مقدمه. 1

الف) بیان مسأله. 1

ب)سؤالات پژوهش…. 2

ج)فرضیات پژوهش…. 2

د)پیشینه تحقیق.. 2

هـ)روش تحقیق.. 3

و)سازمان­دهی پژوهش…. 3

بخش اول: مفاهیم اصلی، كلیات و در آمدی بر سازو كار های بین ­المللی مبارزه با فساد  4

فصل اول: مفاهیم اصلی و كلیات… 5

مبحث اول: مفاهیم اصلی.. 5

گفتار اول: فساد و انواع آن.. 5

بند اول) تعریف فساد: 5

بند دوم) فساد خرد و فساد كلان.. 8

بند سوم) فساد در بخش خصوصی و فساد در بخش عمومی.. 12

الف) فساد در بخش خصوصی.. 12

ب) فساد در بخش عمومی.. 14

گفتار دوم: ساز و كارها و اسناد بین المللی.. 17

بند اول) اسناد بین المللی.. 18

الف) اسناد الزام آور. 18

ب) اسناد غیر الزام آور یا توصیه­های بین المللی.. 21

بند دوم) سازمان­های بین المللی.. 22

الف) نقش سازمان­های بین ­المللی در توسعه همكاری بین دولت ها 22

ب) نقش سازمان بین ­المللی در نظارت بر حسن اجرای تعهدات بین ­المللی دولت ها 24

گفتار سوم: حاكمیت قانون و ارتباط آن با مبارزه با فساد. 25

گفتار چهارم: جرم سازمان یافته و ارتباط آن با فساد. 28

گفتار پنجم: پولشویی و ارتباط آن با فساد. 31

مبحث دوم:اهمیت مبارزه با فساد در سطح بین الملل.. 36

گفتار اول: فساد به عنوان تهدیدی علیه توسعه پایدار. 36

گفتار دوم: فساد به عنوان تهدیدی بر ضد تجارت بین ­المللی و رقابت سالم اقتصادی    39

گفتارسوم: فساد به عنوان تهدید علیه ارزشهای حقوق بشری و مردم سالاری    41

گفتار چهارم)اهمیت مبارزه با فساد در عصر جهانی شدن اقتصاد. 45

فصل دوم: درآمدی بر سازو كارهای بین ­المللی مبارزه با فساد. 48

مبحث اول: اسناد الزام آور یا غیر الزم آور تدوین شده برای مبارزه با فساد  48

گفتار اول:اسناد سازمان ملل متحد.. 49

الف) اسناد غیر الزام آور به ویژه قطع نامه های مجمع عمومی.. 49

ب) كنوانسیون ملل متحد بر ضد جرم سازمان یافته فراملی.. 50

ج) كنوانسیون ملل متحد برای مبارزه با فساد. 52

گفتار دوم: اسناد اتحادیه اروپا و شورای اروپا 53

گفتار سوم: اسناد تصویب شده در قاره آفریقا 56

گفتار چهارم: اسناد تصویب شده در قاره آمریكا 60

الف) كنوانسیون كشورهای آمریكایی بر ضد فساد. 60

ب) سایر اسناد. 61

گفتار پنجم : اسناد تصویب شده در سازمان توسعه و همكاری های اقتصادی    61

الف) توصیه نامه مبارزه با رشوه خواری… 61

ب) كنوانسیون ضد ارتشاء نسبت به مقامات خارجه. 62

ج- سایر اسناد. 63

گفتار ششم:اسناد تصویب شده در منطقه آسیا و اقیانوسیه. 63

الف) اسناد سازمان آ سه آن.. 64

ب) اسناد اتحادیه عرب… 65

مبحث دوم: نقش برخی از سازمان­های بین ­المللی در مبارزه با فساد  65

گفتار اول: نقش صندوق بین ­المللی پول و بانك جهانی.. 65

گفتار دوم: نقش سازمان امنیت و همكاری اروپا 67

گفتار سوم: نقش سازمان تجارت جهانی.. 68

 

 

بخش دوم: 71

تحلیل و ارزیابی عملكرد سازمان­های ی بین ­المللی و منطقه­ای در مبارزه با فساد  71

فصل اول:توسعه همكاریهای بین المللی در چهارچوب سازمان­های بین ­المللی و منطقه ای برای مبارزه با فساد. 74

مبحث اول: تأمین كمك های كارشناسی برای كشورهای متقاضی.. 75

مبحث دوم :تسهیل همكاری بین ­المللی در تعقیب كیفری مصادیق فساد  77

مبحث سوم: تسهیل همكاری های بین ­المللی در بازیابی و بازستانی عواید ناشی از فساد  80

مبحث چهارم: همكاری در زمینه پیشگیری از فساد و نقش سازمان­های بین المللی   84

فصل دوم: نقش نظارتی سازمان­های بین ­المللی و منطقه ای… 87

مبحث اول: نقش نظارتی سازمان ملل­متحد و كنفرانس دولت­های عضو كنوانسیون­های مربوطه در این سازمان.. 87

گفتار اول: نقش كنفرانس دولت­های عضو كنوانسیون ملل متحد برای مبارزه با فساد در نظارت بر حسن اجرای تعهدات دولت ها 88

گفتار دوم: نقش نظارتی كنفرانس دولت­های عضو كنوانسیون ملل متحد برای مبارزه با جرم سازمان یافته فراملی.. 92

گفتار سوم: نقش نظارتی سایر اركان سازمان ملل متحد.. 92

مبحث دوم: كیفیت نظارت شورای اروپا بر اجرای تعهدات دولت­های عضو  94

گفتار اول) گروه دولت ها برای مبارزه با فساد یا گركو و نقش نظارتی آن   94

گفتار دوم) نقش نظارتی كمیته وزرا و سایر اركان شورای اروپا 95

مبحث سوم( نقش نظارتی سایر سازمان­های بین المللی.. 96

گفتار اول) چگونگی نظارت اتحادیه اروپا در تعهدات كشورها برای مبارزه با فساد  96

گفتار دوم) چگونگی نظارت سازمان توسعه و همكاری اقتصادی بر عملكرد كشورهای عضو در مبارزه با فساد. 98

گفتار سوم) عدم توسعه نقش نظارتی در سطح سازمان­های منطقه­ای در آفریقا،آسیا، آمریكای لاتین.. 99

نتیجه گیری و پیشنهادهات… 102

پیشنهادات… 105

منابع و ماخذ.. 106

1-فارسی.. 106

2-لاتین.. 110

3-تارنماهای اینترنتی.. 111

چکیده:

فساد مالی­، اداری به دلایل مختلف یکی از دغدغه­های اصلی و نگرانی­های مشترک در میان کشورهای مختلف جهان به­ویژه در عصر جهانی­شدن اقتصاد و انقلاب ارتباطات و فناوری اطلاعات به شمار می­رود. شفافیت و حکم­رانی شایسته و حاکمیت قانون از مهمترین موانع پیدایش فساد هستند و آثار فساد چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ سیاسی موجب تضعیف حاکمیت قانون و صدمه دیدن بنیان­های اقتصاد سالم و از دست رفتن فرصت­ها برای توسعه پایدار می­گردد. از این­رو سازمان­های بین ­المللی از سازمان­های جهانی مانند سازمان ملل­متحد، بانک جهانی، صندوق بین ­المللی پول، سازمان تجارت جهانی گرفته تا سازمان­های منطقه­ای به حوِزه شورای اروپا و اتحادیه اروپا، اتحادیه آفریقا، سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، همه و همه یکی از عرصه ­های مهم فعالیت خود را به مبارز با فساد اختصاص داده­اند. فعالیت این سازمان­ها گاه به تشکیل نهادهای نظارتی خاص مانند گرکو در شورای اروپا انجامیده است. گاه به تدوین اسناد مهم الزام­آور و غیرالزام­آور در ارتباط با جنبه­ های مختلف پیشگیری و مبارزه با فساد منتهی شده است. همکاری کشورها در مواردی همچون بازستانی اموال و عواید ناشی از جرم و تقویت ساختارهای حقوقی و فنی، مبارزه با فساد با تصویب کنوانسیون ملل متحد برای مبارزه با جرم سازمان­یافته فراملی و کنوانسیون ملل­متحد بر ضد فساد و در سایه فعالیت کنفرانس دولت­های عضو این کنوانسیون­ها رو به توسعه نهاده است با این همه چنان­چه در پایان نامه حاضر بررسی خواهد شد تعهدات کشورها برای مبارزه با فساد در همه مناطق مختلف جهان از سازوکارهای مناسب نظارتی برخوردار نیست. این پایان نامه می­کوشد به امنیت و ابعاد مختلف نقش سازمان­های بین ­المللی در مبارزه با فساد پرداخته و تصویر جامعی از فعالیت، اهداف و دستاوردهای این سازمان­ها در زمینه مذبور به دست دهد.

کلید واژگان: فساد مالی اداری، کنوانسیون ملل­متحد بر ضد فساد، شورای اروپا، سازمان تجارت جهانی، سازمان­های بین­المللی، اسناد بین ­المللی مبارزه با فساد.

مقدمه

الف) بیان مسأله

فساد مالی – اداری به معنای سوء استفاده شخصی از موقعیت و منصبی است كه در بخش عمومی یا خصوصی اقتصاد به او محول گردیده و به عبارت دیگر، فساد هر نوع رفتاری را گویند كه با سوء استفاده از اعتماد و خروج از بی طرفی یا نقض اصل وفاداری توسط اشخاص كه در بحث خصوصی یا بخشی عمومی فعالیت دارند همراه است و هدف از آن، جلب منافع ناحق و نامشروع برای مرتكب یا اشخاص ثالث می باشد. فساد مستقیماً به حاكمیت قانون در رقابت آزاد و توسعه اقتصادی به ویژه توسعه پایدار لطمه وارد می­آورد نابرابری اجتماعی را تشدید كرده و سبب تولید ثروتهای بادآورده و كاهش سرمایه گذاری در بخشهای تولید اقتصاد می­گردد. از آنجا كه امروزه اقتصاد جهانی پیش از پیش فعال درآمده، دیگر نمی توان با معضلات مشترك اقتصادی از جمله فساد مالی –اداری صرفا در سطح ملی مبارزه كرد از همین لحاظ است كه در حال حاضر سازمان­های متعدد بین ­المللی و منطقه­ای از قبیل بانك جهانی، سازمان تجارت جهانی، سازمان همكاری و توسعه اقتصادی، شورای اروپا، اتحادیه آفریقا، سازمان كشورهای آمریكایی و صدها سازمان بین ­المللی و منطقه­ای دیگر به امر مبارزه با فساد به عنوان یكی از الویت های اصل خود می نگرد و سازمان ملل متحد در این باره در چهارچوب كنوانسیون های الزام آور و اسناد غیر الزام آور و نیز در چهار چوب نهادها و كنفرانس­های تخصصی توجه ویژه ای نشان داده است. اما موضوعی كه نیاز به تحقیق درباره آن احساس می­ شود این است كه سازمان­های بین ­المللی و منطقه­ای عملاً از چه سازو كارهایی برای تقویت همكاری بین ­المللی كشورها در جهت مبارزه با فساد بهره می برند و نقاط قوت و ضعف این سازو كارها كدام است و كدامیک از آن­ها در عمل موفق بوده است. و با توجه به عضویت ایران در كنوانسیون ملل متحد بر ضد فساد اهمیت این موضوع كاملاً محسوس و مشهود است.

ب)سؤالات پژوهش

سازمان­های بین ­المللی و منطقه­ای در امر مبارزه با فساد چه فعالیت­هایی را انجام می­ دهند و کارکرد آن­ها در این زمینه چیست؟

سؤالات فرعی

1-در قاره­های مختلف چه سازمان­هایی در زمینه مبارزه با فساد فعال هستند و کارآیی آن­ها در چه سطح است؟

2-در قاره اروپا سازوکار مبارزه با فساد به چه شکل می­باشد؟

ج)فرضیات پژوهش

1- گروه دولت ها برای مبارزه با فساد (گركو GRECO) كه یكی از اركان فرعی شورای اروپا محسوب می­ شود، از موفق ترین سازمان­های بین ­المللی و منطقه­ای در عرصه مبارزه با فساد محسوب می­ شود و جا دارد تجارب مورد استفاده سایر سازمان­های منطقه­ای نیز قرار گیرد .

2- برای اینكه كنفرانس دولت­های عضو كنوانسیون ملل متحد بر ضد فساد در نظارت بر روند تعهدات كشورها در چهار چوب این كنوانسیون موفق تر عمل كنند لازم است اختیارات بیشتری به آن داده شود تا از طریق بازدیدهای دوره­ای از كشورها و تهیه گزارش­های كارشناسی و ارائه توصیه­های مناسب به بهبود وضعیت مبارزه با فساد در كشورهای عضو یاری رساند.

د) پیشینه تحقیق

در سالهای اخیر پژوهشی­های چندی در خصوص ابعاد مختلف بحث مبارزه با فساد به دست صاحب نظران تدوین گردیده لیكن جز چند مورد نوشته مختصر یا مقالات كه فقط به قسمتی از موضوع پرداخته­اند، اثر جامعی در رابطه با مطالعه نحوه عملكرد مهم ترین سازمان­های بین ­المللی و منطقه­ای در عصر مبارزه با فساد تدوین نشده است. در حالی كه در این پایان نامه سعی خواهد شد بیشتر و بهتر به عملكرد یكایک سازمان های بین ­المللی و منطقه­ای در امر مبارزه با فساد توجه شود و مثلاً بررسی گردد این سازمان­ها چگونه از مشكلات كشورها در امر مبارزه با فساد اطلاع حاصل می كنند، چه نقشه ای در تبادل كمك و همكاری در كشورها دارند از چه طریقی می توانند كشورها را برای اصلاح قوانین و رویه خود در راستای پیشگیری و سركوب پدیده فساد تشویق و ترغیب نمایند.

هـ) روش تحقیق