتصاد جهانی و برنامه ریزی و تلاش سیاست گذاران صنعتی کشور طی دو دهه اخیر برای شکل گیری و رشد این بخش جدید صنعت کشور، بررسی و تحقیق در خصوص مسائل اساسی این حوزه از صنعت از اولویت‌های پژوهش‌های آکادمیک در سطح کشور باید باشد.

با توجه به این که هویت صنایع مبتنی بر فن آوری پیشرفته ناشی از دانش و فن آوری های در حال ظهور و تکامل است، لذا اساس رقابت در این دسته از صنایع در فن آوری و راه حل‌های مبتنی بر توسعه فن آوری نهفته است. با عنایت به الزامات «صنایع دانش بنیان»، الگوهای نئوکلاسیک رقابت که اساس آن‌ ها عمدتاٌ بر رقابت قیمتی بنا شده است، رویکرد سازمان صنعتی که بر نقش کارایی در رقابت تأکید دارد و نگرش مبتنی بر منبع که منشاء موفقیت را در داشتن یک مجموعه منابع خاص جستجو می‌کند، هیچ کدام به تنهایی نمی‌توانند پاسخ مناسبی به مسئله منشأ خلق و حفظ مزیت رقابتی برای صنایع مبتنی بر فن آوری پیشرفته ارائه نمایند.

با توجه به ضرورت‌های رقابت در صنایع مبتنی بر فن آوری پیشرفته و شرایط خاص کسب و کار در این حوزه از صنعت در ایران، به نظر می‌رسد الگوها و مدل‌های پیشین ارائه شده توسط محققان اثربخشی و کارایی لازم را برای تبیین پدیده رقابت و مزیت رقابتی در سطح بنگاه نخواهد داشت و نیازمند ارائه یک مدل مفهومی بر اساس این فضای جدید هستیم.

مفهوم رقابت و مزیت رقابتی یکی از باسابقه‌ترین مفاهیم اقتصادی است. به صورت مشخص سابقه مزیت رقابتی را می‌توان در نظریه مزیت مطلق آدام اسمیت و نظریه مزیت نسبی ریکاردو جستجو نمود. بررسی تعاریف ارائه شده توسط صاحبنظران برای مزیت رقابتی نشان می‌دهد که تمرکز اصلی سازه مزیت رقابتی بر داشتن برتری نسبت به رقبا در یک یا چند عامل از عوامل مورد نظر مشتری می‌باشد. (مشبکی، زنگویی نژاد،1387، ص 174)

هوشمندی رقابتی بعنوان یک مفهوم، بهبودی را در رقابت پذیری یک سازمان نشان می‌دهد. (Colakoglu,2011,p.1616) هوشمندی رقابتی، ابزار تجاری است که به فرایند مدیریت راهبردی در سازمانها کمک کرده وعملکرد کسب وکار را از طریق افزایش دانش، ارتباطات داخلی و کیفیت برنامه‌های راهبردی افزایش می‌دهد. هوشمندی رقابتی سمت وسوی رقابت را نشان داده وبه شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق تجزیه و تحلیل حرکات رقبا بتوانند قبل ازآنکه تحت تأثیر محیط پیرامون قرار بگیرند، نسبت به پیش بینی وتوسعه بازار خود اقدام کنندکه این امردر بلندمدت منجر به کسب مزیت رقابتی پایدار می‌شود. مزیت رقابتی عامل یا ترکیبی از عواملی است که سبب می‌شود شرکت را در یک محیط رقابتی بسیار موفق تراز سایر سازمان‌ها عمل نموده ومانع از تقلید آسان رقبا شود. در نتیجه بسیاری از سازمان‌ها، خواه دولتی یا خصوصی از خدمات هوشمندی رقابتی خودشان برای آگاهی تصمیم گیران استفاده می‌کنند. هوشمندی رقابتی، فرایند کنترل محیط رقابتی با هدف فراهم آوردن اطلاعات مؤثر از رقبا است. (دولت آبادی و دیگران،1390، ص 9)

1-2- بیان مساله

بحث مزیت رقابتی از دیرباز از مهم‌ترین موضوعات مطرح در دنیای مدیریت و تئوری‌های استراتژیک بوده است. مزیت رقابتی یکی از مهم‌ترین مباحث در تئوری‌های مدیریت استراتژیک تلقی ‌شود زیرا وجود مزیت رقابتی در یک سازمان به معنای عملکرد بهتر نسبت به رقباست و در کوتاه مدت سود آوری و در بلند مدت بقا و رشد سازمان را تضمین می‌کند. در عصر اطلاعات که فناوری‌هایی مثل وب و شبکه‌های رایانه ای گسترش یافته‌اند محیط سازمان نیز متلاطم تر شده است. با ظهور تجارت الکترونیک اهمیت مزیت رقابتی نه تنها کاسته نشده بلکه مهم تر و حیاتی تر شده است. در یک صنعت جا افتاده، هر کدام از رقبای اصلی، مزیت رقابتی خاصی را برای خود در نظر گرفته و حفظ می‌کنند تا جایی که در صنعت خودرو، شرکت ولوو بر امنیت، بنز بر لوکس بودن و تشریفاتی بودن، شرکت‌های آمریکایی بر راحتی و شرکت‌هایکره ای بر ارزان بودن تاکید نموده و هر یک بخشی از بازار را تصاحب کرده‌اند (عزیزی و کریمی، 1383)مزیت رقابتی، ترکیبی از عواملی داخلی و خارجی است که در یک محیط رقابتی سازمان را بسیار موفق تر از سایر سازمان‌ها می کند و رقبا نمی‌توانند به راحتی از آن تقلید کنند (فیورر و چهارباغی،1995)

یکی از ویژگی‌های بارز عصر حاضر، تغییرات فزاینده در دانش بشری و عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و تکنولوژیک است. در چنین شرایطی ، یکی از الزامات اساسی رقابت، شناخت ماهیت تغییرات و پیش بینی روند آتی بازار، فناور ی ها ، نوآوری‌ها ، ترجیحات و الگوهای رفتار مشتریان است و جستجوی مداوم برای یافتن روش‌های جدید مبارزه در بازارهای رقابتی همواره یکی از موضوعات اصلی در مباحث استراتژیک بوده است، که موجب خلق مفهوم مزیت رقابتی پایدار شده و عاملی برای حفظ بقای سازمان است. وبستر اعتقاد دارد هر تصمیم بازاریابی که براساس رفتار رقبا شکل نگرفته باشد، مانند حرکت کورکورانه در یک مسیر تاریک است. لذا در عصر دانشی و رقابتی امروز سازمان‌ها به جای رفتار واکنشی، انفعالی و تدافعی باید رفتار کنشی و پیشتازانه داشته باشند ، و قبل از وقوع حادثه به پیش بینی آن بپردازند. لذا هوشمندی رقابتی یکی از ابزارهای مدیریت استراتژیک و یکی از سریع‌ترین زمینه‌های رشد کسب وکار در دنیا به شمار می‌رود که از غافلگیری شرکت‌ها جلوگیری می‌کند و یکی از تکنیک‌های مهم برای ایجاد مزیت رقابتی است.

هوشمندی رقابتی بعنوان یک مفهوم ، یک بهبودی را در رقابت پذیری یک سازمان نشان می‌دهد. (Colakoglu,2011,p.1616) فرایند هوشمندی رقابتی، با تحلیل اطلاعات داخلی و محیطی سازمان، فعالیت‌های رقبای مستقیم و غیرمستقیم را در ابعاد مختلف پیگیری می کند. از این رو ، تحلیل مداوم محیط‌های درونی و بیرونی سازمان و تفسیر مستمر اطلاعات دریافتی از محیط ، تأثیر به سزایی در تصمیمات آتی مدیران برای موفقیت بیشتر سازمان خواهد داشت. در بعد کلان ، دستیابی به رشد اقتصادی بلند مدت و مداوم ، نیازمند تجهیز و تخصیص بهینه منابع در سطح ملی است و این کار ، بدون کمک بازارهای مالی -به ویژه بازار سرمایه کارآمد- به سهولت امکان پذیر نیست. بازار سرمایه، نقش به سزایی در ایجاد امکانات مالی و سرمایه ای برای رشد و توسعه اقتصادی کشورها داشته و تنها مکانی است که زمینه ساز تشکیل سرمایه است و با عملکرد مطلوب خود، منابع مالی موردنیاز واحدهای تولیدی را فراهم می‌کند. از آن جا که بازار سرمایه کارآمد ، نقش پررنگی در سلامت اقتصادی کشور دارد، اهمیت نقش هوشمندی رقابتی در شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار پررنگ تر می‌شود.

به منظور حفظ آمادگی کسب و کارها برای مواجهه با فضای رقابتی حاکم ، علاوه بر چارچوب هوشمندی رقابتی ، مفاهیم دیگری نیز تعریف شده است که هر یک ادعا دارند که می‌توانند سازمان و مدیران را در زمینه غلبه بر شرایط متلاطم و رقابتی بازار یاری دهند و منجر به ایجاد عملکردی بهتر ، نسبت به رقبا ، گردند. اینکه آیا این ابزارهای متعدد قادر به انجام چنین کاری هستند یا خیر و یا اینکه کدامیک از این ابزارها با توجه به شرایط و مقتضیات هر کشور ، صنعت و شرکت مناسب تر است ، خود به بررسی‌های دقیق و پژوهش‌های علمی و روشمند نیازدارد. (چاوشی و جوادی پور فر،1391)

پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال می‌باشد که آیا هوشمندی رقابتی بر مزیت رقابتی شرکت‌های تولیدی شهرستان رشت تاًثیر گذار است؟

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق