فرضیه ها :.. 10

پیشینه تحقیق :.. 11

هدف و ضرورت تحقیق :.. 12

روش تحقیق و توجیه پلان :.. 13

فصل اول:.. 14

بررسی دیدگاه فقها وحقوقدانان در خصوص مجازات قصاص.. 14

مبحث اول: شناخت قصاص ودلایل اثبات حکم آن ازمنظر فقهاوحقوقدانان   15

گفتار اول : تعریف قصاص از دیدگاه فقها.. 15

گفتار دوم: موجبات قصاص از منظر فقها.. 16

گفتار سوم : شرایط احراز وتحقق قصاص از منظر فقها و حقوقدانان:   18

بند1: دیدگاه فقها در خصوص مهمترین شرایط لازمه انجام قصاص   18

بند2: تعریف عمد از منظر فقها:.. 20

مبحث دوم : بررسی قتل عمد و شرایط قصاص در قانون مجازات اسلامی و تطبیق آن با نظریات فقهی:.. 21

گفتار اول : شرایط شش گانه قصاص.. 22

بند 1) تساوی در آزادی:.. 23

بند2) تساوی در دین:.. 23

بند3) انتفای پدر بودن:.. 23

بند4) عقل:.. 24

بند5) بلوغ:.. 24

بند6) محقون الدم بودن مقتول:.. 25

مبحث سوم : کیفیت استیفای قصاص از منظر فقها وقانون گذار.. 25

گفتار اول: اصل بودن قصاص یا دیه.. 26

بند1) نظریه ی محقق حلی :.. 26

بند2) نظریه ی شهید ثانی :.. 27

گفتار دوم: وراث قصاص.. 30

گفتار سوم: تعدد اولیای دم.. 31

گفتار چهارم: وسیله و شیوه قصاص.. 33

فصل دوم:.. 35

از پیدایش تا اسقاط جنین.. 35

مبحث اول: تعریف جنین و مراحل آن.. 36

گفتار اول: مراحل تشکیل جنین.. 38

گفتار دوم:تقسیم بندی مراحل رشد جنین ودیه آن در هر مرحله   39

مبحث دوم : مفهوم سقط جنین ازدیدگاه های مختلف و علل عمده سقط:   42

گفتار اول: ارکان لازم برای تحقق سقط جنین به عنوان یک عمل مجرمانه   46

گفتار دوم: عوامل وانگیزه های اسقاط جنین.. 47

گفتار سوم: اقسام مختلف اسقاط جنین.. 48

بند 1) سقط عادی وطبیعی.. 48

بند 2) سقط طبی و درمانی.. 49

بند 3) سقط جنین جنایی.. 50

مبحث سوم : ارکان تشکیل دهنده سقط جنین.. 52

گفتار اول: عنصر مادی سقط جنین.. 52

بند 1 ) سقط جنین به وسیله به کار بردن وسایل فیزیکی:.. 52

بند 2) سقط جنین به وسیله به کار بردن وسایل شیمیایی :   53

گفتار دوم: عنصر روانی.. 54

فصل سوم:.. 56

بررسی فقهی و قانونی مجازات سقط جنین.. 56

بند 1) تئوری حق حیات در حقوق اسلام:.. 57

ب) تئوری آزادی اراده :.. 61

مبحث اول : انواع مجازات سقط جنین و مولفه های تأثیر گذاری در آن   64

گفتار اول: بررسی مجازات سقط جنین براساس عنصر اراده وقصد جنایتکار   64

گفتار دوم: بررسی مجازات سقط جنین براساس میزان رشد و تکامل جنین   66

بند 1 ) مجازات سقط جنین قبل از دمیده شدن روح:.. 66

بند 2 ) مجازات سقط جنین بعد از دمیده شدن روح.. 69

 

 

گفتار سوم: بررسی کیفر سقط جنین براساس شخصیت مرتکب و فاعل آن   75

بند اول) جانی خود مادر باشد :.. 75

بند دوم ) جانی، پزشک، ماما یا فروشنده دارو و یا هر شخص دیگری باشد:   83

بند سوم: جانی و مباشر در سقط از افراد عادی باشند.. 84

بند چهارم: سقط جنین ضربه ای.. 84

مبحث دوم :بررسی دیدگاه های فقهی موافقین ومخالفین اجرای مجازات قصاص برای مرتکب سقط جنین عمدی پس از ولوج روح در جنین:.. 88

گفتار اول : بیان نظرات موافقان اجرای مجازات قصاص برای مرتکب سقط جنین وبررسی استدلالات آنان.. 88

گفتار دوم : بیان نظرات مخالفین اجرای مجازات قصاص برای مرتکب سقط جنین وبررسی استدلالات آنان.. 93

گفتار سوم: بررسی نظرات حقوقدانان درخصوص اجرای مجازات قصاص برای سقط جنین عمدی:   96

نتیجه گیری :.. 106

منابع :.. 110

چکیده:

سقط جنین یا سقط حمل یکی از مسائلی است که پیوسته جوامع با آن درگیر بوده اند و کوشش در جهت مقابله با آن از جمله مسائل ومشکلات جوامع بشری بوده و از دیر باز نیز مقررات خاصی برای جلوگیری از وقوع این پدیده و تعقیب و مجازات مرتکبان آن تدوین شده است. نکته قابل ذکر آن است که در قوانین ومقررات وهمچنین در کتب و آثار صاحبنظران کیفری راجع به مفهوم ومعنی این جرم و مجازات آن اتفاق نظردیده نمی شود. منشأ اختلاف نظر بیشتر در تفسیر هدف و سیاست کیفری قانونگذار در وضع آن دسته از مقررات کیفری است که در جهت حمایت از تکامل دوران عادی حاملگی مادر تدوین شده است. علاوه بر این لازم به ذکر است که بین مفهوم لغوی سقط جنین و مفهوم پزشکی ونیز عرفی این پدیده تفاوت هایی موجود است که موجب گستردگی بیشتر این اختلاف ها نیز می باشد. مسأله سقط جنین همواره نزد دانشمندان حقوق جزاء به عنوان یکی از موضوع های اساسی حقوق کیفری مطرح بوده است؛ تا جائی که برخی فیمینیست ها این پدیده اجتماعی را به طور مطلق پذیرفته و معتقد به آزادی بی قید وشرط آن هستند. در مقابل بعضی براساس آموزه های دینی سقط جنین را تحت هیچ شرایطی مجاز ندانستند و بلکه مانع آن می شوند، فقهای امامیه نیز در این خصوص قائل به آزادی نسبی سقط جنین شده اند ودر موارد محدودی سقط جنین را جایز می دانند، در نظام حقوقی ایران که قوانین ومقررات آن برگرفته از فقه امامیه می باشد، برخلاف برخی نظام های حقوقی جوامع غربی که سقط جنین را نشانه افتخار آمیز شخصیت و آزادی زن می دانند، سقط جنین حرام و مطابق قانون مجازات اسلامی دارای مجازات می باشد. لذا در این نوشتار سعی گردیده است تا مجازات های قابل اعمال برای این جرم به طور دقیق تر مورد بررسی واقع گردد .

مقدمه:

در این نوشتار سعی گردیده تا جرم سقط جنین از دیدگاه فقها و قانون گذاران کیفری مورد

بررسی قرار گیرد. که البته بنا به دلایلی که متعاقبا ذکر خواهد گردید تکیه اصلی کلام بر جواز یا عدم جواز اجرای مجازات قصاص در این جرم خواهد بود. آنچه بدیهی است حیات جنین دارای مراحل مختلفی است که مختصراً بدانها پرداخته شده و البته باز هم تأکید بر مرحله حیات زیستی یا به تعبیر دیگر پس از دمیده شدن روح در کالبد جنین خواهد بود.

در جرم بودن سقط جنین در هر مرحله از آن شکی نیست واختلاف تضاد نظریات که انگیزه اصلی این بررسی نیز بوده ، تنها در نوع مجازات مرتکب آن است که در تعلق گرفتن دیه بسته به شرایط وسن جنین نیز تقریباً اختلافی به چشم نمی آید و اختلاف در مجازات تعزیری ( از حقوق موضوعه) و مهمتر از همه اینکه آیا با تحقق شرایطی امکان اجرای قصاص برای این عمل وجود دارد یا مطلقاً قصاص براساس استدلالاتی قابلیت اجرا در این موارد خاص را ندارد می باشد.

در اینجا خالی از لطف نیست که گفته شود در مشهور فقه (که اصلی ترین جهت این بررسی می باشد) با تحقق شرایطی چند اجرای قصاص را برای مرتکب سقط جنین ممکن می دانند، اما اقوال نادری نیز علی الطلاق قصاص را منتفی می دانند.حقوق دانان نیز با الهام از همین دو دیدگاه، مواد قانونی موجود در این زمینه را بر طبق همان نظریات؛ تفاسیر مختلفی کرده اند. (در متن اصلی سعی گشته این نظریات واستدلالات با بررسی موشکافانه تری مورد توجه قرار گیرند).

بیان موضوع :

به دلیل اینکه قوانین راجع به سقط جنین با وجود مسائل جدید اعم از مسائل پزشکی و مسائل اجتماعی واقتصادی ونظایر آن با عرف و اخلاق عمومی جوامع مطابق نمی باشد؛ این مهم حقوق دانان را برانگیخته تا در تنظیم قوانین، مسائل مشکلات را مد نظر قرار دهند که امروز ما شاهد دگرگونی وتحول در قوانین راجع به سقط جنین به خصوص در کشورهای اروپایی هستیم. اما بایست متذکر شد که از طریق مجازات به طور صرف نمی توان در جهت جلوگیری وکاهش این جرم اقدام موثری انجام داد. چرا که این جرم اکثراً بارضایت اولیای قانونی جنین، توسط پزشک یا افراد دیگری به صورت کاملاً مخفیانه صورت می گیرد. که در نتیجه در اکثر موارد این جرم حتی کشف نیز نمی شود. اما نکته ای که حائز اهمیت می باشد؛ آن است که اجرای صحیح مجازات؛ و تناسب مجازات با ارتکاب این جرم برای مرتکب و بویژه دیگران، کم تأثیر در جهت پیشگیری از ارتکاب آن نیز نخواهد بود. همچنین مجازاتها انواع مختلفی دارند که هر کدام از آنها هدف خاصی را دنبال می کنند. مهمترین هدفی که بین تمام مجازاتها مشترک می باشد، تقلیل وقوع جرم در آینده (جنبه پیشگیرانه) می باشد؛ لذا این مهم احساس میشود تا با پیش بینی مجازاتی مناسب؛ ابتدا در جهت پیشگیری از وقوع چنین جرایمی گام برداریم و سپس در صورت ارتکاب جرم؛ با مجازات نمودن مرتکب متناسب با اصول دقیق حقوقی سعی بر مقابله با اینگونه جرایم نماییم. حقوق اسلامی چهار نوع مجازات را پیش بینی کرده است؛ حدود، قصاص، دیات وتعزیرات که مقنن ایران اسلامی، با توجه به شرایط جامعه فعلی نوع پنجمی را نیز تحت عنوان مجازاتهای بازدارنده بدانها افزوده است. در این مجال کوتاه فرصت پرداختن هر چند مختصر به تمام مجازاتهای مذکور نمی باشد. بنابراین برای جلوگیری از اطاله تنها به معرفی و بررسی اجمالی مجازات قصاص که مرتبط با موضوع نیز می باشد بسنده می شود و همچنین به بررسی شرایط جنین و معانی اسقاط آن از دیدگاه های مختلف پرداخته خواهد شد و سپس با توجه به شدت مجازات قصاص واهمیت آن، اختلافی که در امکان اجرای آن در مورد سقط جنین حتی با تحقق کامل شرایط، در حال حاضر در نظریات فقها و همچنین حقوق دانان وجود دارد می پردازیم ؛ تا تلاشی هر چند کوچک در این زمینه صورت پذیرد ودلایل موافقان و مخالفان اجرای این مجازات را مورد ارزیابی قرار می دهیم، تا شاید بتوانیم از این طریق به نظر اصلح و اقوی دسترسی پیدا کنیم؛ وطریق درست را پیدا نماییم، یا حداقل شمع طریقی باشیم برای علاقه مندان به درک واقعیات .

سوالات :

1- آیا مطابق قانون مجازات اسلامی می توان برای مرتکب سقط جنین عمدی که پس از دمیده شدن روح اقدام به سقط می نماید ؛ قصاص را در نظر گرفت ؟