فهرست مطالب

عنوان                                                                                                             صفحه

چکیده فارسی………………………………………………………………………………………………………… 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………… 3

الف : طرح مسئله وضرورت انجام پژوهش…………………………………………………………………… 3

ب : اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………… 3

ج : پرسشهای اصلی……………………………………………………………………………………………….. 4

د : فرضیات اصلی………………………………………………………………………………………………….. 4

ه : روش انجام پژوهش……………………………………………………………………………………………. 4

و : سوابق انجام پژوهش…………………………………………………………………………………………… 4

ز : تقسیم بندی وسازماندهی مطالب……………………………………………………………………………. 5

ح : مشکلات وچالشهای انجام پژوهش……………………………………………………………………….. 5

تبیین مفاهیم پایه ای ونقش رسانه ها در پیدایش وگسترش بزهکاری…………………………………… 6

فصل اول : تبیین مفاهیم پایه ای…………………………………………………………………………………. 7

مبحث اول : بزهکاری وپیشگیری از آن………………………………………………………………………… 7

گفتار اول : مفهوم بزهکاری……………………………………………………………………………………….. 7

الف : جرم……………………………………………………………………………………………………………. 7

ب : انحراف………………………………………………………………………………………………………….. 8

ج : جرم شناسی…………………………………………………………………………………………………….. 8

د : تعریف بزهکاری در جرم شناسی…………………………………………………………………………… 9

گفتار دو م : مفهوم وانواع پیشگیری از جرم…………………………………………………………………… 9

الف : پیشگیری اجتماعی…………………………………………………………………………………………. 10

ب : پیشگیری وضعی یا فنی…………………………………………………………………………………… 10

ج : پیشگیری از طریق اعمال ضمانت اجرای کیفری……………………………………………………….. 11

مبحث دوم : مفهوم رسانه………………………………………………………………………………………… 12

گفتار اول : تعریف رسانه…………………………………………………………………………………………. 12

گفتاردوم : کارکرد فرهنگی- اجتماعی رسانه در جوامع امروزی…………………………………………. 18

فصل دوم : نقش رسانه در پیدایش وگسترش بزهکاری…………………………………………………… 19

مبحث اول : رسانه به عنوان بستر وقوع جرم…………………………………………………………………. 19         

گفتاراول : جرایم مربوط به سوء استفاده از آزادی اطلاعات ورسانه…………………………………….. 20

الف : جرایم بر ضد تمامیت معنوی و حریم خصوصی اشخاص ……………………………………….. 20

ب : جرایم بر ضد احساسات مذهبی………………………………………………………………………….. 24

ج : جرایم بر ضد امنیت ملی…………………………………………………………………………………… 25

گفتاردوم : جرایم ارتکابی از طریق آگهی های تبلیغاتی……………………………………………………. 26

الف : کلاهبرداری………………………………………………………………………………………………….. 27

ب : تبلیغات گمراه کننده…………………………………………………………………………………………. 28

ج : شرکت های هرمی………………………………………………………………………………………….. 29

مبحث دوم : نقش رسانه ها درنظریات جرم شناسی به عنوان عامل پیدایش یا کنترل بزهکاری…… 30

گفتار اول : نظریات مربوط به رویکردهای فرهنگی در جرم شناسی و نقش رسانه ها……………………..30

الف : نظریات ناظر بر نقض هنجارها توسط رسانه ها……………………………………………………… 31

ب : نظریات ناظربر قدرت رسانه ها…………………………………………………………………………… 32

ج : نظریات ناظر برهوش مخاطبان…………………………………………………………………………….. 34

گفتار دوم : نظریات مربوط به واکنش اجتماعی در جرم شناسی و نقش رسانه ها………………………….36

گفتار سوم : نقش جرم شناختی رسانه در گسترش بزهکاری در میان اطفال………………………….. .38

گفتارچهارم : جرایم ارتکابی متأثر از اخبار منتشره در رسانه ها………………………………………………….. 45

مبحث سوم : اهرم ها وراهکارهای موجود برای کنترل نقش جرم زای رسانه ها …………………….. 46

گفتار اول : بسترهای قانونی کنترل فعالیت رسانه ها………………………………………………………… 45

الف : قوانین حاکم بر رسانه های نوشتاری……………………………………………………………………. 47

ب : قوانین حاکم بر رسانه های دیجیتال………………………………………………………………………. 49

ج : قوانین حاکم بر رسانه های سمعی وبصری……………………………………………………………… 50

د : قوانین حاکم بر صدا و سیما………………………………………………………………………………………………52

ه : قوانین حاکم بر تبلیغات……………………………………………………………………………………………………. 53

گفتار دوم: راهکار های کیفری ومعایب آن………………………………………………………………….. 55

گفتار سوم : راهکارهای غیر کیفری…………………………………………………………………………….. 59

نقش رسانه ها در پیشگیری از وقوع جرم…………………………………………………………………….. 60

مبحث اول : نقش رسانه ها در پیشگیری اجتماعی از جرم……………………………………………….. 62

گفتار اول : جرایم خشونت آمیز وپیشگیری اجتماعی به کمک رسانه ها……………………………….. 62

گفتار دوم : جرایم اقتصادی ونقش رسانه هادر توانمند سازی جامعه برای پیشگیری از آنها………. 65

مبحث دوم : نقش رسانه ها در پیشگیری فنی یا وضعی از وقوع جرم در تعامل با نظام عدالت کیفری

و ارتقای فرهنگ حقوقی…………………………………………………………………………………………. 66

گفتار اول : رسانه ها و پیشگیری وضعی از جرایم مالی و اقتصادی…………………………………….. 66

بند اول : آگاه سازی بزه دیدگان بالقوه برای تقویت سیبل های مجرمانه……………………………….. 66

بند دوم : نقش رسانه در ایجاد شفافیت بیشتر به عنوان عامل پیشگیری از بزهکاری اقتصادی…….. 67

گفتار دوم : پیشگیری وضعی از جرایم متعارف و خشونت آمیز به کمک رسانه ها………………….. 67

گفتار سوم : نقش پیشگیرانه رسانه از طریق تعامل با نظام عدالت کیفری………………………………. 68

بند اول : نقش رسانه ها درتعامل و همکاری با نظام عدالت کیفری…………………………………….. 68

بند دوم : انتشار روند محاکمات و آگاه سازی عمومی نسبت به فعالیت نظام عدالت کیفری…….. 68

بند سوم : انتشار احکام محکومیت و نحوه مجازات بزه کاران و تأثیر آن در باز دارندگی از وقوع جرم 70

گفتار چهارم : نقش رسانه در روشن سازی و ایجاد فرهنگ قانونی…………………………………….. 70

نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………………………………………………………………………. 72

منابع ومأخذ…………………………………………………………………………………………………………. 76

چکیده :

در عصر حاضر مهم ترین ابزار فعالیت های فرهنگی، رسانه های جمعی است که نقش آنان در بزهکاری و پیشگیری از جرم مورد توجه جرم شناسان، جامعه شناسان، روانشناسان و متولیان نظم و امنیت اجتماعی قرار گرفته است. برخی جنبه های زیان بخش این پدیده را در نظر گرفته و آنها را عوامل مؤثر تبهکاری به شمار آورده اند و برخی دیگر اثرات مطلوبشان را مطالعه نموده و از آنها به عنوان عوامل مفید نام برده اند. یکی از گروه هایی که می توان تأثیر رسانه بر آنها را مشاهده نمود کودکان می باشند. مطالعات انجام شده در زمینه تأثیر تلویزیون بر کودکان این واقعیت را بیان می کند که بین تماشای تلویزیون توسط کودکان و واکنش ها و رفتارها و نگرش های آنان ارتباط مستقیم وجود دارد. کودکان با تماشای شگردهای شخصیت مورد علاقه خود و با توجه با دلایل خاص اجتماعی و روانی بدون درک نمایشی بودن عمل، دست به ارتکاب جرم و جنایت می زنند. البته علاوه بر تأثیر رسانه بر وقوع جرم در گروه های مختلف، جنبه آگاهی بخشی آن را نمی توان از نظر دور داشت. رسانه می تواند با اطلاع رسانی به بزه دیدگان بالقوه آن ها را تقویت نموده و نسبت به ترفند های ارتکاب جرم از سوی مجرمین آگاه کند. متعاقب آگاه سازی بزه دیدگان بالقوه و توانمند شدن آنان در برابر حربه ها وترفند های بزهکاران فرصت های مجرمانه از بین خواهد رفت.

با توجه به تأثیر عمیق رسانه باید راهکارهایی نیز جهت کنترل دست اندرکاران ساخت برنامه ها در نظر گرفت. اولین موردی که به ذهن متبادر می شود راهکار کیفری است. با توجه به مطالعات انجام شده به نظر می رسد این عمل صرفاًموجب خواهد شد تا رسانه محافظه کارتر شده و به بیان حقایق نپردازد.

در یک فضای سالم و آزاد حرفه­ای، رسانه های جمعی به عنوان یکی از کارآمدترین نهادهای اجتماعی توان این را خواهند داشت که با اتخاذ روش­هایی از جمله انتشار، تولید و پخش مطالب و برنامه های آموزنده برای عموم مخصوصاً كودكان و نسل جوان، معرفی انواع چالش های اجتماعی و فرهنگی و هشدار به قربانیان بالقوه آسیب­های اجتماعی، زمینه ­های رشد بزهكاری را كاهش دهند. همچنین، اقداماتی نظیر انتشار مصاحبه­های روشن­گر، اطلاع­رسانی درخصوص نتایج تحقیقات جرم­ شناسی و سایر علوم اجتماعی و یا تهیه گزارش از فرایند­ها و واقعیات نظام قضایی و انعكاس نظرات متخصصان، ترویج بیشتر حس قانون­مندی و آشنایی افراد با صور جرم، راه­كار­های پیشگیری و مقابله با آن و مجازات های تعیین شده از سوی محاكم و مخصوصاً نظارت بر روند برگزاری محاكمات، همگی آثار مفید انكار­ناپذیری در بهبود عملكرد نظام عدالت كیفری به دنبال خواهد داشت و مجموعاً به حذف رویه­ های نادرست و جرم­زا كمك خواهد كرد. برای تحقق این مهم، به نظر می رسد آموزش خبرنگاران رسانه ها در زمینه ی مسایل وموضوع های حقوقی وقانونی مربوط به جرم و بزهکاری و نیز دسترسی مطبوعات به اطلاعات مربوط به دعاوی، محاکم و پرونده­ها و فراهم آوردن امکان برقراری ارتباط آزاد خبرنگاران با قضات و کارشناسان حقوقی از سوی دستگاه قضایی بتواند مفید باشد. متقابلاً، لازم است رسانه ­ها نیز با درك اهمیت و حساسیت موضوع پیشگیری از جرم و عدالت كیفری، از سطحی­گرایی و ارائه اطلاعات نادرست و ناقص به مخاطبان خودداری كنند و ساز­وكار­های معقولی برای ایفاء رسالت­های پر­ارج خود بیندیشند.

واژگان کلیدی :

رسانه، بزهکاری، پیشگیری، بزهکار، بزه دیده

مقدمه:

الف: طرح مسئله و ضرورت انجام پژوهش :

باتوجه به توسعه فناوری های ارتباطی، سرعت انتشار پیام های رسانه ای، تنوع محتوایی وکارکردهای متفاوت آن کمتر کسی یافت می شود که به قدرت اسطوره ایی این پدیده قرن حاضر اذعان نداشته باشد. این فناوری با مظاهر فریبنده خود جوامع را تحت سلطه قرار داده و جهان را به دهکده کوچکی تبدیل نموده که اخبار و اطلاعات به سرعت در سراسر آن منتشر می شود.

در عصر ارتباطات جامعه شناسان ومتفکران اجتماعی به تأثیر رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی در کنترل انحرافات وگسترش امنیت اجتماعی اشاره کرده اند. جرم شناسان نیز معتقدند این ابزار در پرورش یا انحراف افکار عمومی نقش مهمی را ایفا می کند وبهترین وسیله برای روشن شدن اذهان وافکار عمومی است. رسانه های جمعی به عنوان یکی از کارآمدترین نهادهای اجتماعی توان این را خواهند داشت که با اتخاذ روش هایی از جمله تولید وپخش برنامه های آموزنده برای معرفی انواع چالش های اجتماعی، فرهنگی وهشدار به قربانیان اجتماعی و همچنین برنامه های آموزنده در راستای برنامه هدایت کودکان اجتماع وتولید وپخش آثاری برگزیده از مصاحبات، تحقیقات ویا بازدیدهای انجام شده از نظام قضایی و متخصصان آن برای ترویج بیشتر حس قانون مندی وآشنایی افراد باصور جرم ومجازات های تعیین شده از سوی دولت، سعی در کنترل اوضاع واصلاح بس