1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مساله پژوهش… 3
1-3- اهمیت پژوهش… 6
1-4- اهداف پژوهش… 7
1-5- سوال­های پژوهش… 8
1-6- فرضیه ­های پژوهش… 9
1-7- روش انجام پژوهش… 12
1-7-1- جامعه و نمونه آماری.. 12
گردآوری داد­ه­ها 13
1-7-3- روش تجزیه و تحلیل داده ­ها 14
1-8- متغیرهای پژوهش… 15
1-9- استفاده­کنندگان از نتایج ‌پژوهش… 15
1-10- تعریف واژه­ های کلیدی.. 15
1-10-1- دارایی­ های نامشهود. 15
1-10-2- اموال فکری.. 16
1-10-3- کیو توبین.. 16
1-10-4- ارزش افزوده اقتصادی.. 16
1-11- ساختار پژوهش… 17
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش. 18
2-1- مقدمه. 19
2-2- مبانی نظری.. 20
2-2-1- تاریخچه دارایی­ های نامشهود و اهمیت این دارایی­ ها 20
2-2-2- ماهیت دارایی­ های نامشهود. 21
 
 
عنوان                                                                                                                              صفحه
2-2-3- روش­های ارزیابی دارایی­ های نامشهود. 24
2-2-3-1- روش­های ارزیابی مبتنی بر نسبت.. 25
2-2-3-2- روش­های ارزیابی مبتنی بر اندازه 26
2-2-3-3- روش­های ارزیابی ترکیبی.. 27
2-2-4- الزامات گزارشگری دارایی­ های نامشهود. 28
2-3- رابطه دارایی­ های نامشهود با عملکرد شرکت.. 31
2-4- پیشینه پژوهش… 36
2-4-1- پیشینه داخلی.. 36
2-4-2-  پیشینه خارجی.. 44
2-5- خلاصه فصل.. 54
فصل سوم: روش اجرای پژوهش… 55
3-1- مقدمه. 56
3-2- سوال­های پژوهش… 57
3-3- روش پژوهش… 58
3-4- قلمرو پژوهش… 59
3-5- جامعه پژوهش… 59
3-6- مدل پژوهش… 60
3-7- فرضیه ­های پژوهش… 62
3-8- متغیرهای پژوهش… 67
3-8-1- متغیرهای مستقل.. 67
3-8-2- متغیرهای وابسته. 69
3-8-3- متغیرهای کنترلی.. 71
3-9- روش گردآوری داده‌ها 71
3-10- روش­های آماری مورد استفاده در پژوهش… 72
3-10-1- آزمون تفاوت میانگین.. 72
3-10-2- ضریب همبستگی.. 74
3-10-3- مدل­سازی معادله ساختاری.. 74
3-11- روایی و پایایی پژوهش… 77
3-12- خلاصه فصل.. 78
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها 79
4-1- مقدمه. 80
4-2- آمار توصیفی داده ­ها 80
4-3- آزمون استنباطی.. 83
 
عنوان                                                                                                                              صفحه
4-3-1- آزمون فرضیه اول. 91
4-3-2- آزمون فرضیه دوم. 92
4-3-3- آزمون فرضیه سوم. 93
4-3-4- آزمون فرضیه چهارم. 94
4-3-5- آزمون فرضیه پنجم. 94
4-3-6- آزمون فرضیه ششم. 95
4-3-7- آزمون فرضیه هفتم. 96
4-3-8- آزمون فرضیه هشتم. 96
4-3-9- آزمون فرضیه نهم. 97
4-3-10- آزمون فرضیه دهم. 98

4-3-11- آزمون فرضیه یازدهم. 98
4-3-12- آزمون فرضیه دوازدهم. 99
4-3-13- آزمون فرضیه سیزدهم. 100
4-3-14- آزمون فرضیه چهاردهم. 101
4-3-15- آزمون فرضیه پانزدهم. 101
4-3-16- آزمون فرضیه شانزدهم. 102
4-3-17- آزمون فرضیه هفدهم. 103
4-3-18- آزمون فرضیه هجدهم. 103
4-3-19- آزمون فرضیه نوزدهم. 104
4-3-20- آزمون فرضیه بیستم. 105
4-3-21- آزمون فرضیه بیست و یکم. 105
4-3-22- آزمون فرضیه بیست و دوم. 106
4-3-23- آزمون فرضیه بیست و سوم. 107
4-3-24- آزمون فرضیه بیست و چهارم. 108
4-4- تحلیل­های اضافی.. 110
4-4-1- گروه خودرو، ماشین­آلات و فلزات.. 110
4-4-2- گروه شیمیایی و دارویی.. 115
4-4-3- گروه معادن و کانی­ها 118
4-4-4- گروه سایر صنایع. 122
4-4-5- آزمون کلی.. 126
4-5- خلاصه فصل.. 131
فصل پنجم: بحث، نتیجه ­گیری و پیشنهادها 132
5-1- مقدمه. 133
عنوان                                                                                                                              صفحه
ی بر نتایج به دست آمده از پژوهش… 133
5-3- بحث و نتیجه ­گیری.. 140
5-4- پیشنهادهای پژوهش… 144
5-5- پیشنهادهایی برای پژوهشگران آتی.. 145
5-6- محدودیت­های پژوهش… 146
5-7- استفاده­کنندگان نتایج این پژوهش… 147
5-8- خلاصه فصل.. 149
 
منابع و مآخذ
منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..151
منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..154
پیوست‌ها
پیوست شماره 1-شرکت­های مورد بررسی……………………………………………………………………………………………………………..165
پیوست شماره 2-نحوه محاسبه هزینه سرمایه در فرمول ارزش افزوده اقتصادی………………………………………………….168
 
 
فهرست جدول‌ها
 
عنوان و شماره                                                                                               صفحه
 جدول 2-1: خلاصه نتایج پژوهش­های داخلی 43
 جدول 2-2: خلاصه نتایج پژوهش­های خارجی 52
 جدول 3-1: شرکت­های مورد بررسی 60
 جدول 3-2: نحوه محاسبه متغیرهای مستقل پژوهش 69
 جدول 3-3: نحوه محاسبه متغیرهای وابسته پژوهش 70
 جدول 3-4: فرمول­های آماری مورد استفاده در این پژوهش 73
 جدول 4-1: طبقه ­بندی صنایع در این مطالعه 81
 جدول 4-2: شاخص ­های آماری مربوط به متغیرهای مستقل و وابسته 83
 جدول 4-3: نتایج حاصل از آزمون کولموگروف-اسمرینف 90
 جدول 4-4: نتایج حاصل از آزمون کروسکال-والیس 90
 جدول 4-5: نتایج حاصل از آزمون فرضیه اول 91
 جدول 4-6: نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم 92
 جدول 4-7: نتایج حاصل از آزمون فرضیه سوم 93
 جدول 4-8: نتایج حاصل از آزمون فرضیه چهارم 94
 جدول 4-9: نتایج حاصل از آزمون فرضیه پنجم 95
 جدول 4-10: نتایج حاصل از آزمون فرضیه ششم 95
 جدول 4-11: نتایج حاصل از آزمون فرضیه هفتم 96
 جدول 4-12: نتایج حاصل از آزمون فرضیه هشتم 97
 جدول 4-13: نتایج حاصل از آزمون فرضیه نهم 97
 جدول 4-14: نتایج حاصل از آزمون فرضیه دهم 98
 جدول 4-15: نتایج حاصل از آزمون فرضیه یازدهم 99
 جدول 4-16: نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوازدهم 99
 جدول 4-17: نتایج حاصل از آزمون فرضیه سیزدهم 100
 جدول 4-18: نتایج حاصل از آزمون فرضیه چهاردهم 101
 جدول 4-19: نتایج حاصل از آزمون فرضیه پانزدهم 102
 جدول 4-20: نتایج حاصل از آزمون فرضیه شانزدهم 102
 جدول 4-21: نتایج حاصل از آزمون فرضیه هفدهم 103
 جدول 4-22: نتایج حاصل از آزمون فرضیه هجدهم 104
 جدول 4-23: نتایج حاصل از آزمون فرضیه نوزدهم 104
 جدول 4-24: نتایج حاصل از آزمون فرضیه بیستم 105
عنوان و شماره                                                                                               صفحه
 جدول 4-25: نتایج حاصل از آزمون فرضیه بیست و یکم 106
 جدول 4-26: نتایج حاصل از آزمون فرضیه بیست و دوم 107
 جدول 4-27: نتایج حاصل از آزمون فرضیه بیست و سوم 107
 جدول 4-28: نتایج حاصل از آزمون فرضیه بیست و چهارم 108
 جدول 4-29: خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­ها 109
 جدول 4-30: ضرایب و معناداری رابطه دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه اول) 112
 جدول 4-31: شاخص ­های آماری مربوط به گروه خودرو، ماشین­آلات و تجهیزات 114
 جدول 4-32: ضرایب و معناداری رابطه دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه دوم) 116
 جدول 4-33: شاخص ­های آماری مربوط به گروه شیمیایی و دارویی 118
 جدول 4-34: ضرایب و معناداری رابطه دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه سوم) 120
 جدول 4-35: شاخص ­های آماری مربوط به گروه معادن و کانی­ها 122
 جدول 4-36: ضرایب و معناداری رابطه دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه چهارم) 124
 جدول 4-37: شاخص ­های آماری مربوط به گروه سایر صنایع 125
 جدول 4-38: ضرایب و معناداری رابطه دارایی­ های نامشهود و عملکرد. 128
 جدول 4-39: شاخص ­های آماری مدل کلی.. 130
 جدول 5-1: خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­ها 135
 جدول 5-2: خلاصه نتایج حاصل از آزمون­های تحلیلی اضافی.. 137
 
 
فهرست شكل‌ها
 
عنوان                                                                                                         صفحه
 
شکل 2-1- انواع دارایی­ های شرکت 22
شکل 2-2- منابع مبنایی برای سودآوری شرکت.. 35
شکل 3-1- مدل پژوهش… 61
شکل 4-1- گروه صنایع مورد بررسی.. 82
شکل 4-2- مقادیر استاندارد شده اموال فکری.. 84
شکل 4-3- مقادیر استاندارد شده دارایی­ های نامشهود. 84
شکل 4-4- مقادیر استاندارد شده سود خالص… 85
شکل 4-5- مقادیر استاندارد شده لگاریتم فروش خالص… 85
شکل 4-6- مقادیر استاندارد شده اهرم مالی.. 86
شکل 4-7- مقادیر استاندارد شده بازده دارایی­ ها 86
شکل 4-8- مقادیر استاندارد شده بازده حقوق صاحبان سهام. 87
شکل 4-9- مقادیر استاندارد شده بازده سرمایه ­گذاری شده 87
شکل 4-10- مقادیر استاندارد شده ارزش افزوده اقتصادی.. 88
شکل 4-11- مقادیر استاندارد شده اضافه ارزش بازار نسبت به دفتری.. 88
شکل 4-12- مقادیر استاندارد شده کیو توبین.. 89
شکل 4-13- مقادیر استاندارد شده ارزش افزوده بازار 89
شکل 4-14- مدل مربوط به دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه اول: خودرو، ماشین­آلات و تجهیزات) 111
شکل 4-15- مدل مربوط به دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه دوم: شیمیایی و دارویی) 115
شکل 4-16- مدل مربوط به دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه سوم: معادن و کانی­ها) 119
شکل 4-17- مدل مربوط به دارایی­ های نامشهود و عملکرد (گروه چهارم: سایر صنایع) 123
شکل 4-18- مدل مربوط به دارایی­ های نامشهود و عملکرد. 127
چكیده
 
هدف این مطالعه، بررسی رابطه بین دارایی­ های نامشهود و عملکرد شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و مدل­بندی آن است. بنابراین پژوهـش حاضر كاربـردی بوده و از نـوع پژوهش­های شبه­تجربی است. با بهره گرفتن از بانک­های اطلاعاتی موجود، 146 شرکت برای دوره 12 ساله 1380 تا 1391 در 4 گروه طبقه ­بندی شد و مورد بررسی قرار گرفت.
دارایی­ های نامشهود نیز به دو گروه دارایی­ های نامشهود ثبت شده و ثبت نشده تقسیم ­بندی شد. دارایی­ های نامشهود ثبت شده از صورت­های مالی و یادداشت­های همراه آن استخراج گردید. برای محاسبه دارایی­ های نامشهود ثبت نشده از متغیرهای جایگزین (کیو توبین و اضافه ارزش بازار نسبت به ارزش دفتری) استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون ضریب همبستگی جزئی با در نظر گرفتن متغیرهای کنترلی نشان داد که بین دارایی­ های نامشهود ثبت شده شرکت­های مورد بررسی و عملکرد مالی آن­ها، بجز سود خالص، رابطه مثبت معنا­داری وجود ندارد. همچنین بین دارایی­ های نامشهود ثبت شده و عملکرد اقتصادی نیز، بجز ارزش افزوده اقتصادی، رابطه مثبت معنا­داری وجود ندارد. در حالی که این رابطه در مورد دارایی­ های نامشهود ثبت شده در سطح همه گروه­ها و در کل روشن نیست، در مورد دارایی­ های نامشهود ثبت نشده بر عکس می­باشد. یعنی ارتباط بین دارایی­ های نامشهود ثبت نشده و عملکرد، مثبت معنادار است. با وجود ارتباط معنادار بین دارایی­ های نامشهود ثبت نشده و معیارهای عملکرد، شدت این ارتباط برای دارایی­ های نامشهود ثبت نشده نیز قوی­تر از دارایی­ های نامشهود ثبت شده است. بیشترین همبستگی مثبت معنا­دار بین نسبت کیوتوبین و نسبت بازده دارایی­ ها و اضافه ارزش بازار نسبت به ارزش دفتری و سود خالص بدست آمد. همچنین در بین معیارهای عملکرد، معیار سود خالص از ارتباط قوی­تری با دارایی­ های نامشهود برخوردار بود. آزمون تحلیل­های اضافی حاصل از مدل­سازی معادلات ساختاری نیز نتایج مذکور را تایید نمود. دارایی­ های نامشهود در دو مدل عملکرد مالی و عملکرد اقتصادی نیز مورد بررسی قرار گرفتند. در هردو مدل به دست آمده، ضریب مربوط به دارایی­ های نامشهود ثبت نشده معنادار بود. همچنین معناداری ضرایب مربوط به متغیرهای کنترلی تاثیر آن­ها را بر روابط بین دارایی­ های نامشهود و عملکرد نشان داد. مدل نهایی حاصل از آزمون­ها در عملکرد مالی و اقتصادی به ترتیب به شرح زیر است:
 
LOGNS×RIA107/0+INDU065/0-LOGNS136/0-FL327/0-UIA649/0+RIA080/0- =FP
 
LOGNS×UIA303/0+ LOGNS063/0+FL136/0+UIA699/0 =EP

• مقدمه

بشر با پیشرفت سریع فناوری، وارد جامعه­ دانشی شده است (دراکر[1]، 1988). در همین راستا، اقتصاد جهانی از یک اقتصاد صنعتی به سوی اقتصاد مبتنی بر دانش[2] حرکت کرده است. در این اقتصاد دانش­محور، دارایی­ های نامشهود[3] نقش اساسی در موفقیت یک شرکت در دستیابی به اهداف را دارد به گونه­ ای که منشا ثروت و رشد، دارایی­ های نامشهود (فکری) است (لو[4]، 2001: 1). متون اخیر اقتصاد و مدیریت نشان داده­اند که دارایی­ های نامشهود نقشی اساسی را در اقتصادهای امروزی نیز ایفا می­ کنند (لندینی[5]، 2014) به گونه­ ای که محصولات و شرکت­ها بر مبنای اطـلاعـات، ایجاد شده و از بیـن می­روند و بیشتر شرکـت­های موفق، شرکت­هایی هستند که از دارایی­ های نامشهود خود بهتر و سریع­تر استفاده می­ کنند (بونتیس[6] و همکاران، 1999: 392).
شکاف در حال افزایش بین ارزش بازار و ارزش دفتری شرکت­ها، منعکس کننده وجود و اهمیت دارایی­ های نامشهود است (المترنه و بشیر[7]، 2013: 154). دلیل این شکاف مربوط به حرفه حسابداری است که به طور سنتی در مواجهه با شناسایی و اندازه گیری ارزش دارایی­ های نامشهود با مشكل مواجه بوده است. با وجود اهمیت دارایی­ های نامشهود در اقتصادهای مدرن، مدل پذیرفته شده جامعی که بتواند مفهوم اندازه ­گیری نامشهودها و مقایسه آن­ها در بین شرکت­ها را ارائه دهد، وجود ندارد (چن[8]، 2012: 13). یکی از دلایل این موضوع، رویكرد محافظه­كارانه حرفه حسابداری و برتری ویژگی كیفی قابلیت اتكا بر ویژگی كیفی مربوط بودن اطلاعات اسـت. با وجود این، بحث در مورد عدم کفایت رویه­ های سنتی گزارشگری برای دارایی­ های نامشهود و اینکه آیا شرکت­ها باید محرک­های ارزش دارایی­ های نامشهود خود را به روش قابل مقایسه­ای گزارش کنند، از چند سال پیش شروع شده و کشورهای اسکاندیناوی در این زمینه پیشگام هستند (دام[9]، 2003: xvi). حقیقت این است که حسابداری و گزارشگری شرکت­ها باید واقعیت اقتصادی کسـب و کار و شرکـت­های امـروزی را برای تصمیم ­گیری مدیران و سرمایه ­گذاران و به طور کلی ذینفعان به بهترین روش ارائه دهد و برای رسیدن به این مهم، چاره­ای جز تفکر در مورد بازنگری رویه­ های فعلی گزارشگری دارایی­ های نامشهود نیست. بنابراین هدف این پژوهش، بررسی رابطه بین دارایی­ های نامشهود و عملکرد شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای پاسخ­گویی به این نیاز است.
[1] -Druker
[2] – Knowledge-Based Economy
[3] – Intangible Assets
[4] – Lev
[5] – Landini
[6] – Bontis
[7] – Al Matarneh and Bashir
[8] – Chen
[9] – Daum