پیمان نامه حقوق کودک

۳-۸-۱-۱-چگونگی ایجاد پیمان نامه

اهمیت جایگاه و نقش کودکان سبب توجه روزافزون به آنان شده است. در چند دهه ی اخیر بسیاری از اسناد و اجلاس های حقوق بشری ضمنا یا مستقلا به حقوق آن ها پرداخته، برای تامین مصالح عالیه کودکان، تکالیف و تعهداتی بر دوش دولت ها و خانواده ها نهاده اند اما بی تردید پیمان نامه حقوق کودک مهمترین سند بین المللی درباره ی حقوق کودکان است.

اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید. در این پیمان مهم به طور ضمنی به مسایل و به حقوق کودک هم توجه شده بود، اما طولی نکشید که رسیدگی به نیازهای خاص کودکان نظر جهانیان را به خود جلب کرد و به سرعت مطرح شد.

پیش نویس پیمان نامه حقوق کودک در سال ۱۹۷۸ توسط دولت لهستان به کمسیون حقوق بشر ارائه شد و سرانجام این متن جهانی (پیمان حقوق کودک) پس از ده سال گفتگو بین کشورهای عضو سازمان ملل، در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹به پایان رسید و در نشست همگانی پذیرفته شد. تهیه این پیمان نامه حاصل سال ها کوشش دولت ها، سازمان های غیر دولتی، حقوق دانان، پیشوایان مذهبی، متخصصین بهداشت، کارشناسان امور پرورشی، مددکاران اجتماعی، مدرسین و مدافعان حقوق بشر در سراسر جهان است. در حال حاضر از ١٩٣ کشور جهان، ١٩١ کشور این پیمان را امضاء کرده اند.

این پیمان سعی داشت در عین حال که مفاد اعلامیه حقوق کودک را حفظ می کند، به مسایل جدیدی که در طی این سی سال مورد توجه قرار گرفته بود نیز بیندیشد مانند حفظ محیط زیست، سوء استفاده جنسی از کودکان و … . اعضا تلاش های خود را در کشورهایشان برای ارائه راهکارهایی در حوزه کودکان شروع کردند و این کنوانسیون به مبنای ارزشمندی برای پرداختن به مسایل کودکان در هر جامعه تبدیل شد. در سال ۲۰۰۰ دبیرخانه شهرهای دوستدار کودک[۱] در فلورانس ایتالیا تاسیس و این طرح به سکوی پرتابی برای کسانی که به حقوق کودکان اهمیت ویژه ای می دادند،تبدیل شد.

در اسفند ماه سال ۱۳۷۲ ایران عضویت در کنوانسیون حقوق کودک را  که شامل ۵۴ ماده و دو پروتکل اختیاری است، به صورت مشروط پذیرفت و فعالیت های خود را در زمینه حقوق کودک آغاز کرد (یونیسف،۱۳۸۶).

۳-۸-۱-۲-چیستی  پیمان نامه

پیمان نامه حقوق کودک توافقی است که در سازمان ملل متحد صورت گرفته است. این پیمان تمام حقوق کودکان جهان را بازگو می کند. حتی می توان گفت استانداردهای اولیه زندگی خوب و رشد مناسب کودکان در مراحل مختلف را بیان می کند. کشورهایی که این پیمان را پذیرفته اند، موظف هستند که تمامی موارد پیمان را به کار ببندند و مرتب گزارش فعالیتهای خود را ارائه دهند. این پیمان نخستین تعهد نامه جهانی است که تا به حال برای حفظ حقوق کودکان بسته شده است

پیمان حقوق کودک، شامل یک مقدمه و ۵۴ ماده است که هر یک به تفکیک حقوق مختلفی را بیان می کند که چهل و یک ماده آن حقوق کودک را مطرح می سازد و سیزده ماده آن درباره چگونگی اجرای آن در هر کشور است. این ۵۴ ماده به چهار بخش اصلی تقسیم می شوند:

• حق بقا: شامل حق زندگی و برخورداری از حقوق اولیه برای زیستن است که عبارتند از: داشتن استاندارد مناسب برای زندگی، داشتن سرپناه، تغذیه مناسب و در دسترس بودن خدمات بهداشتی.
• حق رشد: شامل کلیه عوامل و شرایطی است که هر کودک را به حداکثر رشد استعدادهایش می رساند، مانند: حق تحصیل، بازی و تفریح، فعالیتهای فرهنگی، آزادی فکر و مذهب و دسترسی داشتن به اطلاعات برای کسب آگاهی.
• حق حمایت: مواد این بخش کودکان را از هر گونه آزار، بی توجهی و سوء استفاده ایمن می سازد. موادی مانند توجه به کودکان مهاجر، کودکان شکنجه و آزار دیده، توجه به کودکانی که در درگیری های مسلحانه شرکت می کنند، کارگران خردسال و کودکانی که از آنان سوء استفاده جنسی می شود

حق مشارکت: این گروه از حقوق به کودکان امکان می دهد که فعالانه در جامعه و در بین مردم حضور داشته باشند. حقوقی مانند بیان اندیشه، اظهار نظر کردن نسبت به مسایلی که مربوط به زندگیشان می شود و در انجمن ها و گردهمایی ها بتوانند شرکت کنند همچنان که کودکان رشد می یابند، باید از امکانات بیشتری برای مشارکت فعالانه در جامعه خود برخوردار باشند تا بتوانند برای مسئولیتهای دوران بزرگسالی آماده شوند

۳-۸-۱-۳-ضرورت تدوین پیمان نامه

پیمان جهانی حقوق کودک بر اساس نیازهای کودکان که ناشی از ضرورتهای زیر است:

1. اهمیت دوران کودکی: دوران کودکی در رشد و پرورش کودکان اهمیت ویژه ای دارد، در واقع پایه و اساس رشد جسمی، ذهنی، عاطفی، اجتماعی کودکان در این سال ها شکل می گیرد. از این رو توجه به این دوران از راه وضع قوانین مناسب برای کودکان و تلاش در راه بهتر کردن زندگی آنان، امری ضروری است.
2. آسیب پذیری کودکان: کودکان به علت شرایط سنی خود آسیب پذیرند و نیاز به حمایت و مراقبت بزرگترها دارند، آسیب پذیری کودکان ایجاب می کند که به وضع قوانین مناسب و حمایت و مراقبت لازم از آنان، رشد و سلامت جسم و روانشان را تامین کنیم.
3. تفاوت کودکان با بزرگسالان: ضرورت قوانین خاص برای کودکان از این اصل اساسی روانشناسی ناشی می شود که کودکان نه تنها از نظر کمیت بلکه از نظر کیفیت با بزرگسالان تفاوت های اساسی دارند و خواسته ها و نیازها و ویژگی های خود را دارند، بنابراین از نظر حقوقی نیز، به قوانین خاص دارند که با بزرگسالان متفاوت است.

 [۱] CFC