ج ) اهداف و کربردها

ح) روش تحقیق

ی) معرفی پلان

بخش نخست : مفهوم ‘ عوامل و گستره خشونت علیه زنان

فصل نخست : مفهوم و عوامل خشونت علیه زنان

مبحث اول : مفهوم وانواع خشونت

گفتار اول : مفهوم خشونت

گفتار دوم : انواع خشونت

بند اول : خشونت جسمی ‘ جنسی و روانی

بند دوم : خشونت خانوادگی ‘ اجتماعی و اقتصادی

مبحث دوم : عوامل خشونت علیه زنان

گفتار اول : عوامل جسمی ‘ روانی

گفتار دوم : عوامل اجتماعی و اقتصادی

گفتار سوم : عومل فرهنگی ‘ خانوادگی و سنتی

گفتار چهارم : عوامل قانونی

فصل دوم : گستره خشونت علیه زنان

مبحث اول : خشونت خانوادگی

گفتار اول : خشونت خانوادگی اقارب نسبی

گفتار دوم : خشونت خانوادگی همسر

مبحث دوم : خشونت اجتماعی

گفتار اول : خشونت جسمی

گفتار دوم : خشونت جنسی

گفتارسوم : مزاحمت های خیابانی

گفتار چهارم : خشونت در محیط کار

بند اول : تبعیض جنسیتی در محیط کار

بند دوم : مزاحمتهای جنسی در محیط کار

بخش دوم : حمایت کیفری ماهوی از زنان قربانی خشونت

فصل اول : حمایت کیفری از زنان قربانی خشونت جسمانی

مبحث اول : جرم انگاری خشونت های جسمانی موجب قصاص

گفتار اول : قتل عمد

بند اول : ایرادت در تبعیض مجازات قتل عمد زنان

بند دوم : ادله شرعی تبعیض مجازات قتل عمد زنان

گفتار دوم : جرائم عمدی مادون نفس

بند اول : ایرادات تبعیض در قصاص عضو و جرح زنان

بند دوم : ادله تبعیض در قصاص عضو و جرح زنان

مبحث دوم : جرم انگاری خشونت های جسمانی موجب دیه و تعزیر

بند اول : جرائم قتل ‘ ضرب و جرح و قطع عضو غیر عمدی

الف : ایرادات به تبعیض در مجازات دیه نفس و اعضاء زنان

ب : ادله شرعی تبعیض در مجازات دیه نفس و اعضاء زنان

ج : خلاهای قانونی در تعیین دیه زنان

بند دوم : سقط جنین زنان باردار

الف : سقط جنین ناشی از ضرب و اذیت و آزار زنان

ب : سقط جنین ناشی از تخلفات رانندگی

فصل دوم : حمایت کیفری از زنان قربانی خشونت جنسی و روانی

مبحث اول : زنا و ایراد اتهام ناروا زنا به بانوان

گفتار اول : تجاوز به عنف

گفتار دوم : قذف

مبحث دوم : هرزه گوئی و هرزه نگاری

گفتار اول : تعریف و ابعاد هرزه گوئی و هرزه نگاری

گفتار دوم : مقررات مربوط به هرزه گوئی و هرزه نگاری

مبحث سوم : قاچاق زنان

گفتار اول : تعریف و ابعاد قاچاق زنان

گفتار دوم : مقررات مربوط به قاچاق زنان

مبحث چهارم : تعرض به زنان در اماکن عمومی

بخش سوم : حمایت کیفری شکلی از زنان قربانی خشونت

فصل اول : تدابیر حمایتی در مرحله تحقیقات پلیسی

مبحث اول : تشکیل پلیس زن و تعقیب فوری

گفتار اول : تشکیل پلیس زن

گفتار دوم : لزوم تعقیب فوری

مبحث دوم : رعایت حقوق زنان بزه دیده

گفتار اول : اطلاع رسانی و تفهیم حقوق زنان بزه دیده

گفتار دوم : تامین امنیت زنان بزه دیده

گفتار سوم : معرفی زنان بزه دیده به مراکز مشاوره و درمانی

فصل دوم : تدابیر حمایتی در مرحله دادرسی کیفری

مبحث اول : حمایت از زنان در مرحله بررسی پزشکی قانونی

گفتار اول : شناسائی انواع بزه دیدگی زنان

گفتار دوم : استفاده از تیم های پزشکی قانونی

گفتار سوم : لزوم پذیرش بزه دیدگان بلافاصله پس از وقوع جرم

مبحث دوم : حمایت از زنان در مرحله محاکمه کیفری

گفتار اول : لزوم مداخله اشخاص شایسته در محاکمه زنان

بند اول : استفاده از قضات زن

بند دوم : استفاده از وکلای معاضدتی در خشونت های جنسی

بند سوم : تخصیص شعب دادگاه به خشونت های جنسی

بند چهارم : استفاده دادگاه از مشاوران قضائی و مدد کاران اجتماعی  

گفتار دوم : رعایت حقوق زنان قربانی خشونت در روند رسیدگی به پرونده

بند اول : آگاه سازی بزه دیده از روند رسیدگی به پرونده

بند دوم : مشارکت دادن ویژه بزه دیده در فرایند رسیدگی

بند سوم : تامین امنیت بزه دیده

بند چهارم : جلوگیری از اطاله دادرسی

بند پنجم : لزوم جبران خسارت بزه دیده

گفتار سوم : میانجیگری

نتیجه و پیشنهادها

منابع و ماخذ

 چکیده

حقوق زن یکی از مهم ترین رشته های «حقوق بشر است». به اعتقاد بسیاری از حقوق دانان بررسی وضعیت حقوقی زنان در هر اجتماعی بهترین شاخص و تراز برای سنجش وضعیت حقوقی بشر در آن اجتماع است و به عبارت دقیق تر اگر زنان در کشوری در وضعیت مطلوبی به سر برند این امر نشانه پای بندی حکومت به موازین حقوق بشر بوده و مسلماٌ موارد نقض حقوق بشر در آنجا اندک و قابل اغماض است.

امروزه وسعت و دامنه ی انواع خشونت آنقدر گسترش یافته که نگرانی اکثر جوامع بشری را فراهم آورده است. جامعه ما نیز به تناسب با این پدیده ی دم افزون چالشهای جدی دارد.

بنابراین هرگونه مطالعه و تحقیق پیرامون خشونت، شناخت زوایای آشکار و پنهان و ریشه یابی فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، حقوقی و جرم شناختی آن می تواند در بهبود امنیت همه جانبه و ترسیم چشم انداز آینده ی جامعه، به ویژه در توسعه قضایی و تأمین معیارهای حقوق بشر، موثر و مثمر باشد.

مقدمه

اعمال خشونت علیه زنان و بدرفتاری با آنها از رایجترین جرایم اجتماعی و از عریانترین جلوه های اقتدار مرد سالاری در جهان امروز است که در تمام اقلیت ها، طبقات و گروه های اجتماعی به چشم میخورد. در اغلب جوامع امروزی خشونت در خارج از خانواده جرم به شمار می رود، اما به محض اعمال خشونت در خانواده قوانین و اخلاقیات حاکم با سکوت و بی توجهی به تداوم آن یاری می رساتد.

در نتیجه چنین خشونت هایی علیه این قشر از جامعه بود که به تدریج جنبشی با عقیده برابری زن و مرد، هواداری از آزادی زنان و مبارزه با خشونت در غالب یکی از ایسم ها و اید ئولوژیهای قرن بیستمی پا به عرصه ی وجود گذاشت «فمینیسم» نامیده شد، «این واژاه که از ریشه ی feminsme به مفهوم زن اخذ شده به نظریه ای گفته می شود که معتقد به برابری زن و مرد است، در عربی «نسوَیه» و در فارسی «زن گرایی یا زن باوری» ترجمه شده و البته این واژه به فعالیتهای سازمان یافته ای که برای احقاق حقوق زنان در قرن 19و20 میلادی شکل گرفت نیز اطلاق می شود که دراین صورت به نهضت زنان قابل ترجمه است .» این نظریه انتقادی است کلی از روابط اجتماعی مربوط به سلطه جویی و سلطه پذیری که عامل جنسیت در آن دخیل است.

مبارزات زنان همیشه متضمن این امر بوده که بانوان در هر زمان و مکان و موقعیتی که باشند به دلیل جنسیت خود گرفتار خشونت اند، و هدف تمام این گرایشها، مبارزه با فرودستی های زنانه است که در این میان متناسب با تعلق نگارنده به جامعه اسلامی، میتوان گفت که فمینیسم اسلامی بهترین نسخه و دارای جامع ترین راه حل فرهنگی برای زنان خشونت دیده ایرانی است، فمینیسم اسلامی یا تعبیر زن مدارانه ی مبتنی برآموزه های اسلامی با تأکید بر ظرفیت کافی و پویایی دین معتقد به استخراج احکام اصلی از فرع است اما در مرحله تعیین موضوع معتقد به استمداد از عرف خاص و اخذ نظریه کارشناس امر مطا بق با نیازهای روز زنان مسلمان می باشد تا بتواند به ارائه الگویی از اسلام بپردازد که ضدیتی با کتاب و سنت ندارد و خواهان توسل به اجتهاد پویا و اسلام اجتماعی ( حضور پر رنگ دین در جامعه ) برای ا صلاح قوانین تبعیض آمیز و خشونت گرای مدنی و جزایی به نفع زنان می باشد تا تصویری از اسلام حقیقی را که خود مدافع اصلی زنان است به نمایش گذارد.

سرچشمه خشونت های روا شده علیه زنان در عدم به رسمیت شناختن حقوق انسانی است، شناسایی زن و مرد و درک تفاوتها و شباهت های آنان و ضرورت اعطای حقوق انسانی برابر صرف نظر از جنسیتشان از پیش گامهای موثری است که می بایست در مسیر مبارزه با خشونت علیه زنان برداشته شود، زیرا آینده حقوق بشری برای همگان وابسته به احترام به حقوق انسانی زنان است، زیرا اگر حقوق انسانی نیمی از بشریت را بتوان دست کم گرفت، نه تنها از بابت آن زیان خواهند دید بلکه حقوق انسانی هم برای همگان رو به فنا میرود.

حقوق زنان جدا از حقوق بشر نیست و پسوند زنان در کنار آن برای تاکید بر محرومیت زنان و وجود مرزبندی های جنسیتی در دست یابی به حقوق انسانی است. پا فشاری بر نابرابری، برتر دانستن انسانهای ذکور و عدم اعطای حقوق حقه ی زنان، نتیجه ای جز قرار گرفتن زنان در فرایند خشونت نخواهد داشت ، خشونت همان اندازه که برای مردان غیر قابل تحمل است برای زنان نیز خارج از تحمل خواهد بود، پس عدالت اقتضا می کند که همه افراد بشر با در نظر گرفتن تفاوتهای زیستی و روانی شان از برابری در حقوق ، نه تشابه مطلق، برخوردار باشند.

زیرا برابری در حقوق و تکالیف از تشابه محض جداست شرایط طبیعی و تفاوتهای جنسیتی زنان و مردان اقتضا می کند که علیرغم برخی اشتراکات در حقوق اولیه انسانی، گاه تفاوتهایی نیز در برخی حقوق داشته باشند. اما مهم آن است که زنان را از حقوقی که مستلزم انسانیتشان است و ارتباطی به زنانگی شان ندارد محروم نسازیم بلکه برای آنان همانند مردان، برابری در حق حیات، حق آموزش، بهداشت و سلامتی ، ازدواج، آزادی بیان و اندیشه و سایر حقوق خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را قائل شویم و البته که تفاوت در این خصوص نیز تا آنجا که انسانیت زن را پایمال نکرده و او را موضوع برخوردهای شی مآبانه قرار ندهد، پذیرفتنی و غیر قابل انکار خواهد بود.

امروزه در کشورهای مختلف برای زنان بزه دیده اعمال خشونت آمیز قوانین مقرر شده است ، در کشور ما نیز قوانین کیفری متعددی پیرامون حمایت از زنان در برابر اشکال مختلف خشونت به تصویب رسیده است که در مواردی تبعیض آمیز و در برخی موارد حتی بسیار پیشرفته تر از موارد مقرر در اسناد بین المللی می باشد.

این قوانین را می توان تحت سه دسته کلی تقسیم بندی نمود که عبارتند از:

– حمایت از زنان در برابر جرایم علیه تمامیت جسمانی، شامل کلیه اشکال خشونت جسمی مانند: قتل، ضرب و جرح و سقط جنین و….را شامل می شود.

– حمایت از زنان در برابر جرایم علیه تمامیت معنوی، شامل کلیه اشکال خشونت های جنسی و روانی مانند: توهین، تجاوز به عنف، هرزه نگاری، قاچاق زنان به منظور بهره کشی جنسی می گردد.

– حمایت از زنان در برابر جرایم خانگی نظیر خشونت خانوادگی همسر و اقارب نسبی و….را شامل می شود.

کشور ما اکثر اسناد بین المللی به خصوص اسناد مربوط به حمایت از زنان در برابر جرایم جنسی را پذیرفته و تحت تاثیر آن قوانینی را تدوین و اصلاح نموده است اما اسنادی را نیز به دلیل تعارض با موازین شرعی نپذیرفته است که اتخاذ اقداماتی در انطباق اصول مقرر در این اسناد با موازین شرعی لازم و ضروری است.

الف) بیان موضوع

در این پژوهش به « بررسی خشونت علیه زنان در جرایم جنسی و خشونت خانگی در حقوق کیفری ایران » پرداخته شده و در پی آن هستیم تا پاسخی درخور و مناسب برای سوالاتی چند که در این خصوص مطرح شده بیابیم با توجه به ملاک آسیب شناسانه جنسیت نسبت به زنان بزه دیده و هم چنین جرایم خاصی که علیه این گروه به وقوع می پیوندد و وجود خلأ قانونی و کاستی های موجود در دستگاه قضایی و سایر نهادهای مرتبط با آن و لزوم حمایت از این قشر آسیب پذیر جامعه ضرورت تحقیق در این موضوع را مشخص می نماید.

ب)سوالات تحقیق

1. چه حمایت های کیفری نسبت به زنان بزه دیده در قوانین کیفری داخلی صورت گرفته است و آیا این حمایت ها کافی است؟
2. آیا جرم انگاری این پدیده می تواند به عنوان یکی از بهترین راه های پیشگیری کیفری باشد؟
3. جنبه های نا کارآمدی سیاست جنایی ایران در قبال خشونت علیه زنان کدام است؟
4. آیا قوانین و مقررات تبعیض آمیز ماهوی و شکلی می تواند عامل و مروج خشونت علیه زنان باشد؟

پ) فرضیه های تحقیق

برای پاسخ به پرسشهای تحقیق فرضیه هایی در نظر گرفته شده است که در طول این تحقیق درصدد سنجش درستی یا نادرستی آن خواهیم بود، این فرضیه ها عبارتند از:

1. زنان به دلیل عوامل خاص زیست شناختی و اجتماعی، پیش زمینه و استعداد قبلی برای بزه دیده واقع شدن دارند و براساس یافته های جرم شناختی بزه کاران با لقوه قربانیان خود را غالبا ٌاز میان افرادی انتخاب می کنند که ارتکاب جرم بر روی آنها دارای خطر و هزینه بالایی نباشد و نیز زنان به عنوان افراد بالقوه آسیب پذیرتر از مردان آماجهای مطلوبی برای آنها محسوب می شوند بنابراین با توجه به دستاوردهای بزه دیده شناسی حمایت از بزه دیدگان زن ضروری است.
2. سیاست جنایی ایران به لحاظ عدم توجه به ارکان یک سیاست جنایی سنجیده مثل تدابیر پیشگیرانه ی خاص جهت جلوگیری از خشونت علیه زنان و تدابیر حمایتی کیفری و غیر کیفری و تکیه بیش از حد به کیفر آن هم کیفر تبعیض آمیز موجب شده تا ناکار آمدی آن در قبال خشونت علیه زنان روشن و آشکار گردد.
3. با وصف تاکید قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هنوز قوانین عادی از تمام ابزارهای کافی سیاست جنایی مثل ایجاد خانه های امن و جبران خسارت وارده به زنان و استفاده از قضات زن و پلیس زن جهت ایجاد برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان استفاده نکرده اند.
4. قوانین کیفری موجود به نحو شایسته از زنان بزه دیده حمایت نمی کند به بیان دیگر در حوزه حمایت کیفری زنان بزه دیده به حمایت های ویژه و افتراقی بیشتری نیا