بررسی موانع توسعه تجارت الکترونیک در صنایع کوچک و متوسط ایران و ارائه مدل تجاری آن. مطالعه موردی: خوشه نساجی استان یزد.

2-1- مقدمه

امروزه در کشورهای مختلف جهان سیساستهای معطوف به گسترش صنایع کوچک به سیاستهای مهم محوری تبدیل شده است و از این رهگذر پیشرفت صنایع کوچک نقش قابل توجهی در توسعه اجتماعی – اقتصادی این کشورها بازی می کند. نکته جالب توجه اینست که هرچه یک کشور از نظر توسعه اقتصادی در سطح بالاتری قرار داشته باشد تکیه توسعه صنعتی آن بیشتربه صنایع کوچک معطوف می شود و این نشان می دهد که صنایع کوچک را در جهان امروزی باید به عنوان یک حقیقت انکار ناپذیر در نظر داشت و با سیاستگذاری مناسب اقتصادی در جهت پیشرفت و توسعه آن همت گمارد (ایمانی راد،72).

یكی از راهكارهایی كه در محافل علمی برای ساماندهی به بحث صنایع كوچك و متوسط مورد توجه قرار گرفته است، تجمیع این بنگاه ها و ساماندهی آنها در قالب خوشه های صنعتی است و در راستای توسعه این خوشه ها بحث ICT و تجارت الكترونیک از جمله مواردی است كه به آن توجه زیادی شده است.

3-1- ضرورت تحقیق

شركتهای كوچك و متوسط (SMEs) در اكثر كشورهای جهان بیشترین سهم بنگاه ها را به خود اختصاص می دهند، بنابراین نقش آنها در رشد ملی از لحاظ اقتصادی و استخدامی و تولید ناخالص ملی (GDP) كم نیست.

امتیازهای عمده صنایع كوچك عبارتند از :

– پتانسیل اشتغال زایی بالا

– نیاز كمتر به واردات

– توزیع منابع درآمد و كاهش شكاف درآمدی

– جمع آوری و استفاده از كارآفرینان و نوآوران پراكنده و پس اندازهای كوچك جهت سرمایه گذاری و استفاده كامل از منابع و مواد خام محلی

امروزه با سازماندهی درست صنایع كوچك و متوسط می توان به سطوحی از هم افزایی دست یافت كه حتی با انجام سرمایه گذاری های سنگین برای احداث یک واحد در مقیاس بزرگ نیز قابل تردید بوده و ممكن نمی باشد. از میان الگوهای مختلف سازماندهی تولید ، خوشه های صنعتی نقش قابل توجهی در سازماندهی زنجیره تولید صنایع كوچك و متوسط ، شكل بازار و توزیع درآمد و ایجاد ثروت در مناطق متعددی در جهان داشته است.

خوشه مجموعه ای از شركتها، سازمانها، تشكل ها و نهادهای تخصصی فعال در یک رشته صنعتی است كه از طریق روابط متراكم شبكه ای قادر به هم افزایی قابلیت های آن مجموعه می شود(مهرپویا و مجیدی، 82). خوشه های صنعتی به واسطه تقسیم كار تخصصی، همكاری بین صنایع ، یادگیری تعاملی و سایر اموری كه برای رقابت مند شدن صنایع لازم است می توانند الگوی مناسبی برای توسعه صنعتی محسوب شوند(مهرپویا و مجیدی، 82).

در ایران حدود 7/99 درصد كارگاه های صنعتی كشور ، سازمان هایی هستند كه كمتر از 50 نفر پرسنل دارند. این سازمان های كوچك و متوسط 8/53 درصد ارزش تولیدات صنعتی كشور را تشكیل می دهند. در دیگر كشورهای جهان نیز بخش مهمی از درآمد ملی صنعتی توسط این سازمانها تامین می شوند.

در راستای توسعه خوشه های صنعتی بحث تجارت الكترونیک به عنوان یک ابزار مهم مورد توجه است. قابلیت فناوری اطلاعاتی و ارتباطی در جهت شتاب دادن به توسعه اقتصادی و ارتقاء زندگی مردم و پافشاری جوامع بین المللی بر اهمیت بهبود دسترسی به فناوری های مذكور به خصوص در كشورهای در حال توسعه، در سالهای اخیر قابل ملاحظه بوده است. تجارت الكترونیک نیز حاصل پیشرفت فناوری اطلاعات است كه در دنیای كسب و كار بسیار با اقبال مواجه است (موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 86).

تجارت الکترونیک از نمودهای عینی انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، در عرصه اقتصاد است. این سبک از تجارت به دلیل مزایا و منافع سرشاری که داشته به سرعت در حال گسترش است. می توان به قطعیت ادعا کرد تجارت الکترونیک بسیاری از محدودیتهای تجارت سنتی را از پیش رو برداشته و نه تنها فرم و شکل ظاهری تجارت سنتی، بلکه محتوای امر تجارت را نیز دستخوش تغییر کرده است؛ تغییری که مبنای هرگونه اقدام در عرصه اقتصاد واقع شده است.

تجارت الکترونیک به زبان ساده به هرگونه معامله ای گفته می شود که در آن خرید و فروش کالا یا خدمات از طریق اینترنت صورت می گیرد و به واردات و صادرات منتهی می شود. تجارت الکترونیک معمولا کاربرد وسیعتری دارد، یعنی نه تنها شامل خرید و فروش از طریق اینترنت است، بلکه سایر جنبه های فعالیتهای تجاری مانند خریداری، صورت برداری از کالاها ، مدیریت تولید، تهیه و توزیع، جابجایی کالاها و خدمات پس از فروش را نیز در بر می گیرد.

مطالعات نشان می دهد كه تعمیق در سرمایه و رشد بهره وری كل عوامل در تكنولوژری اطلاعات و ارتباطات، تاثیر معناداری در شتاب رشد و بهره وری نیروی كار در دهه 1990 داشته است. مطالعات نشان می دهد كه هم تولید و هم هزینه های صرف شده در ابزارهای پردازش داده الكترونیكی باعث افزایش رشد بهره وری كل عوامل تولید می شوند (Hacker & Morsink , 2002).

مطالعاتحاكی از آنست كه IT به SMEs كمك می كند تا بتوانند به فشارهای محیطی پاسخ دهند، تقاضای مشتریان را برآورده كنند و با چالشهای جهانی شدن روبرو شوند (Bernardes & Verville , 2005).

استفاده از تجارت الکترونیک به عنوان یکی از کاربردهای فناوری اطلاعات برای شرکتهای کوچک و متوسط بسیار سودمند است. از جمله منافع می توان به موارد زیر اشاره نمود: (Thulani , Tofara & Langton , 2010)

– توانایی مقایسه شدن با شرکتهای بزرگتر

– بهبود ارتباطات، کیفیت و اطلاعات

– کاهش هزینه ها

– افزایش محدوده بازار

– یافتن تامین کنندگان جدید

– افزایش کارایی عملیاتی

– پیشنهاد محصولات و خدمات جدید

– دستیابی به بازارهای جهانی

– کاهش هزینه های تعاملات و اطلاعات

– کاهش هزینه های تبلیغات

از طرفی ویژگیهای خاص صنایع كوچك و متوسط باعث شده است كه این شركتها در پذیرش تجارت الکترونیک با موانع و مشكلات خاص خود روبرو شوند. بررسی پذیرش تكنولوژی‌های نوین در میان اندازه‌های مختلف سازمان‌های اقتصادی و خدماتی (كسب و كارهای اقتصادی) نشان می‌دهد كه صنایع كوچك و متوسط تكنولوژی‌ها را نسبتاً كندتر می‌پذیرند و ارتباط معناداری بین پذیرش فناوری اطلاعات و اندازه شركت وجود دارد (آنكتاد 2004). آنكتاد در گزارش تجارت الكترونیكی و توسعه سال 2004 بر این عقیده است كه با وجود رشد فزاینده تجارت الكترونیكی و افزایش روز به روز اهمیت آن، توسعه این پدیده در بین شركتهای كوچك و متوسط به كندی اتفاق می‌افتد.

در سال 2001 در اروپا 79 درصد از شركتهای بزرگ به اینترنت دسترسی داشتند در حالی كه همین رقم برای شركتهای كوچك و متوسط 25 درصد گزارش شده است (UNCTAD E-Commerce and Development Report ,2004).پذیرش تجارت الكترونیک در شركتهای كوچك و متوسط

 محدود به به كارگیری ایمیل و وب می باشد و این شركتها اینترنت را برای ارتباط و تبلیغات استفاده می كنند (Lawson , Alcock , Cooper & Burgess , 2003). اما آنچه كه غیر قابل انكار است، اثرات و فشار ناشی از محیط رقابتی تجارت جهانی برای بكارگیری تجارت الكترونیكی (بخصوص در بخش B2B) است كه بدون توجه به اندازه شركتها به آنها تحمیل می‌شود. بنابراین شركتهای كوچك و متوسط در نهایت مجبور به بكارگیری تجارت الكترونیكی خواهند بود.

با توجه به آنکه سیاستهای اتخاذی در حمایت از پذیرش تجارت الكترونیک توسط SMEs، باید بر پایه آگاهی از مزایا، موانع و مشكلات باشند تا بتوانند فواید بالقوه بیشتری برای SMEs داشته باشند(CISC Department of Economics , 2006) تحقیقات زیادی در كشورهای مختلف به بررسی دلایل پذیرش كند تجارت الكترونیک و ICT توسط SMEs پرداخته است.

در نتیجه تحقیقی كه در در مورد موانع پذیرش ICT و استفاده از اینترنت انجام شده است، كار در یک بازار مناسب و داشتن دیدگاه مناسب از توانایی های اینترنت ، هنگامیكه با استراتژی مناسب، تعهد مدیریت، زیرساخت ها، صلاحیت و توانایی همراه شود بیشترین تاثیر را بر پذیرش اینترنت دارد (Doherty & Chadwik , 2003).

در تحقیق دیگری مشخص شده است كه كه ویژگیهای شخص مدیر از قبیل سن ، پیش زمینه اخلاقی ، تجربیات شخصی اینترنتی و فشارهای رقابتی درك شده توسط او بر پذیرش ICT و تجارت الكترونیک نقش بسزایی دارد( Jesse , 2008& Weltevreden) . به طور کلی متغیرهای داخل و خارج از سازمانی متعددی از قبیل اندازه سازمان ، درجه تاثیر شخصی ، تكنولوژی قبلی مورد استفاده و همچنین میزان فشار رقابت درك شده از جمله عوامل تاثیر گذار بر پذیرش تجارت الکترونیکاست (Dholakia& Nir , 2004).

مطالعات نشان می دهد موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط به شرح زیر است:

هزینه زیاد اجرای تجارت الکترونیک، پیچیدگی اجرا، مقاومت اعضاء در برابر تغییر، نبودن مهارتهای تکنیکی و تخصصی، کمبود وقت برای اجرای تجارت الکترونیک، نا مناسب بودن تجارت الکترونیک برای محصولات و خدمات شرکتهای کوچک و متوسط، ناآگاهی نسبی از منافع تجارت الکترونیک، نبودن اعتماد و مسائل مالی و نبودن حمایت مدیریت ارشد(Thulani et al , 2008).

مدلی در زمینه موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط در دوگروه عمده ارائه شده است: موانع درون سازمانی و موانع برون سازمانی (حنفی زاده و رضایی ، 86).

در تحقیقی که در مورد عوامل موفقیت پذیرش تجارت الكترونیک در SMEs ایرانی صورت گرفته، عوامل موثر بر استفاده از تجارت الکترونیک به سه دسته عوامل سازمانی، عوامل محیطی و عوامل فنی تقسیم بندی شده است. در این تحقیق از مهمترین عوامل عدم پذیرش تجارت الکترونیک، وجود نداشتن کارتهای اعتباری در ایران است. این تحقیق بیان می كند تنها 7% شركتهای كوچك و متوسط ایرانی ، تجارت الكترونیک را به عنوان هسته مركزی تجارت خود قرار داده اند در حالیكه 91% تنها از اینترنت برای فرستادن و دریافت ایمیل استفاده می نمایند (Sanayei & Rajabion , 2009).

موانع مذكور در واقع مسایلی هستند كه كشورهای مختلف سعی كرده اند با اتخاذ سیاستهای مناسب آنها را حل نمایند. بنابراین لازم است كه هر كشور و حتی منطقه ای ، نیازها و چالشها ی خود را شناسایی نموده و در جهت رفع آن سیاستگزاری نماید.

4-1- تعریف مسئله و بیان موضوع اصلی تحقیق

همانگونه که در بخش ضرورت و اهمیت تحقیق مطرح شده است توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط می تواند عملکرد آنها را بهبود بخشد. شناسایی موانع توسعه این امر در شرکتهای کوچک و متوسط می تواند به راهکارهای اجرایی منجر شود تا با بهره گیری از آن پیشرفت توسعه تجارت الکترونیک بیشتر شود.

مدتهاست که صنعت نساجی و زوال تدریجی آن در محافل صنعتی و اقتصادی کشور مورد بحث قرار گرفته است. مسئله مهم آنست که این صنعت رو به اضمحلال است و باید هرچه زودتر برای آن چاره ای اندیشیده شود. با توجه به این مسئله که استان یزد از قطبهای نساجی کشور محسوب می شود و بنا به تجمع واحدها به صورت خوشه در این استان، به منظور رفع مشکلات این واحدها با رویکرد بهبود با بهره گرفتن از تجارت الکترونیک، لزوم انجام چنین تحقیقی آشکار است. بنابراین این پژوهش به دنبال شناسایی موانع توسعه تجارت الکترونیک در شرکتهای کوچک و متوسط ایران و ارائه یک مدل تجاری به عنوان راهکار اجرایی می باشد.

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید