1.1- سوالات تحقیق ( فرضیه ها )………………….. 3

فصل دوم………………….. 5

2- مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیقاتی………………….. 5

2.1- کاربرد فناوری اطلاعات در سیاست و محدودیت های آن……… 5

2.2.   وضعیت فعلی انتخابات الکترونیک………………….. 9

2.3.   آینده رای گیری الکترونیک………………….. 12

2.4.   دموکراسی و رای گیری الکترونیک………………….. 14

2.5.   ترکیب انتخابات و نوآوری های جدید………………….. 16

2.6.   مزایای ویژه پیاده سازی رای گیری توسط اینترنت ( روش سوم )…….. 17

2.7.   انتخابات و امنیت………………….. 17

2.8.   روش های انتخاب بین کاندیداها………………….. 18

2.9.   تهدیدات امنیتی………………….. 19

2.10- الزامات امنیتی………………….. 21

2.11. روش های تامین امنیت در طراحی سیستم های انتخابات الکترونیک……. 23

2.12.مقایسه روش های تامین امنیت………………….. 24

2.13. دولت الکترونیک و فرایند رای گیری………………….. 25

2.14. نظریه های عمومی در مسیر تطبیق و پذیرش فناوری………….. 28

فصل سوم………………….. 35

3- فرضیه های تحقیق و مدل مفهومی ارائه شده برای انتخابات اینترنتی…. 35

3.1.   فرضیات تحقیق………………….. 35

3.2.   مدل منطقی انتخابات اینترنتی………………….. 38

3.3.   تشریح مدل………………….. 38

فصل چهارم………………….. 41

4- روش و متدولوژی تحقیق………………….. 41

4.1-جامعه آماری و ابزار جمع آوری داده………………….. 41

4.2.   تحلیل داده………………….. 43

4.3- اعتبار سنجی و قابلیت اتکا………………….. 44

فصل پنجم………………….. 45

5. آنالیز داده ها………………….. 45

5.1.   تحلیل توصیفی………………….. 45

5.2.   تحلیل پایایی پرسشنامه و قابلیت اعتماد داده ها……. 47

5.3.   آزمون همبستگی متغیر ها………………….. 48

5.4.   تحلیل و تست فرضیه ها………………….. 50

فصل ششم………………….. 58

6- نتایج تحقیق ، پیشنادات و محدودیت ها………….. 58

6.1- تشریح نتایج مطالعه………………….. 59

6.2- محدودیت های تحقیق………………….. 61

6.3- پیشنهاد برای مطالعات آینده………………….. 62

6.4-کلام آخر………………….. 63

منابع و ماخذ………………… i

پیوست 1 : پرسشنامه………………….. iv

پیوست 2 : آمار توصیفی………………….. x

پیوست 3 : آمار مشارکت رای واجدین شرایط در انتخابات ایران……… xv

پیوست 4 : نمودار پراکندگی متغیرهای مستقل……………………..xvii

چکیده:

هدف تحقیق پیش رو، مطالعه و شناسایی فاکتورهایی است که بیشترین تاثیر را در ترغیب افراد ( با تاکید بر ساکنین نواحی شهری) برای شرکت در رای گیری اینترنتی از خود نشان می دهند. این مطالعه با الگوگیری از رای گیری های اینترنتی انجام شده در کشورهای پیشرفته ای نظیر هند و ژاپن و آمریکا به بررسی تکنولوژی لازم برای انجام اینکار پرداخته و عواملی که باعث ترجیح شهروندان این کشورها به استفاده از رای گیری اینترنتی می شوند را در مورد کشور ایران مورد بررسی قرار می دهد. این عوامل تاثیر گذار شامل فاکتورهای شخصیتی رای دهندگان در کنار عقیده و باور آنها برای مشارکت در رای گیری ها و نظر آنها در مورد دولت و استفاده از تکنولوژی های آنلاین می باشد .

در ادامه تحقیق، با توجه به روند رو به رشد فناوری اطلاعات و میزان استقبال و اعتماد مردم نسبت به این فناوری ها و کارایی ای که استفاده از این فناوری ها برای ما ایجاد خواهند کرد، به تحلیل و پیش بینی میزان موفقیت رای گیری آنلاین در سالهای آینده خواهیم پرداخت. بعلاوه برای اینکه داده های آماری لازم را در مورد موضوع تحقیقمان جمع آوری کنیم ، از یک نظرسنجی به روش آنلاین در کنار نسخه دستی آن که در بین کاربران اینترنت و دانشجویان دانشگاه های معتبر کشور و افراد بالای 18 سال ترتیب خواهیم داد استفاده کرده و نتایج را در این تحقیق منعکس خواهیم کرد تا جنبه های علمی آن را افزایش داده و بحث های انجام گرفته را با مقادیر آماری لازم تکمیل کنیم. انتخاب سوالات مطرح شده در این پرسشنامه با توجه به تئوری هایی که در ادامه این پژوهش مورد بحث قرار خواهیم داد صورت گرفته است؛ از جمله این تئوری ها می توان به تئوری گسترش نوآوری ،

 تئوری اعتماد و تئوری پذیرش فناوری اشاره نمود .

از نتایج حاصل از این بررسی ها می توان برای برنامه ریزی و سیاست گذاری و طراحی و پیاده سازی رای گیری اینترنتی در کشورمان استفاده کرد. بعلاوه با بهره گرفتن از نکاتی که ارائه خواهد شد می توان سیاست هایی را اتخاذ کرد که باعث افزایش مشارکت افراد در رای گیری ها ( چه سنتی و چه الکترونیکی ) شود و نمونه ای دیگر از کاربرد این تحقیق در اصلاح نحوه تعامل دولت با شهروندان است که چگونه و با چه اقداماتی بتواند اعتماد مردم را جلب کرده و شرکت در انتخابات آزاد را بعنوان یک وظیفه در ذهن آنها ماندگار کند.

فصل اول: مقدمه و طرح مسئله

استفاده از سیستم های رای گیری اینترنتی برای برگزاری انتخابات ملی ، یکی از کاربردهای جدید فناوری اطلاعات است که می توان از آن برای بهبود کیفیت سیستم رای گیری موجود استفاده کرد. در واقع استفاده از اینترنت، تنها یکی از روش های کاربرد فناوری اطلاعات در مبحث رای گیری الکترونیک[1] که خود زیر مجموعه ای از یک مفهوم گسترده تر به نام دولت الکترونیک یا دموکراسی الکترونیک است ، می باشد ( Zissis and Lekkas ,2011 ) .

تاکنون بارها از ابزارهای الکترونیکی برای برگزاری رای گیری در کشورهای مختلف جهان استفاده شده است اما هنوز استفاده از این ابزارها و بخصوص استفاده از اینترنت برای برگزاری انتخابات در سطح ملی برای مردم جهان عادی نشده و به دلیل جدید بودن این مبحث، بسیاری از مردم ترجیح می دهند از روش سنتی استفاده کنند ( Riza Adita and Byoungcheon Lee,2004 ) و این در حالی است که Alvarez and Hall (2007 ) بیان می کند ” رای گیری اینترنتی آینده ی رای گیری در کشور آمریکا خواهد بود و بنابراین مسئله این نیست که آیا از اینترنت برای اینکار استفاده کنیم یا نه، بلکه بحث بر سر این است که چگونه و در چه زمانی این کاربرد بصورت کامل پیاده سازی شود و مورد بهره برداری موثر قرار بگیرد.”

همه ما شاهد این موضوع بوده ایم که جایگزینی سیستم سنتی با سیستم مدرن در هر زمینه ای ، باعث ایجاد تغییرات مهم و اساسی در فرایند کاری آن زمینه شده است ( William Fielding ,2008 ) ؛ بنابراین استفاده از فناوری اطلاعات در زمینه انتخابات نیز از این امر مستثنی نیست و فناوری اطلاعات می تواند روند برگزاری انتخابات را تغییر داده و بهبود بخشد ( Briony j Oates, 2003 ) . یکی از این تغییرات می تواند اثرگذاری آن روی نگرش رای دهندگان بالقوه که در شرایط فعلی در رای گیری ها شرکت نمی کنند باشد که با جذب آنها مشارکت افزایش خواهد یافت. بنابراین یکی از سوالاتی که این کتاب در صدد پاسخ گویی به آن است تاثیر انتخابات الکترونیک بر ترغیب افراد جدید برای مشارکت در انتخابات خواهد بود.

از آنجا که رای گیری اینترنتی بعنوان یک کاربرد جدید از فناوری اطلاعات در سطح جهان مطرح شده است، هنوز کشورها در حال تحقیق و بررسی و اعتبارسنجی در مورد آن هستند. پژوهش حاضر نیز تلاش دارد با بررسی و تحقیق در زمینه عوامل موثر بر ترغیب رای دهندگان بالقوه برای شرکت در رای گیری و استفاده از روش رای گیری اینترنتی ، یافته های خود را بعنوان دانش جدیدی در این عرصه به جهان عرضه کند و بخصوص با ارائه اطلاعات آماری و پژوهشی ، راه را برای برگزاری این نوع انتخابات در کشور فراهم نماید. فاکتورهایی که در این تحقیق به بررسی آنها خواهیم پرداخت شامل دیدگاه افراد نسبت به دولت، رای دادن و استفاده از تکنولوژی در کنار فاکتورهای آماری و سایر فاکتورهای شخصیتی و فرهنگی[3] شهروندان می باشد. هرچه تاثیر این فاکتورها را بهتر درک کنیم، می توان برای اتخاذ سیاست های آینده، بهبود فرایند رای گیری موجود و طراحی و توسعه فناوری های مربوطه بهتر تصمیم گیری کرد و علاوه بر پیشبرد تکنولوژیکی، برنامه ریزی هایی انجام داد که میزان مشارکت مردم در رای گیری را افزایش دهد ( John H.Strange, 2006 ) . به همین خاطر فرضیه هایی که در اینجا مطرح خواهند بود بگونه ای طراحی شده اند که این فاکتور ها را پوشش داده و با طراحی پرسشنامه بر اساس آنها و جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، بتوان به هدف بیان شده در این تحقیق دست یافت .

1-1- سوالات تحقیق (فرضیه ها)

این تحقیق بنا دارد به پنج سوال اصلی که هر سوال نماینده یکی از بخشهای پرسشنامه است پاسخی ارائه دهد . این سوالات بر اساس تئوری هایی که در فصل دوم در مورد آنها صحبت خواهیم کرد تدوین شده اند . یکی از سوالات این تحقیق در بخش قبل مطرح شد که عبارت بود از : تاثیر انتخابات الکترونیک بر ترغیب افراد جدید برای مشارکت در انتخابات ؛ سایر فرضیه های مطرح شده عبارتند از :

1. سن افراد در میزان تمایل آنها برای استفاده از روش الکترونیکی انتخابات تاثیر گذار است.

به کمک این فرضیه می خواهیم مشخص کنیم که اولا، سن می تواند عاملی تاثیر گذار در رغبت افراد برای استفاده روش الکترونیکی جهت مشارکت در انتخابات باشد یا خیر و ثانیا، در صورت مثبت بودن پاسخ، چه سنینی اقبال بیشتری به این قضیه نشان خواهند داد .

2. تجربه در امر استفاده از اینترنت یک عامل تاثیر گذار در انتخاب روش الکترونیکی برای شرکت در انتخابات است .

هدف از مطرح کردن چنین فرضیه ای سنجش میزان اهمیت آشنایی یا عدم آشنایی افراد با محیط اینترنت و دنیای مجازی در استفاده از انتخابات الکترونیک است. آیا باید انتظار داشت که فقط افرادی که قبلا برای انجام اموراتشان از اینترنت استفاده می کردند، از روش جدید انتخابات استقبال نمایند یا اینکه اگر کسی به مشارکت در انتخابات علاقه داشته باشد ولی حتی اگر به استفاده از تکنولوژی جدید کاملا آشنا نباشد نیز برای تطبیق دادن خود با شیوه جدید تلاش خواهد کرد؟ چگونه می توان افرادی که زیاد با محیط مجازی سروکار ندارند را به استفاده از       e-Voting ترغیب کرد؟

3. کسانی که به تکنولوژی های جدید اعتماد دارند و آن را مفید می دانند تمایل بیشتری به استفاده از انتخابات الکترونیک بجای روش های سنتی انتخابات دارند .
4. افرادی که از حس اعتماد خوبی نسبت به دولت برخوردار هستند کسانی هستند که می توان آنها را به استفاده از e-Voting ترغیب کرد.

در فصل دوم این کتاب به بررسی تئوری های مورد نیاز این فرضیه ها پرداخته و آنها را معرفی میکنیم و موارد کاربرد آنها را در تحقیقات مشابه شرح خواهیم داد، در این فصل علاوه بر معرفی تئوریات، پیرامون نقش فناوری اطلاعات در سیاست و وضعیت فعلی و آینده انتخابات الکترونیک بحث خواهیم کرد .

تا کنون محققان و دانشگاه های داخلی مطالعات خوبی در زمینه انتخابات الکترونیک انجام داده اند اما مطالعات انجام شده در زمینه های فنی و امنیتی این موضوع بوده و کمتر به مسائل اجتماعی و سیاسی قضیه پرداخته بودند. در مجالی که این مطالعه در اختیار قرار داده به مطالعه جنبه های روانی مسئله پرداختیم و عواملی که بر ترغیب افراد برای استفاده از روش الکترونیکی برای مشارکت در انتخابات دخالت دارند را مشخص کرده و نسبت اثر گذاری هر یک را مشخص کرده ایم.

در فصل سوم فرضیه های این تحقیق را به تفصیل معرفی کرده و دلیل هر سوال و نتیجه ای که از آزمایش آنها انتظار داریم را بیان می کنیم . در این فصل مدل منطقی ای را که برای موفقیت پیاده سازی انتخابات الکترونیکی در ایران پیش بینی کرده ایم معرفی کرده و بخش های مختلف آن را شرح می دهیم. سپس در فصل چهارم نحوه و ابزار جمع آوری داده ها و انواع تست های اعتبار سنجی و تست قابلیت اعتماد انجام شده روی این داده ها را بررسی میکنیم و روش تحلیل انتخابی را شرح خواهیم داد . جامعه آماری انتخاب شده برای جمع آوری داده ها نیز در این فصل معرفی خواهد شد . فصل پنجم به آنالیز داده ها خواهد پرداخت و با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS انواع تست های آماری و تحلیلی را بر روی داده های جمع آوری شده صورت خواهد داد. در این فصل صحت یا رد سوالات مطورحه در این مطالعه آزمایش خواهد شد و قابلیت اعتماد نتایج بدست آمده اندازه گیری می شوند. اطلاعات آماری شرکت کنندگان در امر جمع آوری داده محاسبه شده و داده های غیر معتبر از جمع داده های بدست آمده کنار گذاشته خواهند شد.

در نهایت در فصل ششم نتایج بدست آمده از تحلیل انجام گرفته به تفصیل شرح داده خواهند شد . در این فصل محدودیت هایی که برای مطالعات با موضوع انتخابات الکترونیک وجود خواهد داشت معرفی شده و پیشنهاداتی برای بهتر شدن مطالعات آینده ارائه می گردد .

[1] e-Voting

[2] در زمان نگارش این مقاله برنامه ریزی ها برای برگزاری اولین رای گیری الکترونیکی در ایران برای انتخابات مجلس نهم در حال انجام شدن است.

[3] باورها، نظام فکری، فنون علمی ، راه و روش های زندگی ، رسوم و سنت ها و تمامی شیوه های کردار که جامعه بدان سازمان می بخشند، فرهنگ نامیده میشوند. –