جاسوسی در زمره جرائمی است که جایگاه ویژه ای را در تمامی تقسیم بندی های ارائه شده در زمینه جرایم علیه امنیت به خود اختصاص داده است. قانون گذار ایران تعریفی از جرم مذکور ارائه نداده است. اما برخی از حقوق دانان داخلی و خارجی به ارائه تعریف از بزه مذکور پرداخته اند. جرم جاسوسی شباهت زیادی به جرم خیانت به کشور می باشد. معیارهای ارائه شده برای بزه جاسوس عبارت از معیار عینی یا ذهنی و ملیت می باشد. مقنن فرانسوی برای تمایز جاسوسی از خیانت به کشور به معیار ملیت پناه برده است و قانون گذار ایرانی هنوز به انتخاب ایده ای در این زمینه اقدام نکرده است. در اروپا نیز پس از قرن پنجم تا چهاردهم میلادی، هنگام طبقه بندی جرایم، جاسوسی و خیانت به کشور در رده اولین و مهمترین جرایم قرار دارد. جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی را می توان در جرم انگاری اعمال مقدماتی ، جرم انگاری با اکتفاء به سوء نیت عام، جرم انگاری با ایجاد تغییر در موضوع جرم و جرم انگاری به صورت مطلق مشاهده کرد.

در زمینه ی رکن مادی، حقوق کیفری ایران و فرانسه دارای شباهت ها و وجوه افتراقی است. جمع آوری اطلاعات ، انتقال اطلاعات و ورود به اماکن ممنوعه در زمرۀ ی موارد مشابه و در مقابل تسلیم سرزمین، نیروهای مسلّح، تجهیزات، اشتغال به یک فعالیت جهت اخذ و تسلیم اطلاعات و نیز ارائه اطلاعات نادرست به مسئولین می تواند در زمرۀ وجوه افتراق باشد. در زمینه ی رکن معنوی نیز با آنکه حقوق فرانسه علی الاصول به سوءنیت عام اکتفا نموده لیکن در حقوق ایران علاوه بر سوءنیت عام، سوءنیت خاص ضروری شمرده شده و علاوه بر آن در مواردی (م505.ق.م.ا) انگیزۀ مجرمانه نیز ضروری تشخیص داده شده است.

کلید واژگان: جرم انگاری، جرم علیه امنیت، جاسوسی، خیانت به کشور، ایران، فرانسه.

مقدمه

جاسوسی در زمریه جرایمی است که جایگاه ویژه ای رادر تمامی تقسیم بندی های ارائه شده در زمینه ی جرائم علیه امنیت به خود اختصاص داده است.دلیل اصلی این موقعیت ممتاز را بدون تردید باید در میزان بالای خطر آفرینی این جرم و برای امنیت هر کشور دانست.

وقتی سخنی از جاسوسی به میان می آید,ذهن عامه ی مردم که اطلاعات کمی از جزئیات این جرم دارند بیشتر متوجه شبکه ها وسازمان های جاسوسی معروف کشورهای مختلف می شود. با این حال نباید تصور کرد که جاسوسی درسطح دنیا محدود به این سازمان ها می شود بلکه این جرم درکشورهای مختلف توسط افراد و سازمان های گوناگون ارتکاب می یابد و در دهه ی هشتاد میلادی به دلیل رشد ارتکاب این جرم دراین دهه آن را دهه ی جاسوسی نامیده اند. حدود پانصد کتاب در مورد این جرم توسط مورخان، روزنامه نگاران، تحلیل گران نظامی، سیاستمداران و تاحد کمتری حقوق دانان و جرم شناسان نگاشته شده است.

الف- اهمیت موضوع

یکی از مصادیق بارز و قدیمی جرائم علیه امنیت، جرم جاسوسی است که معمولا یک جرم سازمان یافته ودرعین حال فرا ملی می باشد، چراکه اطلاعات حیاتی یک کشور ازطریق یک نظام سازمان یافته و منابع انسانی نه مثل ماهواره های اطلاعاتی کشورها در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار می گیرد.

ب- اهداف تحقیق

1. اهداف نظری

• تبیین سیاست کیفری ایران در زمینه بزه جاسوسی
• تبیین ایرادها و نقایص جرم انگاری جاسوسی در حقوق ایران

2. اهداف کاربردی

• ارائه پیشنهادها اصلاحی به مراکزتقنینی
• ارائه ایرادها تقنینی به مراکز پژوهشی تصمیم گیر

ج- پرسش های تحقیق

1. تفاوت های جاسوسی در حقوق ایران و فرانسه در قبال رکن مادی جاسوسی کدام است؟
2. در زمینه رکن روانی جاسوسی، تفاوت حقوق ایران و فرانسه کدام است

د- فرضیه های تحقیق

1. جرم انگاری جاسوسی در حقوق فرانسه در زمینه رکن مادی جاسوسی بسیار فراتر از جاسوسی در حقوق ایران می باشد. تفاوت در موضوع جاسوسی، جرم انگارهای جدید و بکارگیری اصطلاحات کلی فراگیر در زمرۀ این موارد است.
2. در حقوق فرانسه علی الاصول سوءنیت عام کافی بوده لیکن در حقوق ایران علاوه بر سوءنیت عام، سوءنیت خاص مورد نیاز است.

وـ سازماندهی تحقیق

این رساله شامل دو فصل کلی است که در فصل اول به مفاهیم,پیشینه و درآمدی به جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی پرداخته و در فصل دوم به ارکان مجرمانه و درآمدی بر پاسخ های کیفری در قبال جاسوسی پرداخته ایم که فصل اول به مباحث ومفاهیم جاسوسی، تفکیک جاسوسی از خیانت به کشور، تحولات تاریخی جرم جاسوسی، جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی پرداخته شد و در فصل دوم نیز به ارکان جرم جاسوسی، پاسخ های کیفری سرکوب گر و پاسخ های کیفری ارفاقی و مقایسه تطبیقی این مباحث با حقوق کیفری فرانسه پرداخته شده است.

این فصل شامل سه مبحث می باشد که در مبحث اول به بازشناسی مفاهیم ودر مبحث دوم مبنای جرم انگاری و درآمدی برتحولات تاریخی ومبحث سوم درآمدی برجلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی می پردازیم.

مبحث نخست: بازشناسی مفاهیم و تفکیک جاسوسی از خیانت به کشور

این قسمت دارای دو گفتار بازشناسی مفاهیم و تفکیک جاسوسی از خیانت به کشورها می باشد.

گفتار اول: بازشناسی مفاهیم

دراین قسمت به تعریف سه واژه ی جاسوسی، جرم انگاری، سیاست کیفری می پردازیم:

1- جاسوسی

1-1) در لغت

 

 

واژه جاسوسی و تجسس از الفاظ عربی هستند واز ریشه ی((ج.س.س))گرفته شده اند ودر فرهنگ لغت عربی تجسس در استعمال حقیقی آن عبارت است از: لمس کردن چیزی بادست ودر استعمال مبادی آن به جستجوی اخبار واطلاعات اطلاق می شود.دهخدا در لغتنامه در مورد جاسوسی آورده است که “جاسوسی یعنی جست جو کننده خبر بد و جاسوس شخصی می باشد که از ملکی به ملک دیگر خبر برده و جاسوسی را خبر پرسی یا عمل آنکه جاسوس است تعریف کرده است”.[1]

در فرهنگ لغت عمید نیز در تعریف جاسوس آمده است”جاسوس در لغت به معنی خبرکشی، جست وجو کننده ی خبر، کسی که اخبار واسرار شخصی ویا اداری یا مملکتی را بدست بیاورد وبه دیگری اطلاع دهد، می باشد”.[2]

در فرهنگ فارسی معین نیز جاسوس به کسی اطلاق شده است که اخبار واطلاعات کسی یا موسسه ای ویا کشوری را مخفیانه گردآورده و به شخص یا موسسه یا کشور دیگری اطلاع دهد.[3]

با ملاحظه درفرهنگ لغت های فارسی درمی یابیم که هرچند کلمات جاسوس وتجسس در زبان عربی دارای معانی حقیقی و مجازی می باشد لیکن در زبان فارسی معنای مجازی آن مطمح نظر قرار گرفته ودر لغتنامه و متون فارسی نیز در معنای مجازی استعمال شده اند.بنابراین جاسوسی ازنظر لغوی عبارت است از: کنجکاوی کردن ویا بررسی کردن، تفحص کردن و خبرچینی از امور مردم و اموری که مردم می خواهند پنهان بماند.

 2-1) دراصطلاح

الف- در قانون:

“جاسوسی از جمله عناوین مجرمانه ای است که در متون جزائی کشورهای مختلف استعمال شده است ودر برخی از قوانین کشورها جاسوسی صراحتاً تعریف شده واز دیگر جرائم مشابه آن چون خیانت به کشور تفکیک شده است. در قوانین کیفری بعضی دیگر از کشورها جرم جاسوسی تعریف نشده، بلکه برخی از مصادیق جاسوسی ذکر شده است.شاید بتوان گفت قانونگذار دراین کشورها سعی کرده که جاسوسی را بطور مبهم بیان نمایدتا درهر مرحله ای که بخواهد مساله ای را باتوجه مقتضیات زمان ومکان باجرم جاسوسی مطابقت دهد تا مانع قانونی برسر راه آن نباشد.

با وجود قوانین متعدد جزایی کشور ما قانونگذار تعریفی از جرم جاسوسی و جرائم مرتبط به آن اشاره ننموده است. همین امر یعنی عدم وجود یک تعریف جامع از جرم جاسوسی باعث شده است که جاسوسی در برخی از موارد از جرم خیانت به کشور قابل تفکیک نباشد وموجب اختلاط این دو مفهوم در حقوق موضوعه ایران شده است”.[4]

درحال حاضر فقدان یک تعریف قانونی از جرم جاسوسی باعث شده است تا مصادیق این جرم به آسانی قابل بازشناسی نبوده وهمچنین منابع مشخص ومعینی برای تشخیص ماهیت جرم جاسوسی و شرایط وعناصر متشکله آن وجود نداشته باشد.به همین سبب لازم می آید تا قانونگذار این خلا قانونی را پر کند وبر این مهم همت گمارد.

ب- درحقوق کیفری:

در قلمرو حقوق کیفری حقوقدانان تعاریف متعددی از جاسوسی و جاسوس ارائه کرده اند که به عنوان نمونه چند مورد از این تعاریف را مورد بررسی قرار می دهیم:

در تعریف جاسوس آورده اند:”جاسوس به شخصی اطلاق می شود که در پوشش های متقلبانه یا مخفیانه وبه نفع دشمن درصدد تفحص و تجسس پیرامون اسرار یا تحصیل اطلاعات یا اخبار یا مدارک و اسناد مربوط به استعداد و توانایی نظامی، اقتصادی، فرهنگی مربوط به یک کشور وانعکاس آنها به کشور دشمن باشد.”[5]

در تعریف دیگری از جاسوس آمده است”جاسوس به شخصی گفته می شود که بحث عناوین غیر واقعی و مخفیانه به نفع خصم درصدد تحمیل اطلاعات با اشیایی باشد.”[6]

همچنین فعل جاسوسی را اینگونه تعریف کرده اند:”جاسوسی در اصطلاح حقوقی عبارت است از تجسس وگرد آوری اطلاعات واسناد مخفی و طبقه بندی شده راجع به امور نظامی و عملیات آفندی ویا پدآفندی یا کسب اطلاع از اوضاع واحوال سیاسی یا اقتصادی مملکت به قصد دادن آنها به دولت خارجی درمقابل پول یا هرنوع پاداش یا اجرت ویا بی اجرت است.”[7]

[1]. علی اکبر دهخدا، لغتنامه، ج5، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1373، ص6457

[2]. حسن عمید، فرهنگ عمید ، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، تهران، 1359، ص364 .

[3]. محمد معین، فرهنگ فارسی، ج 1، چاپخانه سپهر، چاپ اول، تهران، 1342، ص 1206.

[4]. محمد صالح ولیدی، حقوق جزای اختصاصی، ج3، دفترنشرداد، چاپ دوم، تهران، 1373، ص103.

عنوان

 

صفحه چکیده

 

1 فصل اول

 

  مقدمه

 

3 سطح زیر كشت گیاهان دارویی

 

4 ارزش اقتصادی و صادرات گیاهان دارویی

 

4 کاربرد گیاهان دارویی

 

6 تاریخچه استخراج اسانس

 

7 اسانس­گیری با مایکروویو

 

9 مکانیسم روش مایکروویو

 

9 نکات مهم در روش اسانس­گیری با امواج مایکروویو

 

9 محاسن روش اسانس­گیری همراه با امواج مایکروویو

 

10 معایب روش اسانس­گیری همراه با امواج مایکروویو

 

10 اسانس ­ها و خواص فیزیکی آنها

 

11 کاربرد اسانس

 

11 ترکیبات موجود در اسانس ­ها

 

13 تفاوت اسانس ­ها با روغن­های معمولی

 

14 استخراج اسانس از گیاهان

 

15 آماده‌سازی اندام‌های گیاهی برای تقطیر

 

16 تغییرات شیمیایی اسانس ­ها در جریان تقطیر

 

16 نگهداری اسانس

 

17 انواع روش­های استخراج

 

18 تشخیص ترکیبات موجود در اسانس با بهره گرفتن از روش­های جداسازی

 

20 ترکیبات شیمیایی اسانس ­ها

 

21 بومادران

 

23 عنوان

 

صفحه مشخصات گیاه

 

24 تیمارهای مورد نیاز جهت برطرف کردن دوره خواب بذر

 

25 واریته­های مختلف بومادران

 

26 منشا بومادران

 

26 محل رویش در ایران

 

26 اقلیم مورد نیاز گیاه

 

26 بافت خاک مناسب رشد گیاه

 

27 ترکیبات شیمیایی

 

27 اسانس بومادران

 

27 اندام مورد استفاده

 

27 خواص درمانی

 

28 نکات احتیاطی

 

28 فصل دوم

 

  فرایند خشک کردن قبل از اسانس­گیری

 

30 ی بر تحقیقات انجام گرفته

 

30 درمنه

 

32 فلفل سیاه

 

33 اسطخودوس

 

33 نعناع

 

34 مرزه

 

34 مرزنگوش

 

35 رزماری

 

35 مرکبات

 

36 مریم گلی

 

36 برگ بو

 

36 اکالیپتوس

 

37 عنوان

 

 

 

صفحه گیاهان دیگر

 

37 فصل سوم

 

  مواد و وسایل مورد نیاز

 

43 شناسایی و جمع­آوری گیاه بومادران

 

43 خشک­کردن جهت اسانس­گیری

 

43 تعیین درصد رطوبت گیاه

 

44 استخراج به روش تقطیر با آب

 

44 مشخصات دستگاه کلونجر

 

44 روش کار با کلونجر

 

45 استخراج با دستگاه مایکروویو

 

45 مشخصات دستگاه مایکروویو

 

46 روش کار با مایکروویو

 

46 شناسایی ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس بومادران

 

47 مشخصات کروماتوگرافی گازی با طیف سنج­جرمی (GC/ MS)

 

47 فصل چهارم

 

  بررسی توان­های مختلف مایکروویو بر بازده اسانس دو گونه بومادران

 

49 بررسی زمان­های مختلف مایکروویو بر بازده اسانس دو گونه بومادران

 

50 بررسی ترکیبات شیمیایی شناسایی شده با دو روش کلونجر و مایکروویو در گونه Achillea santolina توسط دستگاه GC/MS

 

51 بررسی ترکیبات شیمیایی شناسایی شده در گونه Achillea millefolium توسط دستگاه GC/MS

 

54 رابطه میان توان دستگاه و مواد خروجی در زمان یکسان (15 دقیقه)

 

57 رابطه میان زمان با مواد خروجی با قدرت 700 وات در زمان­های متفاوت

 

58 مقایسه توان با مهم­ترین ترکیبات تشکیل­دهنده اسانس Achillea santolina

 

59 مقایسه توان با مهم­ترین ترکیبات تشکیل­دهنده اسانس Achillea millefolium

 

59 مقایسه زمان با مهم­ترین ترکیبات تشکیل­دهنده اسانس Achillea santolina

 

60 عنوان

 

 

 

صفحه مقایسه توان با مهم­ترین ترکیبات تشکیل­دهنده اسانس Achillea millefolium

61 فصل پنجم

 

  بررسی بازده اسانس در دو روش مایکروویو و کلونجر

 

63 مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانس دو گونه بومادران در دو روش مایکروویو و کلونجر

 

65 رابطه توان‌های متفاوت مایکروویو و مواد خروجی در زمان یکسان (15 دقیقه)

 

67 رابطه زمان­های متفاوت مایکروویو با مواد خروجی در قدرت یکسان (700 وات)

 

67 مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانس در توان‌های مختلف مایکروویو

 

67 مقایسه ترکیبات شیمیایی اسانس در توان‌های مختلف مایکروویو

 

68 نتیجه گیری کلی

 

69 پیشنهادات

 

70 پیوست­ها

 

71 منابع

 

81

چکیده

استخراج، اولین مرحله اساسی را در تحقیقات گیاهان دارویی تشكیل می­دهد و آماده ­سازی عصاره­ها از گیاهان، نقطه شروعی برای جداسازی و خالص­سازی اجزای شیمیایی در گیاهان هستند. روش­های مختلف استخراج به طور وسیعی به منظور بدست آوردن چنین تركیب­های طبیعی با ارزشی بررسی شدند. تقطیر با مایکروویو، فن‌آوری جهت استخراج سریع اسانس ­ها از گیاهان معطر، ادویه­ای، بذور خشک و گیاهان ­دارویی می­باشد.

دو گونه گیاه بومادران با نام santolina Achillea و Achillea millefolium از منطقه کوهستانی و ارتفاعات شهرستان طالقان، استان البرز جمع­آوری شد. گیاهان پس از خشک شدن در سایه، با بهره گرفتن از روش سنتی تقطیر با آب و مایکروویو در زمان‌های مختلف در سه سطح از توان (300، 500 و 700 وات)، اسانس‌گیری شدند و درصد بازده اسانس ­ها با توجه به وزن خشک گیاه، محاسبه و با یکدیگر مقایسه گردید. بیشترین مقادیر بازده به ترتیب گونه و روش استخراج با کلونجر در 5/2 ساعت و مایکروویو در مدت زمان 30 دقیقه و توان 700 وات 32/0% و 88/0%، و 25/0% و 64/0% بود.

ترکیبات اسانس استخراج شده توسط دستگاه GC-MS مورد بررسی قرار گرفتند. در اسانس گیاه A. santolina مقدار ترکیبات اکسیژن­داری مثل 1 و 8- سینئول، کریسانتنون، کامفور، برونئول، آلفاترپینئول نسبت به روش کلونجر بیشتر بود. همچنین هیدروکربن­های منوترپنی مثل پارا­زایلن، آلفا­پینن، 1 و8 سینئول، پارامنتاتریئن، کریسانتنون، کامفور، برنئول، گاما ترپینن، آلفاترپینئول در روش مایکروویو افزایش یافت. در اسانس گیاه A. millefolium در روش مایکروویو مقدار ترکیبات اکسیژن­داری مثل 1 و 8- سینئول، پینوکارون، آلفاترپینئول، لاواندولیل‌استات نسبت به روش کلونجر بیشتر بود. همچنین هیدروکربن­های منوترپنی مثل پارازایلن، 1 و 8 سینئول، لاواندولیل‌استات، گاماترپینن، آلفاترپینئول، گامازایلن، بتالاواندولل، پینوکارون، دی متیل‌آدامانتان در روش مایکروویو افزایش یافت. ترکیبات سسکوئی­ترپنی مثل کاریوفیلادی­ان، آرومادندرون، آلفاجورجوئن نیز در روش مایکروویو افزایش داشتند.

نتایج تحقیق نشان داد روش مایکروویو، موجب افزایش بازده اسانس با مقادیر بالاتری از ترکیبات اکسیژنه ­شد. این روش بعنوان فن­آوری سبز با کاهش هزینه­ها، صرفه­جویی قابل­توجهی در زمان، انرژی و مواد گیاهی ایجاد می‌کند. بنابراین روش تقطیر با مایکروویو نشان‌دهنده یک پروتکل و جایگزین عالی برای تولید اسانس از مواد گیاهی است.

 کلمات کلیدی: santolina Achillea و Achillea millefolium ،تقطیر با مایکروویو، تقطیر با آب، اسانس

استفاده از گیاهان به عنوان دارو برای پیشگیری و درمان بیماری­‌ها از روزگاران كهن مورد توجه متخصصان طب سنتی قرار داشته است. تاریخچه پزشکی و درمان در ایران به دوران آریایی، در حدود 7000 سال قبل از میلاد مسیح ، بر ‌می‌گردد. نخستین پزشک آریایی به نام تریتا[1] یا اترت نام داشت. او برای درمان بیماری­ها از عصاره­های گیاهانی که خود استخراج می­کرد، استفاده می­نمود. در تمدن­های دیگر، مانند تمدن مصریان در حدود 5000 سال قبل از میلاد نیز از گیاهان در درمان انسان استفاده می­گردید. در بررسی گونه­ های گیاهی، واژة پرسیكا [2]در كنار نام علمی بسیاری از گونه­‌ها دیده می­‌شود كه معرف ایرانی بودن آن گیاه است. 8000-7500 گونه گیاهی در ایران وجود دارد كه از این تعداد گفته می‌‌شود كه در حدود، بیش از 200 گونه دارای ارزش دارویی و اقتصادی هستند. در عین حال تعداد گیاهانی كه در طب سنتی استفاده می­ شود، بیش از صدها مورد است (گلمکانی، 1386).

گیاهان دارویی به منظور درمان با تاریخ زندگی انسان همزمان بوده‌اند. انسان در تمام دوران تاریخی چاره‌ای جز توسل به گیاهان نداشت. اگرچه در نیم قرن گذشته استفاده از داروهای شیمیایی و سنتزی به شدت رواج یافت، ولی به سرعت آثار زیان‌بار آنها بر زندگی آنها سبب گرایش مجدد به گیاهان دارویی گردید، و این نکته که توسل به گیاهان دارویی همواره در طول تاریخ یکی از روش‌های موثر درمان بوده است، به خوبی روشن است. تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره آریایی می­باشد و اوستا (٦٥٠٠ ق.م) اولین کتابی است که از گیاهان دارویی سخن گفته است. قدیمی‌ترین گیاه دارویی در طول تاریخ هوم گیاه مقدس آیین زرتشت بوده است. در کتاب­های پهلوی هوم را سرور همه گیاهان و استفاده از آن را باعث عمر جاویدان می­دانند. علاوه بر قدمت، گستره نفوذ این گیاهان در تاریخ ادیان و ملت‌ها بسیار شایان توجه است، بطوریکه در جای جای حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اجتماعی و دینی، این گیاهان قرین توجه بوده و یا منجر به بروز حوادث مهمی شده ­اند. با جستجو و دقت در منابع دینی، تاریخی و ادبی، اسامی گیاهان دارویی، وجوه تسمیه و حوادث مرتبط با این گیاهان به وفور به چشم می­خورد (کشفی بناب، 1388).

دو کشور پهناور چین و هند، همچون ایران، از پیشگامان طب سنتی و داروسازی گیاهی بوده ­اند. ابوریحان بیرونی، از دانشمندان فاخر ایرانی، نخستین دانشمندی بود که اولین فارماکوپه یا فهرست داروهای طبیعی را در جهان تدوین و وضع نمود. تا قبل از قرن شانزدهم میلادی، طب سنتی در کشورهای مختلف جهان، نظیر ایران، هند، چین، تبت، یونان، روم و حتی شمال آمریکا از پیشرفت­های چشم­گیری برخوردار بودند، ولی با تولید داروهای شیمیایی و پیشرفت­هایی در زمینه شیمی­درمانی، از توجه به طب سنتی کاسته شد. در نتیجه ظهور دیدگاه‌های جدید درمان، کم‌كم روش­های درمان بیماری­ها با گیاهان كنار گذارده شد. از طرفی استفاده از داروهای تازه هم مشكلات خاص خود را داشت. عوارض جانبی بسیار زیاد داروهای شیمیایی و گرانی آن­ها موجب گرایش مجدد مردم به طب گیاهی شد. در قرن اخیر پیشرفت عمده­ای در بهره­ گیری از گیاهان دارویی حاصل شده است و آزمایشگاه­‌های مجهز در سراسر جهان برای بررسی اثرات این داروها به كار و فعالیت مشغول هستند (قاسمی، 1389)

1-2– سطح زیر كشت گیاهان دارویی

سطح زیر كشت گیاهان دارویی در سال 1381، با توجه به ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮی ﻛﻪ در اﻳﺮان ﻛﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، ﺣﺪود 56 ﮔﻮﻧﻪ می­باشد. ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻛﻞ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ در اﻳﺮان، 87 درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در ﺣﺪود 44/6 درﺻﺪ از اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو ﮔﻮنه زﻋﻔﺮان و زﻳﺮه ﺳﺒﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه دﻳﮕﺮ آن ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ﺣﺪود 43/5 درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ که ﺑﻪ ﻛﺸﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی داروﻳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮره، اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻟﺬا ﻛﻤﺘﺮ از 12 درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ در اﻳﺮان، ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر داروﻳﻲ، ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، مرتبط می‌باشد. اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن در ﺑﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧ‌‌ﻬﺎی ﻛﺸﻮر از ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ کشت و ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ (کوچکی، 1383).

نگاهی به میزان كشت گیاهان دارویی در ایران و مقایسه با سطح زیر كشت همان گونه­ ها در برخی كشورهای جهان نشان می­دهد كه تفاوت زیادی در این رابطه وجود دارد. شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران به ویژه از حیث تابش نور آفتاب، ویژگی بسیار مثبتی برای كشت اكثر گونه­ های دارویی محسوب می­ شود .میزان مواد موثره گیاهان دارویی تحت تأثیر تابش نور آفتاب افزایش قابل ملاحظه­ای می­یابد. در نتیجه می­توان با سطح زیر كشت كمتر، به میزان تولید ماده موثره گیاهی بالاتری دست یافت. كشت نمونه­های شیمیایی گونه­‌های بومی مهم‌ترین عاملی است كه می ­تواند موقعیت ایران را در مقایسه با سایر كشورها برتر و استراتژیک سازد (گلمکانی، 1386).

1-3- ارزش اقتصادی و صادرات گیاهان دارویی

گیاهان دارویی و صنعتی كه عمدتا در زیر گروه باغبانی قرار می­گیرند، یكی از مهم‌ترین محصولات صادراتی كشور از گذشته­های دور تاكنون به شمار می­آیند. البته جای بسی تأسف است كه بخش اعظم این محصولات به صورت خام و به شیوه سنتی از طبیعت جمع­آوری و بدون هیچگونه تغییری به خارج از كشور صادر می­ شود. ارزش اقتصادی اندام‌های تکثیر گیاهان دارویی، مانند بذر، ریشه و سایر اندام‌های تکثیر، به دلیل تقاضای زیاد بازار به این محصولات، روز به روز در حال افزایش است. برای نمونه ارزش بذر گونه دارویی جین‌سینگ از 50 تا 80 دلار آمریکا به 2400 دلار به ازای هر پوند بذر آنها رسیده است (قاسمی، 1388).

نشاسته که به وفور در طبیعت یافت می شود به دلیل قیمت پایین، قابلیت تجدید شوندگی ، دارا بودن ویژگی های مکانیکی و مقاومت در برابر نفوذ گاز ها یکی از مواد خام جذاب برای استفاده در بسته بندی های مواد خوراکی محسوب می شود. یکی از معایب اصلی بایوپلیمرها آب دوستی آن ها می­باشد که استفاده از آن ها را در صنعت بسته بندی محدود کرده است. استفاده از فناوری نانو در زمینه علم پلیمر به تولید پلیمر های نانو بایو کامپوزیت منجرشده است، این نانو بایو کامپوزیت ها زیست تخریب پذیر هستند ضمن این که خواص کاربردی مطلوبی از خود نشان می دهند. در این تحقیق اثر نانو دی اکسید سیلیکون و نانو خاک رس بر خواص مکانیکی، فیزیکو شیمیایی و نمودار تعادلی رطوبت فیلم های نشاسته سیب زمینی مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش فیلم نشاسته ای بر مبنای نشاسته سیب زمینی و افزودن پلاستی سایزر سوربیتول / گلیسرول به نسبت وزنی 3 به 1 به روش کاستینگ تهیه شد. دی اکسید سیلیکون و نانو خاک رس با غلظت های 0، 1، 2، 3، 5% به فیلم ها قبل از کاستینگ اضافه شده و به کمک امواج اولترا سونیک در فیلم ها یکنواخت شده و فیلم ها در شرایط کنترل شده خشک شدند. خواص فیزیکو شیمیایی شامل میزان جذب آب یا WAC[1]، عبور دهی نسبت به بخار آب یا WVP[2] و خواص مکانیکی برای فیلم ها اندازه گیری شد.

هم چنین نمودار جذب تعادلی برای نانو بایو کامپوزیت ها نیز تعیین گردید. نتایج نشان داد که افزودن نانو ذرات دی اکسید سیلیکون و نانو خاک رس میزان جذب آب و نفوذ پذیری نسبت به بخار آب را به طور معنی داری (05/0 P<) کاهش می دهد. هم چنین نمودار جذب تعادلی فیلم های محتوی نانو ذرات دی اکسید سیلیکون به طور معنی داری پایین تر از فیلم های فاقد نانو ذرات قرار گرفت که حاکی از کاهش آب دوستی نانو بایو کامپوزیت می باشد. لذا افزودن ذرات نانو دی اکسید سیلیکون علاوه بر بهبود خواص اساسی فیلم های بایو پلیمری به آب گریزی آن ها نیز کمک می نماید.

 1-1پیش زمینه

در گروه مواد تجدید شدنی بر پایه ی مواد پلیمری زیست تخریب پذیر، نشاسته یکی از قابل توجه ترین مواد بود به دلیل این که به آسانی در دسترس است ومی تواند محصولات نهایی موثری ایجاد کند. نشاسته فرم اصلی کربوهیدرات در گیاهان است. نشاسته یک پلیمر نیمه بلورین تشکیل شده از یک مخلوطی از آمیلوز یک پلی ساکارید خطی وآمیلوپکتین یک پلی ساکارید منشعب می­باشد. نسبت مقدار آمیلوز و آمیلوپکتین به منبع گیاهی بستگی دارد. در کاربرد های بسته بندی، مواد برپایه نشاسته ، به دلیل زیست تخریب پذیری، به طور گسترده در دسترس بودن و هزینه ی کم مورد توجه زیاد واقع شده اند( زپا[3] و همکاران، 2008)

نشاسته پلیمری از مولکول­های گلوکز است. این ماده در بافت های گیاهی به صورت دانه های جدا از هم یا گرانول وجود دارد که قطر آن­ها از2 تا100 میکرون متغیراست. گرانول­ها به لحاظ شکل ممکن است به صورت­های کروی، بیضی و یا چند وجهی باشند که با میکروسکوپ قابل بررسی هستند. این گرانول­ها اکثراً دارای یک مبدا مرکزی موسوم به هیلام می­باشند که اغلب توسط حلقه های متحد المرکزی احاطه شده اند. مهم ترین منبع تهیه نشاسته، ذرت است اما نشاسته گندم، برنج، سیب زمینی، کاساوا و ساگو نیز تولید و به بازار عرضه می­ شود. دراین میان بزرگ ترین گرانول­ها مربوط به سیب زمینی و کوچک ترین آن­ها متعلق به برنج است. نشاسته از دو قسمت یا دو نوع مولکول پلیمری تشکیل شده است. یک قسمت به صورت خطی وفاقد انشعاب موسوم به آمیلوز است و قسمت دیگر که دارای انشعاب می­باشد آمیلو پکتین نام دارد(فاطمی، 1384),

نشاسته ترکیب اصلی و مهم سیب زمینی می باشد که 17 تا21 درصد ازوزن تازه سیب زمینی و حدود 80 درصد ماده خشک آن راتشکیل می­دهد. نشاسته به عنوان اندوخته ی غذایی بسیاری از گیاهان محسوب می شود.(یقبانی، 1387)

فناوری نانو به دلیل تعامل نزدیکی که با سایر رشته­های علوم دارد به سرعت در حال گسترش است و در این علم پلیمر را نیز از مزایای خود بی بهره نگذاشته است. استفاده از فناوری نانو در زمینه­ علم پلیمر به تولید پلیمر های نانو کامپوزیت منجر شده است. نانوکامپوزیت ها پلیمر هایی هستند که درآن­ها از ترکیبات آلی یا غیر آلی مختلفی که دارای اشکال مختلف صفحه ای، کروی و یا به صورت ذرات ریز بوده واندازه ای در حد ابعاد نانو دارند به عنوان فیلر یا پرکننده استفاده می­ شود. فیلم­های حاصل از ترکیب نانو مواد و بیوپلیمرها و یا به اصطلاح نانوکامپوزیت­های بیوپلیمری خواص کاربردی مطلوبتری از خود نشان می­ دهند که مهم­ترین آن­ها افزایش مقاومت مکانیکی و کاهش نفوذپذیری نسبت به بخار آب می­باشد. افزایش بازدارندگی در برابر نفوذ گازها، افزایش کارایی فیلم در استفاده به عنوان بسته بندی فعال، افزایش مقاومت حرارتی ماده بسته بندی و ایجاد شفافیت و بهبود خواص ظاهری فیلم از دیگر مزایای نانوکامپوزیت های بیوپلیمری است.(قنبرزاده، 1388).

نانو رس­ها مهم ترین و پر کاربردترین موادی هستند که در تولید نانو کامپوزیت­های بیو پلیمری مورد استفاده قرار می گیرند. این دسته از نانو مواد نسبت به سایر مواد دارای دو ویژگی منحصر به فرد هستند که باعث گسترش استفاده از آن ها در تولید نانو کامپوزیت­ها گردیده است: توانایی نانو رس­ها درپخش شدن به صورت لایه های مجزا از هم و قابلیت تغییر در خواص سطحی این مواد و ایجاد سازگاری با انواع پلیمرها و بیو پلیمرها. تولید آسان تر و در نتیجه قیمت پایین تر، دسترسی آسان تر و سازگاری بیشتر با بیو پلیمرها از جمله دلایلی است که باعث افزایش توجه به استفاده از نانو رس ها در تولید نانو کامپوزیت های بیوپلیمری شده است.(قنبرزاده، 1388)

ترکیب شیمیایی سیلیکون دی اکساید که به عنوان سیلیکا شناخته می شود یک اکسید سیلیکون با فرمول شیمیاییSiO2 است. اکسید سیلیس از قدیم به دلیل سختی اش شناخته شده است. سیلیس معمولا در طبیعت به صورتsandy (شنی)، کوارتز، کریستالی (جامد)، بخار سیلیس، سیلیس کلوییدی، ژل سیلیس و آیروژل می باشد. سیلیس اصولا در تولید شیشه برای پنجره ها، شیشه نوشیدنی ها و … به کار می­رود. بیشتر فیبر های نوری در زمینه ارتباطات از سیلیس ساخته می شوند. سیلیس یک افزودنی رایج درتولید مواد غذایی است که اصولا به عنوان یک عامل جاری شدن در موادغذایی­پودری،­یابرای جذب آب درکاربرد های هیگروسکوپیک(نمک گیری)استفاده می شود. سیلیکون جزء اولیه خاکستر سبوس برنج است که برای مثال در تصفیه کردن و هم چنین ساخت سیمان استفاده می شود.( ویکی پدیا)

1-2 اهمیت موضوع

نشاسته های دارای خواص عملکردی مانند نشاسته سیب زمینی، متقاضی زیادی در صنایع مختلف به ویژه صنایع غذایی دارند. در ایران تنها ذرت و گندم جهت تهیه ی نشاسته مصرف می شوند. با توجه به این که این دو محصول مصارف مهم تری در مقایسه با استخراج نشاسته دارند، لذا می­توان انتظار داشت که منبع مناسبی برای تولید نشاسته نباشند و سیب زمینی به دلایل زیر می ­تواند به عنوان جایگزینی برای آن مطرح شود:

1.امکان افزایش تولید با بهره گرفتن از بذور سالم و کشت مکانیزه

 

 

2.وجود امکانات و شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور برای افزایش سطح زیر کشت و تولید در تمام ایام سال

3.مزیت نسبی از نظر میزان استحصال نشاسته از واحد سطح

اگر چه هزینه تولید نشاسته در سیب زمینی بالاتر از سایر منابع است لیکن خواص عملکردی آن ممکن است مصرف آن را در محصولات خاصی توجیه سازد.(یقبانی، 1387)

نشاسته سیب زمینی به طور ذاتی چندین خصوصیت مطلوب دارد که به منظور بهبود و افزایش پایداری و سفتی ژل ها در بعضی مواد غذایی، به عنوان یک جزء مهم و اساسی بر نشاسته ذرت، گندم و سایر نشاسته ها ترجیح داده می شود. علاوه بر این در مقایسه با سایر نشاسته ها قدرت تورم و قدرت باند شدن بالایی از خود نشان می دهد در حالی که دمای ژلاتینه شدن پایینی دارد. (یقبانی، 1387)

بیو پلیمر ها نسبت به پلیمر های سنتزی دارای مزایایی هستند که مهم ترین آن ها زیست تخریب پذیری و تجدید پذیری این مواد است. بازدارندگی بیو پلیمر ها نسبت به گاز ها باعث افزایش ماندگاری محصولات تازه مثل میوه هاوسبزی ها می شود. بازدارندگی نسبت به ترکیبات فرار و روغن ها به حفظ کیفیت مواد غذایی در طول عرضه و نگهداری کمک می کند. علاوه بر این بیو پلیمر ها ترکیبات مناسبی برای حمل انواع مواد افزودنی و ضد میکروبی به حساب می آیند که با آزاد سازی کنترل شده این ترکیبات قادرند سرعت انواع فساد های میکروبی و شیمیایی را در مواد غذایی کاهش دهند. اما با این وجود خواص مکانیکی ضعیف و نفوذ پذیری بالا نسبت به بخارآب دو عیب اصلی بیو پلیمر ها محسوب می شود که با ورود فناوری نانو به این عرصه این مشکلات نیز برطرف شدند. فیلم های حاصل از ترکیب نانو مواد و بیو پلیمر ها و یا به اصطلاح نانو کامپوزیت های بیو پلیمری خواص کاربردی مطلوب تری از خود نشان می­ دهند که مهم ترین آن ها افزایش مقاومت مکانیکی و کاهش نفوذ پذیری نسبت به بخارآب می باشد. افزایش بازدارندگی در برابر نفوذ گازها، افزایش کارایی فیلم در استفاده به عنوان بسته بندی فعال، افزایش مقاومت حرارتی ماده بسته بندی و ایجاد شفافیت و بهبود خواص ظاهری فیلم از دیگر مزایای نانو کامپوزیت های بیو پلیمری می باشد.(قنبرزاده،1388)

1-3 اهداف

 

1. 1. بررسی اثرات نانو ذرات خاک رس و دی اکسید سیلیکون بر روی خواص مکانیکی فیلم های بر پایه نشاسته سیب زمینی
2. بررسی اثرات نانو ذرات خاک رس و دی اکسید سیلیکون بر روی خواص فیزیکو شیمیایی فیلم های بر پایه نشاسته سیب زمینی

3.بررسی اثرات نانو ذرات خاک رس و دی اکسید سیلیکون بر ویژگی های ممانعت کنندگی فیلم های بر پایه ی نشاسته سیب زمینی

4.بررسی اثرات نانو ذرات خاک رس و دی اکسید سیلیکون بر نمودار تعادلی رطوبت فیلم های بر پایه نشاسته سیب زمینی

1-4- سوالات پژوهشی

 

1. 1. آیا نانو ذرات خاک رس و دی اکسید سیلیکون بر روی خواص مکانیکی فیلم های بر پایه نشاسته سیب زمینی اثر دارد؟

تنگه ها موقعیت هایی هستند که هم درقدرت ملی وسیاست خارجی کشورها تاثیر دارند.وهم در استراتژیهای نظامی بری وبحری مورد توجه قرار می گیرند.وجود بحرانها در نزدیکی تنگه های استراتژیک موید وجود کشمکش ورقابت برای تصرف وکنترل غیر مستقیم تنگه ها از سوی قدرتهای جهانی است که در قالب نیروهای بومی و رقیب تظاهر می نماید. این رقابها در ساخت سیاسی کشورهای ساحلی تاثیر می گذارد ودر نهایت به استقرار دولتی وابسته به قدرت چیره در منطقه می انجامد ویا در اثر مصالح قدرت های رقیب دولتی ضعیف و بی طرف در منطقه پدید می آید. شایان ذکر است تنگه هرمز در میان تنگه های استراتژیک جهان اهمیت ویژه ای دارد، این تنگه از ارزشهای خاص ارتباطی، اقتصادی، نظامی و ژئوپلیتیکی برخوردار است.

هر چند جهان در قرن حاضر، شاهد تحولات چشمگیری درحقوق بین الملل دریاها بوده است، بگونه ای که قواعد کنونی دریاها را می توان ماحصل تلاش مستمر دولتها در تدوین و توسعه این قوانین دانست. هر چند که برخی از این قوانین، عرفی می باشند، لیکن بسیاری از آنها، قواعدی هستند که در حقوق بین الملل سابقه ای نداشته اند. از جمله این قواعد، قوانین مربوط به تنگه ها می باشد. کنوانسیون 1958 ژنو بطور مختصری به آن پرداخته بود، ولی کنوانسیون 1982 ملل متحد در مورد حقوق دریاها، قسمت سوم خود را به تنگه های مورد استفاده کشتیرانی بین المللی اختصاص داده است.

در این پایان نامه تلاش شده است تا مغایرت یا عدم مغایرت قانون دریایی ایران، با کنوانسیون 1982 مونتگوبی و حقوق بین الملل مشخص شود و با توجه به مواد مندرج در کنوانسیون 1958 ژنو و کنوانسیون 1982 مونتگوبی، رژیم حقوق تنگه هرمز مورد ارزیابی قرار گیرد. در خاتمه پیشنهاد شده است که ایران به این کنوانسیون ملحق شود، زیرا پیوستن به این کنوانسیون و نه تنها چندان با مصالح ملی این کشور مغایر نخواهد بود، بلکه در بسیاری موارد، منافع ملی آنرا تأمین خواهد کرد و بهتر است ایران در سیاست و مواضع خود، مسئولیت و مأموریت حفظ امنیت تنگه هرمز را نیز تحت هر شرایطی وظیفه خود بداند و این موضوع را رسماً و عملاً به جهانیان اعلام کند و به آن پایبند باشد.

واژگان کلیدی: حقوق بین الملل دریاها، تنگه های بین المللی، عبور بی ضرر، عبور ترانزیت

مقدمه

برای بشر امروزی مسلم شده است که دریاها، مهمترین راه های ارتباطی بین ملتها می باشند، چرا که راهی ارزانتر از سایر راه ها بوده و مقدار حمل کالا از طریق دریاها بسیار بیش از راه های زمینی و هوایی می باشد.

خلیج فارس نیز دریایی است که در حاشیه اقیانوس هند قرار گرفته یا به عبارتی، دریایی نیمه بسته ای است که بوسیله قلمرو خاکی کشورهای ساحلی، محصور شده است.

بدین جهت خلیج فارس از لحاظ جغرافیایی، زیست محیطی، اقتصادی و راهبردی، دارای اهمیت و وضعیت منحصر به فردی است و واجد قرار گرفتن در دسته ای خاص از دریاها تحت حاکمیت کشورهای ساحلی می باشد. از طرفی اهمیت دریاها و اقیانوسها، هر قدر هم که باشد باز هم بگونه ای غیر مستقیم تاکیدی بر اهمیت آبراه ها و تنگه های ورودی آنها است.

هر روزه تعداد بسیار زیادی از کشتیهای غول پیکر تجاری و نفتکش های عظیم الجثه برای رسیدن به مقاصد خود در این دریاها، باید از این تنگه ها عبور نمایند.

تنـگه ها، بـا عمق و عـرض کمی کـه دارند، براحتی قابل انسداد هستند و می توان در عبور و آنها اخلال ایجاد نموده، و از طرفی این تنگه ها از نظر امنیتی برای ساحل نشینان حائز اهمیت فراوان است.

این اهمیت در مورد تنگه هایی که یک دریای نیمه بسته را به یک دریای باز متصل می کنند تشدید می گردد، چرا که علاوه بر موارد فوق الذکر، از جنبه های زیست محیطی و اکو لوژیک نیز، بسیار آسیب پذیرند. اهمیت مذکور در مورد تنگه هایی همچون تنگه هرمز، که معبر بیشترین نیاز سوختی جهان است، ناگفته مشهود است. زیرا میزان پالایش آبهای خلیج فارس به علت سنگین بودن آبهای دریای عمان و سبک بودن آبهای خلیج فارس بسیار کم است و تنها راه پالایش آن از طریق تنگه هرمز است وآلودگی زیست محیطی در این منطقه می تواند جبران ناپذیر باشد. از طرفی این تنگه از لحاظ امنیتی برای همه ساحل نشینان این دریای نیمه بسته (خلیج فارس) حائز اهمیت است.

با پیشرفت تکنولوژی بشر استفاده از دریاها و به عبارتی اهمیت یافتن دریاها و آبراه ها و تنگه های بین المللی برای عبور و کشتیهای مجهز وغول پیکر، ضرورت وضع قواعد و مقرراتی برای تعیین رژیم حقوقی آنها احساس گردید. کنفرانسی که در این زمینه توسط جامعه ملل تدارک دیده شد، ولی موفقیت آمیز نبوده کنفرانس 1930 لاهه بود. پس از آن کنفرانسهای دیگری توسط سازمان ملل متحد در این زمینه برگزار گردید.

کنفرانس اول درسال 1958 در ژنو بود که منجر به تصویب کنوانسیون 1958 ژنو(راجع به دریای سرزمینی و منطقه مجاور)گردید وکنفرانس دوم آن در سال 1960 در ژنو بوده ولی در بسیاری مسایل با شکست مواجه شد. دراین دو کنفرانس، اکثر دول آسیایی وآفریقایی حضور نداشتند، و نظرات دول آمریکای لاتین در تهیه کنوانسیونهای چهارگانه 1958 ژنو آنچنان که باید مورد توجه واقع نشد. اما بعد از سال 1967، نهضت جدیدی در کشورهای در حال توسعه ظهور نمود و با استقلال یافتن بسیاری از کشورها، دوره تازه ای در قبال مسایل حقوق دریاها بوجود آمد. کنفرانس سوم سازمان ملل متحد که از سال 1973 آغاز گردید، با حضور تعداد بسیاری زیادی از کشورهای نوظهور در سال 1982 منجر به تصویب کنوانسیون 1982 حقوق دریاها در مونتگوبی (Montego Bay )جامائیکا گردید. این کنوانسیون در 16 نوامبر سال 1994 لازم الاجرا گردید.

درباره عبور از تنگه هرمز از نظر حقوقی در هیچ دوره ای، قرارداد ویژه ای بسته نشده است، چرا که در دورانهای گذشته، این گوشه از مرز و بوم ما، همانند سایر قسمتهای آن در سیطره استعمار قرار داشت. پرتغالیها، انگلیسیها وبدنبال آنها، آمریکاییها در دوران حضور خود، در این تنگه نیازی به تعیین رژیم حقوقی آن نمی دیدند تا خود را در مخمصه حقوق دول ساحلی گرفتار نمایند. اکنون که اقتدار دول ساحلی این تنگه خصوصاً ایران عزیزمان در ساحل شمالی آن به حدی است که اجازه دخالت بیگانگان را در امور داخلی خود نمی دهد، لذا باید حقوق خود را شناخته، تا بتوانیم همچون دیگر کشورهای مستقل، آنها را اعمال نماییم. از آنجا که بجز چند کنوانسیون منعقده توسط برخی کشورها که اساساً هدفشان علاوه بر تفسیر قواعد حقوقی عرفی، تکمیل آن قواعد، با تأیید برچگونگی استفاده این نوع مقررات در مورد بعضی از آبراه های خاص است. تعیین رژیم حقوقی تنگه ها به دلیل موقعیت خاص استراتژیکشان، اصولاً بر یکدسته از قواعد عرفی استواراست. از طرفی قوانین و مقررات مربوط به تنگه ها، در عرف و در کنوانسیون 1958 ژنو (راجع به دریای سرزمینی و منطقه مجاور) فقط در برگیرنده تعداد محدودی از آنها می گردد و از آنجا که کنوانسیون 1982 مونتگوبی در مورد حقوق دریاها باایجاد رژیم عبور ترانزیت در کشتیرانی بین المللی، رژیمی راکه هرگز در عرف بین الملل سابقه نداشته، انعطاف پذیر بودن قواعد حقوقی را با توجه به شرایط تنگه می پذیرد برای هر تنگه ای با توجه به شرایط خاص خودش، نوع عبور بخصوصی را می پذیرد. رژیم عبور از خطوط دریایی مجمع الجزایری نیز از آن نوع است.

درزمینه رژیم حقوقی تنگه هرمز براساس کنوانسیونهای 1958 ژنو و1982 مونتگوبی مطالب زیادی نگاشته نشده است، اما توسط بعضی از نویسندگان، بصورت جسته و گریخته به آنها اشاراتی شده، یا مطالبی که نگارش یافته است گویای کامل این موضوع مطالعاتی نمی باشند. بنابراین ضرورت تدوین و تنظیم رساله ای در این خصوص، بچشم می خورد، که امید است این نیاز، با نوشتار حاضر، برآورده گردد.

در این مطالعه سعی ما براین است که به بررسی رژیم حقوقی تنگه هرمز بر اساس کنوانسیونهای 1958 ژنو و1982 مونتگوبی در باره حقوق دریاها بپردازیم. گفتنی است که تحقیق در این باره تنها جنبه علمی و تفننی ندارد بلکه مصالح و منافع مشروع و بر حق ما در گرو آگاهی از ابعاد مختلف این مسأله است.

بیان مساله وتشریح ابعاد و حدود مسئله و تحقیق ارائه شده به این شرح است:

یکی ازموضوعات درحال تکامل وتدوین حقوق بین الملل دریاها می باشد که درزمینه کنفرانس های مختلف تشکیل شده که کنوانسیون های 1958 و1982 ازمهمترین این کنوانسیون ها می باشد امانکته قابل تامل شکل گیری رژیم حقوقی جدیددرکنوانسیون 1982 می باشد که ازآن باعنوان رژیم ترانزیت یادمی شود که دارای سابقه درحقوق دریانبوده امابه عنوان یک قاعده جدیددرکنوانسیون موردتوجه قرارگرفت این درحالی است که درکنوانسیون 1958 فقط ازعبوربی ضررسخن به میان آمده است که ایران عضوآن می باشد.این موضوع عملاًمنجربه تضادرویه دربین کشورها شده است وبخصوص درتنگه هرمزشاهد برخوردایران وآمریکا درمقاطع مختلف ازجمله درسال 2008 بودیم که نیروی دریایی ایران به ناوهای آمریکایی

 هشداردادکه وارددریای سرزمینی ایران شده است که آمریکایی هانیز مدعی عبورترانزیت شدند.جالب آنکه ایران وآمریکا عضواین کنوانسیون نبوده اماهریک به گونه ای به آن استنادنموده وآن را موردتوجه قرارداده انددرهرحال بررسی دورویکردحقوقی متفاوت ازسوی کنوانسیون های بین المللی وموضع جمهوری اسلامی مبنی برعبوربی ضرربه واسطه قرارگرفتن بخشی ازاین تنگه دردریای سرزمینی ایران دردستورکارقرارگرفته وبحث انسدادتنگه هرمز وصلاحیت ایران درشرایط خاص وازجمله شرایط جنگی درزمینه ومسئولیت بین المللی برآمده ازآن درآیتم پژوهش مورد توجه قرارخواهدگرفت.

هدف از انجام تحقیق:

• بررسی موضع کنوانسیون های حقوق دریابه سال 1958 و1982 درزمینه آبراه های بین المللی.
• بررسی موضع جمهوری اسلامی ایران براساس قانون دریایی ونظام حقوقی.
• بررسی مشروعیت تهدیدجمهوری اسلامی ایران درزمینه انسداد تنگه هرمز.

تحقیق درچه مواردی کاربرد خواهدداشت:

این پژوهش می تواندمورداستفاده نهادهای حقوقی وسیاسی ازجمله دستگاه دیپلماسی قرارگیرد.

پرسش های تحقیق:

اصلی

• آیا شکل گیری رژیم حقوقی بین المللی در زمینه تنگه ها و تدوین قانون حاکم بر تنگه هرمز از سوی ایران منجر به تضاد منافع جهانی و ملی شده است؟

فرعی

• موضع جمهوری اسلامی ایران نسبت به کنوانسیون 1982 چیست؟
• رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به رژیم حقوقی تنگه هرمز چیست؟

فرضیه های تحقیق:

– با توجه به دو کنوانسیون 1958 و1982 در زمینه حقوق دریاها که نسبت به آبراه های بین المللی شکل گرفته است و با توجه به تأکید جمهوری اسلامی ایران بر عبور بی ضرر و قدرتهای دریایی در تنگه هرمز دو رویکرد تقابلی ایجاد گردیده است.

– جمهوری اسلامی ایران در شرایط جنگ وصلح از حقوقی برای اقدامات پیشدستانه برخوردار است.

– به دلیل تعارض کنوانسیون 1982 با قانون دریایی جمهوری اسلامی ایران، ایران رویکرد محافظه کارانه نسبت به کنوانسیون 1982 دارد.

دراین تحقیق ازچه روش هایی استفاده شده است:

الف: نوع روش تحقیق:

عمده روش تحقیق روش کتابخانه ای بوده که به بررسی ومطالعه کتابهای موجوددرخصوص موضوع پرداخته شده است.

ب: روش گردآوری اطلاعات (که یا بصورت میدانی است و یا کتابخانه ای)

پ: ابزارگردآوری اطلاعات (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، آزمون،فیش، جدول و بانک های اطلاعاتی وشبکه های کامپیوتری و ماهواره ای وغیره)

سوابق مربوطه درباره موضوع تحقیق ازاین قراراست:

درموردرژیم حقوقی تنگه هرمز بصورت مختصرودرحدمقالات تحقیق شده است ولیکن تحقیق جامعی صورت نگرفته است که نگارنده تلاش خواهدکرد خلاهای موجود دراین زمینه بخصوص مسائل طرح شده اخیرازجمله انسداد این تنگه، صلاحیت اقدامات پیشدستانه ایران درشرایط جنگ ومسئولیت بین المللی ایران دراین زمینه راموردبحث قراردهد.

جنبه نوآوری و جدیدبودن تحقیق:

باتوجه به مسائل امنیتی طرح شده درخلیج فارس وتنگه هرمز وتهدید ایران مبنی برانسداد این تنگه درشرایط خاص ضرورت بررسی موضع ایران وکنوانسیون هابررسی وصلاحیت ایران درتنگه هرمز ازمنظرحقوقی موردبررسی قرارگیرد.

فصل اول

تاریخچه تدوین حقوق دریاها

قدمت استفاده از دریا به قدمت تاریخ بشری می رسد، رود خانه ها، دریاها و اقیانوسها از روزگار باستان وسیله حشر و نشر اقوام مختلف و راه ارتباطی سرزمینهای گوناگون با یکدیگر بوده اند. تحول و پیشرفت در صنعت کشتی سازی امکان مسافرتهای طولانی و شناختن سرزمینهای ناشناخته را فراهم ساخت، کشورهائیکه دارای نیروی دریائی قویتر و مجهزتری بودند توانستند در اقصی نقاط جهان مستعمراتی بدست آوردند. امروزه نیز یکی از گسترده ترین و با اهمیت ترین فعالیتهای بشری در زمینه حمل و نقل از طریق دریا صورت می گیرد و هنور هم دریا کم خرج ترین و ایمن ترین راه ارتباطی محسوب می گردد.

با نگاهی به نقشه جهان و مطالعه دقیق ژئو پلیتیکی و تاریخی آن، اهمیت و سابقه تاریخی و نقشی که آبراه های ارتباطی بین قاره ها در سرنوشت ملل و اقوام از بدو تاریخ تاکنون داشته اند مشخص می گردد. بعضی از این آبراه ها اهمیت و نقش بیشتری در تاریخ بشری ایفا نموده اند و بعلت اهمیت سوق الجیشی ویا اقتصادیشان، حاکمیت بر آنهاب یشتر دستخوش تغییر و تحول گردیده است.

تا نیمه اول قرون وسطی، کشتیرانی در دریاها و اقیانوسها برای تمام کشورها آزاد بود. از نیمه دوم قرون وسطی چندین کشور اروپائی از جمله جمهوری ونیز، ژن، پرتغال، اسپانیا، سوئد، دانمارک و انگلستان هریک مدعی حاکمیت برقسمتهای بزرگی از دریاها و اقیانوسها شدند. تصرفات کشورهای مزبور تا چند قرن پابرجا ماند. برای مثال، دولت پرتغال مدعی حاکمیت بر اقیانوس هند و جنوب اقیانوس اطلس بود. اسپانیا حاکمیت خود را بر اقیانوس کبیر و خلیج مکزیک اعمال می نمود و جمهوری ونیز بر دریای آدریاتیک حاکمیت داشت، بطوریکه فدریک سوم امپراطور مقدس ژرمنی درسال 1478 از جمهوری و نیز تقاضای اجازه حمل ذرت از طریق دریای آدریاتیک را نمود.

عبور کشتیها از دریائیکه جزء متصرفات یکی از کشورها محسوب می شد تحت شرایط خاصی انجام می گرفت.

 

کشورهائیکه مبادرت به کشتی رانی در آبهای تحت حاکمیت یک دولت اروپائی می نمودند، موظف بودند:

1- با افراشتن پرچم آن کشور عبور کنند

2- مبالغی به عنوان گمرک با حق عبور بپردازند.

3- از صید ماهی بدون کسب اجازه خودداری کنند.

بعضی از کشورها که خود را حاکم بر قسمتی از دریاها و اقیانوسها می دانستند قدم فراتر نهاده و حتی از کشتیرانی دیگران در آبهای تحت حاکمیت خود ممانعت به عمل می آوردند. بعنوان نمونه، پرتغالیتها و اسانیائیها پس از کشف آمریکا کوشیدند از ورود کشتی های خارجی به منطقه تحت تصرف خود جلوگیری کنند. این اقدام دولتهای اسپانیا و پرتغال موجب تحول بزرگی در جهت آزاد شدن آبهای دریاها و اقیانوس ها شد. زیرا به دنبال اقدام دولتهای مزبور ملکه انگلستان در سال 1580 اعلام نمود که کشتیرانی در دریاها و اقیانوسها برای همه کشورها آزاد است و هیچ کشوری نمی تواند مانع کشتیرانی کشور دیگر شود.

بیست و نه سال بعد از این واقعه، بعضی در سال 1609 هوگوگروسیوس تئوری دریای آزاد را در کتابی تحت عنوان ((آزادی دریاها)) انتشار داد. این تئوری در ابتدا مورد استقبال اکثر حقوقدانان اروپائی واقع نگردید وحتی گروهی از حقوقدانان به معارضه با گروسیوس پرداختند، ولی تدریجاً عقیده گروسیوس طرفدارانی پیدا کرد. نویسندگانی مانند واتل سوئیسی و بینکرشوک هلندی از تئوری آزادی دریاها حمایت کردند. انگلستان نیز در اوائل قرن نوزدهم با پیشرفت صنعت کشتی سازی و توسعه کشتیرانی از طرفداران سرسخت دریای آزاد گردید و کشورهای دیگر نیز از سیاست دیرینه خود به سیاست آزادی دریاها متمایل شدند.

سپس این بحث پیش آمد که دریای آزاد کجاست ؟ ! همراه با اصطلاح ((دریای آزاد)) اصطلاح دیگری بوجود آمد تحت عنوان ((آبهای ساحلی)) یا ((آبهای سرزمینی)) و این پرسش مطرح گردید که ((آبهای ساحلی)) به کجا منتهی می شود ؟! درباره عرض آبهای ساحلی و مبنای آن پیوسته اختلاف نظر هائی بین کشورها وجود داشته و در حال حاضر نیز هنوز عرض آبهای ساحلی بطور قطعی و استاندارد تعیین نگردیده. هر چند عرض 12 مایل بصورت عرفی مورد مورد قبول قرار گرفته است.

حقوق دریاها

در حقوق بین الملل عمومی، مجموعه اصول و قواعد حاکم بر روابط بین دولتها و بین دولتها و سازمانها و مراجع مربوط بین المللی در محیط دریاها و اقیانوسها را ((حقوق دریاها)) می نامند.

هر چند که مسئله تدوین حقوق بین الملل از اواخر قرن هیجدهم توجه کشورها را به خود معطوف کرده بود لیکن این اصول تا سال 1958 غیر مدون بود. متاسفانه کار تدوین بسیاری از رشته های حقوق بین الملل هنگامی آغاز شد و به سراسر جهان تسری پیدا کرد که دول آسیائی و آفریقائی در واقع شخصیت بین المللی خود را به عنوان عضو جامعه بین المللی در اثر فشارهای استعماری، از دست داده و یا هنوز کسب نکرده بودند و در این دوره حساس و مهم تاریخی نمی توانستند از لحاظ شکل دادن به قواعد حقوق بین الملل تاثیر چندانی داشته باشند. لذا می توان گفت که حقوق جدید دریاها نیز محصول تمدن و اندیشه غرب و مخصوص اروپا می باشد و بطور کلی غیر از اروپائیها، بویژه دول آسیائی و آفریقائی دخالت اندکی در شکل گرفتن آن داشته اند.

چکیده 1

فصل اول – مقدمه

1-1 تاریخچه و خاستگاه موز. 3

1-2 ارقام موز. 4

1-3 خواص فیزیکو شیمیایی و تغذیه‌ای موز. 4

1-3-1 خواص فیزیکی موز. 4

1-3-2 خواص شیمیایی موز. 5

1-3-3 خواص تغذیه‌ای موز. 6

1-4 آمار تولید موز در ایران وجهان. 6

1-4-1 تولید موز در جهان. 6

1-4-2 وضعیت کشت و تولید موز در ایران. 7

1-4-2-1 موقعیت کشت موز در استان هرمزگان. 7

1-4-2-2 موقعیت کشت موز در استان سیستان و بلوچستان. 8

1-5 چیپس موز. 8

1-5-1 تولید چیپس‌های موز. 9

1-5-2 روش‌های فرآوری چیپس‌های موز. 10

1-5-3 خواص فیزیکو شیمیایی چیپس موز. 11

1-6 پوشش خوراکی ودلایل استفاده از پوشش خوراکی.. 12

1-6-1 تاریخچه استفاده از پوشش‌های خوراكی.. 13

1-6-2 تولید پوشش‌های خوراکی.. 14

1-6-3 مزایای لفافهای خوراکی در ارتباط با مواد غذایی.. 16

1-6-4 روش‌های پوشش دهی مواد غذایی.. 19

1-6-4-1 کاربرد غوطه وری.. 19

1-6-4-2 کاربرد فوم (کف) 19

1-6-4-3 کاربرد اسپری کردن. 20

1-6-4-4 کاربرد چکه ای(قطره ای) 20

1-7-4-5 کاربرد قطره کنترل شده 20

1-6-5 طبقه بندی لفافهای خوراکی.. 20

1-7-5-1 از دیدگاه تعداد جزء سازنده لفاف: 20

1-6-5-2 از دیدگاه روش تولید. 21

1-6-5-3 از دیدگاه ترکیب/ترکیبات اصلی سازندة لفاف… 21

1-6-6 انواع پوشش خوراکی.. 22

1-6-6-1 لفافهای با پایه پلی ساکارید. 22

1-6-6-2 لفافهای با پایه پروتئین.. 24

1-6-6-3 لفافهای با پایه لیپید. 26

1-6-6-4 افزودنیها 27

1-7 نقش و جایگاه روغن و چربی.. 27

1-8 ضرورت تولید مواد سرخ کردنی کم چرب… 28

1-9 اهداف تحقیق.. 30

فصل دوم –ی بر تحقیقات انجام شده

2-1 پکتین.. 41

2-1-1 ساختار و مشخصات پکتین.. 41

2-1-2 کاربرد پکتین در صنایع غذایی.. 42

2-1-3 پوشش خوراکی پکتین.. 43

2-2 کیتوزان. 43

2-2-1 ساختار و مشخصات کیتوزان. 44

2-2-1-1 ساختار کیتوزان. 44

2-2-1-2 ویژگیهای کیتوزان. 44

2-2-2 نحوه تهیه کیتین و کیتوزان. 45

2-2-2-1 استخراج كیتین از پوسته میگو. 45

2-2-2-2 جداسازی مواد پروتئینیاز پوسته. 46

2-2-2-3 جداسازی مواد معدنی از پوسته. 46

2-2-2-4 رنگبری.. 46

 

 

2-2-2-5 تهیه كیتوزان از كیتین.. 46

2-2-3 کاربرد کیتوزان در صنایع غذایی.. 47

2-2-3-1 نگهداری غذا 48

2-2-3-2 خواص ضد باکتریایی.. 48

2-2-3-3 خواص آنتی اکسیدانی.. 48

2-2-4 پوشش خوراکی کیتوزان. 48

2-2-5 استفاده از پوشش خوراکی به منظور کاهش جذب روغن.. 50

2-2-6 سابقه و پیشینه تحقیق.. 51

2-2-6-1 تحقیقات صورت گرفته در خصوص تاثیر پوشش‌های خوراکی در جذب روغن.. 51

2-2-6-2 پژوهش‌های انجام شده در خصوص استفاده از پوشش‌های خوراکی برای حفظ کیفیت و سلامت مواد غذایی.. 54

2-2-6-3 پژوهش‌های صورت گرفته در خصوص استفاده از پوشش‌های خوراکی کیتوزان و مشتقات آن. 55

فصل سوم -مواد و روش‌ها

3-1 مواد 57

3-1-1 تهیه مواد 57

3-1-1-1 تهیه موزها 57

3-1-1-2 تهیه پکتین.. 58

3-1-1-3 تهیه کیتوزان. 58

3-2 روش ها 58

3-2-1 زمان و محل اجرای طرح.. 58

3-2-2 تیمارهای بکار رفته شده 58

3-2-3 روش تولید چیپس موز. 58

3-2-3-1 برش اسلایس… 58

3-2-3-2 آنزیم بری.. 59

3-2-3-3 تهیه محلول‌های پوشش دهی.. 59

3-2-3-4 پوشش دهی.. 59

3-2-3-5 خشک کردن. 59

3-2-3-6 سرخ کردن. 60

3-2-4 اندازه گیری میزان روغن.. 60

3-2-5 اندازه گیری رطوبت… 60

3-2-6 وزن نمونه. 61

3-2-7 اندازه گیری ماده خشک… 61

3-2-8 رنگ سنجی.. 61

3-2-9 سنجش و آنالیز بافت… 62

3-2-10 ارزیابی حسی محصول. 62

3-2-11- تجزیه و تحلیل اطلاعات… 63

3-2-11-1- آنالیز داده ها 63

3-2-11-2- تهیه پروفایل‌های جذب روغن، رنگ و بافت درحین سرخ کردن. 63

فصل چهارم -نتایج و بحث

4-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر درصد رطوبت محصول. 64

4-1-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان بر درصد رطوبت موز سرخ شده 65

4-1-2 میانگین درصد رطوبت در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول پکتین.. 66

4-1-3 میانگین درصد رطوبت درمحصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول کیتوزان. 66

4-1-4 میانگین درصد رطوبت در محصول نهایی بدون پوشش (تیمار شاهد) 67

4-2 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر بافت محصول. 67

4-2-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان بر بافت موز سرخ شده 68

4-2-2 میانگین بافت در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول پکتین.. 70

4-2-3 میانگین بافت در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول کیتوزان. 70

4-2-4 میانگین بافت در محصول نهایی بدون پوشش (تیمار شاهد) 70

4-3 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر درصد جذب روغن محصول. 71

4-3-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان بر درصد جذب روغن موز سرخ شده 75

4-3-2 میانگین درصد جذب روغن در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول پکتین.. 76

4-3-3 میانگین درصد جذب روغن در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول کیتوزان. 77

4-3-4 میانگین درصد جذب روغن در محصول نهایی بدون پوشش (تیمار شاهد) 77

4-4 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر فاکتورهای رنگی محصول. 78

4-4-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر فاکتور رنگی a* محصول. 79

4-4-1-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان بر فاکتور رنگی* a موز سرخ شده 79

4-4-1-2 میانگین فاکتور رنگی* a در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول پکتین.. 80

4-4-1-3 میانگین فاکتور رنگی* a در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول کیتوزان. 81

4-4-1-4 میانگین فاکتور رنگ* a در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمار بدون پوشش (شاهد) 81

4-4-2 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر فاکتور رنگی* b محصول. 81

4-4-2-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان بر فاکتور رنگی* b موز سرخ شده 81

4-4-2-2 میانگین فاکتور رنگی* b در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول پکتین.. 83

4-4-2-3 میانگین فاکتور رنگی* b در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول کیتوزان. 83

4-4-2-4 میانگین فاکتور رنگی* b در محصول نهایی تیمار بدون پوشش (شاهد) 83

4-4-3 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر فاکتور رنگی * L محصول. 83

4-4-3-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان بر فاکتور رنگی * L موز سرخ شده 83

4-4-3-2 میانگین فاکتور رنگی* L در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول پکتین.. 85

4-4-3-3 میانگین فاکتور رنگی* L در محصول نهایی پوشش داده شده با تیمارهای مختلف محلول کیتوزان. 85

4-4-3-4 میانگین فاکتور رنگی* L در محصول نهایی تیمار بدون پوشش (شاهد) 85

4-5 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر خواص حسی محصول. 87

4-5-1 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر ارزیابی بافت نمونه‌های چیپس موز. 88

4-5-1-1 ارزیابی بافت برای تیمارهای پکتین.. 88

4-5-1-2 ارزیابی بافت برای تیمارهای کیتوزان. 89

4-5-1-3 ارزیابی بافت برای تیمارهای منتخب… 89

4-5-2 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر ارزیابی طعم نمونه‌های چیپس موز. 90

4-5-2-1 ارزیابی طعم برای تیمارهای پکتین.. 90

4-5-2-2 ارزیابی طعم برای تیمارهای کیتوزان. 90

4-5-2-3 ارزیابی طعم برای تیمارهای منتخب… 91

4-5-3 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر ارزیابی رنگ نمونه‌های چیپس موز. 92

4-5-3-1 ارزیابی رنگ برای تیمارهای پکتین.. 92

4-5-3-2 ارزیابی رنگ برای تیمارهای کیتوزان. 92

4-5-3-3 ارزیابی رنگ برای تیمارهای منتخب… 93

4-5-4 تاثیر پوشش‌های خوراکی بر ارزیابی پذیرش نهایی نمونه‌های چیپس موز. 93

4-5-4-1 ارزیابی پذیرش نهایی برای تیمارهای پکتین.. 93

4-5-4-2 ارزیابی پذیرش نهایی برای تیمارهای کیتوزان. 94

4-5-4-3 ارزیابی پذیرش نهایی برای تیمارهای منتخب… 95

فصل پنجم – نتیجه گیری

5-1 پیشنهادات… 98

منابع. 99

پیوست

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر پوشش خوراكی برجذب روغن، درصد رطوبت، مشخصات حسی، ظاهری و بافتی محصول نهایی موزسرخ شده صورت گرفته است. بدین منظور تاثیر پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان با غلظت‌های 3-1% در کیفیت محصول (چیپس موز) طی فرایند سرخ کردن عمیق بررسی شده است. موزهای مورد استفاده در این پژوهش از نوع کاوندیش و پوشش‌های بکار رفته محصول شرکت سیگما آلدریچ، آلمان بودند. هرآزمایش 3 بار تکرار شد، تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار آماری SPSS 18 و با بهره گرفتن از آزمون‌های آماری ضریب همسبتگی پیرسون،آزمون آنالیز واریانس یكطرفه(ANOVA) و آزمون دانکن(تست جداسازی) و آزمون فریدمن(Friedman) انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد، بیشترین میزان رطوبت در محصول نهایی، مربوط به تیمار پکتین 3٪ و کمترین میزان رطوبت در محصول پوشش داده شده با کیتوزان 1% است. نتایج آزمون آنالیز واریانس یک طرفه نشان داد که بین تیمارهای مختلف از لحاظ پارامتر میزان رطوبت در محصول نهایی، اختلاف معنی دار آماری مشاهده گردید (05/0 > p). بر اساس یافته‌های پژوهش، بیشترین میانگین سختی بافت در محصول نهایی، مربوط به تیمار کیتوزان 1% و کمترین میانگین سختی بافت در محصول تیمار پکتین 3٪ مشاهده گردید. بین تیمارهای مختلف از لحاظ پارامتر میانگین سختی بافت در محصول نهایی، اختلاف معنی دار آماری مشاهده نگردید (05/0 < p). بیشترین میزان جذب روغن در محصول نهایی، مربوط به تیمار کیتوزان 1% و کمترین میزان جذب روغن در تیمار پکتین 3٪ مشاهده گردید. بین تیمارهای مختلف فرآوری از لحاظ پارامتر میزان جذب روغن در محصول نهایی، اختلاف معنی دار آماری مشاهده گردید (05/0 > p). بررسی فاکتورهای رنگی تیمارهای مختلف نشان داد، بیشترین میزان فاکتور* a در محصول نهایی، مربوط به تیمار کیتوزان 3% و کمترین میزان فاکتور* a در محصول تیمار شاهد مشاهده گردید. همچنین بیشترین میزان فاکتور* b در محصول نهایی، مربوط به تیمار کیتوزان 3% و کمترین میزان فاکتور* b در محصول تیمار شاهد مشاهده گردید. بیشترین میزان فاکتور* L در محصول نهایی، مربوط به تیمار شاهد و کمترین میزان فاکتور* L در محصول تیمارکیتوزان 3% مشاهده گردید. بر اساس نتایج تحقیق، بین تیمارهای مختلف از لحاظ میزان فاکتورهای L*A*B* در محصول نهایی، اختلاف معنی دار آماری مشاهده گردید (05/0 > p). بر اساس نتایج تحقیق بالاترین امتیاز ارزیابی حسی در پذیرش کلی محصول نهایی تیمار‌های مختلف مربوط به تیمار پکتین 3٪ و کمترین امتیاز مربوط به تیمار کیتوزان 1 % می‌باشد. بر اساس نتایج آزمون فریدمن که بین تیمارهای مختلف از لحاظ پارامتر ارزیابی حسی در پذیرش کلی، اختلاف معنی دار آماری مشاهده گردید (05/0 > p).در مجموع نتایج تحقیق نشان می‌دهد، بدلیل ویژگی‌های فیزیکو شیمیایی موز کاوندیش، استفاده از پوشش‌های کیتوزان برای بهبود ویژگی‌های کیفی، خصوصاً کاهش جذب روغن و تولید چیپس با میزان چربی پائین تر چندان مناسب نیست اما استفاده پوشش خوراکی پکتین 3٪ در بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی موز سرخ شده تاثیرگذار است.

کلمات کلیدی: چیپس موز، پکتین، کیتوزان، پوشش خوراکی، سرخ کردن عمیق، جذب روغن

مقدمه :

موزها میوه‌هایی بشدت فاسدشدنی هستند و بخش مهمی از محصولات بدلیل اشباع بازار از بین می‌روند. عمده تلفات دردوره اوج تولید و زمانی که کشاورزان بطور کامل محصولات خود را وارد بازار می‌کنند رخ می‌دهد. به دلایل مختلف این نعمت‌های الهی از چرخه برداشت تا مصرف دارای ضایعات زیادی می‌شوند. از اینرو حدود 35 ٪‌ از تولیدات موز به کشورهای در حال توسعه صادر می‌شود(FAO, 1987).

کارشناسان معتقدند می‌توان مواد غذایی مورد نیاز تا چهار برابر جمعیت فعلی جهان را تامین کرد مشروط بر اینکه روش‌های تولید، نگهداری، توزیع و مصرف مواد غذایی براساس اصول نوین علمی‌ صورت گیرد و حتی‌الامکان از ضایعات مواد غذایی به میزان قابل توجهی کاسته شود. گسترش صنایع تبدیلی در جهان با این رویکرد صورت پذیرفت.

تقاضا برای مصرف محصولات با طول عمر بالا و کیفیتی مطلوب، تولیدکنندگان را به توسعه محصولات با قابلیت‌های نگهداری بالا و با کیفیتی بهتر از مواد اولیه طبیعی ترغیب نموده است. در این میان استفاده از تکنیک‌هایی چون انجماد، بسته‌بندی در اتمسفرهای تغییر یافته، سرخ کردن به روش غوطه‌وری[1] در فیلم‌ها و پوشش‌های خوراکی[2] قابل تجزیه، افزایش یافته و منجر به تولید محصولات با قابلیت نگهداری طولانی مدت وبدون تاثیر سوء بر کیفیت و ارزشهای تغذیه‌ای گردیده است.

فرایند سرخ کردن به دلیل بوجود آوردن رنگ و طعم مطلوب بطور گسترده در آماده سازی مواد غذایی مورد استفاده قرار گرفته و طی سالهای اخیر همگام با توسعه صنایع فرآوری، پیشرفت‌های چشمگیری نموده است (خلیلی، 1379). با این وجود مصرف مواد غذایی سرخ شده بدلیل جذب میزان چربی بالا، همواره سلامت انسان را به چالش کشیده است.

چیپس‌ها یا کریپس‌ها [3] محصولات سرخ شده سخت و شکننده‌ای هستند که به طور ناگهانی آزاد سازی انرژی[4] را افزایش می‌دهند (Adeniji et al., 2010). آنها محبوب‌ترین محصول فرآوری شده و پخته شده موز در شرق (CTA, 2007) و غرب آفریقا (Adeniji et al., 2010) و همچنین جنوب شرقی آسیا هستند. آنها یکی از مهم‌ترین مواد غذایی هستند که معمولا در فرم چیپس (دایره‌ای شکل نازک) و یا گاهی اوقات به صورت سیب زمینی سرخ شده (استیک[5]) تولید می‌شوند. ((Adeniji and Tenkouano, 2007; Dzomeku et al., 2006; Adeniji, 2005; Yomeni et al., 2004; Adeniji et al., 1997; Ferris et al., 1996; Ogazi, 1996)). با توجه به مضرات استفاده از مواد غذایی پرچرب برای سلامتی مصرف کنندگان روش‌های مختلفی برای ارتقای سلامت محصولات غذایی سرخ شده صورت گرفته است. یکی از روش‌های متداول، استفاده از پوشش‌های خوراکی است. استفاده از پوشش‌های هیدروكلوئیدی، به دلیل خاصیت ممانعت كنندگی این پوشش‌ها نسبت به چربی باعث كاهش میزان روغن در محصول می‌شوند (Bertolini et al., 1997).

پژوهش‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد، پوشش‌های خوراکی به منظور کاهش جذب روغن در در فرایند سرخ کردن، مورد استفاده قرار گرفته است. از اینرو محقق بر آن شده است که نقش پوشش‌های خوراکی پکتین و کیتوزان رابر کاهش جذب روغن درچیپس موز را مورد بررسی قرار دهد.

 

1-1 تاریخچه و خاستگاه موز

موز یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های جهان است (معمار و همکاران، 1386). قدمت آن به بیش از ۳۰۰۰ سال می‌رسد و مورخین معتقدند که بشر از زمان های ماقبل تاریخ این گیاه را می‌شناختند و از میوه آن استفاده می‌کردند. (عباسی و همکاران، 1389).

نام قدیمی آن “انگشتان آدم” و یا “سیب بهشتی” می‌باشد. نام‌های مختلفی برای موز ذکر شده است. عده‌ای موز را یک لفظ بربری[6] می‌دانند، و هم نام طبیب رومی (یک قرن قبل از میلاد) بنام آنتونیوس موزا[7]، انتخاب کرده‌اند و گروه دیگر بنام حضرت موسی نسبت می‌دهند. در بررسی‌های جدید موزا را ک لفظ عربی می‌دانند و اعراب نیز آنرا از موکا[8] که در زبان سانسکریت به معنی موز است، اقتباس کرده‌اند. عده‌ای موکا را شهر بندری در جنوب عربستان می‌دانند که موز را از هندوستان به آنجا وارد می‌کردند.

به هرحال اکثریت موز را کلمه عربی می‌دانند(این کلمه بیشتر در نواحی عرب زبان و خاور میانه معمول است). نام دیگری که در قرن دهم در اروپا رواج داشت فیگ[9] است که به علت شباهت به انگشتان انتخاب شده بود، این نام هنوز هم در هند غربی رواج دارد. در قرن شانزدهم توسط پرتغالیها نام بنانا[10] انتخاب شد.

موز بومی مناطق گرم و مرطوب قسمتهایی از آسیا و منشاء احتمالی آن از دامنه کوههای هندوچین است و از آنجا در مناطق گرمسیر آمریکا، آفریقا، استرالیا، فیلیپین و هاوایی برده شد. به نظر می‌رسد که موز توسط اعراب در قرن هفدهم بعد از میلاد (A.D) از هندوستان به فلسطین و مصر وارد شد. در حال حاضر موز بعنوان غذای میلیونها انسان و همچنین مهمترین میوه صادراتی مناطق گرمسیر جهان است (معمار و همکاران، 1386).

1-2 ارقام موز

تعداد زیادی ارقام موز از خانواده آکومیناتا[11] و بالبیسیانا[12] وجود دارند که ارقام موز دییلوئید، تری پلوئید و تترا پلوئید و هیبرید بین آکومیناتا و بالبیسیانا می‌باشند. موزهای خانواده آکومیناتا و بالبیسیانارا به ترتیب با A و B نشان می‌دهند و آنها با قرار گیری یکی یا تعداد بیشتری ازکروموزمها در کنار هم طبقه بندی می‌شوند که سطح پلوئیدی می‌نامند برای مثال AB یک دپیلوئید و AAB تری پلوئید و AABB تترا پلوئید می‌باشد ارقام‌تری پلوئید رایج‌ترین ارقام هستند و ارقام دیپلوئید کمتر استفاده می‌شود و تتراپلوئید مصرفش رایج نیست.

موز دارای کلونهای مختلفی است که به زیر گروه های متفاوتی تقسیم بندی شده‌‌اند تقریباً تمام ارقام صادراتی دنیا در حال حاضر در زیر گروه کاوندیش قرار دارند. معمولاً گروه کاوندیش AAA مقاوم به بیماری پاناما و حساس به سیگاتوکا می‌باشد و این گروه دارای ارقام مختلفی است که بین آنها ۵ رقم دوارف کاوندیش[13]، والری[14]، ویلیامز[15]، گراندناین[16] و کاوندیش چینی[17] یکی از بهترین ارقام تجاری دنیا هستند که در اکثر کشورهای تولید کننده موز کشت می‌شوند (عباسی و همکاران، 1389).

1-3 خواص فیزیکو شیمیایی و تغذیه‌ای موز

واژگان کلیدی: شناسایی، محیط کشت کروم آگار اصلاح شده، PCR، ITSrDNA، مالاسزیا، پیتریازیس ورسیکالر

مقدمه

شایع ترین بیماری های عفونی در انسان عفونتهای قارچی سطحی و جلدی هستند که توسط قارچ هایی نظیر درماتوفیتها، بعضی از قارچ های فرصت طلب، کاندیدا، مالاسزیا، آسپرژیلوس، ترایکوسپورون ایجاد می شوند(35)

ضایعات عفونتهای قارچی سطحی محدود به خارجی ترین طبقه شاخی پوست و یا قسمتهایی از ساقه مو که در خارج از پوست بدن قرار دارند می شوند. عفونت هیچگاه به طبقات عمیق تر ایپدرم و فولیکول مو نفوذ      نمی کند(2) و سیستم ایمنی به حضور قارچ پاسخ نمی دهد (35) و در اکثر موارد بیماری به صورت مزمن مشاهده می شود (12).

فولیکولیت مالاسزیایی

فولیکولیت فرم شدید بیماری پیتریازیس ورسیکالر می باشد که به صورت پاپولی های فولیکولار و ملتهب یا پوستول دار به اندازه 4-2 میلی متر بر روی پشت، بازوها، گردن و ندرتا صورت که اغلب با خارش همراه است ، مشاهده می شود (2). این بیماری در آب و هوای گرمسیری بیشتر شیوع دارد (7). فاکتورهایی نظیر دیابت، سندروم کوشینگ، نقص کلیه، پیوند کلیه و دیگر اعضاء بدن ، آنتی بیوتیک های وسیع الطیف و استروئید درمانی در بیماری نقش به سزایی دارند(2).

التهاب کیسه و مجرای اشکی

در این بیماری گونه های مالاسزیا در کیسه اشکی کلنیزه شده و سبب بزرگ شدن و التهاب آن می گردد. در بعضی موارد انسداد گسترش یافته و سبب التهاب و تداخل با عمل ریزش طبیعی اشک می شود(2و3).

درماتیت سبوروئیک

درماتیت سبوره که شایع ترین نشانه کلینیکی آن تولید شوره سر است بیماری مزمن، عود کننده ، خارش دار، و پوسته ریزی دهنده پوست می باشد. علائم بیماری به صورت ضایعات شوره زاری در سر ، صورت ، عانه و سایر قسمت های بدن تظاهر می کند(2و7). مالاسزیافور فرو (پی تی روسپوروم اووال) عامل درماتیت سبوروئیک است (2). شیوع این بیماری در مردان بیشتر از زنان است و در بیمارانی که دارای نقص ایمنی هستند شیوع بالایی دارد(7). فاکتورهای زمینه ای مناسب برای بیماری عبارتند از : اختلالات غدد داخلی بدن و ترشح غدد چربی به میزان زیاد.

 درماتیت آتوپیک

نوعی بیماری پوستی التهابی، عود کننده و مزمن است که بوسیله زخم های پوستی اگزمائی و خارش دار مشخص می شوند. گزارشات متعددی مبنی بر نقش گونه های مالاسزیا در تشدید ضایعات درماتیت آتوپیک وجود دارد (27و59).

پیتریازیس ورسیکالر

پیتریازیس ورسیکالر عفونت قارچی سطحی ، مزمن و آرام لایه شاخی پوست است که با ایجاد ضایعات ماکولر پوسته دار صاف یا کمی برجسته مشخص می شود (13و59و78). ضایعات به رنگهای مختلف سفید، صورتی ، زرد ، قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره دیده می شوند(27) و در نقاطی از بدن بیشترند که غنی از غدد سباسه باشد(93). ضایعات به شکل لکه های سطحی نامنظم یا گرد، جدا از هم یا به هم پیوسته اند. اندازه ضایعات در ابتدا ریز و چندتایی هستند و به سرعت بزرگ می شوند(37) که شبیه نقشه جغرافیا دیده می شوند (24). ضایعات بیماری به صورت ماکول های هیپوپیگمانته[1] و هیپرپیگمانته2 می باشند.

رنگ ضایعات در افراد با پوست تیره (سیا پوستان) معمولاً روشن و در سفید پوستان زرد تا قهوه ای می باشد (تصویر شماره 1).

در اشکال مزمن بیماری نواحی هیپوپیگمنت (ضایعات جوان) و هیپرپیگمنت (ضایعات مسن) با هم دیده می شوند(2). محل ضایعات به طور شایع روی بالا تنه، سینه، پشت، شانه ها و زیر بغل است و به نواحی دیگر مثل گردن، صورت و بازوها پخش می­ شود (27).

شروع پیتریازیس و رسیکالر آهسته و بدون علامت خاص است دوره کمون بیماری بین یک الی دو ماه است و در بعضی افراد، خارش مختصری نیز وجود دارد به خصوص زمانی که این افراد عرق می کنند(47). در نواحی گرم و نیمه گرم درگیری صورت شایع است ولی در آب و هوای معتدل شایع نیست. در یک بررسی درگیری نواحی غیر شایع مثل پلک چشم وپنیس گزارش شده است. گاهی نیز درگیری کشاله ران نیز گزارش شده که در این مورد

 تمایز آن ازاریتراسما خیلی مشکل است اما در موارد استثنا، عفونت همزمان پیتریازیس و رسیکالرواریتراسما در کشاله ران گزارش شده است (27). بیماری پیتریازیس ورسیکالر انتشار جهانی داشته ولی در مناطق گرمسیری ، مرطوب و معتدل به ویژه در فصول تابستان و پاییز شایعتر است. به طول کلی شیوع جهانی بیماری 8-2% و در نواحی سرد به کمتر از 1/1% است (2و28و48). تینه آورسیکالر در ایران در مناطق گرم و مرطوب جنوبی (بندرعباس، بوشهر، کازرون، آبادان و اهواز)، سواحل دریای مازندران (دشت گرگان، رامسر،بابل رشت) و نواحی جنوب دریاچه ارومیه شیوع فراوان داشته و در فلات مرکزی ، تهران، اصفهان و مشهد نیز دیده می شود (2و9). این بیماری در مکزیک، آمریکای جنوبی، هند، قسمتهایی از آفریقا،کوبا، فیجی و اطراف دریای مدیترانه موارد بالای 50% گزارش شده است. ظاهر میکروسکوپی ارگانیسم در مناطق گرم با مناطق معتدل متفاوت است. بیماری در هر دو نژاد سیاه و سفید دیده می شود و با اینکه تغییرات رنگ پوست در سیاهپوستان بیشتر است اما شیوع بیماری در هر دو نژاد یکسان است(53). انتقال بیماری در سفید پوستان شایعتر از سیاهپوستان است(4). بیماری در مردان بیشتر از زنان است که علت آن را بالا بودن میزان دهیدرو تستسترون در پوست پسران نوجوان می دانند که منجر به افزایش ترشح بیشتر سبوم در این سن می شود. محققین دیگر گزارش داده اند که شیوع بیماری در زنان بیشتر بوده و دلیل آن را به توجه زیادی که زنان به زیبای و بهداشت پوست دارند، نسبت داده اند(71). تینه آورسیکالر در سنین نوجوانی و میانسالی که غدد سباسه بیشترین فعالیت خود را دارند رایج است، با اینجال در افراد مسن و بچه ها نیز گزارش شده است(53). در بعضی از شرایط آب و هوایی (گرمسیری) فرم شدید بیماری در نوزادان ایجاد می شود که به نام پیتریازیس ورسیکالر آلبا ویا آکرومیا پارازیتیکا نامیده می شود (5). در آمریکا در سنین 24-15 سال رایج است. در حالی که در ایران در سنین 40-20 سال دیده می شود (71)

فاکتورهای مستعد کننده بیماری

اگر چه گونه های مالاسزیا به عنوان فلور پوست مطرح شده اند ولی برخی فاکتورهای اندوژن و اگزوژن در تبدیل آنها به فرم بیماری زا دخالت دارند. رطوبت ، سوء تغذیه ، افزایش سطح کورتیزول پلاسما، چربی پوست، مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها و کورتیکوستروئیدها، حاملگی ، دیابت، علل ژنتیکی ، استرس، عفونت های مزمن، فقر بهداشتی ، پوشش های تنگ و نایلونی و تعریق فراوان از جمله این فاکتورها محسوب می گردند. (13و59) و با توجه به چربی دوست بودن عامل بیماری ، حدس می زنند که نرم کننده ها و روغن های مورد استفاده برای پوست در ایجاد بیماری دخالت داشته باشند (6).

بیماریزایی مالاسزیا

عنوان                                                                     صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

الف – طرح مسئله. 2

ب- اهداف پژوهش… 2

ج- پرسش های اصلی.. 2

د- فرضیات اصلی.. 3

ه – روش انجام پژوهش… 3

و – سوابق انجام پژوهش… 3

ز- تقسیم بندی و سازمان دهی مطالب… 4

ح – مشکلات و چالش های انجام پژوهش… 4

بخش اول: مفاهیم مربوط به تشدید مجازات و سابقه تاریخی آن ها در حقوق ایران. 5

فصل اول– مفاهیم مربوط به تشدید مجازات… 6

مبحث اول– عوامل خاص و عام تشدید مجازات… 6

گفتار اول – عوامل خاص تشدید مجازات… 7

الف – تعریف… 7

ب- مصادیق.. 7

گفتار دوم – عوامل عام تشدید مجازات… 7

الف – تعریف… 7

ب – مصادیق.. 8

مبحث دوم – عوامل قانونی و قضایی تشدید مجازات… 9

گفتار اول– تشدید قانونی مجازات… 9

الف – تشدید مجازات از طریق حذف ارفاق های قانونی یا تحدید آن ها: 10

ب – تشدید مجازات از طریق افزایش حداکثر مجازات… 10

ج – تشدید مجازات از طریق محکومیت متهم به حد اکثر مجازات… 11

د – تشدید مجازات از طریق افزایش حداقل مجازات: 12

ه – تشدید مجازات از طریق محکومیت به مجازات های تکمیلی یا تدابیر دیگر. 12

گفتار دوم – تشدید قضایی مجازات… 13

گفتار سوم – احکام قانونی تشدید مجازات… 14

الف – امکان جمع میان کیفیات مشدده و مخففه. 14

ب – امکان جمع میان دو یا چند کیفیت مشدده 15

مبحث سوم – عوامل عینی (خارجی) و شخصی تشدید مجازات… 15

گفتار اول – عوامل عینی (خارجی) تشدید مجازات… 16

الف – تعریف… 16

ب- مصادیق.. 16

گفتار دوم – عوامل شخصی تشدید مجازات… 17

الف – تعریف… 17

ب – مصادیق.. 18

مبحث چهارم – انواع عوامل عام تشدید مجازات در حقوق ایران. 19

گفتار اول – تعدد جرم و انواع آن. 19

الف – تعدد مادی (واقعی) 19

ب- تعدد معنوی (اعتباری) 20

ج – تقسیمبندی تعدد به تعدد عام و خاص…. 20

گفتار دوم – مفهوم تکرار جرم و انواع آن. 21

الف – تکرار جرم خاص و تکرار جرم عام. 21

ب – تکرار دائم و موقت… 22

ج- سایر تقسیم بندی های تکرار جرم. 22

گفتار سوم – سردستگی گروه مجرمانه. 22

الف – فقدان تعریف قانونی.. 22

ب – تعریف پیشنهادی نگارنده 23

فصل دوم – سیر تحول کیفیات عام تشدید مجازات تا پیش از تصویب قانون جدید مجازات اسلامی (1390). 24

مبحث اول – سیر تحول مقررات مربوط به تعدد جرم. 24

گفتار اول – تعدد جرم در متن مصوب 1304 قانون مجازات… 24

 

 

گفتار دوم – اصلاحات بعدی قانون مجازات عمومی تا سال 1352. 26

گفتار سوم – تعدد جرم در اصلاحات قانون مجازات عمومی 1352. 26

گفتار چهارم – تعدد جرم در قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب 1361 و قانون مجازات اسلامی 1370. 31

مبحث دوم – تاریخچه تکرار جرم در قوانین ایران. 34

گفتار اول – تکرار جرم در متن مصوب 1304 قانون مجازات عمومی.. 34

گفتار دوم – اصلاح مقررات تکرار جرم تا پیش از تصویب قانون 1352. 36

گفتار سوم – مقررات قانون اقدامات تأمینی در ارتباط با مجرمین به عادت و عدم اجرای این مقررات… 38

گفتار چهارم – تصویب قانون مجازات عمومی 1352 و نگرش این قانون به تکرار جرم. 40

گفتار پنجم – قانون راجع به مجازات اسلامی 1361و مقررات تکرار جرم در آن ها 44

گفتار ششم – قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و مقررات تکرار جرم در آن. 45

گفتار هفتم – ماده 48 قانون مکرر قانون مجازات اسلامی : ابتکار جدید برای برخورد با خطر مجرمان
سابقه دار. 47

مبحث سوم – سابقه مقررات مربوط به سردستگی گروه های مجرمانه. 49

گفتار اول – قوانین قبل از انقلاب… 50

گفتار دوم – قوانین بعد از انقلاب… 50

بخش دوم: اشکالات و نارسایی های مقررات سابق و ارزیابی مقررات قانون جدید. 52

فصل اول – اشکالات و نارسایی های مقررات سابق.. 53

مبحث اول – اشکالات مربوط به مقررات تعدد جرم. 53

گفتار اول – عدم پیش بینی سقف تشدید مجازات (جمع مجازات ها) در صورت اختلاف جرائم ارتکابی.. 53

گفتار دوم – عدم تفکیک روشن میان انواع مختلف جرم. 54

الف- تعدد جرم حدی و تعزیری ( سکوت قانون ) 54

ب – تعدد شروع به جرم و جرم تام. 54

ج – تعدد جرم میان جرم مهم تر و نوع اخف همان عمل.. 55

گفتار سوم – عدم بیان نحوه تشدید مجازات در تعدد خاص و بلاتکلیف بودن دادگاه ها 57

گفتار چهارم – صدور رأی وحدت رویه و منع افزایش مجازات نسبت به حداکثر قانونی.. 57

گفتار پنجم – اشکال تقسیم تعدد مادی به تعدد جرائم متعدد و مشابه. 59

مبحث دوم – نارسایی های مربوط به مقررات تکرار جرم. 60

گفتار اول – عدم تشدید مجازات در صورت وجود سابقه محکومیت به حد یا قصاص…. 60

گفتار دوم – عدم تعیین نحوه تشدید مجازات و بلاتکلیف بودن دادگاه ها 60

گفتار سوم– سکوت و ابهام قانون در زمینه امکان جمع کیفیات مخففه با تشدید ناشی از تکرار جرم. 63

گفتار چهارم – دائمی بودن امکان تشدید مجازات و فقدان اعاده حیثیت. 64

گفتار پنجم – بلاتکلیف بودن دادگاه ها در صورت ارتکاب جرم پس از صدور حکم محکومیت قطعی و پیش از اجرای آن  65

مبحث سوم – نارسایی های مربوط به مقررات سردستگی گروه های مجرمانه. 65

گفتار اول – فقدان تعریف قانونی.. 66

گفتار دوم – مضیق بودن مفهوم سردستگی و عدم تناسب آن با واقعیت جرائم سازمان یافته. 66

گفتار سوم– بلاتکلیف بودن دادگاه ها در مورد نحوه تشدید مجازات… 67

الف – کیفیت تشدید مجازات معاون جرم در فرض سردستگی او. 67

ب – کیفیت تشدید مجازات شریک جرم در فرض سردستگی او. 67

فصل دوم – ارزیابی مقررات قانون جدید مجازات اسلامی.. 67

مبحث اول – ارزیابی مقررات مربوط به تعدد جرم. 68

گفتار اول – کاهش موارد جمع مجازات ها و پیش بینی اجرای هم زمان چند مجازات… 68

گفتار دوم – تفکیک میان انواع مختلف تعدد جرم و احکام هر یک در قانون جدید. 68

گفتار سوم – حذف تفاوت میان تعدد جرم از یک نوع یا انواع مختلف… 70

گفتار چهارم – احکام تخفیف مجازات در تعدد جرم. 71

مبحث دوم – ارزیابی مقررات مربوط به تکرار جرم. 71

گفتار اول – تعیین نحوه تشدید مجازات… 71

گفتار دوم – مرتبط ساختن تکرار جرم با صدور محکومیت قطعی.. 72

گفتار سوم – محسوب ننمودن سابقه محکومیت به حد یا قصاص…. 72

گفتار چهارم– پیش بینی ضمنی مقررات مربوط به حذف سوء سابقه و اثر موقت محکومیت قطعی سابق.. 73

گفتار پنجم – حذف مقررات مربوط به دوره نظارت یا مراقبت از محکومین سابقه دار. 74

گفتار ششم – محدود سازی تخفیف مجازات در تکرار جرم. 74

گفتار هفتم – دیگر نوآوری های قانون جدید در مورد تکرار جرم. 75

مبحث سوم – ارزیابی مقررات مربوط به تشکیل یا اداره گروه های مجرمانه سازمان یافته. 76

گفتار اول – مقررات قانون جدید و مزایای آن ها 76

گفتار دوم – نارسایی ها و اشکالات احتمالی در اجراء. 77

نتیجه گیری و پیشنهادات… 78

مزایا ………..  78

معایب …………. 79

پیشنهادات 80

فهرست منابع و مآخذ. 82

چکیده انگلیسی.. 85

چکیده

همان گونه که از نام این عنوان پیدا است ، پایان نامه حاضر مربوط می شود به پیدایش و تحولات عوامل عمومی تشدید مجازات در حقوق کیفری ایران .

عوامل عمومی تشدید مجازات به سه عامل تکرار جرم ، تعدد جرم و سردستگی گروه مجرمانه ( مطابق نظر نگارنده ) تقسیم می شوند . مطابق تعاریف بزرگان حقوق جزا ، این عوامل در هر جرمی نمود پیدا کنند موجب تشدید مجازات می شوند مگر در مواردی که قانونگذار منع نموده باشد ( همانند جرائم اطفال و جرائم سیاسی در تکرار جرم ).

تشدید مجازات به صور مختلفی از جمله افزایش حداکثر مجازات ، محکومیت متهم به حداکثر مجازات ، محکومیت به مجازات های تکمیلی و غیره پیش بینی شده است .

دو عامل تکرار جرم و تعدد جرم از سال 1304 و سردستگی گروه مجرمانه از سال 1352 در قانونگذاری های ایران وجود داشته اند و در تمام این سال ها و قانونگذاری ها دچار تغییر و تحولات فراوانی شده اند و از جمله این تغییرات ، میزان و نحوه تشدید مجازات بوده که در هر دوره از نظریه های مختلفی برای این مهم پیروی می شده است .

در میان این سه عامل ، عامل سردستگی گروه مجرمانه بیشتر از دو عامل دیگر جای بحث دارد ، از این جهت که هم از سوی قانونگذار و هم از سوی نویسندگان حقوق جزا مغفول مانده بود و در قانون جدید خیلی از کمی و کاستی های گذشته آن جبران شده ولی هم چنان مشکلاتی جزئی موجود می باشد .

دو عامل دیگر یعنی تکرار و تعدد جرم که دارای فراز و نشیب های فراوانی در قوانین گذشته بودند ، در قانون جدید تا حدودی به سامان رسیده اند که به همه این موارد در متن اصلی کار و طی فصول جداگانه بررسی خواهد شد .

کلید واژه : تکرار جرم، تعدد جرم، سردستگی گروه مجرمانه، تشدید مجازات.

مقدمه

الف – طرح مسئله

عوامل عمومی تشدید مجازات از جمله مواردی هستند که از اولین قانونگذاری مدرن کیفری در ایران (1304) وجود داشته و در تمام این سال ها و با تغییرات قوانین دچار تغییر و تحول شده اند. این عوامل به سه عامل تکرار و تعدد جرم و سردستگی گروه مجرمانه (به نظر نگارنده ) تقسیم می شوند، که این عامل سوم از نظر بسیاری از صاحب نظران حقوق کیفری به عنوان عامل شخصی تشدید مجازات شناخته
می شود. با این حال هم مورد کم لطفی و بی توجهی قرار گرفته است که در این پژوهش سعی شده به آن پرداخته شود.

دو عامل دیگر نیز با تغییر و تحولاتی هم که داشته دارای نقایص فراوانی که در عمل باعث بروز مشکلات زیادی بوده اند که مکرراً از سوی صاحب نظران مورد انتقاد بسیاری واقع می شده است.

در این پژوهش ارزیابی قوانین گذشته و برشمردن مزایا و معایب آن و ارزیابی قانون جدید در سرلوحه کار قرار دارد تا به نتیجه ای که باید رسیده شود؛ آیا با قانون جدید که انتظار می رود مشکلات گذشته رفع شود چنین اتفاقی خواهد افتاد؟ و اینکه چه مشکلاتی در عمل می تواند وجود داشته باشد؟

ب- اهداف پژوهش

در مورد اهداف انجام این پژوهش باید گفت که تصویب قانون جدید نیازمند آن است که هر چه زودتر جامعه حقوقی به فکر تألیف کتب و رسالات و مقالاتی در رابطه با ارزیابی آن باشند. در همین راستا بنده حقیر بر خود فرض دانسته ام تا به عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی در حد توان خود این مهم را به انجام رسانده تا به عنوان منبعی هر چند جزیی مورد استفاده دیگران در این حیطه تا قبل از تألیف کتب مرتبط مورد استفاده قرار گیرد.

ج- پرسش های اصلی

• ویژگی های مهم قانون جدید مجازات اسلامی در مباحث مربوط به تشدید مجازات نسبت به قانون مصوب 1370 در چه موارد یا نکاتی قابل مشاهده است؟

2- قانون جدید مجازات اسلامی در مباحث مربوط به تشدید مجازات با چه نقاط ضعفی رو به رو است؟

3- مقررات مربوط به قانون جدید مجازات اسلامی تا چه اندازه با سوابق قانونگذاری در ایران اختلاف یا مشابهت دارد؟

د- فرضیات اصلی

• تعیین ضوابط مشخص و صریح در خصوص چگونگی تشدید مجازات و عقلانی و منطقی تر شدن مقررات مربوطه و رفع پاره ای ابهامات که در قانون مصوب 1370 وجود داشت، مهم ترین ویژگی های ممیزه قانون جدید مجازات اسلامی در مباحث مربوط به تشدید مجازات به شمار می روند ؟
• به نظر می رسد که عدم سنخیت مقررات جدید التصویب در ارتباط با تشدید مجازات با سیاست حبس زدایی از یک سو و حذف نهاد های مفیدی از قبیل نظارت اجتماعی بر مجرمین سابقه دار از سوی دیگر از مهم ترین نقاط ضعف قانون جدید در زمینه خاص پژوهش می باشد.
• صرف نظر از پاره ای موارد که استثنائاً جنبه نوآوری دارد، و صرف نظر از اینکه قانونگذار مقررات خاصی در زمینه تعدد و تکرار جرم در جرائم مستلزم حد و قصاص وضع نموده، به طور کلی باید گفت ؛ اکثر تغییرات به عمل آمده در قانون جدید مجازات اسلامی در واقع رجعت به مقررات موجود در قانون مجازات عمومی اصلاحی 1352 هستند.

ه – روش انجام پژوهش

این پژوهش بر مبنای روش کتابخانه ای نگارش یافته است. و در این میان از کتب و مقالات حقوقی و هم چنین از منابع معتبر اینترنتی و قوانین دوره های مختلف قانونگذاری و قوانین خاص بهره گرفته شده است. و به خاطر نظری بودن صرف این پژوهش نیازی به استفاده از روش های دیگر احساس نشده است. کتبخانه هایی که مورد استفاده اینجانب قرار گرفته اند عبات اند از ؛ کتابخانه ملی ایران ، کتابخانه بهارستان ، کتابخانه دادگستری گرگان ، کتابخانه دادگستری ساری ، کتابخانه دانشگاه دامغان و کتابخانه های عمومی شهرستان بهشهر. و هم چنین از کتابخانه شخصی خود بهره جسته ام . سایت های اینترنتی مورد استفاده سایت نور مگ و پورتال جامع علوم انسانی و مگ ایران و سایت پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی sid)) ، می باشند.

و – سوابق انجام پژوهش

فهرست مطالب عنوان

 

صفحه چکیده فارسی

 

1 فصل اول: کلیات تحقیق 1-1- مقدمه

 

3 1-2- تعاریف و مفاهیم ضایعات

 

4 1-3- انواع ضایعات

 

5 1-3-1- ضایعات کمی

 

5 1-3-2- ضایعات کیفی

 

5 1-3-3- ضایعات مستقیم

 

5 1-3-4- ضایعات غیر مستقیم

 

5 1-4- ضایعات در ایران

 

6 1-5- ضرورت و اهمیت تاکید بر ضایعات

 

6 1-6- مدیریت کاهش ضایعات محصولات کشاورزی

 

8 1-7- علل ضایعات محصولات کشاورزی  

 

9 1-7-1- عوامل غیر قابل کنترل برای تولید کننده

 

9 1-7-2- عوامل قابل کنترل برای تولید کننده

 

10 1-7-2-1- ضایعات زراعی( کاشت و داشت)

 

10 1-7-2-1-1- شیوه های بومی و نامناسب کشاورزی

 

10 1-7-2-1-2- عدم دسترسی به نیروی انسانی لازم

 

10 1-7-2-1-3- تامین آب (آبیاری)

 

10 1-7-2-1-4- حاصلخیزی خاک و استفاده از کودها

 

11 1-7-2-1-5- خسارت های فیزیکی و مکانیکی مکانیکی به محصول هنگام عملیات داشت

 

11 1-7-2-1-6- اعمال کاشت

 

11 1-7-2-1-7- داروهای کشاورزی

 

12 1-7-2-1-8- شدت نور

 

12 1-7-2-1-9- بیماری ها

 

12 1-7-2-1-10- سایر عوامل

 

12 1-7-2-2- ضایعات برداشت

 

13 1-7-2-2-1- زمان برداشت

 

13 1-7-2-2-2- نحوه برداشت

 

14 1-7-2-2-3- آسیب مکانیکی در مرحله برداشت

 

14 1-7-2-2-4- آلودگی های اولیه و ثانویه محصولات

 

15 1-7-2-2-5- تاخیر زمانی در خروج محصول از باغ

 

15 1-7-2-2-6- عدم رعایت بهداشت در مرحله برداشت و پس از آن

 

15 1-7-2-3- ضایعات پس از برداشت

 

15 1-7-2-3-1- تیمارهای پیش سرمادهی

 

16 1-7-2-3-2- ضایعات ناشی از عدم درجه بندی و بسته بندی مناسب

 

16 1-7-2-3-3- ضایعات مکانیکی ناشی از حمل و نقل نامناسب

 

17 1-7-2-3-3-1- نیروهای وارده بر محصولات کشاورزی در حین حمل ونقل وجابه جایی

 

18 1-7-2-3-3-2- تاثیر حمل و نقل بر ویژگیهای کیفی محصول تازه

 

19 1-7-2-3-3-2-1- اثرات حمل و نقل بر ویژگیهای فیزیکی

 

19 1-7-2-3-3-2-1-1- کوفتگی(صدمه دیدگی)

 

20 1-7-2-3-3-2-2- اثرات حمل ونقل بر ویژگیهای شیمیایی

 

20 1-7-2-3-3-2-2-1- افزایش تلفات رطوبت دربافتهای آسیب دیده

 

22 1-7-2-3-3-2-3- اثرات حمل ونقل برویژگیهای میکروبی

 

22 1-7-2-3-3-3- عوامل موثر بر مقاومت میوه در مقابل صدمات مکانیکی

 

22 1-7-2-3-3-3-1- رقم میوه

 

23 1-7-2-3-3-3-2- ساختار میوه

 

23 1-7-2-3-3-3-3- بیوشیمی میوه

 

24 1-7-2-3-3-3-4- رسیدگی میوه

 

24 1-7-2-3-3-3-5- رطوبت میوه

 

25 1-7-2-3-3-3-6- دمای میوه

 

25 1-7-2-3-3-4- آزمونهای بافت

 

25 1-7-2-3-3-4-1- آزمون بارگذاری فشاری تك‌محوری

 

 

 

25 1-7-2-3-3-4-2- آزمون سوراخ كردن

 

25 1-7-2-3-3-5- عوامل موثر درایجاد صدمات مکانیکی وارد بر میوه ها

 

26 1-7-2-3-4- سردخانه، انبارداری و نگهداری نامناسب

 

27 1-7-2-3-5- ضایعات در میادین میوه و تره بار (عرضه نامناسب محصول):

 

29 1-7-2-3-6- وجود تاخیرزمانی(مدت انتظار) در اجرای فرایندهای لازم بر روی محصول از برداشت تا مصرف

 

30 1-7-2-3-7- ضایعات در مرحله فرآوری

 

30 1-7-2-3-8- عدم آگاهی از ماهیت محصول

 

31 1-7-2-3-9- عدم شناخت اقسام و علل بروز فسادهای تهدید کننده سلامت محصول

 

32 1-7-2-3-10- سایر علل ضایعات

 

32 1-8- اثرات کنترل ضایعات

 

32 1-9- معرفی استان البرز

 

33 1-10- معرفی محصولات

 

37 1-10-1- گوجه فرنگی

 

37 1-10-2- سیب

 

39 1-10-3- هلو و شلیل

 

41 1-10-4- آلو و گوجه

 

44 1-10-5- گیلاس

 

46 1-10-6- گلابی

 

48 فصل دوم: ی بر تحقیقات پیشین 2-1- گوجه فرنگی

 

51 2-2- سیب

 

58 2-3- هلو و گیلاس

 

61 2-4- سایر محصولات

 

62 فصل سوم: مواد و روش ها 3-1- پرسشنامه

 

68 3-2- ارزیابی اثرات حمل و نقل و نوع بسته بندی بر ماندگاری گوجه

 

69 3-2-1- روش انجام آزمایشات

 

72 3-2-1-1- اندازه گیری تغییرات جرم

 

72 3-2-1-2- آزمون رنگ

 

72 3-2-1-3- اندازه گیری بافت

 

73 3-2-1-4- اندازه گیری pH

 

73 3-2-1-5- اندازه گیری بریکس

 

75 3-2-1-6- اندازه گیری اسیدیته

 

76 3-2-1-7- اندازه گیری فاکتور رسیدگی

 

77 3-3- آنالیز آماری

 

77 فصل چهارم: نتایج 4-1- نتایج آماری پرسشنامه

 

79 4-2- تجزیه و تحلیل ضایعات در قسمت فرآوری

 

84 4-3- نتایج حاصل از آزمایش ها

 

85 4-3-1- نتایج حاصل از آزمایشات شیمیایی

 

87 4-3-1-1- نتایج حاصل از آزمایش pH

 

87 4-3-1-2- نتایج حاصل از آزمایش اسیدیته

 

88 4-3-1-3- نتایج حاصل از آزمایش بریکس

 

89 4-3-1-4- نتایج حاصل از فاکتور رسیدگی

 

90 4-3-2- نتایج حاصل از آزمایشات فیزیکی

 

91 4-3-2-1- نتایج حاصل از اندازه گیری جرم

 

91 4-3-2-2- نتایج حاصل از آزمون رنگ

 

94 4-3-2-3- نتایج حاصل از آزمون بافت

 

94 فصل پنجم: نتیجه گیری کلی، راهکارها و پیشنهادات نتیجه گیری کلی، راهکارها و پیشنهادات

 

100 منابع

 

102 پیوست

 

110 چکیده انگلیسی

 

112

چکیده

کشاورزی به دلیل تامین غذای جمعیت روز افزون کشور و هم چنین به خاطر دلایل اجتماعی سیاسی، رسالت مهمی در توسعه پایدار بر عهده دارد. در حال حاضر ضایعات محصولات کشاورزی به یکی از بحث های چالش بر انگیز در سیاست های اقتصادی کشورها تبدیل شده است و این امر منجر به زیر سوال رفتن امنیت غذایی، رفاه اجتماعی و اقتصادی در جهان شده است.در این رابطه یکی از معضلات اصلی بخش کشاورزی در استان البرزبا توجه به حجم بالای تولید و تامین نیاز سایر استان های همجوار به خصوص استان تهران، ضایعات محصولات باغی می باشد. عوامل ایجاد ضایعات به دو گروه اصلی عوامل غیرقابل کنترل برای تولیدکننده که شامل مواردسیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بوده وعوامل قابل­کنترل­برای تولید کننده­که شامل­ضایعات زراعی، ضایعات درحین برداشت ومراحل پس ازبرداشت­وفرآوری تامصرف­نهایی، تقسیم ­بندی­می­شوند.

در این تحقیق در مرحله نخست با هدف ارزیابی و شناسایی عوامل موثر در ایجاد ضایعات محصولات عمده باغی استان البرز در مراحل مختلف تولید، برداشت، فناوری های پس از برداشت، فراوری تا مصرف نهایی، با بهره گرفتن از پرسشنامه از گروهی افراد با توجه به نقش آنان در زنجیره تولید از منظر (تولید کننده بودن یا توزیع کننده، شاغل در بخش فراوری و یا صرفا به عنوان یک مصرف کننده)، درخصوص مفاهیم اولیه و نیز عوامل متعدد و موثر در ایجاد ضایعات در مراحل مختلف زنجیره تولید تا مصرف، سئوالاتی پرسیده شد. با عنایت به نتایج حاصل از ارزیابی پرسشنامه ای (مرحله اول) و نیز بررسی نتایج علمی یافته های پیشین، مشخص گردید سه عامل بسته بندی، حمل و نقل و مدت زمان نگهداری در انبار و یا سردخانه در ایجاد ضایعات پس از برداشت بسیار موثر می باشد. به همین دلیل در مرحله دوم این پروژه، به منظور بررسی اثرات سه عامل مذکور بر خصوصیات فیزیکو شیمیایی و قابلیت ماندگاری گوجه فرنگی رقم تجاری شیوا، آزمایشاتی شامل اندازه گیری جرم، رنگ، بافت، اسیدیته، بریکس، pH و فاکتور رسیدگی در یک دوره ی زمانی نگهداری بیست روزه در شرایط دمای 1±9 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90-85 درصد، صورت پذیرفت.

نتایج بررسی­های انجام شده در خلال این پژوهش نشان می­دهد که هریک از تیمارهای اعمال شده شامل بسته­بندی در تعداد لایه ها، حمل و نقل و مدت زمان نگهداری بر ویژگی های کمی و کیفی گوجه فرنگی های نگهداری شده اثر معنی داری داشته است. به طور کلی عملیات حمل و نقل سبب افت ویژگی های کمی و کیفی نمونه ها شده است. همچنین افت ویژگی های کیفی در خصوص نمونه های بسته بندی شده در سبدهای سه لایه بیشتر به چشم می خورد، زیرا لایه های فوقانی در خلال حمل و نقل بیشترین میزان انرژی ضربه ای را دریافت کرده و به همان نسبت آثار تخریبی در بافت آن ها بیش از لایه های زیرین می باشد.

لذا درنهایت از مجموع بررسی های بعمل آمده مشخص گردید که با بهره گیری از بسته بندی و شرایط مناسب نگهداری می توان در صورت اعمال حمل و نقل، قابلیت ماندگاری در نمونه ها را حتی در نمونه هایی با بسته بندی سه لایه تا مدت زمان 10 روز در حد مطلوب حفظ نمود.

کلمات کلیدی: ضایعات، حمل و نقل، بسته بندی، محصولات باغی، گوجه فرنگی ، استان البرز

1-1- مقدمه

آنچه که تاکنون مهم جلوه می نماید این است که چرا ضایعات مواد غذایی از موضوعات اساسی به شمار می رود؟

ضایعات مواد غذایی چه اهمیتی در سیاست گذاری های اقتصادی دارند؟ به چه نحوی می توان از ضایعات جلوگیری نمود؟

بخش کشاورزی نقش مهمی در توسعه کشورها ایفا می کند و در حقیقت رمز استقلال کشوری مثل ایران است. کشاورزی به دلیل تامین غذای جمعیت روز افزون کشور و هم چنین به خاطر دلایل اجتماعی سیاسی، رسالت مهمی در توسعه پایدار بر عهده دارد (علی بیگی،1387). علی رغم وجود قابلیت های غیر قابل انکار در بخش کشاورزی، مشکل عمده ساختار کشاورزی فقدان سازماندهی مناسب در مدیریت جامع و عدم ایجاد انگیزه در بهره برداری بهینه و پایدار از منابع است. در حال حاضر یکی از معضلات اصلی بخش کشاورزی در ایران ضایعات می باشد (شادان، 1384).

ضایعات منابع ارزشمند خدادادی از جمله محصولات کشاورزی یکی از مسائل مهم ابتلا به جامعه ما است که به طور عمده از مصرف بی رویه و غیر منطقی، بی مسئولیتی و بی دقتی، عدم اعتقاد و ناآگاهی افراد دخیل در فرایند تولید، توزیع و مصرف منابع و محصولات ناشی می شود.

بخش کشاورزی نقش حیاتی در اقتصاد ملی ایران دارد، به طوری که حدود 18 درصد تولید ناخالص ملی، 25 درصد اشتغال، تامین بیش از 85 درصد غذای جامعه، 25 درصد صادرات غیر نفتی و 90 درصد از مواد اولیه مورد مصرف در صنایع غذایی را فراهم می نماید.

طبق آمارFAO سالانه حدود 5/43 درصد محصولات کشاورزی اساسی در کشورهای توسعه نیافته در اثر آفات، بیماری ها، علف های هرز، خشکسالی و در مرحله پس از برداشت از بین می رود. در ایران، بر اساس آخرین برآوردهای وزارت جهاد کشاورزی حدود 16 درصد از محصولات زراعی و حدود 28 درصد از فرآورده های باغی در مراحل مختلف تولید تا مصرف از بین می رود (میرمجیدی و همکاران، 1388).

دولت موظف است به منظور نهادینه کردن مدیریت، سیاست گذاری، ارزشیابی و هماهنگی مسائل مرتبط با امنیت غذا و تغذیه در کشور، تامین سبد مطلوب غذایی و گسترش سلامت همگانی در کشور و هم چنین کاهش ضایعات مواد غذایی از تولید تا مصرف اقدامات لازم را به عمل آورد. همچنین دولت با حمایت از گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی مقدار محصولات فرآوری شده را به حداقل 2 برابر وضع موجود افزایش دهد تا زمینه ی برخورداری از سلامت، رفاه و امنیت غذایی در چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در سال 1404 فراهم گردد. که در جهت رسیدن به این اهداف، نیاز به کاهش 50 درصدی ضایعات در بخش کشاورزی بایستی فراهم گردد (میرمجیدی و همکاران، 1388).

در حال حاضر ضایعات محصولات کشاورزی به یکی از بحث های چالش بر انگیز در سیاست های اقتصادی کشورها تبدیل شده است و این امر منجر به زیر سوال رفتن امنیت غذایی، رفاه اجتماعی و اقتصادی در جهان شده است. از طرف دیگر منابع زیادی به دلیل افزایش ضایعات کشاورزی اتلاف شده و زیان های عظیمی به اقتصاد کشورها وارد شده است (شادان، 1384).

در این بین نقش مدیریت خیلی پر رنگ است به طوری که مدیریت نامناسب در هنگام کاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت ضایعات کمی و کیفی قابل توجهی به بار می آورد.

بر اساس برآوردهای موجود تا سال 2030 باید مقدار تولید محصولات غذایی در کشورهای در حال توسعه 70 درصد بیشتر از تولید فعلی آن باشد تا بتواند همگام با جمعیت روبه رشد حرکت نماید و به درستی پاسخگوی نیاز های آن باشد. مقدار تولید جهانی میوه ها و سبزی ها در سال 1993 تا 1995 به ترتیب 489 و 448 میلیون تن بوده است. در سال 1996 مقدار تولید سبزی ها 2/3 درصد و میوه ها 6/1 درصد در سال افزایش نشان داده است. البته این افزایش برای همه کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه که به دلیل ضعف تکنولوژی توانایی رقابت با کشور های توسعه یافته را ندارند، یکنواخت نبوده است (برآورد FAO، 1992). از سوی دیگر افزایش تولید محصولات کشاورزی با توجه به شرایط آب و هوایی، محدودیت منابع آبی و نیز محدودیت زمین های دارای پتانسیل تولید کشت های دیم در بسیاری از نقاط جهان امکان پذیر نیست. بنابراین برای تامین مواد غذایی باید بهره وری از عوامل تولید به ویژه آب و خاک افزایش و ضایعات مواد غذایی تا حد امکان کاهش یابد (حقوقی، 1377).

به اعتقاد کارشناسان صنایع غذایی کشور، در حدود 25 درصد درآمد نفتی هر ساله در قالب ضایعات محصولات کشاورزی از دست می رود به طوری که بی توجهی به صنایع تبدیلی و تکمیلی موجب شده است که هرسال معادل غذای15 تا 20 میلیون نفر بر اثر ضایعات کشاورزی از بین رود. لازم به ذکر است که 80 درصدضایعات­کشاورزی ایران در20 تا30 محصول رخ می­دهدکه عمده آن درمحصولات باغی در مراحل مختلف صورت می­پذیرد از آن­جائی که این گروه از محصولات به دلیل داشتن رطوبت زیاد فساد پذیر هستند در فر آیند پس از برداشت میزان قابل توجهی ضایع می شوند که کاهش و به حداقل رساندن چنین ضایعاتی می ­تواند یکی از راه های موثر درتامین غذا برای جامعه به حساب آید(الماسی وهمکاران، 1388).

1-2- تعاریف و مفاهیم ضایعات

به کاهش کمیت و کیفیت یک ماده غذایی ضایعات گفته می شود، طبق تعریف اگر محصولات کشاورزی پس از برداشت به هر دلیلی بدون استفاده نامناسب برای بازار فروش باشند، جزء ضایعات تلقی می شوند. با این تعریف نقش سیاست های تنظیم بازار در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی اهمیتی دو چندان می یابد.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                                             صفحه

چکیده ………………………………………………………………………………………………………………………………..   1

 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………….   3

 بخش اول:   تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل و قلمرو اعمال آن   …………………………..   6

فصل اول: تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل   ……………………………………………………..   7

مبحث اول: مصونیت و اصل تساوی حاکمیت‌ها در حقوق بین‌الملل   …………………………………………………..   8

گفتار اول: تاریخچه اصل تساوی حاکمیت‌ها   …………………………………………………………………………….   9

گفتار دوم: ارتباط تساوی حاکمیت‌ها با مسئله مصونیت مقامات دولت‌ها   ……………………………………..   13

گفتار سوم: منابع حقوق بین‌الملل و پذیرش مصونیت کیفری بر مبنای تساوی حاکمیت‌ها   ……………….   15

 مبحث دوم: پذیرش مصونیت بر مبنای نمایندگی ‌دولت‌ها و الزامات ناشی ‌از حسن انجام این نمایندگی …..   18

گفتار اول: تاریخچه بحث   ……………………………………………………………………………………………………   19

گفتار دوم: الزامات حسن انجام وظیفه نمایندگی به عنوان مبنای مصونیت از دیدگاه منابع حقوق

بین‌الملل…………………………………………………………………………………………………………………………….   22

 فصل دوم: قلمرو مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل   ………………………………………………………………….   25

مبحث اول: قلمرو مصونیت وزرای امور خارجه و هیئت‌های نمایندگی سیاسی، دیپلماتیک و کنسولی   …….   26

گفتار اول: مصونیت مأموران دیپلماتیک و کنسولی   ……………………………………………………………………   27

گفتار دوم: مصونیت وزرای امور خارجه و هیئت‌های نمایندگی سیاسی   ……………………………………….   33

 مبحث دوم: مصونیت سران دولت‌ها یا کشورها   ………………………………………………………………………….   38

گفتار اول: مصونیت سران کشور یا دولت در زمان تصدی مقام   …………………………………………………..   39

گفتار دوم: مصونیت رئیس دولت یا کشور سابق و قلمرو آن در برابر محاکم ملی   ………………………….   44

بخش دوم: مسئولیت کیفری در جنایات بین‌المللی و تقابل آن با گفتمان مصونیت   ……………………………..   47  

فصل اول: مصونیت ‌جنایتکاران بین‌المللی از تعقیب در برابر محاکم ملی: قابلیت استناد و قلمرو آن   ……..   48

مبحث اول: جنایات موضوع اهتمام جدی جامعه بین‌المللی و ضرورت مبارزه با بی کیفری   ………………….   49

گفتار اول: مقررات حقوق بین‌الملل در زمینه تعهد دولت‌ها نسبت به مقابله باجنایات‌بین‌المللی،تعقیب

و مجازات آن‌ ها   …………………………………………………………………………………………………………………   50

گفتار دوم: ضرورت مبارزه با بی‌کیفری و تقابل آن با مقوله مصونیت   …………………………………………..   58

 مبحث دوم: اصل تساوی حاکمیت‌ها و قابلیت استناد به آن برای مصونیت از تعقیب در جنایات بین‌المللی نزد محاکم ملی   ………………………………………………………………………………………………………………………..   61

گفتار اول: اعمال انجام شده در مقام انجام وظایف رسمی   ………………………………………………………….   62

گفتار دوم: تعقیب در زمان تصدی مقام   ………………………………………………………………………………….   65

گفتار سوم: تعقیب پس از زمان تصدی مقام   ……………………………………………………………………………   68

 مبحث سوم: ضرورت حسن انجام وظیفه نمایندگی دولت به عنوان مانع تعقیب نزد محاکم ملی در جنایات

بین‌المللی   …………………………………………………………………………………………………………………………  70

گفتار اول: محدودیت استناد بر این مبنا به زمان تصدی مقام   ………………………………………………………   71

گفتار دوم: بررسی رأی مجلس اعیان انگلستان در قضیه پینوشه   …………………………………………………..   74

 فصل دوم: استناد به مصونیت در جنایات بین‌المللی نزد محاکم بین‌المللی  ……………………………………….   78

مبحث اول: محاکم تشکیل شده بعد از جنگ جهانی دوم و بحث مصونیت   …………………………………………   79

گفتار اول: مقررات منشور نورنبرگ و توکیو   ……………………………………………………………………………   80

گفتار دوم: امکان توجیه یا عدم توجیه عدم مصونیت مقامات دولت‌های مغلوب نزد محاکم نورنبرگ

و توکیو   ……………………………………………………………………………………………………………………………   82

مبحث دوم: محاکم تشکیل شده به موجب قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و مصونیت مقامات

دولت‌ها   ……………………………………………………………………………………………………………………………   85

گفتار اول: مقررات اساسنامه دادگاه یوگوسلاوی سابق و دادگاه روآندا   …………………………………………   86

گفتار دوم: توجیه عدم مصونیت مقامات دولت‌ها نزد محاکم تشکیل شده به موجب قطعنامه شورای امنیت   …………………………………………………………………………………………………………………………………………   88

مبحث سوم: دیوان کیفری بین‌المللی و امکان استناد به قاعده مصونیت کیفری در جنایات بین‌المللی   …….   91

گفتار اول: استناد به مصونیت کیفری توسط مقامات دولت‌های عضو دیوان کیفری بین‌المللی   …………..   92

گفتار دوم: استناد به مصونیت کیفری در موارد ارجاء شورای امنیت   …………………………………………….   95

گفتار سوم: استناد به مصونیت کیفری توسط مقامات دولت‌‌های غیر عضو در غیر مورد ارجاء شورای

امنیت   ………………………………………………………………………………………………………………………………   99

نتیجه گیری   ……………………………………………………………………………………………………………………..   101

فهرست منابع فارسی   ………………………………………………………………………………………………………….   104

 

 

فهرست منابع انگلیسی   ……………………………………………………………………………………………………….. 108

چکیده انگلیسی   ………………………………………………………………………………………………………………..   112

  چکیده

مصونیت از پیگرد کیفری یکی از قواعد حقوق بین‌الملل می‌باشد که فرد متهم به جرایم کیفری را از پیگرد مصون می‌دارد. مقامات دولت‌ها به طور کلی از دو نوع مصونیت برخوردارند. مصونیت شغلی، مصونیتی است که به افرادی تعلق می‌گیرد که به عنوان نماینده دولت برخی اعمال خاص دولتی را انجام می‌دهند. مصونیت شخصی، مصونیتی است که به مقامات خاصی از دولت به سبب جایگاهی که به عنوان نماینده دولت در اختیار دارند اعطا می‌شود و نه به سبب عمل خاص آنان به عنوان عمل دولت.

مصونیت شغلی ناشی از حقوق بین‌الملل عرفی و نیز حقوق قراردادی است و به اعمال صورت گرفته توسط دولت تعلق می‌گیرد. هر شخصی که در مقام انجام یک عمل دولت، جرم کیفری مرتکب گردد از پیگرد کیفری نزد محاکم سایر کشورها مصونیت دارد. این نوع از مصونیت بر مبنای احترام به اصل تساوی حاکمیت‌ها و استقلال دولت‌هاست. یکی از اصول اساسی حقوق بین‌الملل، عدم توانایی دولت دارای حاکمیت در پیگرد قضایی رفتار دولت خارجی است. چنین مصونیتی شامل هر دو نوع مسئولیت کیفری و حقوقی می‌گردد. به هر حال از زمانی که مقام دولتی متهم، مقام خویش را ترک می‌کند قابل پیگرد نسبت به جرایم ارتکابی پیش یا پس از تصدی مقام یا نسب به اعمالی که در زمان تصدی مقام در ظرفیت شخصی خویش مرتکب شده خواهد بود.

مصونیت شخصی مقامات دولت‌ها ناشی از حقوق بین‌الملل عرفی است و افرادی از مقامات دولتی را که مشاغل خاصی را بر عهده دارند، از اعمال صلاحیت کیفری محاکم کشورهای خارجی مصون می‌دارد. چنین مصونیتی نمایندگان دیپلماتیک و خانواده آن‌ ها را نیز در زمان مأموریت خارج از کشور شامل می‌شود. مصونیت شخصی در جهت پوشش فعالیت‌های شخصی یک مقام رسمی گسترش یافته و شامل مصونیت از بازداشت و دستگیری و مصونیت از صلاحیت کیفری می‌باشد. در نتیجه مقام دولتی برخوردار از این نوع مصونیت نزد محاکم داخلی سایر کشورها از پیگرد کیفری مصون است. مصونیت شخصی با پایان تصدی مقام خاتمه می‌یابد. حقوق بین‌الملل این نوع از مصونیت را به رئیس دولت یا کشور، وزیر امور خارجه، مأموران دیپلماتیک و کنسولی و هیئت‌های سیاسی موقت اعطا می کند. در واقع هر فعالیت رئیس کشور یا حکومت یا نمایندگان دیپلماتیک یا وزیر امور خارجه از صلاحیت محاکم خارجی باید مصون باشد. هنگامی که یک شخص برخوردار از مصونیت، که مرتکب جرایم کیفری شده است مقام خویش را ترک می‌کند مصونیت شخصی وی نیز به طور معمول پایان می‌یابد. با این‌حال مصونیت الحاقی به عمل دولت همچنان ادامه می‌یابد.

اما در موارد ارتکاب جنایات بین‌المللی وضعیت متفاوت است. هرگاه یکی از مقامات رسمی که از مصونیت کیفری بهره می‌برد، مرتکب جنایات بین‌المللی می‌گردد، نزد محاکم سایر کشورها از مصونیت برخوردار خواهد بود اما چنین مصونیتی تنها دوران تصدی مقام را در بر می‌گیرد و پس از ترک مقام ادامه نخواهد یافت.

جهت پیگرد، مجازات و مقابله با بی‌کیفری مرتکبین جنایات بین‌المللی، محاکمی با صلاحیت بین‌المللی تشکیل شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم محکمه نورنبرگ و توکیو که توسط متفقین برای رسیدگی به جنایات جنگ ایجاد شد، مصونیت مقامات دولتی و نظامی را مانع از اعمال صلاحیت خویش ندانست. چنین رویه‌ای در دو دادگاه تشکیل شده توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد، دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگوسلاوی سابق و رواندا نیز دنبال شد. اساسنامه این دو محکمه نیز مصونیت را مانع اعمال صلاحیت و مجازات مرتکبین جنایات بین‌المللی ندانست. چنین رویه‌ای توسط دیوان بین‌المللی کیفری نیز دنبال شد و طبق اساسنامه این دیوان، مصونیت ناشی از سمت رسمی مقامات موجبی برای برخورداری از مصونیت نزد این دیوان نخواهد بود.

مقدمه

الف) طرح موضوع

اعطای مصونیت کیفری[1] که ریشه در تاریخ دارد یکی از مباحث مهم در حقوق داخلی و بین‌المللی به شمار می‌رود. »مصونیت در لغت به معنای محفوظ ماندن و در امان بودن است و بیانگر وضع مخصوصی است که دارنده آن از تعرض مخصوصی معاف و محفوظ است.«[2] و مصونیت کیفری عبارت است از در امان بودن دارنده این مصونیت از تعقیب کیفری و مجازات نزد محاکم صالح. چنین وضعیتی هم در سطح ملی و هم در سطح بین‌المللی قابل تصور است. قوانین هر کشوری برخی از مقامات حکومت از جمله مقامات ارشد دولت و نمایندگان ملت را از صلاحیت محاکم عمومی به طور کلی یا در شرایط خاص مصون می‌دارند و یا تشریفات خاصی را برای رسیدگی به جرایم آن‌ ها لازم‌الرعایه می‌شناسند. هدف از اعطای چنین مصونیتی تضمین انجام صحیح وظایف این افراد می‎باشد. از سوی دیگر در عرصه بین‌المللی نیز اعطای مصونیت کیفری یکی از لوازم مهم در پیشبرد و گسترش روابط میان کشورها می‌باشد. بنابراین رئیس کشور یا دولت، وزیر امور خارجه و مأموران دیپلماتیک و کنسولی به عنوان نمایندگان کشور در زمینه روابط بین‌المللی از چنین مصونیتی برخوردار می‌گردند.

واقعیت آن است که دولت‌ها تمایلی به محدودیت حاکمیت خویش ندارند. اعمال صلاحیت قضایی، از جمله صلاحیت کیفری در قلمرو سرزمینی، از مظاهر حاکمیت دولت به شمار می‌رود و اعطای مصونیت کیفری به مقامات دولتی سایر کشورها محدودیتی بر اصل حاکمیت کشور است. در حقیقت تنظیم روابط میان کشورها در عرصه بین‌المللی ضرورتی است که موجب گذار از اصل حاکمیت مطلق به حاکمیت نسبی گردیده است.

اعطای مصونیت کیفری ریشه در تاریخ دارد. مصونیت مقامات دولتی و مأموران دیپلماتیک و کنسولی از اصل تساوی حاکمیت‌ها ناشی شده است. به این معنی که هیچ دولتی حق ندارد تا صلاحیت قضایی خویش را بر یک دولت دارای حاکمیت دیگر اعمال نماید. با گسترش روابط تجاری میان کشورها و سوء استفاده از قواعد مصونیت در این روابط، دکترین مصونیت محدود مطرح شد. بر مبنای این نظریه مصونیت‌های اعطا شده به مقامات دولت‌ها با محدودیت مواجه شده و برخی اعمال از جمله مبادلات تجاری و بازرگانی را شامل نمی‌شد. چنین منطقی مبتنی بر نظریه حاکمیت نسبی بود. در نتیجه، گذر زمان موجب شد تا دولت‌ها با پی بردن به ضرورت روابط بین‌المللی خویش بخشی از حاکمیت خود را به نفع روابط بین‌المللی محدود نمایند و بر همین اساس محدودیت‌هایی نیز بر اصل مصونیت مطلق وارد شد.

با آغاز قرن بیستم تحولات شگرفی در زمینه مصونیت مقامات دولت‌ها به وجود آمد. از جمله می‌توان به انعقاد معاهده صلح ورسای[3] (1919) پس از پایان جنگ جهانی اول اشاره کرد که محاکمه ویلهلم دوم، امپراطور آلمان را به جرم انجام اعمال خلاف اخلاق بین‌المللی و جرایم جنگ پیش‌بینی نمود که به طور ضمنی عدم مصونیت یک رئیس کشور را در قبال ارتکاب جنایات بین‌المللی نشان می‌دهد. چنین رویه‌ای پس از جنگ جهانی دوم نیز ادامه داشت. تشکیل محاکم بین‌المللی نورنبرگ و توکیو برای رسیدگی به جرایم جنایتکاران جنگ جهانی دوم و همچنین پس از جنگ سرد تشکیل دو دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگوسلاوی سابق و رواندا نشان دهنده اراده جامعه جهانی در مجازات مرتکبین جنایات شدید ‌بین‌المللی و محدود نمودن مصونیت مقامات دولت‌ها بود. این واقعیت که مرتکبین جنایات بین‌المللی در سایه برخورداری از مصونیت‌های سیاسی از محاکمه و مجازات معاف خواهند شد موجب توجه جامعه جهانی به مسئله مصونیت مقامات دولتی گشت. زیرا از یک سو اصل تساوی حاکمیت‌ها و لزوم انجام صحیح وظایف نمایندگی، برخورداری مقامات و مأموران دولت از مصونیت کیفری بین‌المللی را توجیه می‌کند اما از سوی دیگر وقوع جنایات بین‌المللی و بیم در امان ماندن مرتکبین این جرایم در سایه مصونیت‌های سیاسی و در نتیجه، بروز بی‌کیفری، باعث تردید در زمینه محدوده چنین مصونیت‌هایی شده است. به همین دلیل است که مسئولیت کیفری بین‌المللی و در برابر آن قواعد متضمن مصونیت کیفری بین‌المللی از مباحث مهم در حقوق ‌بین‌الملل به شمار می‌رود.

ب) پرسش‌های اصلی

این تحقیق سعی می‌کند به این پرسش اصلی پاسخ دهد که آیا مصونیت‌های ناشی از سمت رسمی تأثیری بر انتساب مسئولیت کیفری بین‌المللی، پیگرد و مجازات مقامات دولتی می‌گذارد؟ و در صورتی که پاسخ سوال اصلی مثبت باشد آیا تفاوتی میان تعقیب و محاکمه در مراجع داخلی و مراجع بین‌المللی قابل تصور است؟ آیا میان زمان تصدی مقام و پس از پایان تصدی مقام تفاوتی وجود دارد؟ همچنین آیا موقعیت محاکم کیفری تشکیل شده به موجب قطعنامه شورای امنیت از یک طرف با موقعیت دیوان بین‌المللی کیفری که ناشی از یک معاهده چند جانبه است در ارتباط با موضوع مصونیت هیچ تفاوتی دارد یا خیر؟

ج) فرضیات تحقیق

فرضیه تحقیق حاضر این است که حقوق بین‌الملل کیفری معاصر، مصونیت ناشی از سمت رسمی مقامات دولتی را در هیچ مورد مانع از انتساب مسئولیت کیفری، پیگرد و مجازات آنان در قبال جنایات بین‌المللی و نزد محاکم بین‌المللی نمی‌داند. از سوی دیگر هرچند پیگرد و مجازات مقامات در حال تصدی، (شامل سران دولت‌ها و وزرای امور خارجه و اعضای هیأت‌های دیپلماتیک و کنسولی) حتی به اتهام جنایات بین‌المللی در مراجع کیفری داخلی سایر کشورها، در حقوق کنونی بین‌الملل جز در مورد سلب مصونیت توسط دولت متبوع پذیرفته شده نیست اما در خصوص دوران پس از اتمام تصدی مقام ابهاماتی وجود دارد. از لحاظ حقوقی تعقیب و مجازات مقامات دولتی در مراجع کیفری بین‌المللی با توجه به سمت و مقام آنان یا مصونیت‌هایی که در حقوق داخلی یا بین‌المللی پیش‌بینی شده با مانع مواجه نمی‌گردد، هرچند در عمل پیگرد سران و مقامات عالی‌رتبه دولت‌ها با موانع زیادی مواجه است.

این تحقیق سعی می‌کند رابطه بین مسئولیت کیفری بین‌المللی و مصونیت کیفری مقامات دولت‌ها را مورد بررسی قرار دهد و ضمن تبیین مبانی مصونیت‌های ناشی از حقوق بین‌الملل عرفی و قراردادی مقامات دولتی و مبانی مسئولیت کیفری بین‌المللی، تاثیر این مصونیت‌ها را بر پیگرد و مجازات مقامات دولتی متهم به ارتکاب جنایات بین‌المللی مورد بررسی قرار دهد.

د) سازماندهی تحقیق

این تحقیق علاوه بر مقدمه و نتیجه گیری از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول ضمن تبیین مبانی مصونیت مقامات دولتی از جمله اصل تساوی حاکمیت‌ها و الزامات ناشی از حسن انجام وظایف نمایندگی، رژیم مصونیت کیفری مقامات دولت‌ها نزد محاکم داخلی دولت‌های دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش دوم، علاوه بر آشنایی با مفهوم جنایات بین‌المللی و تعهد جامعه جهانی به پیگرد مرتکبین آن، قواعد حقوق بین‌الملل در زمینه تعقیب مقامات متهم به ارتکاب جنایات بین‌المللی نزد محاکم ملی و بین‌المللی مورد تأمل قرا می‌گیرد.

در این تحقیق سعی شده است که آخرین تحولات حقوق بین‌الملل از جمله آرای محاکم داخلی و بین‌المللی و نظریات قضات بین‌المللی (نظریات اقلیت یا مستقل) و دکترین حقوقی مورد توجه قرار گرفته و نتایج حاصل از تحقیق بیانگر دیدگاه واقعی حقوق بین‌الملل در زمینه مسئولیت و مصونیت کیفری بین‌المللی باشد.

بخش اول:

تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل

و قلمرو اعمال آن

فصل اول: تاریخچه و مبانی مصونیت کیفری در حقوق بین‌الملل

فهرست مطالب عنوان                    

 

صفحه چكیده

 

1 مقدمه

 

2 الف: اهمیت و ضرورت تحقیق

 

3 ب: اهداف تحقیق

 

3 ج: پرسش های تحقیق

 

3 د: فرضیه های تحقیق

 

3 و: سازماندهی تحقیق

 

4 فصل اول

 

مفاهیم، پیشینه، مراتب و در آمدی برآثار و مبانی شرعی امر به معروف و نهی از منکر مبحث نخست: مفاهیم ودرآمدی بر پیشینه ی تاریخی

5 گفتار اول: واژه شناسی

 

5 الف: معروف

 

5 ب: منکر

 

5 ج: سیاست کیفری

 

5 د: سیاست جنایی

 

7 و: حسبه

 

12 گفتار دوم: پیشینه ی تاریخی

 

15 الف: در صدر اسلام

 

15 ب: در عصر خلفای راشدین

 

16 ج: در دوران بنی امیه وبنی عباس

 

17 د: در ایران

 

19 مبحث دوم: مراتب، آثار و درآمدی برمبنای شرعی امر به معروف و نهی از منکر

 

21 گفتار نخست: مراتب

 

21 الف: انکار قلبی

 

22 ب: انکار زبانی

 

23 ج: انکار عملی

 

24 گفتار دوم: آثار

 

25 الف: آثار فردی

 

25 ب: آثار اجتماعی

 

26 آثار دنیوی امر به معروف و نهی از منكر

 

27 گفتار سوم : مبنای شرعی

 

27 الف: در قرآن کریم

 

28 ب:در روایات

 

31 ج: در کلام فقها

 

34 فصل دوم

 

شرایط ، مبانی حقوقی ودرآمدی برکیفیت تاثیرگذاری مبحث نخست: شرایط ومبانی حقوقی

36 گفتار نخست: شرایط

 

36 الف: علم به معروف ونهی ازمنکر

 

36 ب: استمرار برگناه

 

37 ج: احتمال تاثیر

 

37 د : خالی بودن از مفسده

 

40 گفتار دوم: مبنای حقوقی

 

41 الف : درسطح قانون اساسی

 

42 ب: درسیاست­های کلی قضائی

 

50 ج: درلایحه حفاظت اجتماعی

 

51 مبحث دوم: کیفیت تاثیرگذاری در پیشگیری از جرم در سیاست کیفری اسلام

 

53 گفتارنخست: کیفیت مشارکت مردم

 

55 الف: الزام وتعهد افراد درمقابل یکدیگر

 

56 ب: الزام وتعهد افراد درمقابل کل جامعه

 

58 ج: الزامات درمقابل دولت اسلامی

 

61 گفتار دوم : کیفیت تاثیرگذاری در پیشگیری

 

64 الف: گذر از دولت به جامعه مدنی

 

65 ب: گذر از جرم به پدیده مجرمانه

 

 

 

66 ج: گذر از روش های سرکوب­گر به تمامی روش ها

 

67 گفتار سوم: سایر راهکارهای گسترش فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر

 

69 نتیجه گیری

 

74 پیشنهادات

 

77 منابع ومآخذ

 

84 چکیده انگلیسی

 

87

چكیده

امربه معروف و نهی ازمنكر، بعنوان یكی از احكام اجتماعی دین مبین اسلام كه بنحو كفایی بر آحاد جامعه واجب گردیده، یكی از جلوه­های سیاست جنایی مشاركتی اسلام است ومردم مستقیماٌ و از طریق نظارت عمومی و همگانی بر عملكرد افراد، نظارت دارند، سنت اجتماعی امر به معروف و نهی از منكر از وی‍ژگی­های جامعه دین محور است كه رابطه عمیق و مداوم بین حاكمیت و امت را ایجاد نموده است در این جامعه قوام وثبات نهادهای اجتماعی، حضور مستمر و مسئولیت­پذیر انسان­دین­مدار است كه با مشاركت سلبی وایجابی خود در معاملات اجتماعی به اشاعه معروف و برخورد با منكرات مبادرت می ورزد ودراین رهگذرازفرسایش­نظام­جلوگیری­می­نماید­و­دربرابر­زوال­ارزشهای انسانی،­مقاومتی­بازدارنده ازخود نشان می­دهد.

مطابق اصل هشتم قانون اساسی­، اجرای این فریضه را وظیفه همگانی ومتقابل برعهده مردم نسبت به یكدیگر ودولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت دانسته است ، به عبارت دیگر هرمسلمانی خودرا در مقابل اعمال دیگران مسئول می داند و نسبت به تعدی و تجاوز افراد وگروه ها به حقوق ملت وحدود الهی عكس­العمل نشان می­دهد­، چنین نظارتی نه تنها خدشه­ای برحقوق و آزادی­های دیگران وارد نمی­سازد؛ بلكه موجب آسایش، امنیت و اطمینان خاطر در زندگی فردی و جمعی اشخاص می شود.

نكته­ی حائز اهمیت این است كه نقشی كه امربه معروف ونهی ازمنكر درجامعه به عنوان نظارت همگانی برعهده دارد ایجاب می­كند كه این تكلیف با معیارهای مشخصی صورت پذیرد و حدود ومیزان این نوع مداخله ومشاركت بنحو دقیق وسنجیده، تعیین و تبیین شود، چنانچه به این مهم توجه نگردد چه بسا موجب بروز هرج ومرج در نظام اداری،اجتماعی اقتصادی و… حكومت وكشور می­ شود وبه جای آن كه باری از دوش نظام عدالت كیفری برداشته شود، آن را دچار زحمت می­نماید، قانون­گذار می ­تواند با اتخاذ سیاست جنایی تقنینی سنجیده وباتوجه به قانون اساسی كشور وشرایط زمانی ومكانی خاص جامعه خود ، زمینه مشاركت مثبت مردم و نهادهای اجتماعی را در برنامه های پیشگیری از جرم فراهم آورد.

كلید واژگان: 1- امر به معروف  2- نهی ازمنكر  3- سیاست كیفری   4- پیشگیری از جرم

مقدمه

بی­تردید یكی از دلایل عمده ناامنی درجامعه، آن دسته از رفتارهایی است­كه درقوانین كیفری در قالب فعل یا ترك فعل جرم انگاری شده اند وپدیده مجرمانه­، نشانگر تعارض منافع و عناد ودشمنی فی مابین فرد وهمنوعانش در جامعه و به تبع آن ظهور عناصر ظلم، تجاوز و فساد از سوی انسان در اجتماع می باشد كه این امر بطور طبیعی واكنش جامعه و مدیریت آن را در قبال بزهكاری بدنبال داشته است، با ناكارآمدی نظام كیفری و توسل به نهادهای قهرآمیز(پلیس و دادگستری) و واكنش سركوب گر(مجازات) در مهار بزهكاری وپیشگیری از وقوع جرم، ضرورت جستجوی پاسخهای خارج از قلمرو حقوق كیفری از جمله پاسخهای پیشگیرانه در برابر جرم احساس شده است. مراد از پاسخ­های پیشگیرانه اقداماتی است كه جنبه كنشی داشته و ماهیتی غیر قهرآمیز یا در مقام سالم­سازی جامعه برای رفع بحران های جرم زا و یا برای بر هم زدن اوضاع و احوال ماقبل بزهكاری است واین همان مفهوم سیاست جنایی است كه مبارزه عملی فساد و انحراف را ساماندهی می­كند واین واكنش ممكن است از سوی دولت صورت بگیرد ویا بگونه­ای دیگر از سوی نهادهای مدنی ومردمی به مقابله با بزهكاری بپردازند .

دراین راستا دین مبین اسلام با تشریع فریضه امر به معروف ونهی از منكر مكانیزمی را درجامعه اسلامی بنیان گذاشته كه براساس آن هر مسلمانی مكلف است اوضاع جامعه خود را تحت نظر داشته ونسبت به حوادث پیرامــون خود، عكس العمل نشان دهد، اجرای صحیح این سنت اجتماعی كه ضامن اجرای سایر احكام الهی وسامان یافتن تمامی امور جامعه است در هیچ یک از مكاتب بشری ، چنین برنامه ای ملاحظه نمی شود­، واین مهم از امتیازات خاص مكتب اسلام است كه علاوه بر تضمین حقوق وآزادی های مشروع ملت، موجب پویایی جامعه نیز می گردد،درغیر این صورت(عدم اجرای صحیح آن ) عاملی تباه كننده برای جامعه خواهد بود.

الف: اهمیت و ضرورت تحقیق     

دین بعنوان اصلی­ترین عامل خودكنترل، افراد را از كج­روی­ها، رفتارهای ناهنجار و پرخطر دوره نگاه می­دارد و هرچه جامعه مذهبی­تر باشد، خود كنترلی نیز در بین شهروندان بیشتر به چشم می­خورد زوال اخلاق و عدم توجه به دین درجامعه، موجب افزایش وقوع جرم وجنایات و شیوع انواع مفاسد خواهد شد و این موضوع در اسلام تحت عنوان دو وظیفه بسیار مهم «امربه معروف ونهی ازمنكر» پیش ­بینی شده است .

امر به معروف و نهی از منكر،یكی از اصول عملی و از عظیم ترین فرایض اسلام است. این مهم در كتب فقهی شیعه،بالاتر و برتر از حد یک واجب معمولی مطرح گشته و در ردیف ضروریات دین مبین اسلام ازآن یاد شده است. تاكیدهای مكرر قرآن كریم، در خصوص امربه معروف و نهی از منكر بیانگر اهمیتی است كه اسلام برای سالم سازی محیط اجتماع ومبارزه با عوامل فساد و گناه قائل شده است.
اهمیت فریضه امر به معروف و نهی ازمنكر تا بدانجاست كه سایر فرایض و دستورهای اسلامی در پرتو اجرای آن، بر پا داشته می‏شود و جامعه اسلامی محقق می‏گردد؛ از این رو هرگاه در جامعه‏ای این فریضه مهم به اجرا گذاشته نشود و افراد در قبال پیاده شدن این امر خطیر احساس مسئولیت نكنند اضمحلال آن جامعه حتمی خواهد بود.

ب: اهداف تحقیق

از آیات وروایات بخوبی استفاده می شود كه امر به معروف ونهی از منكر از مهمترین و عظیم ترین واجبات الهی است و اجرای دقیق آن موجب تحقق عدالت اجتماعی، تنظیم روابط سیاسی، اجتماعی مسلمین، بقای نظام اسلامی، اصلاح امور اقتصادی، برقراری امنیت در كشور و غیره خواهد شد و این در صورتی محقق خواهد شدكه تمام افراد جامعه احساس مسئولیت نموده و وظیفه خودرا نسبت به این فریضه بخوبی به انجام رسانند .

هدف از این تحقیق، احیاء این فریضه واجب بصورت صحیح واصولی و ارائه راهكارهایی برای رسیدن به آثار مثبت ناشی از انجام آن بوی‍ژه پیشگیری ازوقوع جرم است، اهم راهكارهای ارائه شده عبارتنداز:

• مشخص نمودن حدود وضوابط فقهی وحقوقی امر به معروف ونهی از منكر
• تبیین مبانی سیاست جنایی مبتنی بر مشاركت مردم در فرایند پیشگیری از وقوع جرم
• راهكارهای عملی جهت قانون مند كردن امر به معروف و نهی از منكر واحیای این سنت حسنه
• ضرورت احیاء این فریضه در سازمان ها و تبیین پذیرش و بكارگیری آن بعنوان یک اصل مهم و عملیاتی نمودن آن در قالب یک ابزار نظارتی فراگیر و عمومی كه درعمل باعث حل بسیاری از مشكلات ومعضلات مبتلا به جامعه امروزی خواهدشد.

ج: پرسشهای تحقیق

• 1- كیفیت مشاركت مردم در پیشگیری از جرم در سیاست كیفری اسلام چگونه تامین می گردد؟
• 2- شرایط اصلی امر به معروف و نهی از منكر در سیاست كیفری اسلام كدام است؟

د: فرضیه های تحقیق

هرچند پاسخ به پرسشها و سئوالات مطروحه، در خلال تحقیق بطور مفصل مورد بررسی وتجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت لكن به اختصار باید گفت:

• 1- در سیاست كیفری اسلام، مشاركت مردم از طریق تعهد افراد در مقابل یكدیگر، درمقابل كل جامعه و در مقابل دولت اسلامی در قالب نهاد امر به معروف ونهی از منكر تامین میگردد.
• 2- شرایط امر به معروف شامل : علم به معروف، استمرار برگناه، احتمال تاثیر و خالی بودن از مفسده می باشد.

و: سازماندهی تحقیق

چکیده 1

فصل اول: مقدمه

1-1 – بیان مسئله. 2

1-2- ضرورت انجام تحقیق 2

1-3- ی بر دارو درمانی و پیشگیری دارویی در حیوانات.. 3

1-4- داروها وهورمون های مصرفی در حیوانات.. 5

1-4- 1- داروهای کوکسیدیوستاتیک… 6

1-4-2- داروهای تیرئوستاتیک… 6

1-4- 3-داروهای آرام بخش… 6

1-4-4-هورمون ها 7

1-4-5 -آنتی بیوتیک ها 7

1-4- 5-1-انواع آنتی بیوتیک و کاربرد آنها 8

1-4-5-2 -انواع آنتی بیوتیک از نظر میزان سمیت.. 14

1-4- 5-3- اهداف و مکانیسم عمل آنتی بیوتیک 15

1-5- تاثیر استفاده از آنتی بیوتیک ها در دام بر سلامتی . 16

1- 5- 1- فرایند فارماکودینامیک کلرامفنیکل. 17

1- 5- 2- فرایند فارماکوکینیتیک کلرامفنیکل… 18

1- 5 -3 – اثرات توکسیک و جانبی کلرامفنیکل. 18

1-5 -3- 1- مهار برگشت پذیر مغز استخوان. 18

1-5 -3-2- کم خونی آپلاستیک… 18

1-5-3-3- سندروم خاکستری در نوزادان. 19

1-6- زمان قطع دارو. 19

1-7- باقی مانده دارویی.. 21

1-7-.1- میزان دریافت مجاز روزانه. 21

1-7 -2- حداکثر باقی مانده مجاز دارویی.. 21

1-7-3- آثار سوء ناشی از باقیمانده دارویی.. 22

1-7-3- 1- خطرات باقیمانده ها برای مصرف کنندگان. 22

1- 7-3-2- خطرات ایجاد اختلال در فروش محصولات.. 23

1-8- عوامل موثر بر کیفیت گوشت طیور. 24

1-8-1- آلودگی های گوشت طیور. 25

1-9- روش های تشخیص و شناسایی باقیمانده ترکیبات دارویی.. 26

1-9-1- روش های شیمیایی.. 26

1-9-2- روش های میکروبیولوژی.. 27

1-9-3- روش های ایمونولوژیکی.. 27

1-10- اهداف تحقیق. 30

فصل دوم: بررسی منابع

2-1- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در گوشت ماکیان. 31

2-2- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در گوشت دام 35

2-3- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در شیر. 37

2-4- بررسی باقیمانده آنتی بیوتیک در تخم مرغ… 42

فصل سوم: مواد و روشها

3-1- روش تعیین باقیمانده آنتی بیوتیک جنتامایسین درنمونه های گوشت مرغ. 44

3-1-1- مواد ووسائل مورد نیاز. 44

3-2- روش کار. 45

3-2-1- آماده سازی نمونه. 45

3-2-2- آماده سازی محلول های موجود در کیت.. 45

3-3- روش تعیین باقیمانده آنتی بیوتیک كلرامفنیكل درنمونه های گوشت مرغ. 46

3-3-1- مواد ووسائل مورد نیاز. 46

3-3-2- روش کار. 47

3-3-2-1- آماده سازی نمونه. 47

3-4- نحوه نمونه برداری.. 49

3-5-بررسی فرایند انجماد. 49

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل نتایج

 

 

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1- نتیجه گیری. 60

5-2- نكات قابل توجه جهت پیشگیری از حضور باقیمانده آنتی بیوتیكی در گوشت.. 60

5-3- پیشنهادات.. 61

فهرست منابع 62

چکیده انگلیسی… 70

چکیده

آنتی بیوتیک ها از جمله داروهایی هستند كه به فراوانی در حیوانات مزرعه مورد مصرف قرار می گیرند. از این داروها علاوه بر درمان، در جهت افزایش رشد نیز استفاده می شود و به جهت ارتباط این قضیه با مسائل اقتصادی متاسفانه میزان مصرف این مواد بیش از مقادیر توصیه شده است. دریافت مداوم آنتی بیوتیک ها در جیره ی غذایی می تواند از جنبه های مختلف، بهداشت عمومی را تهدید كند. ایجاد مقاومت آنتی بیوتیكی و متعاقب آن بروز مشكلات جدی در درمان بیماری ها حساسیت های ناشی از مصرف فرآورده های دامی حاوی آنتی بیوتیک و از بین رفتن فلور باكتریایی دستگاه گوارش از عوارض بقایای آنتی بیوتیک در غذاست. كلرامفنیكل آنتی بیوتیک وسیع الطیفی است كه علاوه بر اثرات فوق، سبب تضعیف مغز استخوان و یک نوع كم خونی آپلاستیک كشنده نادر می شود. طبق شواهد موجود بنا به روند غیر قانونی مصرف آنتی بیوتیک کلرامفنیکل و استفاده نادرست از جنتامایسین در مزارع، بررسی بقایای آنها ضروری است. باتوجه به عوارض جدی ناشی از باقیمانده های آنتی بیوتیک در مواد غذایی هدف از انجام این تحقیق بررسی گوشت مرغ توزیع شده در سطح شهرستانهای سمنان، گرمسار و دامغان از نظر حضور یا عدم حضور باقیمانده آنتی بیوتیک های کلرامفنیکل و جنتامایسین و بررسی اثر فرایند انجماد برمیزان بقایای آنتی بیوتیک هادر نمونه های آلوده می باشد. اساس كار تحقیق، استفاده از دستگاه الایزا ریدر [1]می باشد. از تعداد170 نمونه خام ) ران وسینه مرغ) مورد بررسی درسه شهرستان سمنان، گرمسار و دامغان، 47 نمونه ( معادل 6/27درصد) آلوده به كلرامفنیكل و59 نمونه (معادل 7/34درصد) آلوده به جنتامایسین گزارش شدند که از این تعداد،25 نمونه آلوده به کلرامفنیکل و30 نمونه آلوده به جنتامایسین را به صورت تصادفی انتخاب و به مدت یک هفته تحت تاثیر فرایند انجماد (20- درجه سانتی گراد) قرار داده ونمونه ها مجددا مورد آزمایش قرارداده شد و نتایج نشان داد که کاهش معنی داری بین میزان بقایای آنتی بیوتیک، قبل و بعد از انجماد وجود دارد. لازم به ذکر است، در زمان انجام پروژه به دلیل عدم دسترسی به دو کیت آنتی بیوتیک استرپتومایسین و فورازولیدون ، آزمایشات مورد نظر انجام نشد.

واژگان كلیدی: آنتی بیوتیك، كلرامفنیكل، جنتامایسین، بقایای دارویی، گوشت طیور، دستگاه الایزا

مقدمه

1-1.بیان مسئله

امروزه داروهای دامی بصورت گسترده در حیوانات مورد مصرف غذا جهت درمان و پیشگیری استفاده می شوند. مصرف این داروها علاوه بر اثرات درمانی مطلوب و یا حتی اثرات سوء جانبی در حیوان مورد معالجه، به صورت غیر مستقیم می تواند بهداشت عمومی جامعه را تحت تاثیر خود قرار دهد. آنتی بیوتیكها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و از جمله داروهایی هستند كه به فراوانی در حیوانات مزرعه مورد استفاده قرار می گیرند و از این داروها علاوه بر درمان در اكثر موارد جهت افزایش رشد استفاده می گردد. از آنجا كه این مسئله ارتباط تنگاتنگی با جنبه های اقتصادی پرورش دارد متاسفانه امروزه مصرف این مواد بیش از مقادیر توصیه شده می باشد.

دریافت مداوم آنتی بیوتیكها در جیره غذایی می تواند از جنبه های مختلف، بهداشت عمومی را تهدید كند. نظیرایجاد مقاومت آنتی بیوتیكی در انسان، حساسیت های ناشی از مصرف فرآورده های دامی، از بین رفتن فلور باكتریایی دستگاه گوارش و عواقب پس از آن می باشد. ( ولارد[2]،1994)

كلرامفنیكل داروی وسیع الطیفی است كه علاوه بر اثرات سوء یاد شده سبب تضعیف مغز استخوان و نیز یک نوع كم خونی آپلاستیک كشنده البته نادر می گردد و مصرف آن در بسیاری از كشورها از جمله ایران در حیوانات مورد مصرف غذا ممنوع است. (فقیهی، 1372)

1-2.ضرورت انجام تحقیق

بر اساس شواهد بدست آمده از الگوی مصرف دارو بخصوص در صنعت طیور، در بسیاری از مرغداریها بصورت غیر قانونی از این آنتی بیوتیک ها استفاده می شود كه این امر لزوم بررسی و تعیین مقدار باقیمانده این آنتی بیوتیكها در گوشت طیور را آشكار می سازد.

1-3. ی بر دارو درمانی و پیشگیری دارویی در حیوانات

   دارو[3]ماده ای است كه برای درمان و یا پیشگیری از بیماریهای انسان و حیوان بكار می رودو ممکن است ازمنابع مختلفی مانند منابع حیوانی، گیاهی، معدنی و داروهای صناعی تهیه شود.

• منابع حیوانی، در درمان شناسی دارای اهمیت زیادی بوده و معمولا آنها را از غدد و اعضاء مختلف حیوانات بدست می آورند مانند غده تیروئید كه از گوسفند بدست آورده و سپس نسوج اضافه و چربی آنرا جدا ساخته و خشك می نمایند و بصورت قرص در درمان نارسائی غدد تیروئید در اختیار بیماران قرار می دهند. هورمون انسولین مثال دیگری از داروهای ایندسته می باشد. انسولین را از لوزالمعده حیواناتی نظیر گوسفند، خوك و گاو بدست می آورند كه برای كنترل و درمان بیماری قند بكار می رود.
• داروهای گیاهی معمولا از قسمت های مختلف گیاهان دارویی مانند ریشه، پوست، برگ، گل و دانه تهیه می شوند. روغن كرچك كه از دانه های بید انجیل استخراج می شود بعنوان مسهل مصرف می گردد.
• داروهای معدنی شامل املاح فلزات و شبه فلزات می شود كه معمولا بصورت اسیدها و بازها و یا املاح بكار می روند مثال اسید كلروهیدریک رقیق شده را كه یک داروی معدنی است در موارد اختلالات هضمی مربوط یه كمبود ترشح اسید كلروهیدریک معده مصرف می شود. سولفات سدیم و سولفات منیزیم كه بعنوان ملین و یا مسهل بكار می روند نمونه های دیگری از داروهای معدنی هستند.
• داروهای صناعی(سینتتیك)، از تركیبات آلی یا معدنی و یا مجموعه ای از این دو هستند كه بطور مصنوعی از تركیب شدن چند عنصر یا مواد مختلف با یكدیگردر آزمایشگاه ها توسط شیمیست تهیه می گردند. تعدادی زیادی از داروهائی كه امروزه در درمان بیماریها بكار می روند از قبیل كورتیزون، سولفونامیدها، داروهای ضد انعقاد می باشند.(قفقازی،1370)

مدت هاست مصرف داروهای مختلف در پرورش گله های گوشتی عمومیت بسیاری یافته است. این در حالی است كه در موارد زیادی ضرورت كافی برای مصرف دارو وجود ندارد و در موارد بسیاری نیز داروی مناسبی انتخاب نمی شود. مهم ترین عواملی كه توجه به آنها برای دستیابی به نتیجه مطلوب از مصرف داروها ضروری به شمار می رود عبارتند از :

الف) شناخت كافی از ماهیت ارگانیسم های ایجاد كننده بیماری و شرایط لازم برای بروز آنها

ب) آشنایی با سنینی كه بیشترین حساسیت میزبان نسبت به رخداد بیماری وجود دارد.

ج) اطلاع از راه های صحیح انتخاب داروی مناسب

با وجود توجه بشر به این مسئله در طول تاریخ، متأسفانه در خصوص خود جنین و حقوق و منافع او توجه كافی به عمل نیامده و همواره جهت حمایت از انسانهای كامل در جوامع مختلف قانونهای متنوعی تدوین گشته و سعی شده به تمام آزادیها و حقوق و منافع او در زندگی اجتماعی توجه شود؛ اما تاكنون نسبت به حقوقی كه جنین دارد، یا باید داشته باشد، تحقیقات جامع و كاملی صورت نپذیرفته است. در حالی كه وظیفه انسان در قبال موجودی كه روح الهی در او دمیده شده و مشیت الهی در به وجود آمدن آن سهیم بوده، بسیار سنگین است و زیبنده نیست موجودی را كه هیچ­گونه قدرت دفاعی ندارد، دارای حقی ندانسته و حقوق او را پایمال كنیم. در كشور ما نیز متأسفانه در اكثر كتب فقهی و حقوقی، حقوق فرد پس از تولد مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در خصوص جنین تنها به ضمانت اجرای سقط آن در مراحل مختلف تكوین و تكامل و نیز ارث و وصیت اشاره شده است. بنابراین در این تحقیق سعی شده است به روش کتابخانه ای در حد امكان به بررسی همه­جانبه حقوق این موجود ضعیف اعم از مالی و غیرمالی پرداخته شود و جهت حمایت از او راه­حلهایی ارائه گردد. جنین بالقوه، انسان كاملی است و طبعاً از لحاظ لقاح دارای حقوقی می­باشد؛ اما چون اراده او تكامل نیافته است، تصور تكلیف برعهده او میسر نیست. هر چند كه ممكن است قهراً دارای تكلیف گردد، مانند تعلق دیون متوفی. اگر جنینی هم جزء ورثه باشد، نسبت به سهمی كه از تركه می­برد، دیون متوفی بر عهده او قرار می­گیرد. اما چون موضوع تحقیق حقوق مدنی جنین است، بنابراین مسائل بررسی شده محدود به حقوق، یعنی مزیتهایی است كه قانوناً می­توان برای جنین در نظر گرفت، و نه تكالیفی كه ممكن است به عهده او بار گردد. ولی به لحاظ اینكه عرفاً از واژه جنین برای تمام مراحل تكوین و تكامل آن استفاده می­ شود، در این تحقیق هم هر­جا بحث از حقوق مدنی جنین به میان آمد، به معنای عام آن بوده كه در بردارنده تمامی مراحل رشد بدون تفكیک مراحل مختلف آن است.

سوالات و مسائل مختلفی در خصوص حقوق جنین وجود دارد، كه راه كار قانونی صریحی نمی­توان برای آنها یافت. در این تحقیق سعی شده است با بررسی مسائل راه­حل مناسبی را تا حدودی ارائه نمود.

واژگان کلیدی : اهلیت جنین ، حقوق مالی، اثبات نسب ، اداره اموال جنین

مقدمه “

الف: بیان مساله

اقرا باسم ربك الذی خلق(علق، 1)

بخوان به نام پروردگارت كه آفریننده عالم است.

خلق الانسان من علق(علق، 2)

آن خدایی كه انسان را از خون بسته بیافرید.

و لقد خلقنا الانسان من سلاله من طین(مؤمنون، 12)

و همانا ما آدمی را از گل خالص آفریدیم.

ثم جعلناه نطفه فی قرار مكین(مؤمنون، 13)

پس آنگاه او را نطفه گردانیده و در جای استوار قرار دادیم.

ثم خلقنا النطفه علقه فخلقنا العلقه مضغه فخلقنا المضغه عظاما فكسونا العظام لحماً ثم انشاناه خلقا آخر(مؤمنون،14).

آنگاه نطفه را علقه و علقه را گوشت پاره و باز آن گوشت را استخوان و سپس بر استخوان­ها گوشت پوشانیدیم. پس از آن (به دمیدن روح پاك مجرد) آفرینشی دیگر پدید آوردیم.

یكی از مباحثی كه از ابتدای خلقت ذهن انسان را به خود اختصاص داده، بحث مربوط به تولید مثل و به تبع آن جنین و دوران جنینی است. این موضوع در طول تاریخ همواره یكی از مسائلی بوده، كه از منظرهای متفاوت در میان تمدن های بشری مورد توجه قرار گرفته است. امروزه با پیشرفت علم و تكنولوژی انسان خودخواه به شبیه­سازی روی آورده و در صدر آزادی­های مورد در خواستش، آزادی سقط جنین جای می­گیرد.پیرامون عنوان تحقیق حاضر یعنی حقوق مدنی جنین کمتر بحث به میان آمده است و در این تحقیق سعی شده در حد امکان به مسایل مربوط به حقوق مدنی جنین بحث شود و دیدگاه های متعدد حقوقدانان کشورهای مختلف نیز پیرامون این امر ارائه گردد تا نگرشی نودر این عرصه بوجود بیاید که موجودی که دارای روح و در حال تکامل به مرحله انسانی است نیز دارای حقوقی باشد که انسانها از آن برخوردار هستند.

ب : علت انتخاب موضوع

با توجه به پیشرفت علم و تكنولوژی و دیدگاه های حقوقی و نظرات حقوقدانان در عرصه های متفاوت چه احكام و آثاری بر جنین به وجود آمده است و از این طریق بار می­گردد و نسبت او چگونه مشخص می­گردد؟ از لحاظ پزشكی «جنین» به موجودی می­گویند كه پس از لقاح تخمك به وسیله اسپرماتوزوئید و پس از تقسیمات اولیه سلولی تخم حاصل می­ شود واز هفته هشتم، رشد خود را تا پایان بارداری می­گذارند و به دوران قبل از آن «رویان» می­گویند. اگر جنین دارای حقوقی است و از آنها متمتع می گردد این حقوق چیست؟؟ آیا جنین بخاطر نداشتن قدرت بازهم می تواند از حقوق خود متمتع گردد؟؟ آیا جنین باید حتماً زنده متولد شود تا از حقوق مدنی متمتع گردد یا خیر؟؟ آیا این موجود ضعیف و فاقد اراده دارای حق حیات است؟ و یا اینكه مادر می ­تواند با استناد به حق حیات و آزادی خود در بارداری و ادامه آن این حق را از او سلب كند؟ در صورتی كه بارداری مادر منافی با حیثیت و شئونات خانوادگی و یا باعث فقر اوست، چطور؟ یا در صورت وجود مشكلات جسمانی و ژنتیكی آیا مجوزی برای سلب حق حیات جنین وجود دارد؟ یا اینكه حق حیات جنین مقدم بر تمام این موارد است؟ حضانت از جنین برعهده چه شخصی یا اشخاصی می­باشد و به چه نحوی امكان­پذیر است؟ مسئولیت اداره امور و اموال جنین بر عهده چه كسانی است و چه تكالیفی را می­توان بر دوش آنها بار كرد؟

ج : سوالهای تحقیق

سئوالاتی كه سعی شده است در این تحقیق مورد بررسی قرار بگیرند، عبارتند از اینكه:

1- آیا جنین از اهلیت كامل برخوردار است؟ یا از قسمتی از آن و همچنین در صورت زنده متولد نشدن چه آثاری بر اهلیت او بار می گردد؟

فرضیه 1: برای اینکه انسان اهلیت تصرف (اجرای حق) داشته باشد،باید بالغ و عاقل و رشید باشد.پس اگر جنین زنده متولد شود از حقوق مدنی متمتع می گردد.

2- نسبت جنین در اشكال مختلف به چه صورت است؟ و آیا طبق ماده 1167 قانون مدنی باید جنین به وجود آمده از زنا را فاقد نسب دانست؟ و یا اینكه می توان جهت حمایت از او راه حل قانونی مناسبی یافت؟

فرضیه 2: نباید طفلی را که در نتیجه ارتباط نامشروع بوجود آمده از حقوق مسلم و طبیعی محروم کرد و او را بی هویت در جامعه رها نمود. حتی فرد به وجود آمده از زنا تنها تبعاتی که می تواند داشته باشد این است که فرد به وجود آمده از زنا از ارث محروم است،ولی از حقوق دیگر مانند حق بهره مندی از نفقه و حضانت و سایر حقوق محروم نمی گردد.

3- آیا جنین قابلیت برخورداری از حقوق مدنی را دارد؟ در خصوص مسائل مالی قابلیت مالك شدن را دارد؟ اصولاً نحوه مالك شدن او به چه صورت است؟ همچنین در زمینه حقوق غیر مالی،جنین از چه حقوقی و چگونه می تواند بهره­مند گردد؟

فرضیه3 : جنین محجور و فاقد اهلیت تصرف می­باشد و اجرای حقوق او توسط نماینده قانونی یا قضایی وی صورت می­گیرد. تمتع جنین معلق بر زنده متولد شدن می­باشد؛ یعنی با زنده متولد شدن جنین نتیجه می­گیریم كه جنین از ابتدای دارای اهلیت تمتع بوده است. حقوق غیرمالی جنین به حق حیات، سقط جنین، بهداشت روانی، حضانت و اداره امور جنین تقسیم ­بندی می شود.

د : پیشینه تحقیق

در کتب متعدد از جمله قانون مدنی و رسالات فقهای شیعه اشارات جزئی به حقوق مدنی جنین شده که با توجه به مفهوم ملاک آنها می توان راجع به جنین که انسانی است که هنوز وارد حیات دنیوی و تنفس نگردیده رجحان داد و تفسیر نمود.

پیرامون حقوق کیفری جنین پایان نامه نگارش گردیده است ولی پیرامون حقوق مدنی خیر .

 

 

در مورد تحقیق حاضر نظرات اساتید و دانشمندان علم پزشکی بسیار متعدد است و هم چنین پیرامون حقوق جنین نظرات اساتید علم حقوق در کتابهای آنها درمباحث متعدد حقوق جنین به چشم می خورد.در قوانین متعدد کشورها نیز نظرات متعدد از اساتید علم حقوق اراده گردیده که دربعضی موارد مغایر با قوانین کشور ماست و جای بررسی حقوقی و کنکاش دارد.

مقالات و پایان نامه های متعدد نه بصورت تخصصی در مورد موضوع پایان نامه بلکه مثلاً در مورد شبیه سازی مورد توجه اساتید رشته های مختلف قرار گرفته و نظرات خود را در قالب مقاله و پایان نامه اراده نموده اند که در تحقیق حاضر به آنها اشاره شده است.

در کتابهای متعدد من جمله رساله های مراجع و کتب قوانین داخلی و قوانین خارجی نظراتی بصورت پراکنده اشاره شده و بصورت کامل و در قالب کتاب مدونی ارائه نشده است.

ه : نوع و روش تحقیق

جهت پاسخ دادن به سوالات فوق با وجود مشكلات مختلف از قبیل نبودن منابع كافی قابل استفاده و

نداشتن قانونی خاص و روشن و بدون ابهام و در دسترس با بررسی كتب مرتبط با موضوع پایان نامه به روش كتابخانه­ای و با در نظر گرفتن سوالات و بررسی مفهوم هر موضوع جهت شناخت كلیه حقوقی كه میتوان برای جنین در نظر گرفت اقدام به بررسی قوانین بصورت تطبیقی شده است.

و : مشکلات تحقیق

مشکلات مختلف از قبیل نبودن منابع کافی و در دسترس ونداشتن قانون خاص پیرامون موضوع تحقیق وعدم دسترسی آسان به منابع مرتبط باعث گردید تا تحقیقات کامل و جامعی پیرامون موضوع تحقیق انجام پذیرد وحتی به کتابخانه های متعدد مراجعه و سعی فراوان در جمع آوری اطلاعات مربوط به تحقیق و دستیابی به منابع مورد بحث گردیده است.از طرفی بعلت نبودن ترجمه منابع خارجی به زبان فارسی راهی جز ترجمه قوانین مرتبط خارجی نبود و این امر هم مستلزم هزینه و هم وقت فراوان گردید و در کل تلاش فراوان جهت دستیابی به نتیجه مطلوب گردیده است.

ز : ساختار پایان نامه

این پایان نامه در سه بخش تدوین شده است.بخش اول شامل دو فصل می باشد، در فصل اول جهت شناخت و درك بهتر موضوعات به تعریف جنین از لحاظ لغوی و پزشكی و فقهی پرداخته شده است. در فصل دوم برای شناخت حقوقی جنین مسائلی همچون اهلیت مورد بررسی قرار گرفته است. جهت مشخص شدن اینكه چه شخص و اشخاصی مكلف به حمایت و نگهداری از جنین هستند، نسب در دو گفتار تحت عنوان نسب مشروع و نسب نامشروع مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده است در خصوص زنازادگی كه قانون نسب را مردود دانسته است برای حمایت از جنین راه حلی قانونی پیشنهاد گردد.

همانطور كه می­دانیم حقوق مدنی یكی از پر اهمیت­ترین مباحث در زندگی اجتماعی است.

بنابراین بخش دوم به نحوه برخورداری جنین از حقوق مدنی اختصاص یافته، كه این بخش نیز در دو فصل تحت عنوان حقوق مالی و حقوق غیر مالی تدوین یافته است. در فصل مربوط به حقوق مالی قابلیت جنین برای مالك شدن مورد تحقیق قرار گرفته، كه سعی شده است عناوین مختلف مالكیت جهت بهره مندی جنین از اعیان و منافع مورد بررسی قرار گیرد.

از آنجا كه حقوق غیر مالی نیز دارای ارزش خاصی است و در بسیاری از موارد اهمیت بیشتری از حقوق مالی دارد، فصل دوم به حق حیات، بهداشت روانی و حضانت اختصاص یافته است. یكی از مهمترین مباحث این فصل حق حیات جنین است، كه با بررسی آن و استثنائات و اولویت­ها به مسئله سقط جنین و موارد اباحه و جواز و سقط قانونی اشاره شده است.

امروزه یکی از راه های درمان ناباروری زوجین تلقیح مصنوعی می باشد ، که ممکن است از طریق اهدای تخمک ، اسپرم و یا جنین صورت پذیرد . در هر موردکه جنین به غیر از راه های طبیعی بوجود می آید. بنابراین جهت مشخص شدن حقوق چنین جنین هایی و بررسی مسائلی همچون حضانت ،نسب و نحوه وراثت آنها بخش سوم در دو فصل تدوین شد، که فصل اول به این امر اختصاص یافته است . یکی از مسائل روز جوامع بشری پیدایش تکنولوژی نوین شبیه سازی است که با سرعت در حال پیشرفت بوده و با وجود مخالفت ادیان و دولتها احتمال پیدایش جنین یا انسانهایی با این روش وجود دارد. بنابراین فصل دوم به شبیه سازی اختصاص یافته است که با بررسی روش های مختلف آن سعی شده است راه کارهای حقوقی قابل قبولی جهت حمایت از چنین جنین هایی ارائه گردد.  

برای درک بهتر جنین و مراحل مختلف رشد، ابتدا بهتر است از تعریف جنین شروع کنیم، به همین دلیل این بخش به دو فصل تقسیم شده است . در فصل اول شناخت فیزیولوژی جنین، ودر فصل دوم شناخت حقوقی جنین را مورد بررسی قرار داده ایم.

مبحث اول : شناخت فیزیولوژی جنین

هدف از تدوین این فصل درک بهتر و شناخت دقیق جنین می باشد ، تا با شناخت و تعریف مراحل رشد از منظر پزشکی و فقهی و بررسی مراحل مختلف رشد و تمایز آن از واژه هایی چون «حمل» و «رویان» بهتر بتوان جهت حمایت از این موجود ضعیف گام برداشت و حقوق مختلف آنرا بررسی کرد. در فصل دوم شناخت حقوقی جنین را مورد بررسی قرار داده ایم.

گفتار اول:

تعریف لغوی جنین و حمل

در فرهنگ لغت عمید واژه(جنین) به معنی «هر چیز پوشیده و مستور تا زمانی که در شکم مادر است و زاییده نشده آمده،که جمع آن اجنه است.»[1]

«حمل در عربی نیز به معنای آبستنی و بارداری است و جنین در بارداری و جنین در فارسی به بار شکم یعنی بچه که در شکم مادر است ،معنی شده است» .[2]بنابراین می توان گفت که جنین و حمل از لحاظ لغوی مترادف هم می باشند.

فرهنگ فارسی معین ذیل واژه «جنین» چنین می نگارد:

«جنین» «اسم – عربی» هر چیز پوشیده ،مستور ، موجودی که پس از لقاح تخمک بوسیله اسپرما توزوئید و پس از تقسیمات اولی سلول تخم حاصل می شود.ولی هنوز دوران رشد خود را در داخل پوسته تخمک یا رحم مادر (یا کیسه جنینی در گیاهان) می گذارند.

در دو بیت زیر که از دو شاعر پر آوازه ادبیات ایران می باشد جنین به معنای بچه اندر شکم آمده است.

گر بریزد خونــــم آن روح الامـــــین        جرعه جرعه خون خورم همچون جنین(مولوی)

شعر ناگفتن به از شعری که باشد نادرست          بچه نازادن به از شش ماهه افکندن جنین (منوچهری)

حمل نیز به معنای باردار شدن زن ،حامله شدن،بار آوردن درخت ،آبستن و بار شکم آمده است.[4]

گفتار دوم:

تعریف پزشکی و بیولوژی جنین

«فرایند پیدایش جنین و تولد نوزاد از نظر بیولوژی را می توان بدین شرح به اختصار بیان کرد:

از ترکیب و لقاح دو سلول جنسی نر به نام «اسپرم» و سلول جنسی ماده بنام «تخمک» موجودی به نام «زیگوت» که جنین تک سلولی است،به وجود می آید و سپس شروع به تقسیم می کند. زیگوت از زمان تقسیم اولیه تا هشت هفته پس از آن «رویان» یا امبریو نامیده می شود و گاه به غلط رویانهای
2-8 سلولی را نیز جنین می نامند.»[5]

«رویان(embryo) در واقع واژه ای است که برای توصیف مراحل اولیه رشد به کار می رود و از مرحله شروع تقسیم سلولی تا هفته هشتم حاملگی جنین را شامل میشود.

پس از گذشت حدود 24 ساعت از لقاح گامت ها (اسپرم و تخمک)، زیگوت که جنین تک سلولی است به وجود می آید .این سلول تقسیم میتوزی خود انجام می دهد و تبدیل به دو سلول می شود . تقسیمات ادامه می یابد و هر بار تعداد سلولها دو برابر می شوند و در حدود 16 سلولی ،جنین حاصل بشکل کره توپر کوچکی در می آید که «مورولا» نام دارد .در حدود روز پنجم مورولا به درون رحم می رسد.»[6]

از نظر پزشکی دوران رشد جنین چند مرحله دارد :

• دوره اول رشد یا دوره لایه زاینده:

در این دوره تحت تاثیر منظم،دقیق و پیچیده انواع هورمونهای جنسی با تعادل و تبادلات عملی آنها در اواسط یک چرخه جنسی تخمک گذاری اتفاق می افتد . از آن لحظه که طبیعت ،تمامی هم و غم خود را در رشد و تکامل این سلول ناچیز تا رسیدن وی به موجودی میلیونها بار عظیم تر از خود به کار
می گیرد، حوادث بسیاری در پیشبرد این سلسله مراحل به هم پیوسته و منظم به وقوع می پیوندد.

هنگامی که تخمک در داخل لوله زهدانی قرار گرفت، توسط انقباضات ماهیچه ای دیواره به سوی مجرای زهدانی رانده شده و تخمیناً بعد از 12 تا 24 ساعت در نزدیکی انتهای تخمدانی لوله بارور
می شود.

[1] – عمید ،حسن،فرهنگ عمید،سازمان انتشارات امیرکبیر ،چ هشتم ،1354،ص363

2- عمید ،حسن،فرهنگ عمید، 1354،ص167

[3] – معین ،محمد،فرهنگ فارسی معین،انتشارات میکائیل،چ اول،1384،ص373

فصل اول

 

  کلیات پژوهش

 

   

 

1-1- مقدمه       …………………………………………………………………………….

 

3

 

   

 

1-2- یادگیری و حافظه    ……………………………………………………………….

 

4

 

   

 

1-3- انواع یادگیری     …………………………………………………………………………………………………………………….

 

6

 

   

 

1-4- انواع حافظه       …………………………………………………………………………………………..

 

6

 

   

 

1-4-1- حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت ……………………………………………………………

 

7

 

   

 

1-4-1-1- رابطه بین دو نوع حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت   ……………………………..

 

8

 

   

 

1-4-1-2- تفاوتهای حافظه کوتاه مدت و بلند مدت ……………………………………………….

 

8

 

   

 

1-5- مراحل حافظه     ………………………………………………………

 

9

 

   

 

1-6- ساختارهای مغزی دخیل در تشکیل حافظه اخباری و غیر اخباری   ………………………………….

 

9

 

   

 

1-7- مکانیسم­های سلولی و مولکولی یادگیری و حافظه …………………………………..

 

10

 

   

 

1-7-1- تغییرات مورفولوژیک   ……………………………………………………………..

 

10

 

   

 

1-7- 2- تغییرات الکتروفیزیولوژیک   ……………………………………………………………………………..

 

11

 

   

 

1-8- گلوکوکورتیکوئیدها       …………………………………………………………………….

 

13

 

   

 

1-8- 1- گیرنده گلوکوکورتیکوئیدها     ……………………………………………………………….

 

14

 

   

 

1-9- گلوکوکورتیکوئیدها و حافظه     ………………………………………………………

 

14

 

   

 

1-10- اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر به خاطرآوری   …………………………………………………….

 

15

 

   

 

1-11- مکانیزم بازتثبیت حافظه …………………………………………………………………………

 

16

 

 

 

   

 

1-12- اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر بازتثبیت حافظه     …………………………………………

 

16

 

   

 

1-13- مطالعات مشابه   ………………………………………………………………..

 

17

 

   

 

 

 

   

 

 

 

   

 

فصل دوم

 

   

 

روش تحقیق و مواد

 

 

   

 

2-1- حیوانات آزمایشگاهی     …………………………………………………………………………

 

48

 

   

 

2-2- دارو­ها       ……………………………………………………………………..

 

48

 

   

 

2-3- ابزار جمع آوری داده ­ها   ………………………………………………………………..

 

49

 

   

 

2-4- دستگاه احترازی غیر فعال (شاتل باک)  ………………………………………………

 

50

 

   

 

2-5- آموزش و یادکیری در   دستگاه احترازی غیر فعال ……………………………………………………………

 

51

 

   

 

2-6- آزمایش­ها     …………………………………………………………………………………………..

 

51

 

 

   

 

2-7- جامعه آماری و تعداد نمونه       …………………………………………….

 

51

 

 

   

 

فصل سوم  

 

یافته­ های تحقیق  

 

3-1- اثرات تزریق کورتیکوسترون قبل از تست بخاطر آوری بر بخاطر آوری حافظه نزدیک   …………..

 

64

 

   

 

3-2- اثرات تزریق   کورتیکوسترون قبل از تست بخاطر آوری بر بخاطر آوری حافظه دور ………………….

 

64

 

   

 

3-3- اثرات تزریق کورتیکوسترون بعد از تست فعال سازی بر باز تثبیت حافظه نزدیک ………………..  

 

66

 

   

 

3-4- اثرات تزریق   کورتیکوسترون بعد از تست فعال سازی بر باز تثبیت حافظه دور   ………………….

 

66

 

   

 

  فصل چهارم

 

   

 

4-1- اهداف تحقیق     ……………………………………………………………………………………………….

 

79

 

   

 

4-2- یافته­ های اصلی     ………………………………………………………………………………………………..

 

76

 

   

 

4-3- روش کار و دوز داروهای مورد استفاده     …………………………………………………………………

 

76

 

   

 

4-4- کورتیکوسترون به خاطرآوری حافظه­ها­ی دور و نزدیک را مختل می­ کند     ………………………….

 

77

 

   

 

4-5- کورتیکوسترون بازتثبیت حافظه­ها­ی دور و نزدیک را مختل می­ کند   ………………………………

 

78

 

   

 

4-6- پیشنهاد­ها     …………………………………………………………………………………………..

 

79

 

 

عنوان: بررسی اثرات گلوکوکورتیکوئیدها بر به خاطر آوری و بازتثبیت حافظه های نزدیک و دور در موش سفید آزمایشگاهی كوچك

استاد راهنما: دكتر عباسعلی وفایی

اساتید مشاور: دكتر غلامحسن واعظی، دكتر علی رشیدی­پور

نگارش: منصوره نجار

چکیده

مقدمه: مطالعات قبلی نشان داده که تزریق سیستمیک کورتیکوسترون به عنوان آگونیست گیرنده گلوکوکورتیکوئیدها به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه­ ترس را در حیوانات آزمایشگاهی مختل می­ کند. هدف این مطالعه تعیین تاثیر سیستمیک کورتیکوسترون بر به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه (نزدیک و دور) در مدل احترازی غیر فعال در موش سفید کوچک آزمایشگاهی بود.

مواد و روشها: در این مطالعه تجربی، موش ها در مدل احترازی غیر فعال پس از سازگاری، آموزش داده شدند (50 هرتز و شدت 1 میلی آمپر در مدت 3 ثانیه). کورتیکوسترون با دوزهای 1، 3 و 10 میلی­گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن قبل از تست به خاطرآوری در حافظه نزدیک 48 ساعت بعد از آموزش انجام شد و همچنین قبل از تست بخاطر آوری در حافظه دور که بعد از گذشت 36 روز انجام شد به موشها تزریق شد. همچنین کورتیکوسترون با دوز های فوق بلافاصله بعد از فعال سازی حافظه (در حافظه نزدیک 48 ساعت بعد از آموزش انجام شد و همچنین بعد از فعال سازی حافظه که در حافظه دور بعد از گذشت 36 روز انجام شد به موشها تزریق شد، سپس دو، پنج، هفت و نه روز بعد از فعال سازی حافظه، یاد گرفته های موشها به مدت ده دقیقه (مدت زمان سپری شده قبل از ورود حیوان به ناحیه تاریک) اندازه گیری و ثبت شد.

یافته­ ها: نتایج نشان داد که کورتیکوسترون به خاطرآوری و بازتثبیت حافظه­های نزدیک و دور را تضعیف نموده است. بطوری که مدت زمان سپری شده قبل از ورود به ناحیه تاریک در گروه های دریافت گننده کورتیکوسترون به طور معنی داری از گروه دریافت کننده حامل کمتر بود.

نتیجه ­گیری: یافته های فوق نشان می دهد که اثر کورتیکوسترون در مختل کردن بخاطرآوری و بازتثبیت حافظه ترس به مدت حافظه محدود نمی­ شود.

کلمات کلیدی: کورتیکوسترون، بخاطرآوری و بازتثبیت حافظه، مدت حافظه، حافظه ترس

1-1-مقدمه:

یکی از توانایی های موجودات زنده، اکتساب، حفظ، نگهداری و به خاطرآوری اطلاعات است. این ظرفیت و توانایی حیاتی عمدتا از طریق سیستم عصبی هورمونی صورت می پذیرد. بدون شک بدون وجود توانایی و سیستم یادگیری و حافظه امکان حیات باکیفیت برای موجودات زنده فراهم نمی­شد.

2-1- یادگیری و حافظه:

به طور مختصر می­توان گفت که یادگیری فرایندی است که در آن، اطلاعات و دانش جدید به دست می ­آید و حافظه فرایندی است که اطلاعات فرا گرفته شده، حفظ و ذخیره می­ شود تا در مواقع نیاز یادآوری شوند (23،24).

3-1- انواع یادگیری:

1- یادگیری غیر ارتباطی:

هنگامی که یک حیوان چندین بار در برابر یک محرک قرار می­گیرد این امکان را می­یابد تا با ویژگی­های محرک آشنا شود و خواص آن را بشناسد که در اصطلاح به آن یادگیری غیر ارتباطی گفته می­ شود یادگیری غیر ارتباطی می ­تواند به دو شکل متداول باشد که شامل عادت کردن (غیر حساس شدن) و حساس شدن (شرطی شدن کاذب) می­باشد.

الف) عادت کردن: زمانی که حیوان در برابر یک نوع محرک که آسیب رسان نیست به طور مکرر قرار می­گیرد نسبت به آن محرک بی تفاوت می­ شود و پاسخش نسبت به آن کاهش می­یابد

ب) حساس شدن: درست نقطه مقابل عادت کردن است؛ به این صورت، زمانی که حیوان در برابر یک نوع محرک که هم آسیب­رسان و هم تکراری می­باشد قرار می­گیرد، نسبت به آن محرک پاسخ جدیدی از خود نشان می­دهد که این پاسخ نسبت به پاسخهای قبلی نیز شدیدتر می­باشد (59،57).

2- یادگیری ارتباطی:

در این نوع یادگیری حیوان یاد می­گیرد که چگونه بین حوادث مختلف ارتباط برقرار کند که می­توان آن را به دو دسته­ی شرطی شدن کلاسیک و شرطی شدن عامل تقسیم کرد.

الف) شرطی شدن کلاسیک:

ایوان پاولف اولین دانشمندی بود که در علوم رفتار چنین یادگیری را مطرح کرد. ایشان اینگونه بیان می­دارد، هنگامی که حیوان می­آموزد بین دو محرک که یکی شرطی و دیگری غیر شرطی است ارتباط برقرار کند، شرطی شدن کلاسیک به وجود می­آید. برای محرک شرطی نیاز است که به حیوان آموزش داده شود اما محرک غیر شرطی، طبیعی بوده و خود موجب می­ شود تا حیوان به طور معمول به آن پاسخ دهد البته شرط پاسخ، فاصله زمانی مشخص بین دو محرک است.

ب) شرطی شدن عامل:

در این یادگیری حیوان می­آموزد که چگونه بین یک رفتار با یک محرک با معنی ارتباط برقرار سازد. ادوارد تورنیکه اولین کسی بود که این یادگیری را کشف کرد و بعد از آن اسکینر برای توسعه این یادگیری تلاش کرد. در این فرایند رفتارهایی دخیل هستند که خود به خود اتفاق می­افتند. زمانی که تشویق صورت می­گیرد پاسخ به محرک افزایش می­یابد و برعکس زمانی که حیوان تنبیه می­ شود پاسخ به محرک کاهش می­یابد، در این یادگیری فاصله زمانی اهمیت دارد و برای داشتن یادگیری موفقیت آمیز باید محرک زمان کوتاهی بعد از پاسخ صورت بگیرد (59،4).

3- یادگیری پیچیده:

در این نوع یادگیری ما محرکها و پاسخ­های بسیار زیاد و پیچیده را می­یابیم که برای ارتباط دادن آنها با یکدیگر با مشکل رو به رو خواهیم شد.

4– نقش بستن تا یادگیری تکوینی:

در این نوع یادگیری حیوان از محیط، گونه ­هایی از رفتارهای کلیشه­ای را فرا می­گیرد مثل جوجه­های تازه متولد شده که به دنبال مادر خود راه می­افتند (50).

4-1- انواع حافظه:

حافظه را می­توان به دو گروه براساس این­که چگونه اطلاعات ذخیره و چگونه به یاد آورده می­شوند تقسیم کرد که در این تقسیم بندی میتوان به دو حافظه اخباری و حافظه غیر اخباری اشاره کرد (23).

1-حافظه اخباری:

این نوع حافظه بیشتر برای وقایع و معلومات می­باشد و با نام حافظه صریح یا حافظه تشخیصی نیز قابل شناسایی است. این حافظه برای به خاطرآوری تجربیات گذشته به صورت آگاهانه است. برای حفظ خود به هیپوکامپ و سایر بخش­های لوب گیجگاهی مغز نیاز دارد (39).

حافظه اخباری به دو دسته تقسیم می­ شود: الف) حافظه سمانتیک و ب) حافظه اپیزودیک

حافظه اپیزودیک: اتفاقات، تجربیات شخصی و حوادث را شامل می­ شود.

حافظه سمانتیک: مربوط به دانش ما از واقعیت­ها و حافظه­ای برای کلمات، قوانین و غیره می­باشد (59،19).

در این جا لازم به ذکر است که حافظه اخباری و بسیاری از انواع حافظه غیر اخباری در دو گروه دیگر نیز تقسیم بندی می­شوند که شامل حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند م

چکیده فارسی… د

فصل اول.. 1

خصوصیات گیاهشناسی.. 2

پراکنش جغرافیایی.. 2

روش تکثیر. 2

نیازهای اکولوژیکی.. 3

آفات و بیمار یها 3

ارقام کرچک… 3

دانه كرچك… 3

آبیاری.. 4

برداشت.. 5

خشکی.. 5

خشکسالی.. 6

تنش… 7

انواع تنش… 7

تنش خشکی وچگونگی پیدایش آن. 8

چیتوزان. 10

فرضیه ها …. 11

اهداف تحقیق…. 12

فصل دوم. 13

اثر تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه 14

اثر تنش خشکی بر کرچک… 15

مکانیسم های مقاومت گیاه به تنش… 16

رابطه تنش خشکی و تنش اکسیداتیو. 18

اثرات تنش خشکی بر خصوصیات رشدی گیاه 19

کاربرد چیتوزان در کشاورزی.. 20

فصل سوم. 23

محل اجرای طرح. 24

مشخصات طرح. 24

آماده سازی زمین. 24

عملیات داشت.. 25

مبارزه با علف های هرز. 26

نحوه اعمال تیمارها 27

نحوه نمونه برداری و اندازه گیری.. 27

ارتفاع بوته. 27

اندازه گیری میزان رطوبت نسبی.. 28

اندازه گیری رنگیزه ها 28

اندازه گیری روغن در بذر. 29

اندازه گیری پرولین. 31

اندازه گیری کل قندهای محلول. 32

اندازه گیری محتوی فلاونوئید. 33

اندازه گیری پروتئین. 33

روش سنجش فعالیت آنزیم کاتالاز و پراکسیداز. 34

فصل چهارم. 35

ارتفاع بوته. 35

ارتفاع اولین گل آذین. 38

پرولین. 38

آنزیم پراکسیداز. 38

آنزیم کاتالاز. 40

کلروفیلa. 43

کلروفیل b. 45

کلروفیل کل. 45

کل قندهای محلول. 47

 

 

جدول تجزیه واریانس… 54

پروتئین. 55

جدول ضریب همبستگی.. 56-57

فصل پنجم. 58

آنزیم های آنتی اکسیدانت… 59

پروتئین محلول. 60

رنگیزه ها 61

تنظم کننده های اسمزی…. 62

روغن. 63

ارتفاع بوته و طول گل آذین اصلی.. 63

محتوی رطوبت نسبی.. 64

منابع. 65

چکیده لاتین…. 76

فهرست اشکال

شکل 4-1: تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان ارتفاع بوته. 36

شکل 4-2: مقایسه ارقام مختلف در میزان ارتفاع بوته… 37

شکل 4-3: اثر سطوح مختلف خشکی و ارقام مختلف بر میزان ارتفاع .. 37

شکل 4-4: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان پرولین… 38

شکل 4-5: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان آنزیم پراکسیداز. 39

شکل 4-6: اثر سطوح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان آنزیم پراکسیداز.. 39

شکل 4-7: اثر سطوح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز.. 40

شکل 4-8: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز…. 40

شکل 4-9: تاثیر محلول پاشی چیتوزان بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز.. 41

شکل 4-10: اثر متقابل رقم و تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز 42

شکل 4-11: اثر متقابل تنش خشکی و محلول پاشی چیتوزان بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز.42

شکل 4-12 : تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان کلروفیل a….. 43

شکل 4-13. تاثیر دو سطح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان کلروفیل a…… 44

شکل 4-14: اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر میزان کلروفیل a… 44

شکل 4-15: اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر میزان کلروفیل b………. 45

شکل 4-16: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان کلروفیل کل…….. 46

شکل 4-17: اثر سطوح مختلف محلول پاشی چیتوزان بر میزان کلروفیل کل….. 46

شکل4-18: مقایسه ارقام مختلف از لحاظ میزان قندهای محلول……… 47

شکل4-19: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان قندهای کل محلول… 47

   شکل 4-20: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بین ارقام مختلف بر میزان کل قندهای محلول….. 48

شکل 4-21: اثر متقابل تنش خشکی * محلول پاشی* رقم بر میزان قندهای محلول …. 49

شکل 4-22: اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر میزان پروتئین محلول………… 50

شکل 4-23: مقایسه ارقام مختلف در محتوی رطوبت نسبی برگ……. 51

شکل4-24:اثرسطوح مختلف محلول پاشی بر میزان محتوی رطوبت نسبی…. 51

شکل4-25: اثر متقابل تنش خشکی و رقم بر محتوی رطوبت نسبی برگ………… 52

خصوصیات گیاهشناسی

گیاه كرچك با نام علمی Ricinus communis عضوی از خانواده فرفیونEuphorbaceae با نام انگلیسی Castor،گیاه زبر و یک ساله است كه در نواحی معتدل افراشته می‏شود.ریشه دارای انشعابات جانبی،ساقه گرد بدون کرک و رنگ آن معمولاًسبزمایل به زرد است واز یک لایه مومی خاکستری رنگ پوشیده شده است، برگها معمولاً بزرگ، سبز تیره ، براق وپنجه ای می باشند واز 5تا11لوب تشکیل شده اند، گل آذین سنبله، میوه بصورت کپسولی کروی وخاردار است (میرحیدر،1385).همه قسمتهای این گیاه سمی، که دانه دارای نوعی آلبومین بسیار سمی به نام ریسین می باشند، برگها و دانه ها دارای آلكالوئید سمی به نام ریسینین، و در دانه این گیاه روغن ثابتی به نام روغن كرچك كه محصول اصلی گیاه است وجود دارد(ولاك واستودولا،1382).

پراکنش جغرافیایی

این گیاه بومی حبشه، هند و شرق و شمال شرقی افریقا و در ایران نیز كشت میشود (وینك و فون ویك،1387)

روش تکثیر

تكثیر از طریق بذر (ولاك واستودولا،1382). میزان بذر مورد نیاز برای هر هكتار 25 كیلوگرم،فاصله كشت برای ارقام پا بلند70×70و برای ارقام پاكوتاه 100×25 سانتی متر(هانس، 1379). مطالعاتی که اخیرا بر روی این گیاه انجام شده نشان داده که جوانه زنی در بذرهای تازه و كهنه متفاوت است(.(Martins et al., 2009

نیازهای اکولوژیکی

کرچک گیاهی است نیمه گرمسیری که در سراسر مناطق گرم و گرمسیری رشد می­نماید کرچک به گرمای نسبتاً زیادی یعنی 20 تا 25 درجه سانتی گراد همراه با رطوبت کم نیاز دارد و روز های بلند، روشن وآفتابی تابستان بهترین حالت برای رشد کرچک می باشد حرارت کمتر از 15 درجه باعث کاهش روغن و حرارت بالاتر از 35 درجه باعث کاهش روغن وپروتئین خواهد شد. این گیاه در مقابل گرما مقاوماست.ویك، کرچک زمین هایی با pH5 تا 5/6 را ترجیح می دهد. ولی می تواند حتیpH=2 را تحمل نماید و زمین های شور برای رشد آن مناسب نیستند.(وینك و فون1387).

آفات و بیمار یها

کرچک گیاهی است مقاوم به خشكی،شوری خاك،آلودگی شدید هوا،آفات و حشرات ،حساس به سرما و یخبندان و غرقابی شدن زمین،خسارت به گرده های گل در زمان گلدهی با افزایش دما .از آفات مهم کرچک می توان آگرو تیس Agrotisیاطوقه بر وآبدزدک و انواع گونه های جیرجیرک و ملخها و سوسک های جهنده و ساقه خوران را نام برد که بسته به منطقه خسارتهای متفاوتی وارد می سازند استفاده حشره کش ها در خاك یا در برنامه آبیاری واستفاده از طعمه های مسموم و در شرایط حمله شدید سمپاشی خسارت را تا حد ممکن­کا هش می دهد. بیماری های مهم کرچک عبارتند از : سر کو سپورا cercosppora ricinella وزنگ برگ psedommonassp وکپک کپسول Alternariaricini که در مناطق مرطوب به گل آذین آسیب فراوان می رسانند باروش های زراعی می توان کرچک های قوی و سالم تولید نمود که در برابر بیماریها مقاوم باشند البته ضد عفونی بذر وتقویت خاک وروش های صحیح آبیاری واستفاده از واریته های مقاوم می توانند اثرات بیماری را به نحو چشمگیری کاهش دهند. (میرحیدر،1385).

ارقام کرچک

چند رقم معروف کرچک عبارتند از: واریته فرانسوی ریسین دانژو,Angouکالپی kalpiو واریته های Baker43.

دانه كرچك

دانه كرچك حاوی روغن سبك بی رنگ یا روغن سبز رنگ است. مصارف عمده كرچك عبارتند از: بعضی از انواع گیاه كرچك تزئینی هستند، ولی بیشتر آنها برای تولید دانه گیاه كرچك كه از آن روغن كرچك استخراج می‏شود كشت داده می‏شود. روغن كرچك یک مسهل قوی است ولی استفاده عمده آن به عنوان یک ماده خام صنعتی است. دانه‏ها حاوی یک پروتئین سمی به نام رایسین است. علائم مسمومیت با آن : تهوع، اسهال، دل پیچه زیاد. خواص سمی آن با حرارت زایل می‏شود. دانه‏های كرچك حاوی چندین عامل آلرژی زا بوده كه قادرند تبشدید، آسم و در اشخاص حساس شده ایجاد كنند. موقعی كه روغن كرچك استخراج می‏شود رایسین و آلرژی زاهای موجود در دانه‏ها در تفاله یا گوشت میوه باقی می‏مانند به طوری كه روغن تجاری مخاطره‏آمیز نیست. دانه‌های روغنی، به منظور استخراج روغن از آن‌ ها پرورش می‌یابند؛ ولی به‌عنوان منبع باارزش پروتئین نیز مطرح هستند و بقایای محصول بعد از روغن‌کشی بدین منظور بکار می‌رود. هم روغن و هم کنجاله به‌همان اندازه اهمیت داشته و احتیاج به‌تجزیه‌های ویژه دارند که دقت در خلوص دانه (کولتیوار) اهمیت دارد(ولاك واستودولا،1382). و همچنین روغن کرچک در صنایع پتروشیمی، کارخانجات لاستیک، رنگ و لاک، الکل، صابون، وسایل آرایشی، پوشش سطوح و پزشکی استفاده میشود، استرهای موجود در روغن کرچک از ویسکوزیته بالایی برخورداند که یک دامنه وسیع از دما را تحمل می کنند که به همین علت آن را به عنوان روغن موتور در صنایع هواپیما سازی استفاده می کنند (Koutroubas et al., 2000).

آبیاری

انواع کرچک های پا بلند در برابر خشکی مقاومت زیادی داشته و معمولاًحتی با بارندگی کم بذر قابل قبولی تولید می کنند ولی انواع هیبریدهای پا کوتاه برای تولید حد اکثر محصول نیاز به رطوبت کافی دارند با توجه به اینکه کرچک می تواند آب را از عمق خاک جذب کند برای مناطقی که با مشکل کمی آب روبرو هستند محصولی مناسب است دردوران گلدهی رطوبت خاک باید کافی باشد چون کمبود رطوبت باعث تولید دانه های سبک و پوچ می شود و زمانی که بیشتر کپسولها تشکیل شدند یعنی حدود 20تا 30روز قبل از برداشت باید آبیاری متوقف گردد( France et al., 2000).

برداشت

نزدیک رسیدن گل آذین ها برداشت آنها با دست و یا به صورت مكانیزه (زرگری،1383). در صورت برداشت مكانیزه از مواد برگ ریزاستفاده میشود (میرحیدر،1385).

خشکی

واژه­ های کلیدی: بازتثبیت حافظه، پروپرانولول، حافظه نزدیک، حافظه دور، حافظه قوی، حافظه ضعیف

1-1- مقدمه

توانایی مغز جهت حفظ و به­خاطر­آوری اطلاعات حافظه نامیده می­ شود. پردازش حافظه در چند مرحله صورت می­گیرد كه عبارتنداز: نخست فاز کدگذاری (Encoding phase) یا اكتساب اطلاعات ((Acquisition، تثبیت ((Consolidation و به­خاطر­آوری (Retrieval). به دنبال به­خاطر­آوری دو وضعیت متضاد اتفاق خواهد افتاد، تثبیت مجدد یا بازتثبیت (Reconsolidation) و یا خاموشی Extinction)). بازتثبیت حافظه فرایندی است که به دنبال یادآوری و فعال­سازی حافظه­های ثبت­شده قبلی اتفاق می­افتد (51 ، 9).

بازتثبیت یک ،فرایند بنیادی است. بعضی از پارامترهای آزمایشگاهی می­توانند مانع از ظاهر شدن بازتثبیت شوند كه به آنها عوامل مرزی می گویند. محققان نشان داده­اند که حافظه قوی در رت­ها ابتدا در مقابل بازتثبیت مقاومت می­ کنند ولی بعد از زمان کافی متحمل بازتثبیت می­شوند که این قضیه نشان دهنده این مطلب است که وضعیت مرزی می ­تواند ناپایدار باشد.

در طی سال­های اخیر مطالعات زیادی در زمینه­ حافظه و یادگیری انجام شده­است و به کمک نتایج حاصل از آنها قسمت ­های مختلف مغز که در این رابطه دخیل هستند، شناسایی شده ­اند. آمیگدال از جمله­ این مناطق است که در تعامل با هیپوکمپ و شکنج دندانه­ای بر حافظه مؤثر است. بررسی­های آسیب­شناسی، الکترو فیزیولوژی، فارماکولوژی و تصویربرداری نشان می­دهد که آمیگدال نقش مهمی در اکتساب و تثبیت یادگیری و حافظه دارد. اثرات ترکیبات شیمیایی و هورمون­های محیطی از قبیل گلوکوکورتیکوئیدها و کاتکول­آمین­ها (اپی­نفرین و نوراپی­نفرین) از طریق آمیگدال وساطت می­ شود (16). نشان داده­شده­است که افزایش رهایش اپی­نفرین و نوراپی­نفرین در طی استرس از غده فوق کلیوی از طریق مسیر منزوی Nucleus of Salitary Tract (NTS) ، در بصل- النخاع، سبب افزایش حافظه می­ شود. .نورون­های آدرنرژیک این مسیر به طور مستقیم با آمیگدال در تماس هستند.

مسیر غیر­مستقیمی نیز وجود دارد که در آن نورون­های آدرنرژیک مسیر NTS توسط لوکوس سرولوس با هسته­های مغزی، و در نهایت با آمیگدال ارتباط دارند (6). تحریک الکتریکی فیبرهای صعودی واگ بعد از آموزش، مانند اپی­نفرین منجر به افزایش حافظه می­ شود. مهار موقتی NTS با تزریق موضعی لیدوکائین، اثرات اپی­نفرین را بر فاز اکتساب مهار می­ کند، در صورتی­که آگونیست­های بتاآدرنرژیک باعث افزایش وابسته به دوز حافظه می­شوند (57). شواهد زیادی نشان می­ دهند که، اثرات اپی­نفرین بر تثبیت حافظه از طریق فعال کردن نورون­های آدرنرژیک در آمیگدال است. بلوک گیرنده­های بتاآدرنرژیک آمیگدال اثرات اپی­نفرین محیطی را بر حافظه مهار می­ کند و تزریق اپی­نفرین یا آگونیست­های بتاآدرنرژیک به داخل آمیگدال، بعد از آموزش، سبب افزایش تثبیت حافظه می­ شود. فعال شدن هر دو گیرنده­ی آلفا و بتا در آمیگدال برای اعمال اثرات سیستم آدرنرژیک بر حافظه حیاتی است (58). یافته­ های فوق نشان می­ دهند که مسیر، عصب واگ – NTS- هسته قاعده­ای جانبی آمیگدال، نقش مهمی در اعمال اثرات اپی­نفرین بر حافظه دارد.

در سطح سیستمی، هیپوکمپ برای مانع شدن از بازتثبیت در آمیگدال ضروری است. در سطح مولکولی زیرواحدهای رسپتورهای NMDA- NR2B که برای القای بازتثبیت حافظه ترس شنوایی در آمیگدال حیاتی هستند، در شرایطی که حافظه قوی متحمل بازتثبیت نمی­ شود، مقدارشان از حد طبیعی پایین­تر است. بازتثبیت فرصت دستکاری­کردن حافظه بعد از شکل­ گیری را ارائه می­دهد و شاید به­این­صورت وسیله درمانی برای درمان حافظه­های ناخوانده که وابسته به بیماری­های استرسی بعد از تروما (PTSD) است، فراهم شود. PTSD، با افزایش فعالیت نورآدرنرژیک همراه است. مطالعات حیوانی و انسانی ثابت کرده است که تحریک نورآدرنرژیک،تثبیت حافظه ترس را افزایش می­دهد. تعدادی از مطالعات اخیر نقش گیرنده­های

 بتاآدرنرژیک را بر روی بازتثبیت حافظه نشان داده­اند (10 ، 31 ، 26 ، 31).

هسته­های قاعده­ای – طرفی آمیگدال BLA) ) و هیپوکمپ خلفی (Dorsal hippocampus)، نواحی مهمی در اثردهی هورمون­های استرس بر روی حافظه هستند و BLA به عنوان هدف اصلی نورآدرنرژیک­ها در شرایط ترس شنوایی و تثبیت آن شناخته شده­است (31).

در آزمایش­های مختلفی اثر تزریق سیستمیک و تزریق درون BLA ی آگونیست­ها و آنتاگونیست­های گیرنده­های بتاآدرنرژیک، برای تعیین نقش این گیرنده­ها بر روی بازتثبیت حافظه ترس، بررسی شده­است. یکی از مسدود کننده­ های گیرنده بتا­آدرنژیک پروپرانولول است که در سال­های اخیر اثرات آن روی حافظه ترس بررسی شده­است. پروپرانولول مسدود کننده غیراختصاصی گیرنده‌های بتایک و بتادوی سمپاتیک می‌باشد، که عمدتا برای درمان فشارخون مورد استفاده قرار می‌گیرند. اثرات اختلالی پروپرانولول بر روی بازتثبیت حافظه بیشتر زمانی مشاهده می­ شود که بعد از به­خاطر­آوری مصرف شود و این اختلال بازتثبیت بعد از به­خاطر­آوری به خوبی ثابت شده­است.

بررسی­ها در انسان نیز مدارک بحث انگیزی را در مورد اثر پروپرانولول بر روی حافظه ترس و اثر آن بر نشانه­شناسی (PTSD) ارائه کرده است ( 10 ، 39 ).

2-1- ­تعریف یادگیری

یادگیری به معنی کسب اطلاعات جدید است(30).

3-1- انواع یادگیری

تشکیل دیوان کیفری بین المللی مهمترین و جدیدترین دستاورد کشورهای جهان حول بنا کردن یک ضمانت اجرای کارآمد برای مجرمان جرم های مهم بین المللی است. دیوان حاصل تلاش چشم­گیر کمیسیون حقوق بین الملل و تجربه عملی دادگاه ویژه یوگسلاوی و رواندا است. مجمع عمومی سازمان ملل از سال 1989 تلاش های خود را در تشکیل این دیوان آغاز کرد تا سرانجام در 17 ژوئیه 1998 در کنفرانس رم 120 کشور از 160 کشور شرکت کننده به پیش نویس اساسنامه دیوان رای مثبت دادند.اساسنامه تا 31 دسامبر 2000 در نزد سازمان ملل برای امضاء دولت ها مفتوح بود. بسیاری از کشورها به دیوان ملحق شدند. جمهوری اسلامی ایران در روز 31 دسامبر 2000 اساسنامه را امضاء نمود اما هنوز آن را به تصویب نرساند و در پی بررسی مزایا و معایب الحاق به این دیوان بین المللی است، که ما در این تحقیق به مهمترین موانع حقوقی ماهوی و شکلی الحاق جمهوری اسلامی ایران به این دیوان کیفری بین المللی که عموما موانعی با ریشه های فقهی است اشاره کرده و راه حل های پیش رو برای الحاق ایران به دیوان را بر خواهیم شمرد.

در نهایت برای الحاق به دیوان کیفری بین المللی دو راه بیشتر پیش روی ما قرار ندارد یا باید فکر الحاق به دیوان را از سر خارج کرد که منجر به انزوای شدیدتر سیاسی جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین الملل خواهد شد یا باید با گروه اقلیت همراهی کرد و معتقد بر این بود که باید در حوزه های علمیه مراکزی برای استنباط گسترده از فقه دایر شوداما به نظر می رسد که بین حقوق بین الملل معاصر و بعضی از مسلمات فقه شیعه تعارضات آشتی ناپذیری وجود دارد و برای حل این تعارض حقوقدانان و فقهای شیعه الزاما باید فقه را قربانی اصل مصلحت کنند و از مجرای مجمع تشخیص مصلحت نظام عبور کنند. نهادی که نمی تواند توجیهی فقهی مطابق با مسلمات فقه شیعه داشته باشد. زیرا تمامی فقهای شیعه به بطلان عمل به قاعده استصلاح معتقد و به کار بردن آن را در استنباط احکام حرام می دانند نهایتا حکم این خواهد بود که الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان کیفری بین المللی در جهان معاصر امری است واجب اما به قیمت قربانی کردن مسلمات فقه شیعه.

کلمات کلیدی: دیوان کیفری بین المللی، موانع حقوقی(شکلی، ماهوی)، فقه شیعه یا فقه امامیه، فقه جعفری اثنی عشری.

مقدمه

ابتدا لازم به توضیح میباشد که اساسنامه دیوان کیفری بین المللی یکی از مهمترین معاهده بین‌المللی است که جمهوری اسلامی ایران قصد الحاق به آن را نموده است.به همین دلیل پژوهش پیش رو را در قالب حقوق معاهدات بررسی خواهیم نمود از این رو لازم می آید تابه باز تعریف بسیاری از مقدمات پرداخته شود، و باید توجه نمود که روح حاکم بر قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران بر مبنای اصول 4 و12و72 (ق.ا) جمهوری اسلامی ایران، اسلامی است که اصل 4 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان می دارد که «کلیه قوانین مدنی، جزائی، مالی، اقتصادی، اداری، فرهنگی، نظامی، سیاسی، و غیر اینها باید بر اساس موازین اسلامی باشد.این اصل بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است و تشخیص این امر بر عهده فقهای شورای نگهبان است»و همچنین اصل 12 (ق.ا) بیان می دارد که«دین رسمی ایران، اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری است و این اصل الابد غیر قابل تغییر است».و در اصل 72 آمده است«مجلس شورای اسلامی نمی تواند قوانینی وضع کند که بااصول و احکام مذهب رسمی کشور یا قانون اساسی مغایرت داشته باشد» پس تمامی قواعد و مقررات جمهوری اسلامی ایران باید بر مبنای تعالیم اسلام باشد یا حداقل مغایرتی با آن نداشته باشد.معاهدات بین المللی چون اساسنامه دیوان کیفری بین المللی نیز شامل این اصول کلی خواهد بود زیرا مطابق ماده 9 (ق.م) «مقررات عهودی که بر طبق قانون اساسی بین دولت ایران و سایر دول منعقد شده باشد در حکم قانون است» به همین دلیل با توجه به اینکه اساسنامه دیوان کیفری یک معاهده بین المللی است و از طرفی این معاهده بین الملی مطابق قانون اساسی ایران باید اسلامی باشد ما ابتدا برای روشن شدن موضوع به تعریف و خصوصیات معاهدات بین المللی در اسلام اشاره خواهیم کرد، و تحقیق خود را در راستای اصول حاکم بر حقوق معاهدات در اسلام دنبال خواهیم نمود.

اسلام بین قوانین بین المللی و داخلی خود تمایزی قائل نشده است و این دو، دو چیز جدا از یکدیگر نیستند زیرا مخاطب اسلام سرزمین یا افراد خاصی نیستند و پیامبر اسلام رحمتی برای تمام عالمیان است.(و ما ارسلناک الا رحمه للعالمین).(و ای رسول ما ترا نفرستادیم، مگر آنکه رحمت برای اهل عالم باشی).

اساس حقوق اسلامی بر پایه های اخلاق و مذهب است که ریشه در دین دارند.اخلاق و مذهب هر دو از عدالت سخن می گویند که جزء اصول کلی حقوقی محسوب می شود.در اسلام سخن از عادل بودن واضع حقوق است زیرا واضع اصلی و پایه ای آن خداوند است.وچون احکام خداوند عادلانه است احکام بشری هم به علت این که فطرت خداوند در فطرت بشر وجود دارد، باید عادلانه باشد.بنا بر این حکومتها هم باید احکامی را صادر کنند و نام حقوق به آن دهند که عادلانه باشد زیرا حکومت از افراد بشر تشکیل شده است، والا از فطرت بشری دور خواهد بود که احکامی ناعادلانه و ظالمانه به تصویب برسد به همین سبب هر قانونی را که در آن جوهر و ذات عدالت نباشد نباید نام حقوق بر آن نهاد و از اشخاص و دولتها انتظار اجرای آن را داشت.اسلام بر اصل عدالت به عنوان اصل اصیل حقوق اشاره دارد.پس حقوق اسلام را باید حقوق فطری، الهی دانست به این دلیل که احکام خداوند به بشر بوسیله وحی نازل شده است و دلیل دیگر اینکه فطرت خداوند در فطرت بشر وجود دارد.(فطره الله التی فطر الناس علیها).دین اسلام رابطه انسان با خداوند است. احکام و دستورات الهی بوسیله پیامبراسلام و از طریق وحی به بشر ابلاغ گردیده است که سعادت این جهان و آن جهان در گرو به کار بستن این احکام است. حقوق با دین پیوندی همیشگی دارد.هرچند بسیاری از قواعد، عرفی است اما همواره سعی می شود که قواعد عرفی با دین مخالفتی نداشته باشد.

همانطور که گفته شد اساسنامه دیوان کیفری بین المللی یک معاهده بین المللی است که جمهوری اسلامی ایران برای الحاق به این دیوان الزاما باید اصول حاکم بر حقوق معاهدات بین‌المللی در اسلام را رعایت کند به همین دلیل برای بررسی موانع الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان کیفری بین المللی ناچاریم تا از زاویه حقوق معاهدات در اسلام تحقیق را دنبال کنیم.

معاهدات بین المللی در اسلام شامل توافقات مشروع میان کشورهای اسلامی با کشورها یا سازمان های بین المللی دیگر در زمینه های مختلف می باشد که بر مبنای قوانین اسلام یا در صورت سکوت و یا نبود نص، مغایرتی با روح کلی تعالیم اسلام نداشته باشد.

مراحل انعقاد یک معاهده بین المللی در اسلام همان مراحل انعقاد یک معاهده در حقوق بین‌الملل معاصر است که شامل مذاکره، نگارش و امضاء، تصویب، مبادله یا تودیع اسناد تصویب می‌باشد که در صورت عدم رعایت تشریفات لازم برای انعقاد آن تصویب تصویبی ناقص خواهد بود.از لحاظ شکلی نیز معاهدات بین المللی در اسلام متشکل از یک مقدمه، متن وضمائم می باشد که متن معاهده به عنوان بدنه اصلی آن می باشد و مقدمه نیز در بر گیرنده کلیات آن است. تمامی معاهدات در اسلام با نام پرودگار آغاز می شوند.معاهدات بین المللی در اسلام در صورت عدم صلاحیت نماینده، اشتباه، تقلب، تطمیع و تجاوز نماینده از حدود اختیارات خود باطل می شود و همانند معاهدات در حقوق بین الملل معاصر اراده مشترک یا یکجانبه یکی از متعاهدین، و تغییر اوضاع احوال با وجود شرایط آن موجب اختتام معاهدات می شوند.قبل از ورود به بحث ابتدا لازم میباشد تا مختصری پیشینه و تحولات دیوان کیفری بین المللی بیان شود.

الف) اهمیت تحقیق

اهمیت تحقیق در این است تا جامعه حقوقی اعم از دانشجویان حقوق و اساتید و پژوهشگران با دیوان کیفری بین المللی به عنوان یک دادگاه جزایی جهانی بیشتر اشنا شده و به اهمیت وجود چنین دیوانی در راستای اجرای عدالت جهانی پی ببرند و به موانع الحاق ایران به این دیوان کیفری بین المللی احاطه پیدا کنند.به نظر میرسد تبیین موضوعاتی حول محور دیوان کیفری بین المللی امری است واجب چرا که متاسفانه اکثر دانشجویان علم حقوق اشنایی چندانی با این دیوان ندارند.

ب) اهداف تحقیق

 

 

مهمترین هدف این تحقیق كمك به از میان برداشتن موانع حقوقی است كه بر سرراه جمهوری اسلامی ایران در الحاق به دیوان كیفری بین المللی وجود دارد تا جمهوری اسلامی ایران از مهمترین ضمانت اجرای بین المللی محروم نشود. به همین سبب جمهوری اسلامی ایران باید تا آنجایی كه ممكن است بر تعارضات حقوق داخلی و قوانین فقهی با مقررات اساسنامه فائق بیاید، زیرا اگر بر اثر حادثه ای به جمهوری اسلامی ایران تجاوزاتی صورت بگیرد نهادی برای طرح شكایت با قدرت و توان دیوان كیفری بین المللی در اختیار جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود و همچنین الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان كیفری بین المللی می تواند به كم كردن قدرت شورای امنیت سازمان ملل متحد منجر شود زیرا چندین سال است كه اتهامات زیادی در زمینه عدم رعایت حقوق بشر به جمهوری اسلامی ایران نسبت داده می شود كه الحاق ایران به دیوان كیفری بین المللی می‌تواند باعث كاهش این اتهامات شود.

ج) پرسشهای تحقیق

1. آیا حکومت فقه اسلامی بر حقوق داخلی ایران مانعی برای الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان کیفری بین المللی محسوب می شود؟
2. آیا جمهوری اسلامی ایران بر فرض الحاق می تواند همکاری موثری با دیوان داشته باشد؟
3. آیا شرایط قضات دیوان مانند قضاوت زنان مانعی برای الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان محسوب می شود؟

د) فرضیه های تحقیق

1. رعایت حقوق معاهدات اسلام برای الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان مشکل ساز خواهد بود.

2.بر فرض الحاق، موانع موجود مانع از همكاری مؤثر ایران با دیوان خواهند شد.

3. شرایط خاص قضات در دیوان مانع جدی در الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان محسوب خواهد شد.

و) روش تحقیق

روش تحقیق ما روشی توصیفی و توسعه ای خواهد بود زیرا در نهایت توسعه دانش نسبت به موضوع را در پی خواهد داشت و به بسیاری از سوالات مهم پاسخ داده خواهد شدو برای موانع موجود بر سر راه الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان بین المللی کیفری راه حل هایی ارائه خواهد شد.لازم به ذکر است که روش اصلی گرداوری اطلاعات در این تحقیق به طریق کتابخانه ای بوده است.

ی) سازماندهی تحقیق

تنظیم و سازمان دهی تحقیق به ترتیب با بیان کلیاتی از سیر تحولات دیوان کیفری بین المللی و سپس در بیان شرایط قضات در ایران و دیوان و در آخر با بیان تعارضات کنوانسیونهای بین المللی با حقوق داخلی صورت گرفته است.در فصل نخست به مفاهیم، پیشینه و تحولات دیوان کیفری بین المللی و درآمدی بر اصول حاکم بر معاهدات در حقوق ایران اشاره شده است و در فصل دوم به تعارضات ماهوی مقررات اساسنسمه با قوانین جزایی ایران مانند تعارض در تعیین مجازاتها و تعریف جرایم پرداخته شده و در نهایت در فصل سوم به تعارضات شکلی مقررات اساسنامه دیوان با قوانین داخلی ایران منجمله تعارض در شرایط قضات و تعارضات اسناد جهانی با قوانین داخلی مانند تعارضات کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان و تعارضات کنوانسیون اطفال با قوانین داخلی پرداخته شده است.

فصل نخست:

مفاهیم، پیشینه وتحولات دیوان کیفری بین المللی ودرآمدی بر اصول حاکم بر معاهدات در حقوق ایران

مبحث نخست : مفاهیم وتحولات دیوان

ما در این مبحث بصورت مفصل بعد از واژه شناسی به سیر تکاملی دیوان کیفری بین المللی از ابتدا تا حال حاضر خواهیم پرداخت تا روشن شود طرح ابتدایی ایجاد یک دادگاه بین المللی کیفری چگونه و از کجا آغاز شده است.

گفتار نخست.واژه شناسی

دیوان کیفری بین المللی

یک دادگاه کیفری در سطحی بین المللی است که برای رسیدگی به جرائم مهم بین المللی تشکیل شده است که 120 کشور در کنفرانس رم به پیش نویش آن رای مثبت داده اند داده اند جمهوری اسلامی ایران نیز اساسنامه را امضاء نمود اما هنوز تصویب نکرده است.

1-1- مقدمه

براساس خوش­بینانه ترین برآوردها، جمعیت جهان در پایان نیمه اول قرن بیست و یکم از مرز ده میلیارد نفر خواهد گذشت. این در حالی است که بانک جهانی در سال 1994 اعلام کرده حدود هشتاد و سه درصد از این جمعیت مربوط به کشور های در حال توسعه می باشد. بدون شک مهمترین و حیاتی ترین نیاز این جمعیت عظیم غذا و امنیت غذایی می­باشد. مطمئنا از طریق افزایش بهره وری، استفاده مناسب از وسایل و منبع تولید از جمله آب، خاک، نیروی انسانی آموزش دیده و… می­توان به تولید پایدار دست یافت و در نهایت بخشی از امنیت غذایی تامین کرد. در این مبحث حفاظت از گیاهان، کنترل آفات، بیماریها و      علف های هرز حائز اهمیت فوق العاده می­باشد. بعنوان مثال برابر تخمین وزارت کشاورزی آمریکا بیماریهای گیاهی سالانه 9.1، آفات 7.7 و علف های هرز 6.2 میلیارد دلار فقط در ایالات متحده خسارت وارد می­ کنند. خسارت گیاهی ناشی از آفات و بیماری ها نه تنها در عرضه مواد غذایی در سطح ملی و بین المللی تاثیر دارد بلکه بر زندگی زارعی که گیاه را برای مصرف مستقیم خود یا حتی برای فروش کاشته است نیز تاثیر خواهد گذاشت.

رده مالیکیوت­ها گروهی از پروکاریوت­های فاقد دیواره سلولی بوده که از نظر تکاملی از باکتری­ های گرم مثبتی که درصد مجموع سیتوزین و گوانین پایین دارند مشتق شده اند. بعضا این گروه توانایی بیماریزایی در گیاهان را دارند. از بیمارگرهای گیاهی واقع در این گروه می توان به اسپیروپلاسماها (دارای سلول های مارپیچ، متحرک و قابل کشت) و فیتوپلاسماها (سلول های غیر مارپیچ و غیر قابل کشت) اشاره کرد (Weisburg et al. 1989). از زمان کشف فیتوپلاسماها در سال 1967 میلادی تا کنون بیش از صد ها بیماری همراه با فیتوپلاسما در بیش از 300 جنس گیاهی شناخته شده است (Lee et al., 2000, McCoy et al., 1979 and Seemuller et al., 1998).

فیتوپلاسماها با نام قبلی شبه مایکوپلاسما(MLO) (IRPCM, 2004) محدود به آوند های آبکشی گیاهان میزبان و همچنین همولنف حشره ناقل می­باشند (Lee et al., 2000). این گروه از بیمارگرهای گیاهی در طبیعت توسط ناقلین مکنده که عمدتا زنجرک­های برگی(Leafhopper) بوده و متعلق به خانواده Cicadellidae می­باشند (Lee et al., 2000) با روش پایا و تکثیری (Firrao et al., 2005) گسترش پیدا می­ کنند. البته در مواردی پسیل ها نیز بعنوان ناقل اینها گزارش شده اند (Lee et al., 2000). بیماری های فیتوپلاسمایی اغلب باعث عقیمی و مرگ گیاه میزبان شده و معمولا دارای خسارتی کم و بیش معادل صد در صد می باشند که این خسارت شامل کاهش کیفیت و کمیت محصول می­باشد.

در ایران تاکنون پیرامون بیماری های فیتوپلاسمایی تحقیقات گستردهای انجام شده است (صالحی و همکاران 1385). یکی از بیماری های مهم فیتوپلاسمایی در ایران بیماری تورم جوانه در بادنجان، گوجه فرنگی و توتون می باشد (صالحی و ایزدپناه 1377، صالحی و همکاران 1379 و رئوفی و همکاران 1389). علائم در این بیماری شامل: گل سبزی، برگ سانی، تورم جوانه، عقیم شدن، کاهش تعداد و اندازه گل، ازدیاد جوانه های جانبی ساقه، جاروئی شدن انتهای ساقه، طویل شدن غیر معمول میانگره، ریز برگی، تغییر رنگ برگها و جوانه ها، پیچیدگی و قاشقی شده برگها، سرخشکیدگی، زوال و مرگ گیاه می­باشد (Lee et al., 2000).

حدود 483 هزار هکتار از اراضی کشور سالانه (سال زراعی 85-1384) به گروه سبزی جات اختصاص داشته است. حدود نیمی از این مقدار در 7 استان خوزستان، فارس، کرمان، اصفهان، هرمزگان، آذربایجان شرقی و همدان کشت شده است. استان بوشهر در این سال با کشت حدود 75/3 درصد سبزیجات مقام 13 را به خود اختصاص داده است. از 17 هزار هکتار سطح زیر کشت در این استان حدود 14 هزار هکتار به محصول گوجه فرنگی و حدود 2 هزار هکتار به سایر سبزی جات از جمله بادنجان، فلفل و… اختصاص داشته است. علاوه بر موارد ذکر شده، استان بوشهر مقام اول تولید گوجه فرنگی خارج از فصل را در کشور به خود اختصاص داده است (آمارنامه کشاورزی 1384).

بیماری تورم جوانه در گیاهان بادنجان، گوجه فرنگی و توتون یکی از مهمترین بیماری های
سیفی جات می باشد (Shew and lucas1991). بیماری تورم جوانه پیشتر از مزارع ورامین-اطراف کرج (اسکندری و همکاران 1349) فارس (صالحی و همکاران 1374) استانهای اردبیل اصفهان و آذربایجان غربی (رشیدی و همکاران 1385) و خراسان (جمشیدی و همکاران 1389) گزارش شده است. این بیماری دارای خسارات عمده و چشمگیری در استان بوشهر و بویژه مناطق برازجان، کنگان و بنداروز می­باشد (رئوفی و همکاران 1389). بررسیهای سالهای 1387 و1388 نشان داد که این بیماری در اکثر مزارع بادنجان استان بوشهر وجود دارد. با توجه به علائم ناشی از مایه زنی عامل بیماری تورم جوانه بادنجان به گیاه پروانش و مقایسه چند شکل طولی قطعات برشی محصول واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR-RFLP) نشان داد که فیتوپلاسماهای عامل تورم جوانه بادنجان در استان بوشهر متنوع است و حداقل به سه گروه تقسیم می­شوند. (رئوفی و همکاران 1389).

با توجه به اهمیت بیماری و اینکه ماهیت فیتوپلاسمایی عامل بیماری بویژه از نظر گروهبندی و شباهت و یا تفاوت با فبتوپلاسماهای دیگر در ایران و دنیا مشخص نشده بود، در تحقیق حاضر مطالعات زیر انجام گردید.

1- انتقال همزمان عامل جدایه های مختلف بیماری تورم جوانه به پروانش های همسن و مقایسه علائم بیماری در آنها

2- تکثیر یک قطعه 1800 جفت بازی از اپرون ار. ان. ای ریبوزومی در آزمون PCR با جفت آغازگر P1/P7

3- RFLP فیزیکی محصول PCR با آنزیم های Alu I، Hinf I، Hae III و Rsa I

4- همسانه سازی و تعیین ترادف محصول PCR

5- انجام آنالیز های مختلف مولکولی شامل جستجو با برنامه بلاست، بررسی میزان همولوژی، ترسیم درخت فیلوژنتیکی، RFLP کامپیوتری و در نهایت تعیین موقعیت فیتوپلاسما (فبتوپلاسماهای) عامل تورم جوانه در بین فیتوپلاسماها از نظر گروه های اصلی و زیرگروه ها

-1-بادنجان

2-1-1-تاریخچه بادنجان

این گیاه بومی آسیا بوده و احتمالا در مناطقی از هندوستان و یا چین کشت می­شده است. در هندوستان کشت این گیاه دارای قدمت تاریخی بالایی می­باشد. و طبق مدارک موجود در قرن پنجم کشت این گیاه در چین مرسوم بوده ولی اروپا قدمت چندانی در کشت این محصول ندارد (Singh et al., 1997 and Splittstosser 1990). به­نظر می رسد که مسلمانان در گسترش این گیاه به اروپا نقش عمده و موثری داشته اند (مبلی و پیراسته 1373).

2-1-2- مشخصات گیاه شناسی

گیاهی یک­ساله متعلق به نهاندانگان دولپه بوده ولی بسته به شرایط آب و هوایی می تواند بیش از یک سال نیز دوام بیاورد (Halfaere and Barden 1979). این گیاه متعلق به تیرهSolanaceae و با نام علمی Solanum melogenaمی باشد. ساقه این گیاه قوی، خشن و چوبی بوده و ارتفاع آن می ­تواند به 60 سانتی متر تا یک متر برسد. برگ های پهن و کشیده آن بصورت متناوب روی ساقه قرار می­گیرد و ممکن است با کرک پوشیده شده باشد. میوه این گیاه قلمی یا کشیده با رنگهای ارغوانی، سیاه، بنفش، بنفش مایل به سیاه و یا سفید است. بهترین دما جهت رشد بادنجان 32-26 درجه سانتی گراد در روز و 26-21 درجه در شب می باشد (Halfare and Baren 1979). این گیاه نسبت به گوجه فرنگی حساسیت بیشتری به سرما دارد (Ware and McCollum 1980).

2-1-3-ارقام بادنجان:

2-1-3-1- بادنجان پاکوتاه (Dwarf eggplant):

نام علمی این واریته Solanum melonena Var. depressumمی­باشد. میوه بسیار کوچک، بنفش رنگ و گلابی شکل است. طول دوره رشد کوتاه می باشد (شیبانی 1367).

2-1-3-2-بادنجان قلمی (Snake eggplant):

نام علمی این واریته Solanum melogena Var. serpentinum می­باشد. میوه در این نوع بسیار دراز و باریک به طول 30-25 سانتی متر و قطری در حدود 4-3 سانتی متر می­باشد (شیبانی 1367).

2-1-3-3-بادنجان معمولی (Common eggplant):

نام علمی این واریته Solanum melogena Var. esculentumمی­باشد. ارتفاع بوته در این بادنجان تا 120 سانتی متر نیز می­رسد. طول میوه 4-3

 برابر قطر آن می­باشد (شیبانی 1367).

2-2-گوجه فرنگی

2-2-1-تاریخچه

یکی از مهمترین سبزی­های دنیاست. ممکن است بومی آمریکای مرکزی باشد (Halfaere and Barden 1979) ولی برخی منابع موطن آنرا آمریکای جنوبی می دانند (قادری 1353، Halfare and Barden 1979). نام گوجه فرنگی (Tomato) گرفته شده از یک کلمه مکزیکی بنام Tomati می­باشد (Rodale et al., 1977). در ابتدا گوجه فرنگی را یک گیاه زینتی محسوب می­کردند (Nonnecke 1989) و میوه آنرا سمی می­دانستند (Everett 1984). در سال 1956 این گیاه به اروپا انتقال داده شده است (Everett 1984).

2-2-2-مشخصات گیاه شناسی

نام علمی این گیاه Lycopersicum esculentum بوده و به تیره Solanaceae تعلق دارد. این گیاه می تواند در مناطق سردسیر بصورت گیاهی یک ساله و یا در مناطق گرمسیر بصورت گیاهی چند ساله مطرح باشد (Janick 1989 and Gollan 1992). برگها مرکب و ساقه جوان آن پوشیده از کرک های ریز و سفید می­باشد. ساقه در هنگام جوانی گیاه سبز، کرک دار، گرد و خیلی شکننده است. برگ های مرکب بصورت متناوب روی ساقه قرار دارند. گل در این گیاه کامل (Perfect flower) و هر خوشه بین 8-4 گل دارد (Halfaere and Barden 1979). این گیاه به طول دوره روشنایی در روز حساس نبوده ( Nonnecke 1989) ولی چنانچه میزان روشنایی کمتر از 5 ساعت باشد یا اینکه در معرض روشنایی دائم باشد میوه نمی­دهد (Splittstoesser 1990). بهترین دما جهت رشد ونمو این گیاه 29-19 درجه
سانتی ­گراد می­باشد (Ware and Mccollun 1959) و در دمای بالای 35 درجه رشدش متوقف و میوه تشکیل نمی­ شود (Ware and Mccollum 1980) در دمای پایین تر از 15 درجه امکان تلقیح برای گلها وجود ندارد (Nonnecke 1989).

2-2-3-ارقام گوجه فرنگی

این گیاه دارای ارقام متفاوتی می­باشد. برخی آنرا براساس زود ، میان و یا دیر رسی تقسیم بندی می­ کنند. عده ای بر اساس طول بوته و البته در مواردی خصوصیاتی از جمله مقاومت نسبت به ترکیدگی، همزمان رسیدن میوه ها، مقاوم بودن نسبت به بیماری­ها و… جهت طبقه بندی ارقام مورد استفاده قرار می­گیرد. برخی ارقام آن عبارتند از (شیبانی 1367، قادری 1353):

گوجه فرنگی معمولی (Lycopersicum esculentum Var. common)، برگ پهن (Lycopersicum esculentrum Var. grandifolium)، ریز آلبالویی شکل (Lycopersicum esculentum Var. cerasiforme)، گلابی شکل (Lycopersicum esculentum Var. pyriform) و با ساقه محکم و ایستاده (Lycopersicum esculentum Var. validum).

2-3- پروکاریوت های سخت کشت آوندی

این گروه از باکتری ها بطور مستقیم بوسیله حشره تغذیه کننده از آوند ها به درون آوند های چوبی یا آبکشی وارد می شوند و برخلاف دیگر باکتری ­ها به فضاهای بین سلولی وارد نمی­شوند. این باکتری ها را می توان بطور کلی به 3 گروه زیر تقسیم نمود.

1-باکتری­ های بدون دیواره سلولی(مالیکیوت) ساکن آوندهای آبکشی شامل فیتوپلاسماها و اسپیروپلاسماها.

2- باکتری های دیواره دار و ساکن آوند های آبکشی: این باکتری­ ها عموماً کوچک ومیله­ای شکل با ویژگی باکتری های گرم منفی می باشند. دیواره خارجی در این باکتری­ ها حالت مواج دارد و به دلیل این خصوصیت قبلا آنها را تحت عنوان (Rickettsia-like organism (RLO می شناختند (Fletcher and Wayadande 2002). تعداد 24 بیماری از گیاهان تک لپه ای و دو لپه ای شامل گیاهان علفی و درختی، سبزی ها، میوه ها و غلات و گیاهان زینتی ناشی از این میکروارگانیزم ها گزارش شده اند (Davis 2001). تعداد کمی از باکتری های دیواره دار ساکن آوند های آبکشی موقعیت تاکسونومیکی مشخص دارند و در رده Proteobacteriaقرار می گیرند. Candidatus Liberibacter asiaticus وCa. L. africanus به ترتیب عامل بیماری میوه سبز مرکبات در آسیا و آفریقا می باشند که متعلق به این گروه می باشد. اخیرا این باکتری در محیط کشت جدا سازی گردیده است (Sechler et al. 2009). باکتری عامل بیماری زردی حاشیه برگ های توت فرنگی با نام علمیCa. Phlomobacter fragaria نیز در این گروه قرار می گیرد. تعیین موقعیت تاکسونومیک این گروه از باکتریها از طریق تکثیر برخی از نواحی ژنومی از جمله ژن 16S rRNA انجام می گیرد (Fletcher and Wayadande 2002).

3- باکتری های سخت کشت ساکن آوندهای چوبی:

برخی از باکتری های بیماریزای دیواره­دار ساکن آوندهای چوبی میزبان خود می­باشند و برخی از آنها بوسیله زنجرک­های سر مخروطی (sharpshooters) و سن­ها (spittle bugs) انتقال پیدا می­ کنند ولی همه آنها ناقل حشره­ای ندارند مانند Leifsonia xyli subsp. xyli (Raju and Wells 1986). این گروه از باکتری ها بدلیل اینکه به سختی در محیط کشت رشد می کنند سخت کشت (Fastidious) و بدلیل اینکه اینکه دیواره موج دار دارند ریکتسیا مانندrickettsia) like ) نامیده می شوند. با وجود این تعدادی از این باکتری ها قابل کشت می­باشند. دامنه میزبانی در اینها گسترده است و ایجاد بیماری های متنوعی می کنند. یکی از اعضای این گروه، بیمارگر Xylella fastdiosa می باشد که دارای دامنه میزبانی وسیع بوده و در اغلب آنها از نظر اقتصادی مهم می باشد. بیماری پیرس انگور، فونی­هلو، سوختگی برگ خرزهره، سوختگی برگ بادام و چندین درخت جنگلی از جمله بیماری هایی می باشد که توسط این بیمارگر ایجاد می شوند (.(Fletcher and Wayadande 2002 این باکتری X. fastidiosa) ( گرم منفی و میله ای شکل با رشد کند در محیط های خاص می باشد (Hopkins 2001).

       سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت كه باید بین آنها تفاوت قائل شده و نباید آنها را با یكدیگر اشتباه گرفت، از مهمترین مباحث مربوط به اجاره است، كه جایگاه بسیار مهمی در مباحث حقوقی و اقتصادی داشته و دو تأسیس حقوقی رایج بوده كه به عنوان یک نهاد قانونی در نظام اقتصادی و قضایی ما جوان و نوپا می­باشد و قدمت آن به چند دهه اخیر (كمتر از پنجاه سال) ختم می­گردد. و همچنین از لحاظ فقهی از مسائل مستحدثه و نوپیدا تلقی شده و اگرچه در منابع فقهی و حقوقی كم و بیش در خصوص این دو نظریاتی ارائه شده است، با توجه به تحول قوانین موجر و مستأجر و تغییر تدریجی نگرش قانونگذار در این مورد و اختلاف دیدگاه هایی كه در این خصوص به چشم می­خورد، بحث پیرامون آن همچنان ادامه داشته و در این نوشتار با رویكرد تحلیلی به بررسی این دو تأسیس حقوقی و مقایسه آن دو می­پردازیم.

1. طرح مسأله

اغلب كشورها مقررات سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت را كه از موضوعات بدون واسطه حقوق تجارت و اقتصاد اجتماعی است در میان قوانین تجاری خود جای داده­اند و برخی از كشورها نیز آن را در حقوق مدنی خود جای داده­اند. قانونگذار ما چند سال پیش از پیدایش عملی پدیده سرقفلی و حق كسب وپیشه وتجارت با وضع مقررات روابط مالك و مستأجر در خرداد ماه سال 1339 برای اولین بار به آن وجهه قانونی بخشید. و از آنجائی كه با این پدیده و همچنین با پدیده عدم تخلیه عین مستأجره پس از انقضاء مدت اجاره از سوی مستأجر بیگانه بود، حمایت بیش از اندازه قانون از مستأجر در این خصوص، بین حقوقدانان و فقها بحثهائی را به وجود آورد و با توجه به اینكه بافت ایران مذهبی بوده و بسیاری از متدینین، قوانین مصوب در زمان رژیم گذشته را به رسمیت نمی­شناختند، و بیشتر از فتاوی فقها و مراجع پیروی می­كردند، این امر باعث شد تا مراجع نیز در خصوص مشروعیت یا عدم مشروعیت این اصطلاحات نظریات خود را بیان نمایند. قانونگذار ایران قبل از انقلاب و با تأثیر از سیستم­های حقوقی بعضی از كشورهای غربی همچون فرانسه و با توجه به مصالح اجتماعی و علی­رغم بافت مذهبی جامعه، بر خلاف احكام شرعی، قوانینی را تصویب نمود، كه این نحوه قانونگذاری بسیاری از تجار و پیشه وران و كاسبان را كه از فتوای مراجع پیروی می­نمودند دچار مشكل نموده و بر سر دوراهی قرار می­داد، و با توجه به اینكه قانون منافعی مانند حق كسب و پیشه را برای مستأجر پیش ­بینی نموده بود صرف نظر نمودن از این حق توسط مستأجر را امری مشكل و سخت می­نمود و از طرف دیگر و با توجه به اینكه فقها بر حرمت اخذ چنین حقی جز در موارد محدود و شرایط خاصی فتوا داده بودند در هنگام تخلیه عین مستأجره تجار و كاسبان را از اخذ سرقفلی و حق كسب و پیشه باز می­داشت، كه این هم یک مانع بزرگ بوده و بعضی از تجار و مستأجران اماكن تجاری، به خاطر تدینی كه داشتند هنگام درخواست تخلیه عین مستأجره از ناحیه موجر با انقضاء مدت اجاره آن را بدون اخذ هرگونه وجهی تخلیه می­كردند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تصویب قوانین توسط قانونگذار به سمت انطباق با احكام شرعی واجماع نظرات فقها پیش رفته و آنچه را كه قوانین موضوعه قبلی به عنوان یک امر غیر شرعی تلقی می­كرد، محدود می­نمود. تا اینكه در سال 1376 آخرین قانون روابط موجر و مستأجر تصویب گردید، كه در این قانون، پس از انقضاء مدت اجاره، تخلیه عین مستأجره را حق قانونی و مسلم موجر شناخته است، و فقط در صورتی كه مستأجر در بدو قرارداد اجاره مبلغی را به عنوان سرقفلی به موجر پرداخت نموده باشد، هنگام تخلیه این مبلغ توسط مستأجر قابل مطالبه است. البته این قانون نیز مورد بحث و انتقاد بعضی از نویسندگان حقوقی قرار گرفته و آن را با واقعیت­های خارجی و عادات و رسوم تجاری سازگار نمی­دانند. سؤال اینست كه، قوانین مصوب در زمینه سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت در چه مواردی با موازین فقهی انطباق دارد؟ نظرات فقها در این خصوص چیست؟ آیا این دو حق قابل جمع می­باشند یا خیر؟ اگر متفاوت هستند، جهات تمایز آنها چیست؟ آیا شباهت­هایی بین این دو حق وجود دارد یا خیر؟ اگر شباهت وجود دارد جهات شباهت آنها در چیست؟ این دو حق چه نوع مالی هستند و آیا قابلیت نقل و انتقال به غیر را دارند؟

این مسائل و مسائلی چند از این قبیل كه تماماً مرتبط با بحث حاضر است، موضوع این تحقیق را تشكیل می­دهد. موضوعی كه اگر چه كنكاشی نظری را می­طلبد ولی تأثیری كاربردی با دایره شمولی وسیع را در بر دارد.

2.اهداف تحقیق

برای انجام این كار تحقیقی، اهداف مختلفی در نظر بوده و یكی از این اهداف پاسخ مناسب دادن به فرضیه ­های تحقیق می­باشد، و با بهره گرفتن از نظریات فقها و حقوقدانان راه حل مناسبی را پیدا نماییم و آنچه منظور نظر قانونگذار یا شارع مقدس است به خوبی دریابیم. اختلاف­ نظرهای موجود بین قضات محترم دادگستری، در استنباط از مقررات مبحث روابط موجر و مستأجر و صدور آراء متفاوت در این زمینه و برداشت­های چندگانه از مقررات این مبحث، همچنین تعدد پرونده­های مربوط به این موضوع در محاكم و در روابط حقوقی بین مردم، و با توجه به كاربردی بودن تحقیق و اینكه از موضوعات مبتلا به جامعه می­باشد و با توجه به اینكه در خصوص روابط موجر و مستأجر در چند مرحله قوانینی مصوب گردید و در هر مرحله از تصویب قانون فقها نظرات متفاوتی در این خصوص داشتند، دیده شده برخی از محاكم به تبعیت از قانون آرائی را صادر نموده كه قضاتی كه از احكام فقهی تبعیت می­نمایند در برخورد با موضوع مشابه آراء متفاوت اتخاذ نموده و باعث دوگانگی در آراء محاكم گردیده، لذا موجب شد تا به انتخاب، مطالعه و بررسی این موضوع مبادرت گردد. دیده شد در بحث توقیف حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت برخی از قضات این نوع حقوق را مال دانسته و آن را قابل معامله و مبادله می­دانند، لذا تجویز به توقیف آن نموده ­اند، و دسته ای دیگر ازآنجا كه این حقوق را مال       نمی­دانند و آن را فقط حق مالی می­دانند و حق مالی، مال نیست، آن را قابل توقیف نمی­دانند. این چند گانگی رفتار و استنباط، كه قطعاً بخش اعظمی از آن ریشه در فقه و قانون دارد و اختلافات ایجاد شده متأثر از اختلافات فقهی و حقوقی در خصوص این دو حق می­باشد، برآن شدیم تا نسبت به كنكاش موضوع اقدام نمائیم.

 3.سئوالات

سئوالات اصلی مطرح در موضوع عبارتند از:

1. آیا سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت یک مفهوم بوده یا مفاهیم مجزی از هم می­باشد؟ آیا بین این دو حق تفاوتی وجود دارد؟ وجوه اشتراك و وجوه افتراق این دو حق در چیست؟
2. چه قوانینی در خصوص این دو حق تصویب گردیده؟ و آیا قوانین تصویب شده انطباقی با موازین فقهی دارد یا خیر؟
3. نظر فقها و حقوقدانان در خصوص این دو حق چیست؟ این دو حق را مشروع دانسته یا آن را غیرمشروع می­دانند؟
4. آیا این دو حق مالیت دارند یا خیر؟ و اگرمالیت دارند با چه نوع مالی منطبق می­باشند؟

5. 

6.  

7. آیا حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت قابلیت توقیف دارند؟ چه نظراتی در این خصوص ارائه شده و كدام نظر صحیح می­باشد؟
8. عناصر تشكیل دهندة حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت چیست؟ و شناخت این عناصر چه تأثیری در شناخت این حقوق دارد؟

4. فرضیات تحقیق

(1). با عنایت به تعاریف متعددی كه از حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت بین حقوقدانان و فقها رواج دارد، علی­رغم شباهت­هایی كه بین این دو حق وجود دارد وجوه تمایزی نیز بین این دو حق وجود دارد و این دو حق متمایز از هم بوده كه در رویه دادگاه ها نیز این تفاوت را می­توان ملاحظه نمود، كه در برخورد با این دو حق آراء متفاوتی صادر گردیده است.

(2). قوانین صادر شده در خصوص حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت را می­توان تحت عنوان روابط مالك و مستأجر تحت دو عنوان قوانین قبل و بعد از انقلاب مورد بررسی قرار داد، كه این قوانین در زمان قبل از انقلاب با احكام شرعی انطباق نداشته، لیکن قوانین مصوب بعد از انقلاب به سمت انطباق هر چه بیشتر با احكام و موازین شرعی سوق پیدا نموده است.

(3). فقها در خصوص مشروعیت سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت دارای نظرات مختلف بوده و بعضی از فقها حكم به مشروعیت آن و برخی دیگر حكم به حلیت آن صادر نموده ­اند.

(4). از آنجایی كه حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت از عناصر مختلفی تشكیل شده و بعضی از این عناصر منقول و برخی دیگر غیرمنقول می­باشد، لذا این حقوق به تبع موضوع خود به صورت منقول یا    غیرمنقول در خواهد آمد.

(5). علی­رغم نظرات مختلفی كه در خصوص قابلیت توقیف یا عدم توقیف حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت وجود دارد، لیكن به نظر می­رسد این حقوق به عنوان یک حق مالی بوده و به عنوان یک مال از اموال بدهكار قابلیت توقیف دارد. رویه قضایی نیز به این نظر گرایش بیشتری دارد.

5.ساختار تحقیق

بررسی و مقایسه سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت با تأكید بر رویة قضایی، مستلزم مطالعه مفهوم سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت، بررسی تعاریف این دو حق و بررسی برخی تعاریف مرتبط با آن بوده كه در فصل آغازین از بخش اول بدان پرداخته شده است. این مقدمات، توجیه­كننده تفاوت بین این دو حق بوده و برای رسیدن به این تفاوت و مقایسه این دو ضروری می­نمایند. در فصل بعدی سوابق و پیشینه تاریخی این دو حق مورد بررسی قرار گرفته كه طی چهار گفتار به آن پرداخته شده است. در بخش دوم احكام سرقفلی وحق كسب و پیشه و تجارت مورد مطالعه قرار گرفته و طی پنج فصل، عناصر تشكیل­دهنده، ماهیت، نوع مالكیت، تكالیف موجر و مستأجر در قبال هم، برخی دعاوی معمول بین موجر و مستأجر، مورد مطالعه واقع شده است. سپس با محور قرار دادن همان مفاهیم و تعاریف و قوانین مختلف و سابقه تاریخی به بررسی تحلیلی این حقوق پرداخته شده است و در بخش سوم با ارائه وجوه اشتراك و افتراق این دو حق در حقوق ایران و تطبیق آن با حقوق چند كشور دیگر پرداخته و در نهایت به نتیجه ­گیری از مباحث مطروحه و ارائه پیشنهاداتی چند مبادرت شده است.

فصل اول: مفهوم سرقفلی و حق كسب و پیشه وتجارت

گفتار اول: تعاریف

از آنجایی كه در نظر داریم حق سرقفلی و حق كسب و پیشه و تجارت را با یكدیگر مقایسه نمائیم، لازم است معانی الفاظی كه با آن سر و كار داریم را روشن نمائیم.

الف: تعریف سرقفلی

برای آنكه بتوانیم تعریفی جامع از این واژه در حقوق ایران ارائه كرده باشیم، باید برداشتی هماهنگ از این واژه وجود داشته باشد. اما بین استادان حقوق ایران در این زمینه، اختلاف عقیده وجود دارد. بعضی از استادان، این حق را فقط متعلق به مستأجر می­دانند. برخی دیگر، آن را متعلق به مالك می­دانند. حال تعریف سرقفلی را از چند جنبه بررسی می­نماییم.

1- تعریف سرقفلی در فرهنگهای لغت

سرقفلی کلمه­ای فارسی است که در کتاب­های عربی به آن «السرقفلیه» یا «الخلو» می­گویند.[1]

چکیده 1

فصل اول: مقدمه و کلیات

1-1- مقدمه و کلیات………………………………………………………………………………………………………………………….. 3

فصل دوم: پیشینه تحقیق

2-2- گیاه ذرت………………………………………………………………………………….. 6

2-1-1 تاریخچه و اهمیت ذرت………………………………………………………….. 6

2-1-2- گیاهشناسی ذرت……………………………………………………………………………. 7

2-2- بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال…………………………………………………. 8

2-2-1- تاریخچه، پراکنش و اهمیت بیماری…………………………………………………….. 8

1-2-2- قارچ عامل پوسیدگی فوزاریومی بلال…………………………………………………………………………. 9

2-2-3- روش های شناسایی عوامل بیماری………………………………………………………………………………….. 11

الف) شناسایی بر اساس ویژگیهای مورفولوژیكی………………………………………………………………………… 11

ب) شناسایی بر اساس ویژگیهای بیولوژیكی………………………………………………………………………………. 12

ج) شناسایی بر اساس ویژگیهای مولكولی………………………………………………………………………………….. 12

2-2-4-علائم بیماری………………………………………………………………………………………………………………. 12

2-2-5-زیست‌شناسی عامل بیماری…………………………………………………………………………………………… 13

الف) چرخه بیماری…………………………………………………………………………………………………………………. 13

ب) اپیدمیولوژی…………………………………………………………………………………………………… 14

راه های انتشار……………………………………………………………………………………………………… 15

عوامل موثر در خسارت………………………………………………………………………………… 15

ج- متابولیت‌های ثانویه……………………………………………………………………………………. 16

د) هتروتالیسم………………………………………………………………………………………………………. 20

2-3- كنترل بیماری……………………………………………………………………………………………. 21

2-4- مکانیسمهای مقاومت به بیماری………………………………………………………………………. 23

1) مصونیت Immunity………………………………………………………………………………………………………… 23

2) فرار (Eascape)……………………………………………………………………………………………………………….. 23

3) تحمل (Tolerance)………………………………………………………………………………………………………….. 23

2-5- غربالگری برای ارقام مقاوم به بیماری……………………………………………………………………………………… 24

2-6- ارتباط بین مقاومت ارقام و میزان فومونسین……………………………………………………………………………. 30

فصل سوم: مواد و روشها

3- مواد و روش‌ها………………………………………………………………………………………… 32

3-1- نمونه‌برداری……………………………………………………………………………………….32

3-2- جداسازی، خالص‌سازی و نگهداری جدایه‌ها……………………………………………………………. 32

3-3- محیط کشت‌ها……………………………………………………………………………………. 33

3-3-1- محیط کشت سیب‌زمینی- دکتروز- آگار (P.D.A)………………………………………………….. 33

3-3-2- محیط کشت آب-آگار (W.A) Water Agar…………………………………………………………………… 33

3-3-3- محیط کشت برگ میخک- آگار (CL.A)…………………………………………………………………………… 33

3-3-4- محیط کشت کلرورپتاسیم (KCl)………………………………………………………………………………………. 34

3-3-5- محیط کشت Special Nutrient Agar (S.N.A)…………………………………………………………… 34

3-4- شناسایی گونه‌های فوزاریوم……………………………………………………………………………. 34

3-5- آزمون بیماریزایی……………………………………………………………………………………… 35

3-5-1- آزمون بیماریزایی در گلخانه……………………………………………………………………….. 35

الف- انتخاب جدایه‌ها و کشت بذرهای ذرت در گلخانه……………………………………………………. 35

ب) آماده‌سازی مایه تلقیح و مایه زنی ساقه‌های ذرت……………………………………………………… 35

ج) ارزیابی شدت بیماری (DS)……………………………………………………………………………… 37

3-5-2- آزمون بیماریزائی جدایه‌های F. verticillioides بر روی ساقه در مزرعه……………………….. 37

الف) انتخاب جدایه ها……………………………………………………………………………… 37

ب) تهیه مایه آلوده‌كننده و مایه‌زنی ساقه‌های ذرت……………………………………………………. 37

ج) ارزیابی……………………………………………………………………………………………. 38

3-5-3- آزمون بیماریزایی جدایه‌های F. verticillioides بر روی خوشه در مزرعه………………….. 39

الف: انتخاب جدایه ها…………………………………………………………………………….. 39

ب: تهیه مایه آلوده‌كننده و مایه‌زنی ساقه‌های ذرت…………………………………………………………… 39

ج: ارزیابی شدت بیماری و درصد آلودگی…………………………………………………………………….. 40

 

 

3-6- ارزیابی واكنش مقاومت ژنوتیپ‌های مختلف ذرت نسبت به عامل بیماری در مزرعه……………………. 40

الف) انتخاب جدایه‌ها و ژنوتیپ‌های ذرت…………………………………………………………………….. 41

ب) تهیه مایه آلوده‌كننده و مایه‌زنی بلالهای ذرت………………………………………………………….. 42

ج) ارزیابی شدت بیماری…………………………………………………………………………………………….. 43

3-7- بررسی میزان فومونیسین در ژنوتیپ‌های مختلف ذرت……………………………………………. 44

الف) نمونه‌برداری و آماده‌سازی نمونه‌ها برای آزمون ELISA………………………………………………………. 45

ب) مراحل استخراج فومونیسین كل……………………………………………………………………… 46

ج) انجام آزمون الایزا……………………………………………………………………………………….. 46

د) ارزیابی الایزا……………………………………………………………………………………………………… 47

فصل چهارم: نتایج و بحث

4- نتایج……………………………………………………………………………………………………… 50

4-1- جداسازی و شناسایی گونه‌های فوزاریوم………………………………………………………………. 50

الف) ویژگی‌های جدایه‌های قارچ F. verticillioides (Sacc.) Nirenberg………………………………… 50

ب) ویژگی‌های جدایه‌های قارچ F. proliferatum (Matsushima) Nirenberg………………………. 53

4-2- بررسی بیماریزایی جدایه های قارچ F. verticillioides با روش مایه زنی ساقه در رقم حساس ذرت در گلخانه       55      

4-3- بررسی بیماریزایی جدایه های قارچ F. verticillioides با روش مایه زنی ساقه در مزرعه در روی لاین حساس MO17       57

4-4- بررسی تنوع بیماریزایی جدایه های قارچ F. verticillioides با روش مایه زنی خوشه لاین حساس MO17 در مزرعه       60

4-5- ارزیابی واکنش مقاومت ژنوتیپ های مختلف ذرت نسبت به جدایه های مهاجم قارچ
F. verticillioides در مزرعه در منطقه ساری …………………………………………. 62

4-6- ارزیابی واکنش مقاومت ژنوتیپ های مختلف ذرت نسبت به مخلوط جدایه های مهاجم قارچ
F. verticillioides با دو روش مایه زنی ، تزریق با سرنگ و ایجاد زخم در بلال در مزرعه در منطقه کرج         66

4-7- ارزیابی واکنش مقاومت ژنوتیپ های مختلف ذرت نسبت به جدایه های مهاجم قارچ
F. verticillioides با روش مایه زنی ایجاد زخم در بلال در مزرعه در مناطق کرج و ساری ………………. 72

4-8- بررسی میزان تولید فومونیسین کل در ژنوتیپ های مختلف ذرت …………………. 75

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

5 – بحث………………………………………………………….. 83

5-1- شناسایی گونه غالب عامل پوسیدگی خوشه ذرت ………………………………. 83

5-2- آزمون های بیماریزایی ………………………………………………………… 84

5-3- آزمون ارزیابی واکنش ژنوتیپ های ذرت به عامل پوسیدگی فوزاریومی بلال ……………………….. 85

5-4- آزمون بررسی تولید میزان فومونیسین کل ……………………………………………… 90

5-5- نتیجه گیری و پیشنهادات ……………………………………………………………………….. 93

منابع و مآخذ ……………………………………………………………………………………………. 95

چکیده

یکی از مهم‌ترین بیماریهای ذرت، بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال (Fusarium ear rot) می‌باشد که دارای پراکنش جهانی است. قارچ عامل بیماری عمدتاً گونه Fusarium verticillioides می‌باشد، که باعث کاهش کمی و کیفی در عملکرد ذرت می‌شود. این بیماری در ایران در مناطق شمالی و ذرت خیز از بیماریهای مهم ذرت به شمار می‌رود.

در سال 1388، به منظور شناسایی عوامل بیماری و تعیین گونه غالب آن، از مزارع مختلف مناطق اصفهان، ساری، کرمانشاه و کرج از بلالهای آلوده نمونه‌برداری صورت گرفت.

پس از جداسازی و خالص‌سازی تعداد 40 جدایه فوزاریوم (32 جدایه F. verticillioides و 8 جدایه
F. proliferatum ( بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی و با استناد به کلیدهای معتبر قارچ‌شناسی مورد شناسایی قرار گرفت. بدین ترتیب قارچ F. verticillioides با فراوانی %80 به عنوان گونه غالب عامل بیماری فوق و قارچ F. proliferatume با فراوانی %20 به عنوان گونه دوم عامل بیماری معرفی شدند. بیماریزایی گونه های شناسایی شده طی آزمونهای گلخانه‌ای و مزرعه‌ای به اثبات رسید. نتایج حاصل از آزمایشات بیماریزایی جدایه‌ها نشان داد که جدایه‌های F. verticillioides دارای قدرت بیماریزایی متفاوتی می‌باشند، و در گروه های مختلف قرار گرفتند. نتایج حاصل از این بررسی‌ها نشان داد که بین دو آزمایش گلخانه و مزرعه همبستگی نسبتاً پائینی r=0.45) ( وجود دارد . در این بررسی مقاومت 10 ژنوتیپ مختلف ذرت با دو روش مایه‌زنی، ایجاد زخم در بلال (Nail Punch) و تزریق در نوک بلال (Tip injection) در دو منطقه ساری و کرج مورد ارزیابی قرار گرفت. به منظور این بررسی از مخلوط هشت جدایه برتر
F. verticillioides که در آزمون گلخانه ای بیماریزایی بیشتری داشتند به عنوان مایه تلقیح با غلظت 106 اسپور در هر میلی‌لیتر استفاده شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر حساسیت به بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال با همدیگر متفاوت بوده و لاین K18 در هر دو منطقه در مقایسه با لاین‌ها از مقاومت بهتری برخوردار بوده است. نتایج بررسی تولید مایکوتوکسین فومونیسین کل در ژنوتیپ‌ها ی مختلف ذرت که توسط ELISA در دو منطقه ساری و کرج صورت گرفت، سطوح مختلفی از فومونیسین کل را در بین ژنوتیپ‌های مختلف ذرت نشان داد. نتایج حاصل از بررسی میزان حساسیت به بیماری و میزان تجمع فومونسین حاکی از آن است که مابین مقاومت ژنوتیپ‌ها و میزان تجمع فومونسین رابطه‌ای مستقیم وجود دارد بطوریکه لاین K18 به عنوان ژنوتیپ مقاوم با کمترین میزان فومونیسین   در هر دو منطقه مشاهده گردید .، و لاین K19 به عنوان حساس ترین ژنوتیپ با بیشترین میزان فومونیسین شناخته شد.

کلمات کلیدی: ذرت، شناسایی، فوزاریوم، مقاومت، فومونیسین.

مقدمه و کلیات

ذرت یکی از مهمترین گیاهان زراعی است که در اکثر کشورهای جهان کشت می‌شود. این گیاه به عنوان سلطان غلات معروف است، زیرا ارزش آن در جهان از گندم، جو، یولاف و برنج بیشتر است. ذرت به دلیل داشتن تنوع و کیفیت و عادات رشد مختلف به عنوان یکی از بهترین گیاهان زراعی مورد استفاده قرار می گیرد. ذرت یکی از پرمحصول‌ترین غلات بشمار می‌رود و از لحاظ مقدار کل تولید بعد از گندم و برنج سومین محصول غله‌ای جهان است. تولید غذا برای جمعیت روز افزون جهان مهمترین مشكل جوامع بشری است. غذای اصلی انسان اغلب از فرآورده‌های گیا هان تیره غلات بویژه گندم ،برنج و ذرت تامین می‌گردد.

طبق آمار سازمان خواربار جهانی (FAO) در كشورهای توسعه یافته 78% ازذرت تولیدی برای تغذیه دام وفقط 6% به عنوان غذای انسان استفاده می‌شود و مابقی مصرف صنعتی دارد. در حالیكه در كشورهای درحال توسعه 50% به عنوان علوفه و40% به طور مستقیم صرف تغذیه انسان و باقیمانده آن برای مصارف صنعتی یا جهت بذر به صورت واریته‌های آزاد گرده‌افشان بكار می‌رود (Anonymous, 2006). با توجه به اهمیت ذرت در تغذیه دام و طیور و همچنین قدرت تطابق و سازگاری این گیاه با شرایط اقلیمی متفاوت و استفاده از بذر هیبرید و مكانیزه شدن كشت ذرت طی سالهای اخیر، سطح زیر كشت و متوسط عملكرد آن در واحد سطح در كشور افزایش قابل توجهی پیدا نموده است .اصلاح ذرت در جهت افزایش عملكرد دانه، علوفه سیلویی و مقاومت در برابر آفات و بیماریهای گیاهی بر پایه اصلاح جمعیت‌ها و تولید واریته‌های هیبرید می باشد. در این راستا لازم است صفاتی كه به طور مستقیم و یا غیر مستقیم روی عملكرد موثر هستند شناسایی گردد و نقش هر یک از این صفات در عملکرد مشخص گردد. عوامل متعددی مانند آفات و بیماریها باعث کاهش عملکرد می شوند. پوسیدگی بلال ذرت یکی از مهم‌ترین بیماریهای ذرت در سراسر دنیا بخصوص در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری می باشد. این بیماری هر ساله علاوه بر خسارات کمی خسارات کیفی نیز به بار می‌آورد. بیماری در مزرعه قادر است تا95% محصول را خسارت بزند
(Jeffere et al., 1994).

بروز این بیماری در قاره‌های امریکا، اروپا، اسیا، افریقا گزارش شده است (MCGee, 1988). در ایران این بیماری در مناطق شمالی کشور مانند گرگان، ساری و بندرانزلی گزارش شده است (مهریان وبامدادیان، 1369). پوسیدگی بلال عمدتاً با دانه‌های آلوده و پراکنده‌ای که با میسلیوم سفید مایل به صورتی پوشیده است مشخص می‌گردد (Farrar & Davis, 1991). در سالهای اخیر نقش این بیماری با توجه به توکسین‌هایی که توسط گونه‌های مختلف F. verticillioides، F. proliferatim،F. moniliforme و Fusarium nyganai تولید می‌شوند در کاهش کیفیت ذرت و ایجاد مسمومیت در انسان و دام نقش ویژه‌ای دارد (Leslie & Summerell, 2006). فومونیسین‌ها گروه خاصی ازمایکوتوکسین‌ها هستند که عمدتاً در ذرت و فراوردهای آن ایجاد می‌شوند. با توجه به اینکه برای مبارزه با هر بیماری شناخت بیمارگر ضروریست و عدم توفیق در کنترل بیماری نتیجه عدم درک و شناخت پاتوژن می‌باشد، بنابراین شناسایی گونه‌های مختلف عامل بیماری و بررسی میزان فومونیسین مترشحه آنها در مدیریت بیماری و تضمین سلامت غذایی مصرف کنندگان بسیار مهم می‌باشد. لذا بررسی دقیق و انجام تحقیق در ارتباط با میزان توکسین قارچ و احتمال کاهش آن با بهره‌گیری از ژنوتیپ‌های مقاوم در مناطق شیوع بیماری ضروری بنظر می‌رسد. یکی از مهمترین راه های کنترل این بیماری و کاهش میزان مایکوتوکسین‌های مضر مترشحه قارچ عامل بیماری، شناسایی و دستیابی به ارقام مقاوم می‌باشد که تنها از طریق آلوده‌سازی به طور مصنوعی در مزارع و طی چند سال بدست می‌آید. در این تحقیق پس از تعیین تنوع بیماریزایی جدایه‌های قارچ عامل بیماری، ژنوتیپ‌های مختلف ذرت از نظر میزان مقاومت به بیماری سنجیده شده و اینکه آیا ارتباطی بین مقاومت به قارچ عامل بیماری و میزان فومونیسین کل تولید شده وجود دارد یا خیر مورد بررسی قرار می گیرد. کاربرد نتایج این تحقیق در برنامه‌های اصلاحی جهت تولید ارقام مقاوم ذرت با میزان فومونیسین پایین و هیبریدهای متحمل به بیماری پوسیدگی فوزاریومی خوشه یا بلال باعث افزایش کمی و کیفی محصول در مزارع زیر کشت خواهد شد و از نظر ارتقای سلامت غذایی در مصرف کنندگان می‌تواند بسیار با اهمیت و ارزشمند باشد. این تحقیق جهت نیل به اهداف عمده زیر طرح‌ریزی و انجام گردید.

1 – شناسایی قارچ عامل پوسیدگی فوزاریومی خوشه ذرت و تعیین گونه غالب عامل بیماری

2- بررسی تنوع بیماریزایی جدایه‌های قارچ عامل بیماری

3- ارزیابی ژنوتیپ‌های ذرت از نظر میزان مقاومت به بیماری

4- ردیابی و تعیین میزان تولید فومونیسین کل در ژنوتیپ‌های مختلف ذرت

5- ارتباط بین میزان تولید فومونیسین کل و میزان مقاومت به بیماری پوسیدگی فوزاریومی ذرت در ژنوتیپ‌های تحت بررسی.

2- ی بر مطالعات انجام شده

2-1- گیاه ذرت

2-1-1 تاریخچه و اهمیت ذرت

ذرت Corn) Maize= ) یکی از کهن‌ترین گیاهان روی زمین می‌باشد. منشاء اولیه ذرت آمریکای مرکزی است (نصیری، 1385). ذرت اصلی‌ترین زراعت جهت تامین مواد غذایی در آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی قبل از کشف قاره جدید بوده است. پژوهشهای باستان‌شناسی در کشور مکزیک مشخص نموده است که ذرت قریب به 450 سال قبل از میلاد در آنجا کشت گردیده است . وجود بوته ذرت در دست
Taloc Aztec خدای باران متعلق به تمدنهای قدیمی مکزیک دلیل کشت آن در زمان های دور است (نورمحمدی، 1376). ذرت نه تنها به عنوان غذای اصلی مردم محسوب می‌گردیده، بلکه نقش و اهمیت بسیار مهمی در زندگی مردم، آداب و مراسم مذهبی و تاریخ مردم در آمریکای جنوبی، مرکزی و شمالی داشته است (نصیری، 1385). وایلوف مبدأ اولیه ذرت را در جنوب مکزیک، آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی، مرکز آمریکای جنوبی (پرو، اکوادور، بولیوی) ذکر می‌کند. در سال 1493 میلادی ذرت از قاره آمریکا توسط کریستف کلمب وارد قاره اروپا گردید و اروپائیان این گیاه را به نام Marisi یا Mahiz که یک نام بومی در سرزمین سرخ‌پوستان بود، نامیدند. اوایل قرن شانزدهم میلادی پرتقالیها ذرت را وارد اندونزی، آفریقا، هندوستان و چین نمودند (نورمحمدی، 1376). کشت آن در قرن هفدهم میلادی رونق گرفت و لینه (Linne )در سال 1737 میلادی نام علمی Zea mays L. را برای آن برگزید (پورصالح، 1373).

کلمه Zea لغتی یونانی است که ریشه آن Zoein به معنی زندگی است Zea (Zeia) به دانه‌های پوشیده بویژه Triticum spelta (گیاه ضروری برای زندگی انسان) لحاظ می‌گردیده است (نورمحمدی، 1376). ذرت حاوی ویتامین A و B1 (تیامین) و ویتامین B6 (ریبوفلاوین) می‌باشد. ریبوفلاوین آن بیشتر از گندم و جود بوده و حدود ppm 02/1 است. همچنین از ذرت در تهیه گلوتن خوراکی- صنایع پلاستیک‌سازی تهیه ورنی- صابون‌سازی- تهیه نشاسته- داروسازی- تهیه غذای کودکان و … استفاده می‌شود. ذرت به دلیل ویژگیهای بسیار زیاد خود، به ویژه به علت قدرت سازگاری خود با شرایط اقلیمی گوناگون، بسیار سریع و در تمام دنیا گسترش یافت و مکان سوم را بعد از گندم و برنج از نظر سطح زیر کشت به خود اختصاص داد (نصیری، 1385).

بر اساس گزارش فائو میانگین تولید دانه ذرت در دنیا طی سالهای 2009-2008 حدود 817 میلیون تن می‌باشد که از این مقدار سهم ایالات متحده آمریکا بعنوان تولیدکننده پیشرو محصول ذرت در دنیا حدود333 میلیون تن می‌باشد. چین و برزیل و مکزیک نیز به ترتیب 163 ، 2/51 و 20 میلیون تن مقامهای بعدی را دارا می‌باشند(Anonymous, 2009). در بین کشورهای تولیدکننده ذرت جهان در سال 2009، ایالات متحده آمریکا با سطح برداشت برابر 29668 هزار هکتار، 4/20 درصد از سطح برداشت جهانی این محصول را بخود اختصاص داده و از این نظر در رتبه نخست جای گرفته است. پس از آن کشور چین با 5/30میلیون هکتار در سطح برداشت جهانی در رتبه دوم و برزیل با 8/13 میلیون هکتار در جایگاه سوم قرار گرفته‌‌اند. به جز کشورهای مکزیک 2/7 میلیون هکتار سطح زیر کشت جهانی، سایر کشورهای تولیدکننده هر کدام سهمی کمتر از 3/2 درصد داشته‌اند.

سطح زیر کشت ذرت در ایران در سال زراعی 88-87 برابر با 234 هزار هکتار طبق برآورد دفتر محصولات زراعی است. استان فارس با 37 درصد از کل سطح زیر کشت ذرت کشور بیشترین سطح را در بین استانها به خود اختصاص داده است. پس از آن خوزستان با 22 درصد سهم در رتبه دوم قرار گرفته است و کرمانشاه نیز با 11 درصد در جایگاه سوم قرار دارد. سه استان ذکر شده مجموعاً 66 درصد سطح زیر کشت محصول مزبور را در کشور به خود اختصاص داده‌اند و از مراکز عمده تولید این محصول به شمار می‌روند. صرف نظر از استان‌های چهارمحال و بختیاری و زنجان که فاقد کشت این محصول در همین سال بوده‌اند، استان سمنان با 32 هکتار کمترین سطح را داشته است.

2-1-2- گیاهشناسی ذرت

ذرت گیاهی است یکساله و یک پایه که گلهای نر و ماده آن در دو گل آذین جدا از دو روی یک بوته قرار دارند بطوریکه گل نر به صورت خوشه‌ای در انتهای ساقه قرار دارد و به آن گل‌آذین نر یا تاسل (Tassel) نیز می‌گویند و گلهای ماده در بلال قرار گرفته‌اند. گرده‌افشانی در ذرت به صورت دگرگرده‌افشانی یا غیرمستقیم (Anemogamie) است و گلهای نر سه روز زودتر شروع به گرده‌افشانی می‌کنند و این امر یک هفته ادامه می‌یابد (پورصالح، 1373). این گیاه از شاخه پیدازدان (Phanerogas)، زیر شاخه نهاندانگان(Angiosperms)، از طبقه تك لپه‌ایها(Monocotyledon)، متعلق به تیره گندمیان (Poaceae=gramineae) ، زیر تیره پانیكوئیده (Panicoideae)، و قبیله آندروپوگونه (Andropogoneae) یا به عقیده برخی از متخصصان از قبیله میدیه(Maydeae) بوده و گیاهی دیپلوئید با بیست كروموزوم(n=2x=20) می‌باشد(پورصالح ، 1373).

2-2- بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال

2-2-1- تاریخچه، پراکنش و اهمیت بیماری

پوسیدگی فوزاریومی خوشه ذرت یکی از مهمترین بیماریهای ذرت در سراسر دنیا به خصوص در مناطق گرمسیری (Tropical) و نیمه گرمسیری (Subtropical) به شمار می‌رود. این بیماری به نامهای پوسیدگی فوزاریومی دانه (Fusarium kernel rot)، پوسیدگی فوزاریومی خوشه (Fusarium ear rot) و پوسیدگی فوزاریومی ساقه و خوشه (Fusarium stalk and ear rot) معروف می‌باشد

سیب زمینی یكی از محصولات مهم كشاورزی در بسیاری از كشورها از جمله كشور ما می باشد و بیماری لكه موجی و لكه قهوه ای آلترناریایی سیب زمینی جزء بیماری هایی هستند كه با تولید انواع توكسین ها باعث خشكیدگی بوته های سیب زمینی و كاهش محصول آن می گردد.

این بیماری از بیماری های قدیمی شناخته شده در سیب زمینی است. تاریخچه شروع این بیماری در ایران كاملاً مشخص نیست و اطلاعاتی در مورد چگونگی ورود این بیماری همراه با گیاه سیب زمینی به ایران در دسترس نمی باشد.

اولین گزارش مكتوب مشاهده این بیماری به سال 1356 بر می-گردد كه شیوع این بیماری از مناطق اهواز،گزارش شده است(Ershad 2009).

طبق آمار سازمان ملل متحد در سال 2000، جمعیت جهان تا سال 2050 بیش از 70 درصد افزایش خواهد داشت. در این بین یکی از مشکلاتی که بروز خواهد نمود سوء تغذیه بخصوص در کشورهای درحال توسعه است (کوچکی و بنایان اول،1373؛ بنایی و همکاران،1374). در استان سمنان منطقه بسطام، سالانه 3800 هكتار از بهترین اراضی به كشت گوجه فرنگی اختصاص داده می شود. در سال های پر باران مزارع گوجه فرنگی به شدت مورد حمله بیماری لكه موجی قرار می گیرند.

با وجود اینکه این بیماری خسارت قابل توجهی به سیب زمینی در منطقه بسطام وارد می کند اما هنوز برنامه ریزی های دقیق و مناسب و به موقع با آن طبق پیش بینی های آماری جامع صورت نگرفته است.

امید است نتایج حاصله راهگشای سایر پژوهشگران جهت استفاده در برنامه های کنترل تلفیقی لكه موجی سیب زمینی باشد.

اهداف تحقیق:

• با وجود این که منطقه بسطام قطب تولید سیب زمینی در استان سمنان به شمار می رود و بیماری لكه موجی سیب زمینی نیز از سال های قبل در آن مشاهده شده است، اما هنوز هیچ آمار درست و قابل اعتمادی درباره ی وضعیت آلودگی مزارع این منطقه منتشر نشده است. یکی از اهداف این تحقیق، بررسی وضعیت آلودگی مزارع سیب زمینی و ارائه آماری واقعی جهت استفاده ی محققان، کارشناسان و مسؤولان در امر تحقیق، مدل سازی و برنامه ریزی بوده است.
• تاکنون هیچ تحقیقی درباره بررسی پیشرفت زمانی بیماری EBسیب زمینی در استان انجام نشده و یکی دیگر از اهداف این تحقیق، مطالعه ی پیشرفت بیماری در مناطق مختلف شهر بسطام و تحت شرایط متنوع اقلیمی در طول زمان بوده است.
• روابط بین میزان وقوع و شدت بیماری لكه موجی، تاکنون در مورد هیچ کدام از میزبان های قارچ عامل این بیماری در استان سمنان مورد مطالعه قرار نگرفته است. یکی دیگر از اهداف این تحقیق، مطالعه ی رابطه ی کمّی بین دو کمیت یادشده و ارائه مدلی جهت پیش بینی قابل اعتماد شدت بیماری بر اساس ارزیابی میزان وقوع بیماری در مزارع سیب زمینی شهر بسطام، بوده است.
• تحقیق در زمینه ی مدل ارزیابی خسارت بیماری های گیاهی، از موضوعاتی بوده که در کشور ما درصد بسیار اندکی از انتشارات این رشته را به خود اختصاص داده و یکی از اهداف این تحقیق، مطالعه ی مدل ارزیابی خسارت بیماری لكه موجی در سیب زمینی و برقراری ارتباط بین متغیرهای مختلف وابسته به اپیدمی با خسارت ناشی از بیماری به عملکرد محصول بوده است.
• بررسی احتمال وقوع اپیدمی بر اساس عوامل مختلف آب و هوایی و زراعی و یافتن مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر وقوع اپیدمی این بیماری

 2-1-گیاه میزبان:

 

 

سیب زمینی با نام علمی Solanum tuberosum از خانواده سیب زمینیSolanaceae با نام انگلیسی Potato، گیاهی علفی، پایا، دارای غده های زیر زمینی مملو از ذخایر نشاسته ای می باشد. بر روی این غده ها که در واقع ساقه های زیر زمینی گیاه به حساب می آیند جوانه هایی به وجود می آید که از نمو آنها ساقه های عمود نتیجه می گیرد. در ناحیه زیر زمینی ساقه های اخیر نیز برگ های فلس مانندی ظاهر می شوند که از کناره آنها انشعابات افقی خارج می شوند. این انشعابات سریعا تورم حاصل کرده و غده هایی به ابعاد متفاوت به وجود می آورندکه مملو از اندوخته های نشاسته ای می باشند و به مصرف تغذیه می رسند.(حیدرنیا،1365).سیب زمینی گیاه بومی ارتفاعات كوه های آند در آمریكای شمالی می باشد(Horton,1987).بررسی مناطق باستانی نشان   می دهد كه سیب زمینی حداقل از 8000 سال پیش مورد كشت و كار قرار می گرفته است.از 2000 گونه شناخته شده Solanum، بین 180-160 گونه ی آن گیاهانی با قابلیت تولید غده های زیر زمینی می باشند. هشت گونه از این جنس با عنوان منابع غذایی پرورش داده می شوند اما تنها گونه ی S.tuberosum به صورت گسترده و در سطح جهانی مورد كشت و تولید قرار گرفته است. گونه های اهلی شده جنس مذكور محصول اصلی بومیان پرو از زمان كشف این سرزمین توسط كاشفین اسپانیایی در اواسط دهه ی 1500 بوده است. در حدود سال 1570 به اروپا معرفی شد. سپس در انگلیس كشف گردید و تكثیر آن با غده توسط ایرلندی ها صورت گرفت و به همین دلیل سیب زمینی یک وا‍ژه ایرلندی است(روشندل و همكاران،1385). هنوز نمونه های وحشی آن در شمال شیلی و آرژانتین وجود دارند.

در زمان فتحعلی شاه قاجار توسط سرجان ملكم انگلیسی برای اولین بار وارد ایران و احتمالاً برای اولین بار در پشند، دماوند و منطقه فریدون كنار اصفهان كشت شد(حیدرنیا،1365). نام انگلیسی آن potato‌، نام فرانسوی آن Pomme de Terre ، نام آلمانی آن Kartofel (طباطبایی،1365) و در زبان تركی به آن Patates‌ می گویند (Davis,1978)‌ . بعد از غلات منبع اصلی کربوهیدرات را تشکیل می دهد. از مصارف دیگر تولید نشاسته، دکستروز و استفاده در صنایع تولید الکل از طریق تخمیر می باشد(Morrison, et al., 2000).

نشاسته سیب زمینی میزان بالایی فسفر داشته و ژل های حاصل از آن غلضت بالایی دارند(Narpinder, et al., 2000). سطح زیر کشت آن در سال 88-87 حدود 154 هزار هکتار که شامل 98.17 درصد آبی و بقیه به صورت دیم بود. همدان 16.63 درصد از سطح اراضی زیر کشت سیب زمینی را در ایران با تولید بیشترین میزان تولید داراست.

چکیده 1

1. مقدمه         2
2. پرسش اصلی مسئله 4
3. پرسش‌های فرعی   4
4. فرضیه تحقیق 4

5.پیشینه پژوهش 4

6. سازمان‌دهی پژوهش 6

بخش اول- سابقه فالیت‌های هسته‌ای ایران و واکنشهای انجام گرفته علیه آن وتعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا علیه برنامه‌ها وفعالیت های هسته‌ای ایران. 7

فصل اول- سابقه فالیت‌های هسته‌ای ایران و واکنشهای انجام گرفته علیه آن. 8

گفتار اول- تاریخچه فالیت‌های هسته‌ای ایران. 10

بند اول- قبل از انقلاب اسلامی.. 10

بند دوم- بعد از انقلاب اسلامی.. 13

گفتار دوم- واکنش‌های صورت گرفته علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران. 15

بند اول- واکنش‌های انجام گرفته در چار چوب سازمان ملل متحد. 15

الف- دور اول تحریم‌های شورای امنیت علیه برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و ایرادات وارد بر آن. 16

1. خلاصه مفاد قطعنامه 1696 16
2. ایرادات وارد بر قطعنامه 1696 17

ب- دور دوم تحریم‌های شورای امنیت علیه برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و ایرادات وارد بر آن. 18

1. خلاصه مفاد قطعنامه‌های1737، 1747، 1803، 1835، 1929 شورای امنیت علیه ایران 19
2. ایرادات شکلی وارد بر دور دوم تحریم‌ها 22

بند دوم- واکنش های خارج از چار چوب سازمان ملل متحد. 23

الف- واکنش های انجام گرفته درچارچوب اتحادیه اروپا 23

ب- واکنش‌های کشورهای دیگر. 25

1. اقدامات ایالات متحده آمریکا … 25
2. اقدامات برخی دیگر از کشورها   26

فصل دوم- تعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا 27

گفتار اول- خود یاری.. 28

بند اول- خودیاری مسلحانه. 29

1. 1. دفاع مشروع   29
2. اقدامات تلافی جویانه……… 31

بنددوم- خود‌یاری غیر مسلحانه. 31

1. «مقابله به مثل» (retorsion). 31
2. تحریم     33
3. اقدامات متقابل     34

گفتار دوم- اقدام متقابل به عنوان یکی از عوامل رافع معاذیر وصف متخلفانه عمل متخلفانه بین‌المللی.. 35

بند اول- اقدامات ارادی.. 35

الف – رضایت… 35

ب- دفاع مشروع. 37

ج- اقدام متقابل.. 40

بند دوم- اقدامات غیر ارادی.. 41

الف – قوه قاهره 41

ب- اضطرار. 43

ج- ضرورت… 45

بخش دوم- اعمال حقوق اقدامات متقابل بر اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای ایران و مسئولیت سازمان مزبور  51

فصل اول- حقوق اقدامات متقابل و اقدامات اتحادیه اروپا 52

گفتار اول- تعریف و طرفین اقدامات متقابل.. 53

بند اول- تعریف اقدامات متقابل.. 53

الف- تعریف اقدامات متقابل.. 53

1. معنی لغوی   53
2. معنی اصطلاحی 54

بند دوم- طرفین اقدامات متقابل.. 54

الف- دولت یا سازمان هدف… 54

 

 

ب- زیان دیده 56

گفتار دوم- شرایط اقدامات متقابل.. 60

بند اول- شرایط و موانع شکلی توسل به اقدامات متقابل.. 60

الف- شرایط شکلی توسل به اقدامات متقابل.. 60

1. درخواست توقف عمل متخلفانه بین المللی و جبران خسارت 60
2. اطلاع و پیشنهاد مذاکره 61

ب- موانع شکلی توسل به اقدامات متقابل.. 62

1. 1. توقف عمل متخلفانه…. 64
2. طرح اختلاف در محکمه یا دادگاه صالح 64

ج- اقدامات متقابل فوری.. 65

بند دوم- شرط ماهوی.. 66

فصل دوم- مسئولیت اتحادیه اروپادر قبال اقدام علیه ایران. 70

گفتار اول – مسئولیت سازمان‌های بین‌المللی.. 71

بند اول- اشکال مسئولیت سازمان‌های بین‌المللی.. 72

بند دوم- عناصر عمل متخلفانه سازمان‌های بین‌المللی.. 73

الف- قابلیت انتساب عمل به سازمان. 73

ب- نقض تعهد. 73

1. تحقق نقض تعهد. 74

2 .لازم الاجرا بودن تعهد. 78

گفتار دوم- تعهدات نقض شده توسط اتحادیه اروپا 78

بند اول- تعهدات ناشی از منشور سازمان ملل متحد. 78

بند دوم- نقض قطعنامه‌های شورای امنیت… 79

گفتار سوم- آثار مسئولیت بین‌المللی سازمان‌های بین‌المللی.. 83

بند اول- تکلیف به ادامه انجام تعهد. 83

بند دوم- توقف وعدم تکرار عمل متخلفانه. 84

بند سوم- جبران خسارت… 86

نتیجه گیری.. 89

فهرست منابع و ماخذ. 90

چکیده

اقدامات و برنامه‌های هسته‌ای ایران واکنش‌های زیادی را در پی داشته که از آن جمله می‌توان به مطرح شدن پرونده هسته‌ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌هایی شورای مزبور علیه ایران و همچنین تحریم‌های یکجانبه برخی از کشور‌ها و اقدامات برخی از سازمان‌های بین‌المللی علیه ایران اشاره نمود. یکی از مهمترین این واکنش‌ها، واکنش اتحادیه اروپا به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران و به ویژه اقدامات اوایل سال 2012 سازمان مزبور علیه برنامه‌های هسته‌ای ایران است. خاص بودن چنین وضعتی که ناشی از بی سابقه بودن آن است، مستلزم برسی قانونی بودن آن در چارچوب حقوقی مناسب است. در این راستا، نوشته حاضر بعد از ارائه سابقه فعالیت‌های هسته‌ای ایران و واکنش‌های انجام گرفته علیه آن، ضمن بررسی حقوق قابل اعمال بر آن، به این نتیجه می‌رسد که اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای ایران در چارچوب حقوق اقداماتی تحت عنوان خودیاری و حقوق مسئولیت بین‌المللی اعم از حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی و به ویژه حقوق اقدامات متقابل قابل بحث و برسی است. با تعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا به عنوان اقدامات متقابل و اعمال حقوق قابل اعمال بر آن که در طرح مسئولیت دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی گردآوری شده است، به نظر می‌رسد، این اقدامات فاقد وجاهت قانونی بوده و لذا مسئولیت اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان بین‌المللی را به دنبال داشته است. از این رو به نظر می‌رسد، سازمان مزبور به عنوان یک سازمان بین‌المللی می‌بایست آثار و تبعات مسئولیت خود را پذیرفته و مبادرت به ایفای تعهداتی نماید که از چنان مسئولیتی ناشی می‌شود.

کلید واژگان: برنامه‌های هسته ای ایران، اقدامات اتحادیه اروپا علیه ایران، خودیاری، حقوق مسئولیت بین‌المللی، تحریم، اقدامات متقابل

1.    مقدمه

نوشته حاضر با مدنظر قرار دادن اقدمات اقتصادی اتحادیه اروپا علیه ایران و به‌ویژه اقداماتی که اتحادیه مزبور در اوایل سال 2012 علیه ایران اتخاذ نمود، به بررسی قانونی بودن آن اقدامات در پرتو حقوق مسئولیت بین‌المللی و به طور خاص‌تر حقوق اقدامات متقابل می‌پردازد. به بیان واضح‌تر محور بحث پیش رو بررسی وجاهت قانونی اقداماتی است که یک سازمان بین‌المللی منطقه‌ای به طور یکجانبه و خودسرانه علیه کشوری اتخاذ نموده است. البته نیاید از نظر دور داشت که ایران قبل از انجام اقدامات مذکور توسط اتحادیه اروپا، هدف چندین دوره از تحریم‌های شورای امنیت بوده و هست که بر اساس فصل هفتم اتخاذ شده‌اند. براین اساس می‌توان ادعا نمودکه وضعیت مورد مطالعه به دلیل بی سابق بودن آن وضعیتی خاص است.

اتحادیه مزبور در تاریخ 23 ژانویه 2012، پیرو مذاکرات پرتنش بین ایران از یک طرف و اتحادیه و شرکای آن به ویژه ایالات متحده آمریکا از طرف دیگر «اقدامات محدود کننده» [1](restrictive measures) مضاعفی را علیه ایران اتخاذ نمود.[2] اتحادیه در راستای اتخاذ این اقدامات اعلام نمود:

«شورا موافقت نموده اقدامات محدود کننده بیشتری در بخش‌های انرژی ( از قبیل، تحریم واردات نفت خام ایران به اتحادیه)، مالی ( از قبیل، تحریم بانک مرکزی)، حمل و نقل و صادرات علیه ایران اتخاذ نماید. همچنین این اقدامات شامل طلا، کالاها و فن آوری‌های دارای کار برد دو گانه و همچنین اشخاص و موجودیت‌هایی از قبیل اشخاصی می شوند که تحت کنترل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار دارند»[3]

همچنین شورا در خصوص هدف قرار دادن بخش نفت و گاز ایران اعلام نمود:

«شورا واردات نفت خام و محصولات نفتی از ایران را ممنوع نموده است. این ممنوعیت شامل واردات، خرید، صادرات و حمل و نقل و همچنین مسایل مالی و بیمه‌ای مربوط به آن می‌شود. قراردادهایی که قبلا در این زمینه‌ها منعقد شدهاند تا 1 جولای 2012 قابل اجرا هستند. بازنگری اقدامات مربوط به نفت و محصولات نفتی تا اول می 2012 انجام خواهد شد»[4]

علاوه بر این، شورا واردات محصولات پتروشیمی از ایران به اتحادیه اروپا و همچنین صادرات تجهیزات و فن آوری‌های کلیدی با ایران را غیر قانونی اعلام می نماید. سرمایه گذاری‌های جدید در بخش پترو شیمی ایران و همچنین خرید سهام از شرکت‌های فعال در این زمینه در ایران نیز از این پس مجاز نیست.

بی‌سابقه بودن اقدامات اتحادیه در این زمینه باعث مطرح شدن سولات متعددی در خصوص قانونی بودن آنها بر اساس موازین حقوق بین‌الملل می‌شود. به نظر می‌رسد، پاسخ به چنین سولاتی می‌بایست با بررسی اقداماتی شروع شود که از نخستین اقدام شورای امنیت (2006) آغاز و تا آخرین اقدام اتحادیه اروپا در در این زمینه ادامه داشته است. از طرفی برای پاسخ به سوال مطرح در خصوص قانونی بودن اقدامات یاد شده، در وهله اول، می‌بایست حقوق قابل اعمال بر این وضعیت مشخص شود که این امر خود مستلزم تعیین ماهیت حقوقی چنین اقداماتی است. سپس، بر اساس نتایج بدست آمده در خصوص ماهیت حقوقی این اقدامات و حقوق قابل اعمال برآن، باید اقدام به ارزیابی قانونی بودن یا نبودن این اقدامات چه به لحاظ شکلی و چه به لحاظ ماهوی نمود.

در خصوص ماهیت حقوقی اقدامات مورد بحث باید گفت، در بدو امر، این اقدامات را شاید بتوان با ماهیت حقوقی اقداماتی از قبیل، «اقدامات تلافی جویانه» (retorsion)، تحریم ( اعم از اینکه ناشی از تصمیمات شورا یا خود جوش باشند) ساز گار دانست اما در نهایت، مداقه بیشتر نشانگر آن است که اقدامات مزبور با ماهیت حقوقی اقدامات متقابل سازگارتر هستند.

به نظر می‌رسد، صرف نظر از دکترین و برخی از آرای محاکم بین‌المللی، معتبرترین و جامع ترین منابع حقوق حاکم بر اقدامات متقابل به عنوان بخشی از حقوق مسئولیت بین‌المللی اعم از حقوق مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، پیش نویس مواد راجع به مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها[5] و سازمان‌های بین‌المللی[6] و شرح و تفسر مربوطه باشند که کمیسون حقوق بین‌الملل به ترتیب در سال‌های 2001 و 2011 هردو طرح را نهایی نموده است.. چراکه هریک از اسناد مزبور در بردارنده موادی راجع به حقوق شکلی و ماهوی توسل به اقدامات متقابل هستند.

در نهایت از اعمال حقوق مزبور به اقدامات اتحادیه اروپا می‌توان به این نتیجه دست یافت که اقدامات اتحادیه مزبور فاقد وجاهت قانونی بوده و از این رو بر اساس رویه موجود، اتحادیه اروپا به عنوان یک سازمان مسئول اقدامات و اعمال متخلفانه خود خواهد بود. در این راستا می‌توان طرح سال 2011 کمیسیون حقوق بین‌الملل راجع به مسئولیت بین‌المللی سازمان‌های بین‌المللی را به عنوان راهنمایی برای احراز آن مسئولیت و آثار آن به کار برد.

2.    پرسش اصلی مسئله

آیا اقدامات اتحادیه اروپا در وکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران ار وجاهت قانونی برخوردارند؟

3.    پرسش‌های فرعی

الف- حقوق قابل اعمال بر اقدامات اتحادیه اروپا در وکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران چیست؟

ب- آیا اقدامات اتحادیه اروپا در وکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران موجبات مسئولیت بین‌المللی سازمان مزبور را فراهم نموده است.

4.    فرضیه های تحقیق

اقدامات اتحادیه اروپا فاقد و جاهت قانونی بوده و از این رو مو جبات مسئولیت بین‌المللی آن سازمان را فراهم نموده است.

[1] ‘Restrictive measures’ is the official term used by the EU institutions to designate ‘sanctions’. See: Dupont, P., Countermeasures and Collective Security: The Case of the EU Sanctions Against Iran, Journal of Conflict & Security Law, Vol. 17, No. 3, p.302.

[2] See eg: ‘EU discussing plan to start Iran oil ban on July 1’ Reuters (17 January 2012); ‘EU states agree in principle to sanction Iran central bank’ Reuters (18 January 2012).

[3] EU Council Conclusions on Iran (3142th Foreign Affairs Council meeting, Brussels, 23 January 2012) para 2.

[4] See EU Council, Press release 5457/12 of 23 January 2012, ‘Iran: New EU sanctions target sources of finance for nuclear programme’.

[5] Draft Articles on State Responsibility with commentaries, Yearbook of the International Law Commission, Vol. 2, Part Two, 2001, pp. 128-137.

[6] Draft Articles on Internatioanal Oranization Responsibility with commentaries, Yearbook of the International Law Commission, Vol. 2, Part Two, 2011, pp. 149-156.

1.    پیشینه تحقیق

تحقیق پیش رو به یکی از شاخه‌های حقوق بین‌الملل یعنی حقوق مسئولیت بین‌المللی مربوط می‌شودکه به حق می‌توان آن را یکی از شاخه‌های پر اهمیت و بحث بر انگیز از این شاخه از دانش قلمداد نمود. لذا با توجه به اهمیت این شاخه از حقوق بین‌الملل به اهتمام دانشمندان، سازمان‌های بین‌المللی، دیوانها و محاکم داوری بین‌المللی آثار بی‌شماری در قالب کتاب[1]، مقاله[2] و اسناد[3] و آرای بین‌المللی[4] می‌توان شاهد غنای ادبیات در این حوزه از حقوق بین‌الملل بود. لیکن، حقوق اقدامات متقابل به عنوان جزیی از حقوق مسئولیت بین‌المللی در مقایسه با کل آن، از غنای ادبیاتی کمتری بر خور دار بوده است. بدین توضیح که کتب زیادی را نمی‌توان یافت که به طور کلی به این موضوع اختصاص یافته باشند، بلکه در اکثر کتاب‌ها با محوریت حقوق مسئولیت بین‌المللی اعم از مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی صرقا فصل یا فصولی به این مهم اختصاص داده شده و مقلات موجود در این زمینه نیز هر کدام از نکته نظر خاصی به موضوع اقدامات متقابل پرداخته‌اند.

گذشته از مسایل مزبور، موضوع نوشته حاضر علی‌رغم بازتاب گسترده سیاسی آن در سطح جهان کمتر توجه محتفل حقوقی بوده ولی این امر نشانگر بی توجهی به این موضوع از منظر حقوقی و نیست بلکه دانشمندانی چون دانیل جوینر و و محافل حقوقی از جمله تارنمای وبلاگ اروپایی حقوق بین‌الملل به عنوان یکی از معتبرترین محافل مجازی حقوق بین‌الملل طی مقالات و مباحث پیرامون برنامه‌های هسته‌ای ایران به این موضوع اشاره نموده‌اند. با این حال، تحقیق و پژوهش پیرامون موضوع نوشته حاضر نشانگر آن است که صرفا آقای پیر امانوئل دومانت طی مقاله‌ای که در شماره سوم از جلد 17 مجله حقوق مخاصمات و امنیت به چاب رسیده (2012 میلادی)، با محوریت سیستم امنیت جمعی و اقدامات متقابل به محور نوشته حاضر یعنی حقوق اقدامات متقابل و اقدامات اتحادیه اروپا در وکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران پرداخته است.[5] لیکن نوشته پیش رو از منظری متفاوت و مفصل تر به چنین موضوعی اختصاص داده شده و تفاوت آن با مقاله مزبور نیز آنجاست که نوشته حاضر صرفا به موضوع اقدامات متقابل پرداخته و چندان توجهی به موضوعاتی از قیبل نظام امنیت دسته جمعی نخواهد داشت.

2.    سازمان‌دهی پژوهش

نوشته پیش رو مشتمل بر دو بخش است که بخش نخست به سابقه فالیت‌های هسته‌ای ایران و واکنشهای انجام گرفته علیه آن وتعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا علیه برنامه‌ها وفعالیت های هسته‌ای ایران و بخش دوم، به اعمال حقوق اقدامات متقابل بر اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌های هسته‌ای ایران و مسئولیت سازمان مزبور اختصاص داده شده است. فصل اول از بخش نخست به شرح سابقه فالیت‌های هسته‌ای ایران و واکنشهای انجام گرفته علیه آن می پردازد و در ادامه فصل دوم از بخش مزبور در پی تشریح اقدامات اتحادیه اروپا در فصل نخست به تعیین ماهیت حقوقی آن اقدامات اختصاص داده شده تا حقوق قابل اعمال بر آن اقدامات به نحو مقتضی تعیین گردد.

با پایان یافتن بخش نخست و تعیین ماهیت حقوقی اقدامات اتحادیه اروپا در واکنش به برنامه‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران به عنوان، اقدامات متقابل، فصل نخست از بخش دوم به اعمال حقوق اقدامات متقابل به اقدامات سازمان مزبور اختصاص داده شده و نهایتا با یافته و نتیجه حاصل از فصل مزبور دایر بر فقدان وجاهت قانونی اقدامات مزبور، فصل پایانی نوشتار به عنوان فصل دوم از بخش دوم به بررسی مسئولیت اتحادیه اروپا در قبال اقدامات مورد بحث اختصاص داده شده است.

[1] See inter elia: Crawford, J., The International law Commissions Articles on State Responsibility, Cambridge, Cambridge University Press, 2009.

[2] Calamita, N., Sanctions, Countermeasures, and the Iranian Nuclear Issue, Vanderbilt Journal of transnational Law, Vol. 42, N.5, 2009.

فصل اول : تعریف بیمه و سابقه تاریخی بیمه بین المللی. 2

میحث اول : تعریف بیمه. 3

گفتار اول : تعریف لغوی. 3

گفتار دوم : ‏تعریف اصطلاحی. 4

گفتار سوم : بیمه بین المللی. 6

مبحث دوم : شرایط بیمه و پیشینه آن. 7

گفتار اول : شرایط بیمه. 7

گفتار دوم : سابقه تاریخی. 9

‏الف : سابقه تاریخی بیمه درجهان. 9

ب : ‏سابقه تاریخی بیمه در ایران. 11

مبحث سوم : شناخت قرارداد بیمه ای. 12

گفتار اول : ماهیت حقوقی قرارداد بیمه ای. 12

گفتار دوم : بیمه نامه و محتوای آن. 15

بند اول : بیمه نامه. 15

بند دوم : محتوای بیمه نامه ها 15

گفتار سوم : انواع بیمه نامه. 16

بند اول : بیمه نامه حاوی اززش موضوع بیمه یا فاقد ارزش موضوع بیمه. 16

بند دوم : بیمه نامه با پوشش باز یا شناور. 16

بند سوم : بیمه نامه زمانی. 17

مبحث چهارم : اوصاف بیمه در تجارت بین الملل. 17

گفتار اول : انعقاد قرارداد 18

گفتار دوم : پرداخت حق بیمه. 20

گفتار سوم : شکل قرارداد بیمه. 21

فصل دوم : اصول بیمه و شروط متداول آن در قراردادهای بین المللی ، ریسک بیمه و تاثیر قوه قاهره در آن  23

مبحث اول : اصول بیمه و شروط متداول آن. 24

گفتار اول : اصول بیمه. 24

بند اول : اصل حسن نیت.. 24

بند دوم : اصل غرامت 28

بند سوم : اصل نفع بیمه ای 28

بند چهارم : اصل مشارکت ( تعدد بیمه ) 31

بند پنجم : اصل علت نزدیک 31

بند ششم : اصل داوری. 32

گفتار دوم : شروط متداول در بیمه. 33

بند اول : شرط بدون خسارت 33

بند دوم : شرط خسارت 34

بند سوم : شرط تمام خطر 34

بند چهارم : شرط 35

بند پنجم : شروط دیگر. 36

مبحث دوم : قواعد حاکم بر بیمه. 37

گفتار اول : جبران خسارت توسط بیمه گر. 37

گفتار دوم : نفی پوشش بیمه افزون بر خسارت وارده و منع افزایش دارایی به واسطه بیمه. 39

گفتار سوم : منع بیمه مضاعف.. 40

گفتار چهارم : منع بیمه به بالاتر از قیمت واقعی مال. 41

گفتار پنجم : محدودیت تعهدات بیمه گر به وسیله توافق طرفین عقد بیمه. 42

گفتار ششم : انتقال مالکیت مال موضوع بیمه. 45

گفتار هفتم : جانشینی بیمه گر. 47

مبحث سوم : ریسک بیمه. 51

گفتار اول : خطرات و ریسک های بیمه ای. 51

بند اول : انواع خطرات موجب ریسک در بیمه. 51

بند دوم : خطرات قابل بیمه شدن. 55

گفتار دوم : اعلام ریسک.. 60

بند اول : اعلام ریسك توسط بیمه‌گذار در هنگام انعقاد قرار داد بیمه. 60

بند دوم : اعلام تشدید ریسك در طول اجرای عقد بیمه. 61

 

 

بند سوم : اعلام خلاف واقع عمدی. 62

گفتار سوم : واکنش به ریسک ( تکنیک های اداره ریسک ) 65

بند اول : انتقال ریسک.. 65

بند دوم : اجتناب از ریسک.. 66

بند سوم : کاهش ریسک.. 67

بند چهارم : پذیرش ریسک.. 67

مبحث چهارم : اقدامات لازم در صورت بروز خطر. 70

گفتار اول : امضای اظهاریه. 70

گفتار دوم : ارزیابی. 70

گفتار سوم : فرانشیز یا مبلغ قابل تفریق. 70

گفتار چهارم : جانشینی یا نیابت 71

فصل سوم : مسئولیت بیمه ، بیمه الکترونیکی ، حل و فصل اختلافات و آثار تحریم بر بیمه های بین المللی  72

مبحث اول : مسئولیت بیمه. 73

گفتار اول : مفهوم مسئولیت.. 73

گفتار دوم : مسئولیت بیمه ای. 75

گفتار سوم : بیمه اتکایی. 77

مبحث دوم : بیمه الکترونیکی. 78

گفتار اول : مفهوم بیمه الکترونیکی. 78

گفتار دوم : چالشهای حقوقی بیمه الکترونیکی. 82

مبحث سوم : آثار تحریم. 88

گفتار اول : شناخت مفهوم تحریم اقتصادی. 88

بند اول : تفاوت تحریم اقتصادی و تحریم تجاری. 88

بند دوم : تحریم های اقتصادی یک جانبه. 89

گفتار دوم : ی بر تحریم های بیمه ای در مورد ایران. 90

فصل چهارم : تعارض قوانین در قراردادهای. 92

بیمه بین المللی. 92

مبحث اول : قانون حاکم بر قراردادها ی بیمه بین المللی. 93

گفتار اول : روش های تعیین قانون حاکم. 93

گفتار دوم : نحوه تعیین قانون حاکم در قراردادهای بیمه بین المللی. 94

مبحث دوم : حل و فصل اختلافات بیمه ای و تعارض قوانین. 100

گفتار اول : تعارض با قوانین داخلی و فقه. 100

گفتار دوم : دادگاه صالحه و مرجع حل اختلاف و داوری. 101

گفتار سوم : کنوانسیون های بین المللی. 102

گفتار چهارم : فسخ قراردادهای بیمه بین المللی و جبران خسارت.. 104

نتیجه گیری. 108

فهرست منابع و مآخذ. 110

ب ـ منابع خارجی. 112

چكیده:

قانون حاکم بر قرارداد ، قانون یا سیستمی حقوقی است که توسط قواعد حل تعارض قانون ملی کشف و معین می گردد و قرارداد را کنترل می نماید و بدان اعتبار می بخشد یا آن را فاقد اعتبار می داند . در سالهای اخیر قواعد حل تعارض قوانین مربوط به قراردادها در بسیاری از کشورها در جهت هرچه بیشتر به رسمیت شناختن حاکمیت یا استقلال اراده طرفین قرارداد توسعه و تحول یافته اند . این قواعد ، تعیین قانون حاکم بر قرارداد را بر عهده طرفین قرارداد گذارده اند و برای این منظور مقرراتی را هم برای اراده صریح و هم برای اراده ضمنی طرفین وضع نموده اند . در روش گزینش قانون حاکم ، طرفین ممکن است صریحا با قرار دادن یک بند انتخاب قانون در قرارداد ، یا به طور ضمنی ، قانونی را انتخاب نمایند که بر قراردادشان حاکم باشد . چنانچه طرفین قانونی را انتخاب نکنند ، در این صورت قواعد تعارض قوانین مقر دادگاه ، قانون حاکم را به طریق دیگری مشخص می کنند ، یعنی مقرراتی را برای حالت نامشخص بودن یا فقدان اراده مقرر نموده اند .

 واژگان كلیدی: رژیم حقوقی،قرارداد،بیمه بین الملل

میحث اول : تعریف بیمه

گفتار اول : تعریف لغوی

واژه بیمه مشتق از بیم ( به معنی خطر ) و اسمی فارسی به معنای اطمینان در مقابل مخاطره محتمل الوقوع دانسته شده است)[1] و در فرهنک معین بیمه به معنی « ضمانت » ‏و معادل بیما در زبان اردو و هندی تعریف شده است .[2]

برخی از كارشناسان فن ، این لغت را از ریشه عربی التأمین و بمعنای ” تامین وآسایش ” ترجمه كرده اند.

لیكن عده ای از واژه شناسان معتقدند كه بیمه دارای ریشه فارسی بوده و از كلمه ” بیم ” باضافه پسوند ” ه ” تشكیل گردیده و بمعنی ” آنچه مربوط به هراس ونگرانی است ” می باشد ، كه البته اعتقاد اخیر منطقی تر و برای ما فارسی زبانان ، قابل قبول تربه نظر میرسد در زبان فرانسه از واژه « اَسورانس »[3] و در إنگلیسی از واژه «اینشورنس»[4] و یا « اشورنس »[5] استفاده می شود لیکن در زبان انگلیسی واژه اخیر بیشتر در خصوص بیمه های اشخاص بکار برده می شود . معادل عربی بیمه نیز وإژه « التأمین » می باشد . فرهنگستان ایران بیمه را اصطلاح بانکی شمرده و در تعریف آن می گوید « بیمه عملی است که اشخاص پول مسولیت کالا یا سرمایه یا جان خود را بر عهده دیگری می گذارند و بیمه کننده در هنگام زیان باید مقدار خسارت را بپردازد » [6]

گفتار دوم : ‏تعریف اصطلاحی

در تعریف حقوقی بیمه عبارتست از قراردادی که به موجب آن یک طرف (بیمه گر) تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر(بیمه گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد. متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار و وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می‌پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می‌شود موضوع بیمه نامند.

در تعریف فرانسوی بیمه گفته شده است : « بیمه عبارتست از آنچنان عملی که طی آن بیمه گذار با پرداخت حق بیمه به بیمه گر که یک سلسله خطرات را قبول می کند و بر اساس علم آمار خسارت ناشی از آنها را جبران می نماید ؛ تعهدی به نفع خود یا برای ثالث تحصیل می کند . با این تعهد در صورت وقوع خطر موضوع قرارداد از طرف بیمه گر انجام می شود . » [7]

بیمه دارای انواع و اقسام مختلفی است که عبارت‌اند از؛ بیمه‌های اجتماعی و بیمه‌های بازرگانی.

‏بیمه گذار : شخصی است حقیقی یا حقوقی که در ازای پرداخت وجه معین (یا قبول متقابل مسولیت) عواقب ناشی از خطرات معینی را نزد بیمه گربیمه می کند .

‏بیمه گر : شخصی است که متعهد می شود در ازای پرداخت وجه یا وجوهی یا تقبل مسئولیت و مشارکت از طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه،خسارت وارد به او را جبران کند .

‏بیمه نامه : سندی است که شرایط عقد بیمه در آ ن نوشته می شود و حاکی از وجود « ‏یک عقد یا قرار داد بیمه است و این اصطلاح گاهی در متون بیمه به جای اصطلاح « ‏عقد بیمه » بکار می رود و بطور موجز سند اثبات کننده قرارداد بیمه است.

حق بیمه : عوضی است که بیمه گذار در قبال تعهد بیمه گر به جبران خسارت می پردازد و در واقع قیمت خطر است .

‏موضوع بیمه : آنچه که عقد بیمه برای آ ن واقع می شود : هر عقد باید دارای موضوع باشد. اموال یا اشخاص موضوع بیمه قرار می گیرند .اگرچه عبارت « موضوع » در مورد بیمه های اموال بکار می رود اما مواردی مانند سلامتی و حیات یک شخص « موضوع بیمه » است. در یک تحلیل دقیق باید «خطر وریسک » وقوع خسارات را موضوع بیمه دانست و در واقع موضوع بیمه خطر یا حادثه ای است که متوجه مال یا شخص می شود .

ریسک بیمه :درحقوق بیمه ریسک مفهومی کلیدی به شمار می رود.در بین سه عنصر اساسی عقد بیمه (ریسک، حق بیمه و وقوع حادثه)، ریسک نقشی اساسی و تعیین کننده تر از بقیه دارد چون محاسبه حق بیمه و پوشش بیمه ای (موضوع تعهدات بیمه گذار و بیمه گر) بر اساس ریسک موضوع بیمه تعیین می شود. از آنجا که ریسک در تمامی جلوه های بیمه حاضر و مؤثر است، دارای مفهوم و جنبه های گوناگونی است. ریسک در تمامی جلوه های بیمه حاضر و مؤثر است، دارای مفهوم و جنبه های گوناگونی است، ریسک مورد توجه بیمه احتمال وقوع یک حادثه است.

مطابق این مفهوم ریسک واقعه‌ای است اتفاقی و احتمالی که منشأ ایراد خسارت خواهد بود. آتش سوزی، بلایای طبیعی، تصادفات و حوادث موجب مسئولیت مدنی و مرگ که موجب ایجاد حق در بیمه عمر خواهد شد از مصادیق مشخص ریسک به شمار می‌روند . جنبه اتفاقی بودن بیانگر آن است که ریسک توجه به وقوع حوادث درآینده دارد . لذا حوادثی که قبلاً تحقق یافته‌اند ، به علت آنکه احتمالی بودن در مورد آن بی معنی است، قابل بیمه نیست. احتمالی بودن می‌تواند متوجه وقوع حادثه باشد. مثل مورد آتش سوزی یا حوادث رانندگی) یا زمان وقوع حادثه (مثل مرگ). [8]

در برخی مواقع ریسک به عنوان خسارت تعلق می گیرد و نه به حادثه موجب خسارت، که در این صورت ممکن است وقوع آن حادثه مشکوک و احتمالی باشد. لذا در این موارد به علت وجود عنصر تردید و احتمال اخذ پوشش بیمه ممکن خواهد بود .

همچنین در مواردی ریسک به عنوان موضوع تضمین بیمه به کار می‌رود. در این تعبیر به بخشی از دارایی یا فعالیت یا تمامیت جسمانی افراد ریسک اطلاق می‌شود. بدین نحو از اموری همچون فعالیت کارخانه، اقامتگاه و تمامیت جسمانی شخص به عنوان ریسک بیمه یاد می‌شود و منظور خطرات کلی وقوع حوادثی است که می‌تواند خسارتی را برای کارخانه یا اقامتگاه یا شخص به بار آورد. [9]

گفتار سوم : بیمه بین المللی

یک معامله بیمه ای ممکن است به دلایل زیر بین المللی نامیده شود :

الف ـ ممکن است بیمه گذار ، بیمه را از بیمه گری که در کشور دیگری تاسیس شده است خریداری کند . این موضوع خدمات یا بازرگانی بین مرزی توصیف می شود و بیمه گر اغلب بیگانه یا فاقد اجازه ورود تلقی می گردد .

ب ـ ممکن است بیمه از بیمه گر تاسیس شده در همان کشور ( بیمه گر دارای اجازه ورود ) خریداری شود ولی دفتر مرکزی آن بیمه گر در کشور دیگر قرار داشته باشد . از آنجا که عمده سهامداران ساکن خارج هستند ، سود سهام نیازمنذ عبور از مرزهای بین المللی است .

ج ـ به رغم واقع شدن بیمه گر و بیمه گذار در یک کشور ، بیمه به نقل و انتقال بین المللی کالا و پرسنل وابسته است . این حالت در بیمه دریایی ، هوایی و حمل و نقل معمول می باشد ، این حالت در بیمه اعتباری و ترتیبات خرید چند ملیتی بیمه نیز ملاحظه می شود . [10]

با وجود اینکه بیمه داخلی برای بیمه گذاران همیشه مقرون به صرفه تر است ؛ اما مواردی وجود دارند که بیمه بین المللی را موجه تر می سازند :

1 ـ جایی که پوشش بیمه ای داخلی ممکن نباشد ؛ مثلاً دارای ریسک بزرگ یا غیر معمولی باشد که بازار بیمه محلی به علت فقدان ظرفیت یا کمبود کارشناس نتواند آن را بیمه کند .

ب ـ جایی که پوشش محلی بسیار گران است .

ج ـ جایی که خسارت بر اساس پول محلی نیست .

د ـ جایی که بیمه گذار شهروند محلی نیست که در این صورت ممکن است ترجیح دهد در نزد بیمه گر کشور متبوع خود بیمه شود .

مبحث دوم : شرایط بیمه و پیشینه آن

گفتار اول : شرایط بیمه

انسان همواره برای جلوگیری از ضرر و جبران خسارتهای حوادث و پیش‏آمدهای ناگوار، دنبال چاره بوده است . ‏یکی از راه های آن بیمه است که موجب آرامش خاطر نسبی شده و فوایدی دیگر بر آن مترتب است. اگر چه بهره‏وری از بیمه به روش فعلی که یکی از عقود متعارف تجاری و بین‏المللی است بیش از حدود شش قرن سابقه ندارد ولی از دیر زمان که انسانها در حمل و نقل مال التجاره‏های خود با خطراتی مواجه بوده‏اند از اقدامات دیگری، مشابه بیمه که سلامت مال التجاره آنها و یا جبران خسارت احتمالی را تضمین کند استفاده می‏کرده‏اند. و این ریشه در فطرت سلیم انسانی دارد که برای جلب منفعت و جبران ضرر احتمالی، اقدامات تامینی لازم را پیش ‏بینی نماید.

برای یافتن حکم شرعی این عقد ، ممکن است یکی از دو راه ناگزیر باشد : نخست آنکه عقود صحیح را منحصر به همان عقودی بدانیم که در زمان ظهور اسلام وجود داشته است که در اینصورت عقد بیمه جزء آنها نمی باشد و در نتیجه باطل است ، دوم اینکه بگوییم عقود جاری در زمان اسلام ویژگی خاصی نداشته اند که اسلام با هر چه غیر از آنها باشد مخالفت کند ، بلکه اسلام بنای عقلا را در هر زمان تصویب و امضاء نموده است . مؤید این راه ، اصول عامه و مطلقه ای است که در اسلام وجود دارد . اما اسلام نه تمام عقودی را که در زمان ظهور خود وجود داشته اند را قبول کرده و نه تمام آنها را رد نموده است . اصول مصحح عقود در نظر اسلام معلوم است ، برای تشخیص عقود صحیح باید به سراغ حدود و قیود مخصصه و مقیده رفت . این قیود عبارتند از : 1 ـ وجود غرر ـ 2 ـ وجود جهل بر عوضین ـ 3 ـ ربوی بودن [11]

بعضی از مخالفین بیمه می گویند چون معلوم بودن عوضین ، از جمله شرایط صحت عقود است و با توجه به اینکه میزان عوضین در قرارداد بیمه معلوم نیست و بیمه گذار نمی داند در مقابل اقساط حق بیمه ای که می پردازد چه مبلغ خسارت خواهد گرفت و شرکت بیمه هم نمی داند چه مبلغ خسارت می پردازد عقد بیمه باطل است . بعضی از فقها نیز وجود جهل را موجب غرر دانسته و بعضی نیز جهل در معامله را موجبی مستقل برای بطلان معامله دانسته اند . [12]

در صحت عقد بیمه، لازم است افزون بر آنکه دو طرف قرارداد، شرایط کلی صلاحیت و شایستگی عقد قرارداد از قبیل: بلوغ، عقل،اختیار، قصد و حق تصرف در اموال خود را دارا باشند، بایسته است، شرایط ذیل نیز به روشنی، مراعات گردد:الف)موضوع بیمه: اگر مال است باید به طور کامل خصوصیات آن مال معین شودواگرانسان است بایدآن چیزی ازانسان یاآن ویژگی از شئونات او که به بیمه گذاشته شده است، مشخص گردد و همینطور سایر اموری که موضوع بیمه می‏باشد.ب)حق بیمه: آنچه را که بیمه‏گذار به بیمه‏گر بابت‏ حق بیمه به صورت نقد یا اقساط بپردازد، باید با همه جوانب آن معین و شرایط پرداخت آن نیز،مشخص باشد. ج)حوادث مورد انتظار یا ناگهانی و غیرمنتظره و خطراتی که موجب عقد قرارداد بیمه می‏شود با تمام خصوصیات احتمالی که منظور دو طرف است، باید مشخص و معلوم گردد.د) بیمه‏گر و بیمه‏گذار نیز باید با مشخصات کامل معین گردد اگر غیر از بیمه‏گذار فرد یا افراد دیگری بخواهند از بیمه بهره برند باید در قرارداد بیان شود و نیز غیر از بیمه‏گر، اگر فرد یا افراد دیگری بخواهند، جبران خسارت نمایند، باید مشخص شود.»طبیعی است هر گونه ابهام در موارد یاد شده نیز به عقد قرارداد بیمه زیان می‏زند مگر از اموری باشد که به‏گونه‏ای در مقررات مربوط به بیمه، بیان شده باشد، یادو طرف بر شقوق مختلف آن توافق کرده باشند.[13]

گفتار دوم : سابقه تاریخی

‏الف : سابقه تاریخی بیمه درجهان

‏یکی از نویسندگان می گوید : « اولین اشاره در متون قدیم در خصوص مداخله به نفع زیان دیده از حادثه ناگوار که دیده می شود مربوط به 4500 سال قبل از میلاد است که به استناد برگهای پاپیروس بدست آمده ، سنگتراشان مصری بین خود صندوقی دایر کرده بودند تاهنگام وقوع بعضی حوادث مصیبت بار و بلایای عظیم از کمک یکدیگر بهره مند شوند و در 2000سال قبل از میلاد ، قانون حمورابی به وجود قرادادهایی از این قبیل به نفع حمل کنندگان کالا اشاره دارد و در واقع می توان گفت برای اولین بار که بازرگانان و تجار مال التجاره های خود را از طریق دریا حمل کرده با خطرات گوناگون دریایی مواجه گشتند و به فکر یافتن راه حل و حفظ سرمایه های خود افتادند و به دنبال آن مقرراتی که همه مربوط به حمل و نقل دریا یی بود به تکامل یافت. » [14]

کلمات کلیدی: آرددانه، عدس، فرمولاسیون، نخود، همبرگر

فصل اول: مقدمه

بیش از یک ششم بیماری­ها در جهان ناشی از سوءتغذیه می­باشد، که این رقم در بعضی از مناطق محروم ممکن است به یک سوم نیز برسد (کیمیاگر و باژن، 1384). علت اصلی مرگ و میر در کشورهای فقیر توسعه نیافته، بیماری­های مرتبط با سوءتغذیه می­باشد (ابراهیم اف و همکاران، 1380). تخمین زده شده که بیش از 500 میلیون نفر از مردم دچار کم غذایی هستند که اکثر آنها در کشورهای در حال توسعه آسیایی، آفریقایی و امریکای لاتین هستند (ریماز و همکاران، 1384). تقریباً دویست میلیون کودک در دنیا از کمبود پروتئین و بیش از دو هزار میلیون نفر در جهان از کمبود ریز مغذی­ها به خصوص آهن، ید و ویتامین A رنج میبرند (پارسا و باقری، 1387). گوشت بخش اصلی رژیم غذایی در کشورهای توسعه یافته می­باشد (زینال­زاده و همکاران، 1389). ارزش غذایی پروتئین گوشت به مراتب از گیاهی بالاتر است، زیرا در تغذیه انسان علاوه بر کمیت، مسئله کیفیت پروتئین نیز مطرح است. بعضی از اسیدهای آمینه در بدن ساخته نشده و می­بایست به همراه مواد غذایی وارد بدن گردند. پروتئین گوشت حاوی مقادیر قابل توجهی از اسیدهای آمینه ضروری می­باشد. انواع و درصدهای اسید آمینه موجود در پروتئین گوشت در انواع مختلف حیوانات تقریباً یکسان است (رکنی، 1387). اگرچه اهمیت گوشت از نظر تغذیه مربوط به سرشار بودن آن از مواد پروتئینی می­باشد ولی انواع ویتامین­های محلول در چربی و آب نیز در گوشت یافت می­شوند. گوشت یکی از منابع سرشار از انواع ویتامین­های [1]Bمی­باشد (رکنی، 1387). در امریکا و اکثر کشورهای اروپایی محصولات گوشتی بخش عمده هزینه­ های مربوط به غذا را در بر می­گیرند. فرآورده ­های گوشتی در ایتالیا، اسپانیا، ایرلند و ترکیه 30% هزینه مربوط به محصولات غذایی در انگلیس، هلند و یونان 25% و در دانمارک، فرانسه و بلژیک 35% این هزینه­ها را به خود اختصاص می­ دهند (زینال­زاده و همکاران، 1389). در رژیم غذایی پرکالری کشورهای صنعتی، مصرف زیاد گوشت، رایج است، لیکن چنین وضعیتی در دیگر کشورها و مناطق جهان وجود ندارد. رژیم غذایی مردمان این مناطق، مصرف گوشت به میزان کم و در مواقع نیاز صورت می­گیرد (موحد،1383).

جمعیت رو بهشد جهان، روی آوردن انسان به منابع غذایی جدید به خصوص منابع پروتئینی و به ویژه پروتئین حیوانی را به صورت امری اجتناب ناپذیری در آورده است (علوی یگانه و همکاران، 1386). افزایش جمعیت و شرایط جدید جوامع شهری، دسترسی فیزیکی به مواد غذایی تازه مثل میوه و سبزی را کاهش داده و افراد مجبورند برای رونق اقتصادی خانواده­های خود، بیشتر ساعات روز را در خارج از خانه و در محل کار خود بگذرانند. لذا برای سهولت دسترسی به مواد غذایی، غذاهای آماده[2] رونق یافته­اند. این غذاها به دلیل تجاری بودنشان، طوری تهیه می­شوند که برای مشتری جذاب باشند یعنی پرچرب، پرادویه و پرنمک باشند. تنوع قیمت­های آن امکان خرید را برای همه مردم از متمول­ترین تا بی­بضاعت­ترین قشر جامعه به راحتی فراهم آورده است (یعقوبی­فر و همکاران، 1388). محصولات گوشتی یکی از پر مصرف­ترین فرآورده ­های غذایی به شمار می ­آید (رکنی، 1387). فرآورده ­های گوشتی، فرآورده ­های را می­نامند که لااقل نیمی از آنها را گوشت تشکیل داده باشد و فرآورده ­هایی که از گوشت قرمز تهیه می­گردند تحت عنوان (فرآورده ­های گوشتی) نامیده می­شوند. تنها در کشور آلمان، که یکی از بزرگترین تولید کننده فرآورده ­های گوشتی می­باشد، بیش از پانصد نوع محصولات با اسامی مختلف وجود دارد (رکنی، 1387). طبق مدارک موجود در وزارت صنایع، ظرفیت رسمی تولید فرآورده ­های گوشتی (همبرگر، سوسیس و کالباس) در ایران، حدود 150 تا 200 هزار تن در سال می­باشد، که اگر قبول کنیم تمام واحدها با ظرفیت کامل مشغول به کار هستند، تولید سرانه این فرآورده ­ها با احتساب 65 میلیون نفر ایرانی، رقمی در حدود (2-3 کیلوگرم) می­ شود (مقصودی، 1386). فرآورده ­هایی که تحت عنوان برگر شناخته می­شوند نقش عمده­ای در تغذیه و تنوع غذایی مردم دارند. گوشت که از ترکیبات اصلی این فرآورده ­ها می­باشد و یکی از اجزاء مهم غذایی انسان به شمار می­رود، گوشت دارای ارزش غذایی بالا بوده و مصرف آن مقدار زیادی از احتیاجات بدن به ترکیبات تغذیه­ای را تامین می­نماید. گوشت از نظر اسیدهای آمینه ضروری منبع بسیار خوبی از پروتئین با کیفیت بالا است. به علاوه در گوشت ویتامین­های ب کمپلکس و املاح بویژه آهن به مقدار فراوان وجود دارد (مقصودی، 1386). محصولات گوشتی که دارای انواع بسیار متنوعی هستند در تغذیه و تنوع غذای مردم نقش قابل ملاحظه و عمده­ای دارند. این فرآورده ­ها از نظر تغذیه­ای بدلیل ترکیب کامل­تر اسیدهای آمینه آنها از گوشت خالص ارزش پروتئینی بالاتری دارند. در حال حاضر شکل­های مختلفی از گوشت چرخ شده تهیه می­گردد و ماده اولیه آن به فرم­های گوناگون و با ضخامت­های مختلف توسط تولید کنندگان تولید و به صورت منجمد توزیع می­ شود. در کشورهای خارجی این محصولات را پتی[3] می­نامند که بر اساس نوع گوشت بکار گرفته شده از دام­های مختلف نامگذاری می­شوند. علاوه بر آن، نام برگر[4] نیز در این فرآورده ­ها بسیار استعمال می­ شود. برگرها علاوه بر ویژگی های گوشت دارای مزایای ذیل می­باشند؛

الف: هزینه نهایی محصول تولید شده این فرآورده ­ها نسبت به گوشت پایین بوده و توانایی دسترسی طبقات کم درآمد به این محصول بیشتر است.

ب: برگرها علاوه بر اینکه دارای پروتئین حیوانی می­باشند (به خاطر وجود گوشت و احیاناً تخم مرغ و کازئین) دارای مقدار پروتئین­های گیاهی (گلوتن، سویا و آرد سوخاری ) نیز هستند.

پ: گوشت خالص از نظر کربوهیدرات­ها فقیر بوده و از این نظر تامین کننده احتیاجات بدن نیست در صورتی که در فرآورده ­های گوشتی این نقص تا حدی برطرف شده است.

ت: در فرآورده ­های برگری به دلیل استفاده از انواع متنوع مواد اولیه حیوانی و پروتئینی (گوشت، کازئین، شیر خشک، روغن، پروتئین سویا، گلوتن، تخم مرغ و غیره)، در این محصولات برگرها یکی از کامل ترین غذاها به شمار می روند (مقصودی، 1386).

جامعه سالم وقتی که به سوی توسعه گام بر میدارد نباید از جهت تامین پروتئین به مثابه رکن اصلی تغذیه عقب بماند و امروزه اهمیت پروتئین حیوانی به عنوان یکی از نیازمندی­های انسان بر کسی پوشیده نیست و در این میان گوشت از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. استفاده از فرآورده ­های گوشتی به عنوان تامین کننده قسمتی از پروتئین مصرفی و جایگزینی آن به جای درصدی از گوشت مصرفی سرانه می ­تواند پاسخگوی از مشکلات اقتصادی و تغذیه­ای جامعه باشد (مقصودی، 1386).

همبرگر یکی از فرآورده ­های گوشتی است که به دلایل گوناگون از جمله سهولت مصرف این ماده غذایی، استفاده از گوشت در ترکیب آن و طعم مطلوب همبرگر، دارای مصرف در حال افزایشی است (حداد خدا پرست و همکاران، 1388). با توجه به اینکه انواع همبرگر بخش قابل توجهی از غذای روزانه تعداد قابل توجهی از مردم سطوح مختلف اجتماعی و سنی را تشکیل می­دهد (کامکار و همکاران، 1383) بنابراین غنی کردن آن­ها به هر اندازه

 که مقدور باشد می ­تواند در ارتقای سلامت افراد و جامعه مفید خواهد بود (جوکار و همکاران، 1391). در سال­های اخیر حبوبات، در خصوص پتانسیل استفاده بالقوه کاربردی در غذا، مورد بررسی قرار گرفته­اند. پروتئین­های غیرگوشتی، از منابع گیاهی مختلف مانند سویا، آرد لوبیا، نخود، ماش سیاه، ماش سبز، و ذرت به عنوان توسعه دهنده و اتصال دهنده در محصولات گوشتی مورد استفاده قرار گرفت است. ثبات، عملکرد، طعم، بافت و هزینه تولید محصولات گوشتی از معیارهای اصلی برای پروتئین­های غیر گوشتی می­باشد. گنجاندن حبوبات در رژیم غذایی روزانه اثرات فیزیولوژیک بسیاری، در کنترل و جلوگیری از بیماری­های مختف متابولیک مانند دیابت، عروق کرونر، بیماری­های قلبی و سرطان روده بزرگ دارد (سردراغلو[5] و همکاران، 2005).

به طور کلی حبوبات دومین گروه مهم محصولات زراعی پس از غلات به شمار می­روند. نخود، باقلا، لوبیا و عدس دانه­ های غنی از پروتئین به شمار می­آیند. مهم­ترین حبوبات در ایران نخود می­باشد. این دانه با ارزش، 64 درصد سطح زیر کشت حبوبات و در بین محصولات کشاورزی کشور از نظر سطح زیر کشت، سومین رتبه را به خود اختصاص داده است. حبوبات منبع غنی از پروتئین می­باشند، به طوری که مقدار آن در حبوبات مختلف از (1/17 تا 2/28 درصد) متغیر است این در حالی است که مقدار آن در غلات مهم شامل گندم، برنج و ذرت به ترتیب (8/11، 5/8 و 1/11 درصد) می­باشد. آزمایش­های انجام گرفته ثابت کرده است که نخود نسبت به سایر حبوبات دارای بیشترین قابلیت هضم پروتئین[6] (3/89 – 4/82APD = ) و لوبیا سفید (3/51ADP= ) از کمترین مقدار بر خوردار است (پارسا و باقری، 1387). عدس گیاهی است با بوته کوچک، نیمه ایستاده، پر شاخ و برگ است. عدس با نام علمی لنز کولینارس مدلیک[7] دارای 6 گونه می­باشد که گونه لنز کولیناریس[8] تنها گونه زراعی آن است. میزان پروتئین عدس از (5/27 تا 7/31 درصد) در ارقام متغیر است. مقدار پروتئین عدس با باقلا برابر، از نخود بیشتر و حدود (2 برابر گندم) است. هم اکنون سطح زیر کشت عدس در ایران بالغ بر 240 هزار هکتار است که در میان کشورهای جهان چهاردهمین رتبه را به خود اختصاص داده است. میزان مواد معدنی نظیر کلسیم، منیزیم، روی، آهن، پتاسیم و فسفر نیز در حبوبات بالا است. همچنین حبوبات منبع خوبی از ویتامین­های خانواده B نظیر تیامین، اسید فولیک و پانتوتنیک به شمار می­آیند (پارسا و باقری، 1387). حبوبات بطور قابل ملاحظه­ای کلسیم بیشتری نسبت به غلات برخوردار است. مصرف روزانه 50 گرم حبوبات می ­تواند کلسیم مورد نیاز بدن را بخوبی تامین کند (مجنون حسینی، 1372). فیبر موجود در حبوبات نقش مهمی در کاهش کلسترول خون داشته و در نابودی ترکیبات سمی و سرطانزای سیستم جهاز هاضمه بسیار مفید می­باشد (پارسا و باقری، 1387).

بالا بودن سطح زیر کشت و همچنین مقدار پروتئین درخور توجه موجود در نخود و عدس از یک سو و علاقه ­مندی مردم به مصرف فرآورده ­های گوشتی به خصوص همبرگر از سوی دیگر، سبب انجام پژوهش حاضر شد. در پژوهش حاضر آرددانه نخود و عدس در سه سطح (4، 8 و12 درصد) جایگزین آرد سوخاری در یک فرمولاسیون تجاری همبرگر شد و خواص ترکیبات شیمیایی، فیزیکوشیمیایی، بافتی، ویژگی­های پخت و حسی نمونه­های همبرگر مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفت.

فصل دوم: بررسی منابع

2- نخود

با توجه به موارد مختلف استفاده از سبزی­ها در تغذیه انسان­ها و نیز به دلیل خصوصیات طعم و مزه و مفید بودن آنها در حفظ سلامتی و تندرستی روز به روز بر اهمیت آنان افزوده می­ شود. با توجه به عمر پس از برداشت اندک و آلودگی میکروبی سبزی­ها لزوم تحقیقات در این زمینه ضروری به نظر می­رسد. در این مطالعه امکان افزایش عمر انباری و کاهش بار میکروبی دو نوع سبزی پرمصرف خوراکی نعناع و شاهی با کاربرد اسید سالیسیلیک (0، 5/0 و 1 میلی­مولار)، کلرید کلسیم (0، 1 و 2 درصد) و اسانس گیاهی (0،500 و 1000 پی پی ام) مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 7 تیمار و دو دوره نگهداری در سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که با افزایش دوره نگهداری در هر دو سبزی از سه روز به شش روز میزان فساد، نشت الکترولیت­ها، پرولین و محتوای رطوبت نسبی افزایش و میزان کلروفیل کاهش یافت. از میان تیمار­های به­کار رفته اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم سبب افزایش عمر ماندگاری هر دو سبزی شدند به طوری که این مواد سبب کاهش شاخص ظاهری فساد و نشت الکترولیت­ها، و افزایش محتوای رطوبت نسبی و میزان کلروفیل شدند. غلظت­های 5/0 میلی­مولار اسید سالیسیلیک و 1 درصد کلرید کلسیم موثرتر بودند. بر اساس نتایج به دست آمده تنها استفاده از اسانس گیاهی به طور معنی داری سبب کاهش بار میکروبی در سبزی­ها شد و سایر تیمار­ها بر این ویژگی موثر نبودند. به طور کلی می­توان اسید سالیسیلیک و کلرید کلسیم را برای افزایش عمر ماندگاری سبزی­ها در دوره نگهداری و اسانس گیاهی را برای کاهش بار میکروبی سبزیجات مورد مطالعه توصیه کرد.

 كلمات كلیدی:

اسید سالیسیلیك، كلرید كلسیم، اسانس نعناع فلفلی

1-1- مقدمه

     میوه ها و سبزیجات تازه اجزاء ضروری رژیم غذایی انسان­ها می­باشند و مدارک قابل توجهی از فواید سلامتی زایی و تغذیه ای مصرف آنها وجود دارد . مصرف کنندگان انتظار دارند سبزیجات و میوه­ های تازه و فرایند شده علاوه بر کیفیت تغذیه ای و ارگانولپتیکی بالا ، دوره نگهداری بالایی داشته باشند (آبادیاس و همکاران ، 2008)[1] . از کشت تا قفسه هر مرحله­ ای که محصول در آن قرار می گیرد از لحاظ کیفیت و ایمنی اهمیت دارد . کیفیت میوه­ ها و سبزیجات تازه ترکیبی از ویژگی­ها شامل ظاهر، بافت، طعم و ارزش تغذیه ای و ایمنی می­باشند. کیفیت میوه ها و سبزیجات آماده مصرف به عملیات کشاورزی قبل از برداشت (ژنوتیپ، شرایط آب و هوایی، عملیات کشت)، رسیدگی ( بلوغ و رسیدگی) و عوامل پس از برداشت (آسیب های فیزیکی هنگام برداشت و جابجایی، مدیریت دما و رطوبت نسبی، فرایندهای مکمل اعمالی روی محصول، فرایندهای مکمل با تغییر اتمسفر محصول و روش برداشت) بستگی دارد. برنامه تضمین کیفی مناسب باید همه این مواردی را که بر کیفیت میوه ها و سبزیجات سالم و محصولات تازه برش خورده آنها مورد نظر قرار دهد. سبزیجات کم فرآوری شده[2] به محصولاتی که آماده مصرف[3] یا فرآورده های برش خورده تازه[4] اطلاق می­گردد. در واقع سبزیجات و میوه جات خامی میباشند که قبل از بسته بندی برای مصرف کننده شسته و پوست گیری و اسلایس ، خرد و یا رنده می­گردد (آیالا- زاوالآ و همکاران ، 2008)[5] . همچنین این محصولات کم فرآوری شده به مواردی اطلاق می شود که فرایند هایی که روی محصول انجام می شود مانند فرایند کنسرو کردن یا انجماد نمی باشد اما در هر حال قبل از توزیع و پخش ارزش محصول را افزایش می­دهد(ویپول گوهل ، 2006)[6]. عملیات­های تولید محصول برش خورده تازه، مخصوصاً برش و پوست گیری موجب افزایش تنفس و تولید اتیلن، تشدید اتلاف آب، تحریک تجمع متابولیت­های ثانویه، تجزیه سلول و قهوه ای شدن آنزیمی می­ شود. همچنین صدمه به بافت ممکن است موجب رشد و ازدیاد میکروبی و در نهایت فساد محصول شود. رشد میکروبی در بافت­ها تحت تاثیر ترکیب شیمیایی بافت قرار دارد تکنولوژی نگهداری ایمنی محصول برش خورده تازه باید میکروارگانیسم­های بیماریزا و فساد را کنترل کند و همزمان از فرایندهای شدید ممانعت کند و رشد و زیست پذیری بافت را کاهش دهد. این روش­ها بر پایه کاربرد یکسری عوامل ترکیبی ممانعت کننده(hurdles) می باشند.

آلودگی باکتریایی با لیستریا مونوسیتوژنز، سالمونلا و اشرشیاکلی سبزیجات تازه آماده مصرف در مراحل مختلف رشد، در طول برداشت، فرایندهای بعد برداشت یا هنگام جابجایی می تواند رخ دهد . شیوع بیماری های ناشی از میوه ها و سبزیجات در سالهای اخیر افزایش قابل توجهی داشته است (آبادیاس ، 2008)[7]. افزودن عوامل ضدعفونی کننده به آب شستشو می تواند به طور قابل توجهی جمعیت سلول های باکتری های پلانکتون را کاهش دهد و بنابراین خطر آلودگی ثانویه را کاهش می­دهد. اینچنین کاهشی موجب بهبود ایمنی و ماندگاری محصول می شود، در نتیجه کارگاه ها و کارخانه های بسته بندی سبزیجات تازه آماده مصرف می توانند با ضدعفونی و گندزدایی زمان ماندگاری محصول را افزایش داده و بدنبال آن سهولت مصرف سبزیجات تازه را برای مصرف کنندگان داشته باشند. میزان کاهش میکروارگانیسم های بیماریزا طی فرایند شستشو و ضدعفونی به منظور تضمین کیفیت ماده غذایی کافی نمی باشد(جی . ام . ساپرس ، 2009 )[8]. ماندگاری میکروبی، حسی و تغذیه ای سبزیجات فرایند شده و میوه ها باید حداقل 7-4 روز باشد(ولیز رآیورآ، 2005 )[9] . کاهش مخمرها و کپک ها در سبزیجات فرایند شده و آماده مصرف برای بهبود کیفیت محصول نهایی و افزایش ماندگاری ضروری است(جی . دی . هیلگرین و همکاران ، 2000)[10] . شستشوی سبزیجات با آب فلور میکروبی طبیعی آن را تقریباً 1 واحد لگاریتمی کاهش می دهد. بنابراین نیاز به ترکیبات ضد میکروبی برای کاهش بار میکروبی در سیستم­های آب شستشو می باشد. مطالعات متعددی

 نشان داده است که کلرین مورد استفاده در غلظت های مجاز FDA[11] کارایی لازم برای حذف پاتوژن های انسانی و میکروارگانیسم های عامل فساد را ندارد. علاوه بر این ممکن است با ماده آلی در آب ترکیب شده و ترکیبات جهش زا ایجاد کند. جایگزین های کلرین مثل کلرین دی اکسید، کلریت سدیم اسیدی شده، پراکسی استیک اسید و برخی اسانس ها اخیراً پیشنهاد شده اند(یوسفی زاد و همکاران ، 1391 ، سوئل رویز[12]،2012 .( پرسیدین %15[13] هیچ اثرجهش زایی ندارد و توسط FDA به عنوان ضدعفونی کننده سبزیجات و میوه جات تایید شده است. پرسیدین %15 ماده­ای ضدعفونی کننده با گرید غذایی بر پایه موثرترین و قوی ترین ترکیب بیوسید(میکروب کش) دنیا پراستیک اسید است. دارای مجوز رسمی تا میزان ppm500 باقیمانده خوراکی بر روی سطوح در تماس با مواد خوراکی و یک ضد عفونی کنندهHigh Level موثر بر روی کلیه میکرو ارگانیسم ها می باشد.

بر خلاف کلر که باقیمانه سمی دارد مضر نیست و باقیمانده خوراکی دارد و کیفیت، ارزش غذایی و ویتامین های سبزی را حفظ می کند و آبکشی در مرحله پایانی حذف می گردد. عملکرد ضد میکروبی آن اساساً به تولید گونه های اکسیژن فعال مربوط می باشد که موجب آسیب رساندن به DNA، شکستن غشاء سلولی و بلوکه شدن آنزیمی می شود(یوسفی زاد و همکاران ، 1391). تعداد كل باكتریهای موجود در سبزی‌های تازه به هنگام ورود به كارخانه به گونه باكتری و شرایط موجود بستگی دارد و معمولاً از 102 تا 107 عدد در هر گرم متغیر است. (ویلیام فریزیر[1]و همکاران ، 1379).

تمایل مصرف­ کنندگان به استفاده از محصولات طبیعی و عاری از هر گونه فرایند و نگهدارنده شیمیایی و غیرایمن موجب شده است که تولیدکنندگان در جستجوی فرایندهای ایمن­تر برای افزایش ماندگاری محصولات برش خورده آماده مصرف باشند.ترکیبات غیر فرار مثل اسانس های گیاهی به دلیل GRAS[2]بودن مورد توجه قرار گرفته اند.مطالعات نشان داده است که بسیاری از اسانس خاصیت ضد میکروبی دارند که از اینها اسانس برگ بو، فلفل شیرین ، گشنیز، زیره سیاه، هل، رازیانه،جعفری،خردل، نعنا، شوید،میخک، پونه کوهی، رزماری، آویشن، مریم گلی و وانیل را می توان نام برد. ترکیبات فعال در اسانس ­ها اغلب طیف ضد میکروبی گسترده­ای در مقابل میکروب­های بیماریزا با منشاء غذایی و باکتری­ های فاسد­کننده دارند. البته بسیاری از این اسانس ها در برابر یک گونه میکروبی خاص موثرند. . ترکیبات فرار عمده دارای فعالیت ضدمیکروبی و طعم دهندگی اسانس ­ها شامل ایزوپرنوئیدها، سولفور آلی، آلدهیدها، و الکل­ها می باشند. فعالیت ضد میکروبی اسانس ­ها به دلیل ساختار شیمیایی آنها و مخصوصاً وجود گروه­­­های عملکردی هیدروفیل مثل گروه­های هیدروکسیل ترکیبات فنولی و یا 

در سال های اخیر تقاضای جهانی برای مصرف گوجه فرنگی به دلیل وجود عوامل آنتی اکسیدانی و     تغذیه ای بسیار مهم و قابل توجه، رو به افزایش بوده است. و از کل مقدار تولید شده حدود 60 درصد در صنایع تبدیلی مصرف می­ شود. در بین فراورده های گوجه فرنگی رب گوجه فرنگی کاربردش بیشتر است و به نام توصیفی ژنریک آب گوجه فرنگی یکبار تغلیظ شده و آب گوجه فرنگی دوبار تغلیظ شده با مواد جامد 28 تا 30 درصد و رب گوجه فرنگی سه بار تغلیظ شده (با درجه بریکس 36 تا 40) به فروش می رسد. رب       گوجه فرنگی یک چاشنی اصلی و رنگ دهنده بسیار مفید در اکثر غذاهای ایرانی می باشد.اهمیت این فراورده علاوه بر رنگ دهی و عامل طعم دهنده به دلیل ارزش تغذیه ای و خواص سلامتی زایی می­باشد. رنگ این فرآورده به دلیل حضور لیکوپن در گوجه فرنگی است. از آنجاییکه رنگ بسیاری از غذاهای ایرانی با رب گوجه فرنگی شناخته شده است لذا توجه به مقوله ی رنگ آن از اهمیت بسیاری برخوردار است.بدین منظوردر این پژوهش عوامل موثر بر رنگ رب گوجه فرنگی از جمله انبارداری در دماهای مختلف،،دمای بکار رفته جهت تیمار حرارتی و دمای بکار رفته در حین سرد کردن ،بررسی شده است که این مهم نیز به منظور اطمینان از مقبولیت محصول و تطبیق دادن آنها با استاندارد های بین المللی و رضایت مصرف کنندگان و صرفه اقتصادی تولید کنندگان و رفع مشکلات صنعت صورت گرفته است. پروسه حرارتی مواد غذایی به طور اصلی هدفی برای غیر فعال کردن پاتوژن ها و دیگر میکروارگانیسم های مضر که مستعد ساختن ترکیبات غیر قابل مصرف هستند می­باشد که از این طریق زمان ماندگاری محصول نیز افزایش می­یابد.از سوی دیگر حرارت روی سیستم های آنزیمی و تغذیه ای و خصوصیات ارگانولپیک شامل رنگ و بافت موثر می­باشد.دماهای مورد بررسی در این پایان نامه جهت انبارداری دو دمای 20 درجه سانتیگراد و35 درجه سانتیگراد می­باشد.دماهای مورد بررسی جهت سرد کردن دو دمای 30 درجه سانتیگراد و 40 درجه سانتیگراد می­باشد. دماهای مورد استفاده در تونل پاستوریزاسیون 95 درجه سانتیگراد به مدت 35 دقیقه و دمای 90 درجه سانتیگراد به مدت 40 دقیقه می­باشد. نتایج این بررسی ها نشان داد که رب هایی که در دمای 35 درجه سانتیگراد نگهداری شده بودند و یا در فرایند آنها از دمای پایین و زمان بالا استفاده شده بود از نظر ارگانولپتیکی و حسی و همچنین فاکتورهای رنگ، (پارامترهای L (ناحیه سیاه-سفید)، a (ناحیه سبز-قرمز) و b (ناحیه زرد-آبی) مطابق با سیستم رنگی CIE Lab و فاکتورهای Cab (سیری)، h ab (فام) در طی 6 ماه نگهداری از مطلوبیت کمتری برخوردار بوده اند و همچنین نمونه های مختلف از نظر ارگانولپتیکی و حسی و همچنین فاکتورهای رنگ دارای اختلاف معنی دار(P≤ 0.05) با همدیگر بوده اند .

کلمات کلیدی: رب گوجه فرنگی، فاکتورهای رنگ، ویژگی­های حسی

فصل اول:

مقدمه

 همانطور که میدانیم عمر انباری گوجه فرنگی تازه،بویژه گوجه فرنگی های رسیده بسیار کوتاه بوده و اصول این گوجه فرنگی ها مناسب انبار کردن نمی­باشند. از این رو در فصولی که میزان تولید زیاد می­باشد،فراوری گوجه فرنگی امری اجتناب ناپذیر خواهد بود. روش های مختلف فراوری گوجه فرنگی معمولا شامل تبدیل آن به آب،رب و سس گوجه فرنگی و نیز نگهداری آن به صورت منجمد شده است (ارگون و سورملی[1]، 1994)طبق آمار سالیانه 70 میلیون تن گوجه فرنگی در دنیا تولید می­ شود.در حال حاضر کشور چین بزرگترین تولید کننده ی گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی و صادر کننده رب در دنیا است. سطح زیر کشت گوجه فرنگی در ایران در سال 84 معادل 132 هزار هکتار بود که از این میزان چهار میلیون و پانصد و شصت هزار تن گوجه فرنگی تولید شد.این میزان تولید در مقایسه با سال 83 حدود 13.4 درصد رشد داشته است. (فلاحی، 1384؛مظاهری و همکاران، 1386)گوجه فرنگی کامل شامل 11-9 درصد پوست،24-26 درصد دانه و 67-63 درصد پالپ می­باشد. (هردیا و همکاران، 2009)گوجه فرنگی تازه دارای 5/7 -5 درصد ماده خشک است که شامل 22% گلوکز ،25% فروکتوز ، 1% ساکاروز ،8 % پروتیین،7% مواد پکتیکی ، 4 % همی سلولز ،8% سلولز،8%مواد معدنی ، 2% اسید های آمینه دی کربوکسیلی،4 % مالیک اسید،9%سیتریک اسید و 2% سایر مواد (ویتامین ها ، پلی فنل ها،رنگدانه ها ،اسیدهای آمینه و ترکیبات فرار) می­باشد. (داویس و هوبسون[2]، 1981) مطالعات پزشکی در انسان و حیوان حاکی است که مصرف گوجه فرنگی و فراورده های کنسروی بر پایه ی گوجه فرنگی از ابتلا به سرطان و بیماری های قلبی جلوگیری می کند.دلیل این امر وجود مقادیر بالای کارتنوییدها، ترکیبات پلی فنلی و ویتامین هایC وE در گوجه فرنگی است. (هردمن و همکاران[3]،2009؛کانن و همکاران[4]،2005؛فریدمن[5]، 2002؛کرینسکی و جانسون[6]،2005) کارتنویید های موجود در آب گوجه فرنگی به همراه سایر ترکیبات آنتی اکسیدانی همچون ویتامین های , C , EوA باعث قدرت بالای آب گوجه فرنگی در جذب رادیکال های 2 و 2-دی فنیل-1-پیکریل هیدرازیل می شوند.بنابراین آب گوجه فرنگی در بدن نیز           می تواند به عنوان گیرنده رادیکال های آزاد عمل کند و از واکنش آنها با درشت مولکول ها ی زیستی ممانعت کند. (سانچز [7]و همکاران،2006)

تا کنون گزارش های متعددی مبنی بر نقش پیشگیری گوجه فرنگی و فراورده های آن از ابتلای افراد به سرطان های مختلف همچون سرطان ریه،پروستات،کلیه و دستگاه گوارش ارائه شده است. (سنگوپتا[8] و همکاران، 2002؛سوتون[9]،2000؛استاتویچز و بوون[10]،2005؛براملی، 2000) دوراک و همکاران علت این امر را لیکوپن موجود در فراورده های مذکور می­دانند که از فعالیت آنزیم آدنوزین دآمیناز موجود در بافت های مذکور جلوگیری­میکند. (دوراک و همکاران،2003) بازدهی تولید در صنایع تبدیلی گوجه فرنگی در حدود 70 تا 90 درصد است.در تولید تمامی فراورده های تکمیلی گوجه فرنگی،پوست و دانه آن را به طور کامل از خط تولید خارج می­ کنند.(فلاحی،1384)گوجه فرنگی به لحاظ ارزش دلاری دومین سبزی مهم دنیا است.در ایران سطح قابل توجهی به کشت این محصول اختصاص می­یابد.ولی میزان ضایعات و محصولات با کیفیت پایین ، بسیار بالا است.در صورتی که به جهت مناسب بودن و مستعد بودن شرایط جغرافیایی،وجود امکانات بالقوه ی توسعه ی کشت و صنعت میتوان با اتخاذ مدیریت کاربردی باعث افزایش عملکرد تولید و کاهش ضایعات شد و در نتیجه گام های اساسی در جهت افزایش تولید فراورده های گوجه فرنگی عرضه ی مناسب و توسعه صادرات و افزایش کیفیت محصولات فراوری شده ی گوجه فرنگی وبه طور شاخص رب گوجه فرنگی که از مهمترین و پرمصرف ترین فراورده های گوجه فرنگی است برداشت. رب گوجه فرنگی حاوی مخلوط سلول­های منفك شده پریكارپ در سرم شفاف است كه بدست آوردن ویژگیهای كیفی مطلوب در تولید آن به عوامل متعددی از جمله واریته، شرایط كشت، رسیدگی و موقعیت جغرافیایی بستگی دارد. در بین این عوامل واریته از مهمترین آن ها است و لذا باید با توجه به منطقه و هدف تولید واریتة مناسب را انتخاب نمود. برای این منظور آگاهی از ویژگیهای فیزیكی، شیمیایی رب حاصل از واریته های مختلف قابل كشت در هر منطقه ای ضروری است. ویلاری و همكاران[11] (1994)، درباره افت كیفیت رب گوجه فرنگی دوبار تغلیظ، تغییرات تدریجی فلورمیكروبی و پارامترهای آنالیزی عمده طی نگهداری مطالعاتی انجام دادند.( ویلاری و همكاران ،1994)

در طی فرآوری و نگهداری مواد غذایی تغییرات زیادی در آنها رخ می دهد. به خوبی مشخص شده كه شرایط مورد استفاده در فرآوری و نگهداری مواد غذایی ممكن است اثر معكوس بر شاخص های كیفی آن داشته باشد. در طی نگهداری برای مدت معین، یک یا بیش از یكی از شاخصهای كیفی ماده غذایی ممكن است به حالت نا مطلوب برسد در این حالت، ماده غذایی برای مصرف نا مناسب تلقی شده و گفته می شود كه به انتهای زمان ماندگاری خود رسیده است. به طوریكه می توان تغییرات شیمیایی، فیزیكی و میكروبی را در طی نگهداری ملاحظه كرد. تغییرات فیزیكی در اثر عملیات نامناسب مواد غذایی در طی برداشت، فرآوری و
توزیع ایجاد می شود. این تغییرات سبب كاهش زمان ماندگاری مواد غذایی می گردند. آسیب دیدگی میوه ها وسبزیها در طی برداشت و عملیات پس از برداشت منجر به افزایش فساد می شوند از جمله می­توان به تغییرات مربوط به رنگ و قوام رب در طی نگهداری آن می­توان اشاره كرد. موبارك و همكاران(1971) رب گوجه فرنگی ده واریته را از نظر مقدار متوسط مواد جامد محلول، اسیدیته و … مورد بررسی قرار دادند و نتیجه گرفتند كه رب حاصل از واریته های گلابی شكل دارای رنگ بهتری است. بونوا و همكاران(1972) آزمون های فیزیكی و شیمیایی روی میوه، پوره و عصارة گوجه فرنگی چندین واریته انجام دادند و نتیجه گرفتند كه میوه­ های سفت كه دارای شكل منظم و مادة خشك بالا هستند دارای ویژگیهای بهتری جهت فرآوری می­باشند. بارنو وهمكاران(1982) تحقیقاتی را روی كیفیت گوجه فرنگی هشت واریته از لحاظ ویژگیهای شیمیایی و حسی انجام دادند. نتایج نشان داد كه شش واریته برای تولید پوره وهشت واریته برای تازه خوری مناسب هستند. كریشنا و همكاران(1986) مطالعاتی را روی صفات فیزیكی و شیمیایی برخی واریته های گوجه فرنگی برای استفاده در تولید رب انجام دادند. این ویژگیها شامل شكل، قطر، وزن، بازده، رنگ، موادجامدمحلول، اسیدیته، pH ، مقدار پالپ، اسیداسكوربیک ولیكوپن بود كه در نهایت بهترین واریته انتخاب شد. پورتا(1993) ویژكیهای فیزیكی، شیمیایی وحسی پورة گوجه فرنگی حاصل از چندین واریته را بررسی كرد. كشاورز(1375) ویژگیهای فیزیكی و شیمیایی(موادجامدمحلول، اسیدیته، رنگ، وزن میوه، راندمان رب سازی و pH ) 10 واریتة گوجه فرنگی و رب حاصل از آن را بررسی كرد و واریتة كال. جی. ان 3 را بهترین واریته معرفی نمود.

رنگ یک فاکتور کیفی خیلی مهم در محصولات گوجه فرنگی پروسس شده می­باشد. بخصوص در کنسانتره های گوجه فرنگی به دلیل اینکه بر قابلیت پذیرش مصرف کننده موثر است. تعدادی واکنش ها که در طول تیمار حرارتی رخ می­ دهند در رنگ موثر می­باشند. در میان آنها معمول ترین و شایع ترین آنها از بین رفتن پیگمان ها(بخصوص کارتنویید ها(لیکوپن،گزانتوفیل و …) و کلروفیل می­باشد. واکنش های قهوه ای شدن مانند واکنش میلارد و اکسیداسیون اسید آسکوربیک نیز در رنگ موثرند. در محصولات گوجه فرنگی یک واکنش مهم از دست رفتن لیکوپن پیگمان قرمز رنگ می­باشد.این رنگدانه به شکل اصلی در ساختار ترانس می­باشد که در طول حرارت دهی به ساختار سیس مبدل می­گردد.در نتیجه ی این تغییر ساختار در تغییرات رنگ موثر است. اضافه بر این وجود باقیمانده های کلروفیل که می تواند به دلیل خرد شدن گوجه فرنگی های نارس باشد نیز در کیفیت رنگ موثر

 است.به این دلیل که می ­تواند به فئوفیتین تبدیل می­ شود که رنگ سبز زیتونی دارد.

رنگ یكی از شاخصهای فیزیكی مهم در ارزیابی فرآورده های گوجه فرنگی است. تركیبات عامل ایجاد رنگ در گوجه فرنگی و فرآورده های آن كارتنوئید ها هستندكه مهمترین آنها لیكوپن به میزان 83 درصد و بتاكاروتن 7-3 درصد است.مقدار این تركیبات به واریته و شرایط رشد بستگی دارد. لذا انتخاب واریته هایی كه دارای مقادیر قابل توجهی از این كاروتنوئیدها درطی زمان برداشت باشد، از اهمیت خاصی یرخوردار است. جهت بررسی اثر واریته و زمان برداشت روی تغییرات رنگ رب از ضرایب رنگ L، a، b و a/b حاصل از دستگاه هانترلب استفاده شد. ضریب a/b معرف نسبت قرمزی به زردی در نمونه های رب است. گوس وبن استید(1973) نشان دادندكه نسبت a/b معادل 9/1 یا بیشتر نشان دهندة كیفیت رنگ خوب محصول است و نسبت كمتر از 8/1 در رب و پوره گوجه فرنگی قابل قبول نیست. درحالیكه براساس گزارش پروتوس (1996) حداقل ضرایب L برابر 5/23 و a/b برابر با 15/2 جهت رب قابل قبول است.

گوجه فرنگی به طور قابل ملاحظه ای یکی از مهمترین محصولات غذایی ست که در سرتاسر جهان در انواع خاکها و شرایط اقلیمی رشد می­ کند. تولید جهانی گوجه فرنگی حدود 7/100 میلیون تن متر در هر سال می­باشد. امریکا، ترکیه و اسپانیا از نظر رشد گوجه فرنگی برجسته هستند. گوجه فرنگی به عنوان یک محصول عمدتاًًًًًًًًًًًًًًًًًً فصلی کاملاً در معرض فساد و زوال میکروبیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی قرار دارد. در حین جمع آوری، گوجه را به ۲ دسته تقسیم می­ کنند: گوجه های سالم و زیبایی که به شکل تازه به بازار روانه می­ شود و گوجه هایی که برای فرآوری و کنسرو شدن به کارخانجات می­روند. تقریبا نیمی از گوجه های جمع آوری شده در اتحادیه اروپا، ۸۰ درصد در آمریکا و حدود ۱۵ درصد در چین فرآوری می­شوند. گوجه فرنگی و محصولات تبدیلی آن، از مهم ترین تولیدات صنایع تبدیلی در جهان هستند و سالانه حدود ۳۰ تا ۳۵ میلیون تن گوجه فرنگی تازه در کارخانجات فرآوری می­ شود که رب گوجه، محصول عمده آن است.

۳۷ کشور جهان، امکان فرآوری گوجه فرنگی را دارند و تنها ۱۲ کشور اول ۹۰ درصد فرآوری را انجام می دهند. ایران در سال ۲۰۰۸ پس از آمریکا، ایتالیا، چین و ترکیه مقام پنجم را به دست آورد. آمار نشان می­دهد مصرف سرانه فرآورده های گوجه فرنگی در آمریکای شمالی معادل ۳۱ کیلوگرم، در اروپای غربی ۲۳ کیلوگرم، در ایران ۲۵ کیلوگرم، در اروپای شرقی ۱۸ کیلوگرم، در آ فریقا ۵ کیلوگرم و در آمریکای جنوبی ۴ کیلوگرم گوجه تازه است. در ایران سطح قابل توجهی به کشت این محصول اختصاص می­یابد ولی میزان ضایعات و محصولات با کیفیت پایین در کشورمان بسیار بالا است. در صورتی که به جهت مناسب بودن و مستعد بودن شرایط جغرافیایی، وجود امکانات بالقوه ی توسعة کشت و صنعت می توان با اتخاذ مدیریت کاربردی باعث افزایش عملکرد تولید و کاهش ضایعات شد و در نتیجه گام های اساسی در جهت افزایش تولید فراورده های گوجه فرنگی، عرضة مناسب و توسعة صادرات و افزایش کیفیت محصولات فراوری شدة گوجه فرنگی و به طور شاخص رب گوجه فرنگی که از مهمترین و پرمصرف ترین فراورده های گوجه فرنگی است، برداشت. اهمیت كشت و فرآوری گوجه فرنگی در ایران محصول بدست آمده از یک هكتار كشت گوجه فرنگی و تبدیل به رب گوجه فرنگی به قیمت 147000-5000 دلار در بازارهای جهانی سال 2008 معامله شده است.ارزش یک بشكه رب گوجه فرنگی 275 دلار می­باشد. هرهكتار كشت گوجه فرنگی 211 نفر روز در یک فصل تولید اشتغالزایی دارد. پس از آنجائیکه این فراورده در سبد خانوار ایرانی جایگاه اساسی دارد، توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، رب گوجه فرنگی طی پروسس آن از مطالعاتی است که می ­تواند در بخش صنعت ما، کمک شایان توجهی به تولیدکنندگان صنعت رب گوجه فرنگی نماید. ضرورت پرداختن به این امور نیز افزایش رو به رشد تقاضای مصرف فراوردهای گوجه فرنگی در بازارهای جهانی (به دلیل ارزش تغذیه ای و درمانی گوجه فرنگی و فراورده های آن به خصوص خاصیت ضد سرطانی)، ارزش افزوده بالای محصولات، بسته بندی و فراوری آن و مستعد بودن کشور از لحاظ توسعه های علمی و کاربردی است.استراتژی این توسعه نیز جمع آوری و ترویج اطلاعات علمی کاربردی در زمینه بهبود عملکرد و مدیریت کشت، شناخت دقیق از روند فراوری های موجود و راه های بهبود کیفیت و بالا بردن عملکرد تولید و شناخت از ویژگی های کیفی بافت، رنگ طعم و ترکیبات گوجه فرنگی و محصولات فراوری آن از جمله عصاره، رب، سس ها و … به منظور اطمینان از مقبولیت محصول و تطبیق دادن آنها با استانداردهای بین المللی است. از سال 1334 که اولین کارخانه تولید رب به نام ثمره با ظرفیت اسمی 900 تن در سال در شهرستان کرج شروع به کار کرد تا به حال این محصول علاوه بر مصرف داخلی به صورت یک کالای صادراتی جای خود را باز کرده است. متاسفانه مشکلات عدیده ای که از نظر شیوه های تولید و وضعیت فنی بهداشتی و کیفیت ماده اولیه در کارخانجات وجود دارد و همچنین بی توجهی در کنترل پارامترهای کیفیت رب گوجه فرنگی قوطی شده از قبیل تامین خلا کافی در قوطی،دربندی مناسب،غلظت کافی،درصد نمک و درجه ی pHغالبا مانع از عرضه ی محصول با کیفیت عالی می­ شود. یکی از مهمترین علل ضایعات رب گوجه فرنگی رنگ این فراورده می­باشد.

متاسفانه پرداختن به مقوله ی رنگ هیچگاه در ایران مورد بررسی عمیق قرار نگرفته و به اطلاعات کلی مندرج در منابع علمی اکتفا شده است. با توجه به همه ی این جوانب به نظر می­رسد که تحقیق در مورد رنگ رب گوجه فرنگی شروع خوبی برای پرداختن به مشکلات مبتلا به این صنعت می­باشد. در نتیجه در این پایان نامه سعی شده است تا بر اساس 5 سال تجربة کاری در زمینه تولید رب گوجه فرنگی در کارخانه دز سرما واقع در شهرستان دزفول و تحقیق و بررسی در زمینه فراوری گوجه فرنگی و تبدیل آن به رب، بتوانم در جهت بهبود و توسعة این صنعت ملی و ارتقای محصول رب گوجه فرنگی در کارخانه های ایران زمین بپردازم. در این تحقیق بررسی اثر پروسة حرارتی و زمان انبارداری بررسی خصوصیات ذکر شده مورد پژوهش قرار گرفته است.

فصل دوم:

فهرست مطالب

چکیده………………………………………………………………………………………………………………………. 1

فصل اول: مقدمه………………………………………………………………………………………………………… 2

1-1 زمینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 3

1-2 لزوم انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………….. 8

1-3 سؤالات تحقیق………………………………………………………………………………………………………. 10

1-4 شیوه انجام تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 10

1-5 خلاصه………………………………………………………………………………………………………………… 11

فصل دوم: ی بر تحقیقات انجام شده…………………………………………………………………… 12

2-1 مسئله انرژی…………………………………………………………………………………………………………. 13

2-2 رویکردی نوین……………………………………………………………………………………………………… 15

2-3 پیل سوختی میکروبی………………………………………………………………………………………………. 17

2-3-1 تعریف…………………………………………………………………………………………………………. 17

2-3-2 تولید الکتریسیته زیستی با بهره گرفتن از پیل سوختی میکروبی………………………………………… 19

2-3-3 چگونگی آزاد سازی الکترون ها از مواد آلی توسط میکروارگانیسم ها…………………………… 22

2-3-4 مکانیسم انتقال الکترون به الکترود ها……………………………………………………………………. 24

2-3-4-1 انقال غیر مستقیم الکترون با کاهش (احیای) محصولات……………………………………………. 24

2-3-4-2 انتقال الکترون با واسطه های مصنوعی………………………………………………………………….. 24

2-3-4-3 انقال الکترون از طریق واسطه خود میکروارگانیسم…………………………………………………… 26

2-3-4-4 انقال مستقیم الکترون……………………………………………………………………………………….. 26

2-3-5 میکروارگانیسم های یک پیل سوختی میکروبی……………………………………………………….. 27

2-3-6 طراحی پیل های سوختی میکروبی………………………………………………………………………. 31

2-3-6-1 اجزای MFC……………………………………………………………………………………………….. 31

2-3-6-2 سیستم های MFC دو جزئی……………………………………………………………………………. 32

2-3-6-3 سیستم های MFC تک جزئی…………………………………………………………………………… 36

2-3-6-4 سیستم های MFC با حالت مداوم یا up flow……………………………………………………. 38

2-3-6-5 پیل های سوختی میکروبی ردیفی……………………………………………………………………….. 39

2-3-7 عملکرد پیل های سوختی میکروبی……………………………………………………………………… 40

2-3-7-1 عملکرد ایده آل………………………………………………………………………………………………. 40

2-3-7-2 عملکرد واقعی……………………………………………………………………………………………….. 43

2-3-7-3 تأثیر شرایط عامل……………………………………………………………………………………………. 44

2-3-8 کاربرد های پیل سوختی میکروبی……………………………………………………………………….. 45

2-3-8-1 تولید بیوالکتریسیته…………………………………………………………………………………………… 45

2-3-8-2 تولید بیوهیدروژن……………………………………………………………………………………………. 46

2-3-8-3 بیوسنسور……………………………………………………………………………………………………… 46

2-3-8-4 تصفیه فاضلاب………………………………………………………………………………………………. 47

فصل سوم: مواد و روش‌ها…………………………………………………………………………………………. 49

3-1 مواد و تجهیزات مورد استفاده……………………………………………………………………………………. 50

3-1-1 محیط های کشت، شناسایی و افتراق……………………………………………………………………. 50

3-1-2 تجهیزات مورد استفاده به منظور طراحی پیل سوختی میکروبی……………………………………. 50

3-1-3 دستگاه های به کار رفته…………………………………………………………………………………….. 51

3-2 روش بررسی………………………………………………………………………………………………………… 52

3-2-1 نمونه پساب…………………………………………………………………………………………………… 52

3-2-2 آنالیز های فیزیکوشیمیایی………………………………………………………………………………….. 53

3-2-3 طراحی پیل سوختی میکروبی…………………………………………………………………………….. 53

3-2-4 راه اندازی سیستم……………………………………………………………………………………………. 56

3-2-5 سنجش پارامتر های الکتریکی پساب……………………………………………………………………. 56

3-2-6 جداسازی باکتری های الکتروژن از پساب……………………………………………………………… 57

3-2-7 استحصال الکتریسیته از جدایه ها…………………………………………………………………………. 58

3-2-8 سینتیک رشد جدایه ها……………………………………………………………………………………… 60

3-2-9 شناسایی الکتروژن ها……………………………………………………………………………………….. 60

3-2-10 آنالیز ها و آزمون های آماری……………………………………………………………………………. 62

فصل چهارم: نتایج و بحث…………………………………………………………………………………………. 63

 

 

4-1 تولید الکتریسیته از پساب…………………………………………………………………………………………. 64

4-2 آنالیز های مرتبط با آلودگی زدایی پساب…………………………………………………………………….. 70

4-3 شناسایی باکتری های الکتروژن………………………………………………………………………………….. 72

4-4 استحصال الکتریسیته از باکتری ها………………………………………………………………………………. 74

فصل پنجم: نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………….. 82

فهرست منابع……………………………………………………………………………………………………………. 95

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………. 103

چکیده

نیاز روز افزون به منابع جایگزین انرژی، امری است که طی سال های اخیر نگرانی های جهانی را در جهت چگونگی رفع این نیاز به وجود آورده است. علاوه بر آن وابستگی به سوخت های فسیلی، بدلیل ایجاد انواع آلودگی و محدود بودن این منابع متداوم نخواهد بود. با وجود اینکه برای حل بحران کنونی انرژی، تحقیقات بسیاری صورت گرفته ولی به نظر نمی رسد هیچ راه حلی بتواند به تنهایی جایگزین استفاده کلان جهانی از سوخت های فسیلی گردد. از این رو منابع و روش های جایگزین متفاوتی لازم است تا به منظور به کارگیری در سیستم های خاص و با شیوه های مشخص و موقعیت های مختلف، انرژی لازم را فراهم نماید. کشف این حقیقت طی سال های اخیر که باکتری ها برای تولید الکتریسیته از پسماند و بیومس تجدید پذیر قابل استفاده هستند، توجه زیادی را به خود معطوف داشته است. پیل های سوختی میکروبی (MFC) تکنولوژی های نوینی هستند که با اکسیداسیون مواد آلی و به کمک میکروارگانیسم ها، این امکان را فراهم نموده و انرژی شیمیایی را به انرژی الکتریکی تبدیل می کنند. علاوه بر آن با نقش همزمان در تصفیه پساب، به عنوان جایگزینی مناسب جهت کاهش هزینه های تصفیه و تولید الکتریسیته در نظر گرفته می شوند. لذا طی این مطالعه بررسی های آزمایشگاهی به منظور استحصال الکتریسیته از باکتری های موجود در پساب صنعتی در کنار آنالیز های مرتبط با کیفیت تصفیه پساب با طراحی یک پیل سوختی میکروبی بدون غشا و بدون بافر انجام گرفت. یافته ها نشان داد که در راکتور تغذیه شونده با پساب، ماکسیمم توان تولید شده به ترتیب 92/0 و 08/2 وات بوده که به ترتیب مربوط به دو سیستم batch و fed-bach بوده که در روز های میانی راه اندازی آن حاصل گردید. کیفیت تصفیه پساب در پیل سوختی مورد مطالعه نیز با اندازه گیری سه فاکتور pH، TDS و COD ارزیابی شد. با جداسازی و شناسایی باکتری های ساکن پساب و کشت خالص آنها در پیل های سوختی میکروبی در مرحله بعد، استحصال الکتریسیته از آنها میسر گردید. بر اساس داده ها مشخص شد که بیشترین میزان الکتریسیته توسط جنس سیتروباکتر تولید می شود که این مقدار برابر 42/141 میلی وات و در جمعیتی معادل 105 × 369 اندازه گیری شد. باکتری های سودوموناس و استرپتوکوک نیز به ترتیب توانی برابر 99/86 و 21/36 میلی وات تولید کردند. با آنالیز میزان الکتریسیته تولیدی توسط باکتری های جدا شده از پساب در جمعیت های مختلف، این نکته به روشنی قابل درک می گردد که باکتری های مذکور پتانسل قابل توجهی در تولید بیوالکتریسیته و فرایند آلودگی زدایی میکروبی همزمان دارند. لذا نتایج این مطالعه می تواند جالب توجه باشد؛ اما با توجه به انعطاف پذیری این سیستم ها و گستردگی حیطه های کاربری آنها از نقطه نظر میکروبیولوژیک، همگانی کردن کاربرد های MFC، نیازمند پیشرفت های بیشتر و کاربردی تر در این زمینه خواهد بود.

واژگان کلیدی: پیل سوختی میکروبی، پساب صنعتی، الکتریسیته، تصفیه، باکتری های الکتروژن

• زمینه تحقیق

افزایش آلودگی محیط زیست ناشی از رشد صنعتی، سبب شده است تا مسائل زیست محیطی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. بالا رفتن میزان انتشار گازهای گلخانه ای، تغییر دمای کره زمین، تغییرات اقلیمی آب و هوا، افزایش آلودگی آب های سطحی و زیر زمینی و آلودگی های خاک، باعث گردیده است که استفاده از انرژی های پاک، تغییر فرایند های صنعتی و روش های رفع آلودگی از اهمیت بیشتری برخوردار گردند. بدین ترتیب از گسترش انتشار آلودگی در محیط جلوگیری خواهد شد.

با توجه به تحقیقات بسیار زیادی که در سال های اخیر انجام شده، داده های متنوعی برای تولید انرژی پیشنهاد شده است ولی به نظر می رسد که هیچ کدام از روش ها و منابع انرژی جدید به تنهایی قادر به جایگزینی برای سوخت های فسیلی نمی باشند. به عبارت دیگر جایگزین های انرژی هر کدام بر اساس قابلیت هایی که دارند در کاربرد های متفاوت قابل استفاده می باشند.

در یک دید کلی می توان منابع انرژی را به سه دسته تقسیم بندی نمود:

1) سوخت های فسیلی؛ 2) سوخت های هسته ای؛ و 3) منابع تجدید پذیر.

انرژی هسته ای به تنهایی پاسخگوی جایگزینی برای سوخت های فسیلی نیست. تخمین زده شده است که ذخایر اورانیوم تا کم تر از یک دهه دیگر تمام خواهد شد. علاوه بر آن استفاده از انرژی هسته ای مشکلاتی از جمله آسیب به محیط زیست و انسان به دلیل استخراج و نبود راه حل مطمئن و طولانی مدت برای ذخیره ی ضایعات هسته ای را به دنبال خواهد داشت.

منابع تجدید پذیر منابعی هستند که می توانند انرژی را بار ها و بار ها تولید کرده بدون اینکه تمام شوند. نمونه های این منابع انرژی، خورشید، باد، زیست توده، گرمای زمین و.. می باشند. این منابع زمانی که مورد استفاده قرار می گیرند، معمولاً هیچ گونه آلاینده ای در محیط زیست تولید نکرده و می توانند در سال های آینده جایگزین مناسبی برای سوخت های فسیلی باشند.

از آن جایی که بحث مورد نظر ما مربوط به انرژی زیستی می باشد در ادامه به زیست توده و روش های تولید انرژی زیست توده می پردازیم.

روش های تولید انرژی موجود در زیست توده بسته به نوع و شرایط فیزیکی و شیمیایی توده زیستی متفاوت است. مواد خشک مانند ذغال و چوب را می توان سوزاند، اما با سوزاندن این منابع، جایگزینی آن ها سال ها به طول خواهد انجامید. همچنین سوزاندن این منابع جامد، آلودگی های محیط زیستی ایجاد می کند که در تناقض با اهداف استفاده از انرژی های جایگزین می باشد.

برخی دیگر از انواع این منابع مانند میکرو جلبک ها و سیانوباکتری ها، منابع غنی چربی و پروتئین هستند که برای تولید روغن زیستی[1] و یا مصارف غذایی مناسب هستند. این گروه از توده های زیستی بر خلاف گروه اول سرعت رشد بالایی دارند و به سرعت قابل جایگزینی می باشند. افزون بر موارد ذکر شده دسته ای دیگر از زیست توده ها مانند ضایعات حیوانی، فاضلاب های شهری و پساب صنعتی نیز وجود دارند که میزان آب بالایی داشته و قابل سوزاندن نیستند. این گروه از زیست توده ها باید طی فرایند های بیولوژیکی قرار گرفته و سوخت مناسب را از آنها استخراج کرده و آن را به انرژی مفید تبدیل نمود.

برای بازیابی انرژی از زیست توده دو روش رایج وجود دارد:

1) استفاده از روش های ترموشیمیایی

مهم ترین روش ترموشیمیایی، هیدرولیز می باشد که در آن در دما و یا فشار بالا مولکول های بزرگ به مولکول های کوچک تر تبدیل شده و در مسیر متابولیکی رشد سلول قرار می گیرند. در مرحله بعد مولکولهای کوچک ایجاد شده در ساختار جدیدی به مولکولهای بزرگتر تبدیل می شوند در حالی که طی این فرایند انرژی مورد نیاز میکروارگانیسم را فراهم می آورند. بعد از این مرحله است که روش های مختلفی برای تولید سوخت به انرژی مطرح می شود.

2) استفاده از سیستم هایی که در آن میکروار گانیسم ها برای تولید انرژی از بیومس قرار می گیرد.

در این روش معمولاً از تخمیر بی هوازی برای تولید بیودیزل یا بیوگاز استفاده می شود. یکی از مزیت های روش دوم در مقایسه با روش اول عدم نیاز به درجه حرارت های بالا (صرف انرژی و هزینه بالا) می باشد.

همان طور که گفته شد میکروارگانیسم ها قابلیت تولید سوخت هایی مانند اتانول، متان یا هیدروژن را از مواد آلی دارا می باشند. به عبارت دیگر میکروارگانیسم ها توانایی تبدیل انرژی ذخیره شده در بیومس را به سوخت های پاک دارند. این قابلیت میکروارگانیسم ها بسیار شناخته شده است و این نوع تبدیل انرژی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال تبدیل مواد آلی توسط میکروارگانیسم ها به الکتریسیته کم تر شناخته شده است. قابلیتی که اساس کار استفاده از میکروارگانیسم ها در پیل های سوختی میکروبی است. اگر سوخت آلی مانند گلوکز را در نظر بگیریم از راه های مختلفی می تواند وارد مسیر تبدیل به انرژی شود؛ هم می تواند به بیواتانول، بیو گاز و یا هیدروژن تبدیل شده و هم می تواند به انرژی الکتریکی تبدیل گردد.

در سال های اخیر پیل های سوختی میکروبی به عنوان منبعی جدید جهت تولید انرژی پاک و سازگار با محیط زیست مورد بررسی قرار گرفته اند. از این سیستم ها می توان علاوه بر تولید انرژی به عنوان روشی جهت حذف آلاینده ها نیز بهره برد.

پیل سوختی میکروبی وسیله ای است که در آن انرژی شیمیایی موجود در مواد قابل اکسایش به وسیله باکتری ها، به الکتریسیته تبدیل می شود. باکتری ها در محفظه آند در شرایط بی هوازی به عنوان یک زیست کاتالیست[2] عمل نموده، سوبسترا را اکسید، الکترون و پروتون آزاد می کنند. الکترون آزاد شده به الکترود آند، که گیرنده نهایی الکترون است، انتقال یافته و با عبور از یک مدار خارجی وارد محفظه کاتد می گردد. به این ترتیب با عبور الکترون از مدار خارجی انرژی الکتریکی تولید می شود. از این رو پیل های سوختی میکروبی به عنوان یک منبع تولید الکتریسیته زیستی[3] مورد توجه قرار گرفته اند.

سیستم پیل سوختی میکروبی یک سیستم کربن خنثی است چرا که مواد آلی موجود در بیومس را طی فرایند اکسیداسیون به همان مقدار گاز دی اکسید کربن تبدیل می کند. پیل های میکروبی در مقایسه با سایر پیل های سوختی رایج (مانند پیل سوختی هیدرژنی و یا پیل سوختی متانولی) مزیت های بسیاری دارند. به طور مثال پیل های شیمیایی سوختی برای انجام عمل اکسیداسیون الکترون دهنده به کاتالیست های گران قیمت نیاز دارند؛ عملی که میکروارگانیسم ها در پیل های زیستی به صورت طبیعی انجام می دهند. همچنین پیل های سوختی غیر بیولوژیکی برای انجام فعالیت های خود نیازمند دمای بالا می باشند؛ حال این که این پیل ها در دمای اتاق فعالیت خود را انجام می دهند و می توانند در دماهای مختلف با توجه به شرایط مناسب برای رشد میکروارگانیسم ها، طراحی شوند. سوخت مورد نیاز برای پیل های غیر بیولولیژیکی باید بسیار خالص باشد تا کاتالیست ها را سمی نکند حال این که در پیل های زیستی بازه گسترده ای از به اصطلاح “سوخت های کثیف[4]” که معمولاً ارزش بسیار کمی دارند مانند مواد آلی یا ضایعات مواد آلی، یا مواد آلی موجود در خاک یا رسوبات قابل استفاده می باشند.

همه جایی بودن و هم چنین بی خطر بودن سوخت های مورد استفاده در پیل های میکروبی، نیاز لازم برای در نظر گرفتن سیستم های پیچیده ای که برای نگهداری سوخت هایی مانند هیدروژن و متانول ضروری است را حذف کرده و احتیاجی به تجهیزات جانبی گران قیمت نیز نخواهند بود. با این وجود توان پایین تولیدی در پیل های میکروبی ضعف بسیار بزرگ این سیستم ها در مقایسه با سایر پیل های سوختی می باشد.

تلاش های قابل ملاحظه ای به ویژه در سال های اخیر برای افزایش توان تولیدی این پیل ها انجام شده است. تغییر ساختار و نوع طراحی پیل های میکروبی، تغییر شرایط فیزیکی و شیمیایی عملیاتی، تغییر نوع میکروارگانیسم مورد استفاده در پیل و فراهم آوردن شرایط مناسب برای رشد میکروبی برای افزایش انتقال الکترون از سوخت به الکترود از جمله این فعالیت ها بوده است.

هر چند تحقیقات آزمایشگاهی انجام شده بر این پیل ها بسیار زیاد بوده در مقابل نمونه هایی از کاربرد عملی این سیستم ها را نیز می توان مطرح نمود که در مقایسه با فعالیت های آزمایشگاهی کم تر بوده، اما روندی رو به رشد دارد. شاید بتوان اولین کاربرد عملی این پیل ها در محیط طبیعی را در سال 2006 گزارش داد. هنگامی که یک پیل میکروبی دریایی برای گزارش هواشناسی مورد استفاده قرار گرفت. این دسته از پیل های میکروبی انرژی مورد نیاز خود را از اکسیداسیون رسوبات آلی موجود در کف اقیانوس ها به دست می آورند. پیل طراحی شده با وزن 16 کیلوگرم، توانی در حدود 36 مگا وات تولید می کرد که این مقدار معادل با بهره گرفتن از 26 باطری آلکالینی در یک سال می باشد. از این سیستم مرکز هواشناسی برای اندازه گیری دما و فشار و رطوبت و انتقال داده ها به مرکز استفاده شد (لاولی[5]، 2006).

عمده ترین تفاوت های پیل های میکروبی و پیل های معمولی را در کاربرد آن ها می توان بیان نمود. همان طور که از اسم پیل سوختی مشخص است، مهم ترین کاربرد یک پیل، تولید انرژی می باشد. البته در پیل میکروبی همزمان با بهره گرفتن از منبع آلی می تواند عمل تصفیه را نیز با کاهش مقدار ماده آلی به مقداری مناسب انجام دهد. به بیان دیگر، حتی گاهی در پیل های میکروبی، کاربرد تصفیه محیط زیستی سیستم از تأمین انرژی اهمیت بیش تری پیدا می کند. توانایی میکروب های مورد استفاده در پیل های میکروبی برای استفاده در تجزیه رنج عظیمی از مواد آلی و آلودگی های محیط زیستی باعث شده است که استفاده از پیل های میکروبی به منظور استفاده در تصفیه زیستی بسیار با ارزش تر از مقدار محدود انرژی که تولید می کنند باشد؛ خصوصاً اینکه از این پیل ها در مقیاس صنعتی می توان برای تصفیه در محل استفاده کرد. حوزه کاربردی دیگر پیل های میکروبی استفاده از آن ها به عنوان روشی برای تصفیه آب آلوده به انواع آلاینده ها و یا خاک و رسوبات می باشد. یک الکترود ارزان قیمت ولی با دوام می تواند در محیط آبی و یا خاکی قرار گیرد و نه تنها واکنش تخمیری میکروارگانیسم ها را تسریع کند، بلکه به جذب و حذف آلودگی ها نیز کمک می کند. این زمینه کاربردی پیل های میکروبی زمینه ای است که به علت اهمیت و کاربرد گسترده ای که دارد در سال های اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

علاوه بر کاربرد تصفیه محیط زیستی که مهم ترین کاربرد پیل های میکروبی به جز تولید انرژی می باشد، کاربردهای دیگری مانند تولید هیدروژن زیستی، کاربردهای دارویی و پزشکی، استفاده در سنسورها و .. نیز برای آن تعریف می شود.

اساس کار پیل های سوختی میکروبی استفاده از سوخت های سبز و تبدیل انرژی شیمیایی نهفته در این سوخت ها به انرژی الکتریکی می باشد. از این رو سوبسترا های مختلفی از قبیل کربوهیدرات ها، اسیدهای چرب فرار، الکل ها، آمینواسید ها، پروتئین ها و حتی مواد غیر آلی در این سیستم مورد استفاده قرار گرفته اند. به هر حال از دیدگاه اقتصادی استفاده از یک سوبسترای خالص برای ایستگاه های تولید انرژی مقرون به صرفه نیست؛ اما علاقه مندی ها به استفاده از مواد دفعی و ضایعات واقعی همچون فاضلاب در مطالعات پیل های میکروبی جالب توجه است چرا که طی آن هم تصفیه صورت می گیرد و هم انرژی تولید می گردد. البته فاضلاب ها حاوی موادی هستند که قابلیت تجزیه بیولوژیکی متفاوتی دارند. تجربه نشان داده است که انرژی خروجی با بهره گرفتن از فاضلاب های حقیقی می تواند تا 10 برابر کمتر از انرژی تولیدی نسبت به زمانی باشد که از سوبسترا های خالص استفاده می شود. به هر حال، ترکیب فاضلاب به طور قابل توجهی بر انرژی خروجی از پیل تأثیر گذار خواهد بود.

بر اساس تحقیقات انجام شده و گزارشات موجود، هر چه کسر مواد با قابلیت تجزیه بیولوژیکی بالا بیشتر باشد، انرژی تولیدی نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین با بهره گیری از این سیستم ها در تصفیه خانه ها، علاوه بر عمل تصفیه می توان مقداری از انرژی مورد نیاز واحد را بازیابی نمود. هر چند که تا کنون این سیستم ها در مقیاس صنعتی به بهره برداری نرسیده اند.

تاکنون پساب هایی نظیر پساب های خانگی، پساب صنایع غذایی همچون پساب های لبنی، تولید نشاسته، شکلات سازی، فرآوری برنج، غلات، آبجوسازی، فرآوری گوشت و پساب های دیگری مانند پساب کارخانه بازیافت کاغذ، شیرابه خاکچال، پساب صنایع شیمیایی و کک سازی و نظیر این مورد بررسی قرار گرفته اند؛ اما در این مطالعه پساب ورودی تصفیه خانه یک مجتمع صنعتی که شامل مجموعه ای عظیم از کارخانجات و کارگاه های تولیدی است، مورد مطالعه قرار گرفت که شرح آن در فصول بعد، توضیح داده خواهد شد.

• لزوم انجام تحقیق

فهرست مطالب عنوان

 

صفحه چکیده

 

1 مقدمه

 

2 الف- بیان مسئله و اهمیت آن

 

5 ب- روش تحقیقات، مشکلات و محدودیت­ها

 

7 ج- پیشینه تحقیق

 

7 د- سئوال­ها

 

8 ه- فرضیه ­ها

 

8 و- اهداف تحقیق

 

9 ح- تقسیم مطالب و ساختار تحقیق

 

9 فصل اول: کلیات (تعریف و مفاهیم) تعریف مفاهیم

 

10 مبحث اول: نگاهی به تحول حق تعیین سرنوشت و تجزیه‌طلبی در گذر تاریخ

 

12 گفتار اول: حق تعیین سرنوشت و تجزیه‌طلبی قبل از دوران منشور

 

12 گفتار دوم: حق تعیین سرنوشت و تجزیه‌طلبی بعد از دوران منشور

 

15 مبحث دوم: مفهوم حق تعیین سرنوشت

 

19 گفتار اول: تعریف، اهمیت، جایگاه حقوقی حق تعیین سرنوشت

 

19 گفتار دوم: ابعاد حقوقی حق تعیین سرنوشت

 

20 بند اول: جنبه داخلی حق تعیین سرنوشت

 

21 بند دوم: جنبه خارجی حق تعیین سرنوشت

 

21 مبحث سوم: موارد کاربرد حق تعیین سرنوشت خارجی

 

23 گفتار اول: حق تعیین سرنوشت مردم تحت استعمار و سرزمین­های غیر خود مختار

 

23 گفتار دوم: حق تعیین سرنوشت مردم تحت انقیاد و اشغال بیگانه

 

26 مبحث چهارم: راهکارهای مشروع اعمال اصل حق تعیین در حقوق بین‌الملل معاصر

 

28 مبحث پنجم: ارتیاط حق تعیین سرنوشت و تجزیه‌طلبی در حقوق بین‌الملل

 

30 فصل دوم: مشروعیت و عدم مشروعیت تجزیه‌طلبی در حقوق بین‌الملل معاصر مقدمه

 

35 بخش اول: مبانی حقوقی و فلسفی تجزیه‌طلبی در حقوق بین‌الملل

 

37 گفتار اول: نظریه طرفداران نامشروع بودن جدائی یک‌ جانبه در حقوق بین‌الملل

 

37 گفتار دوم: نظریه طرفداران مشروعیت (عدم ممنوعیت )جدائی یک ‌جانبه در حقوق بین‌الملل

 

41 گفتار سوم: مبانی فلسفی (حقوق موضوعه) تجزیه‌طلبی در حقوق بین‌الملل

 

45 بخش دوم: رویکرد نوین حقوق بین‌الملل نسبت به تجزیه‌طلبی کشورها

 

52 گفتار اول: تئوری جدائی جبرانی (­چاره ساز)

 

52 گفتار دوم: شرایط اجرائی جدائی چاره ساز

 

57 بند اول : شرایط ماهوی

 

57 بند دوم: شرایط شکلی

 

60 گفتار سوم: تحلیل تئوری جدائی جبرانی از منظر معاهدات و عرف بین‌المللی

 

62 الف- معاهدات بین‌المللی

 

62 ب- حقوق بین‌الملل عرفی

 

66 گفتار چهارم: تحلیل رویه اعضای جامعه بین‌المللی در مورد جدائی طلبی( قضایای کوزوو، اوستیای جنوبی، ابخازیا)

 

67 الف- از بحران کوزوو تا استقلال ابخازی و اوستیای جنوبی

 

68 ب- تحلیل عکس العمل جامعه بین‌المللی در قبال قضایای کوزوو، ابخازی و اوستیای جنوبی

 

70 ج- رأی مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری در مورد استقلال کوزوو

 

71 گفتار پنجم: مطالعه دو قضیه جنوب سودان و اسکاتلند در حقوق بین‌الملل معاصر

 

75 بند اول: جنوب سودان

 

75 الف- زمینه و شرح موضوع

 

75 ب- رویکرد و عکس العمل دولت‌ها (بازیگران خارجی) نسبت به تجزیه سودان

 

76 بنددوم: اسکاتلند (در استانه جدائی از انگلیس)

 

78 الف- زمینه و شرح موضوع

 

78 ب- ابعاد حقوقی جدائی اسکاتلند از انگلیس

 

79 گفتار ششم: رهیافت حقوق بین‌الملل معاصر در پارادایم نوین

 

81 نتیجه گیری و پیشنهادات

 

88 منابع و ماخذ

 

92 چکیده انگلیسی

 

96

 

 

چکیده

موضوع جدائی­طلبی و تلاش برخی از گروه‌های اقلیت برای جدا شدن از دولت مادر، همواره مسأله­ای حساس برای جامعه بین‌المللی به ویژه دولتی بوده­ که چند ملیتی یا چند قومیتی هستند. امروزه از حدود یکصد و نود کشور جهان، یکصد و بیست کشور دارای اقلیت‌های بزرگ و عمده‌ای هستند و تعداد کمی از دولت‌ها در جهان امروزی از همگونی فرهنگی و قومی برخوردار می‌باشند. موضوع جدائی یک‌جانبه پس از پایان استعمارزدائی و جنگ سرد وارد مرحله‌ای تازه‌ای شد و نگرانی محافل بین‌المللی افزایش یافت. صدور اعلامیه یک‌جانبه استقلال کوزوو در 17فوریه 2008 وشناسائی آن از سوی بیش از 76 کشور به ویژه کشورهای غربی ومخالفت شدید برخی دولت ها از جمله روسیه، صربستان، چین، موضوع جدائی طلبی و ارتباط و تعامل میان اصول حاکمیت و تمامیت ارضی دولت­ها از یک سو و حق تعیین سرنوشت مردم از سوی دیگر را در مرکز مباحث حقوق بین‌الملل قرار داد. چند ماه بعد در اگوست 2008 ابخازی و اوستیای جنوبی توسط روسیه و چند کشور مورد شناسائی قرار گرفت و با واکنش منفی دولت‌های غربی مواجه گردید. علمای حقوق بین‌الملل در خصوص مشروعیت یک‌جانبه دو رویکرد متفاوت اتخاذ نموده‌اند؛ گروه اول بر این عقیده‌اند که در حقوق بین‌الملل حقی به عنوان جدائی طلبی بدون رضایت دولت پیشین وجود ندارد و قواعد حقوق بین‌الملل از حاکمیت و تمامیت ارضی دولتها دفاع می‌کند. اما گروه دیگر بر این باورند که در حقوق بین‌الملل قاعده‌ای در مورد «حق جدائی» یا «ممنوعیت حق جدائی» وجود ندارد و در صورتی که دولت جدید بتواند به طور مؤثر به اعمال حاکمیت بپردازدبه عنوان تابع حقوق بین‌الملل قابل پذیرش خواهد بود .عده­ای نیز از این هم فراتر رفته اند وگفته­اند «به موجب قاعده ای در حال ظهور …حق تعیین سرنوشت در موارد نقض سیستماتیک حقوق بشر حقی قابل مطالبه می­باشد». در تحقیق حاضر، سعی شده پس از تشریح حق تعیین سرنوشت و ارتباط آن با تجزیه‌طلبی، دیدگاه علمای حقوق بین‌الملل نسبت به مشروعیت جدائی یک‌جانبه مورد بررسی و در نهایت رویکرد نوین حقوق بین‌الملل با عنایت به قضایای کوزوو، ابخازی و اوستیای جنوبی، جنوب سودان و… تبیین می­گردد.

واژگان کلیدی: جدائی یک جانبه، حق تعیین سرنوشت داخلی وخارجی، استقلال، جدائی چاره ساز

مقدمه

ارتباط میان جدائی طلبی وحقوق بین‌الملل از جمله موضوعاتی است که توجه دکترین را برای مدت طولانی به خود جلب نموده است. شکل­ گیری یک دولت جدید که به واسطه تجزیه حاکمیت یک کشور انجام می­ شود چالش­های نظری وعملی بسیاری را در حقوق بین‌الملل پدید می­آورد. در حال حاضربسیاری از کشورها با پدیده جدایی طلبی روبرو هستند. در این کشورها گروه­هائی تحت عنوان قومیت، عرق یا مذهب درصدند تا به نحوی از لوای دولت مرکزی جدا شوند و برای این منظور به عبارت پرطمطراق حق سرنوشت در حقوق بین‌الملل متوسل می­شوند. حقی که در آغاز در چارچوب استعمارزدایی رشد نمود وتا مدت ها خود را محدود و به همین عرصه مضیق می­دید. با این حال امروزه به شدت به این شبهه دامن زده شده است که آیا می­توان به استفاده از این اصل تا بدان جا رسید که بتوان برای گروه های عرقی- مذهبی در یک کشور حقی برای جدایی متصور بود؟ حقیقت این است که تا همین چند سال اخیر می­شد به ضرس قاطع ادعا کرد که قاطبه اعضا جامعه بین‌المللی با به رسمیت شناختن چنین حقی برای گروه های اقلیت موجود در این کشورها مخالف هستند و درموارد طرح این قضایا همواره از اصل تمامیت ارضی دولت ها حمایت کرده اند.

با این حال از سال 2008 میلادی زمزمه هائی این رویه قاطع را با چالش­ روبرو کرده است. ایالت کوزوو در 17 فوریه 2008 علی رغم مخالف شدید صربستان، روسیه، چین، اعلامیه استقلال خود را صادر نمود. در این سال بسیاری از اعضای جامعه بین‌المللی جدائی ایالت کوزوو از دولت صربستان را مورد شناسائی قرار دادند و تا تاریخ20 آوریل 2010 از سوی 75 کشور به رسمیت شناخته شده است. اعلام استقلال یک‌جانبه کوزوو، آبخازیا و اوستیای جنوبی نقطه عطفی برای تعیین تکلیف حقوقی این مساله در دهه اول قرن بیست و یکم پدید آورد. مجمع عمومی سازمان ملل در اکتبر 2008 با تصویب قطعنامه­ای از دیوان بین‌المللی دادگستری خواست تا مطابقت اعلامیه یک‌جانبه استقلال کوزوو با مقررات حقوق        بین‌المللی را مورد بررسی قرار دهد. در پرتو مقررات مذکور اولین بار برخی از دولت­ها، به طور رسمی نظرات حقوقی خود را در این ارتباط منتشر کردند.

دولت روسیه که مناطق آبخازیا و اوستیای جنوبی را در آگوست 2008 مورد شناسایی و با استقلال کوزوو مخالفت کرده، طی لایحه­ئی استقلال کوزوو را مغایر حقوق بین‌الملل دانست. روسیه معتقد بود که خارج از وضعیت­های استعماری­، گروه­های قومی حق جدائی ندارند، مگر آن که حقوق بنیادین گروه مربوط به صورت وسیع نقص شود و آنان مورد حمله مسلحانه آشکار حکومت مرکزی قرار گیرند. در چارچوب این تئوری کوزوو مصداق برخورداری از حق تعیین سرنوشت خارجی، شناخته نشد. در این حال این سوال مهم در برابر حقوق­دانان بین‌المللی قرار گرفت که آیا چنین رویه­ای را می­توان در حقوق بین‌الملل سرآغاز تغییری مهم دانست و ادعا کرد نگاه حقوق بین‌الملل نسبت به گروه­های جدائی طلب تغییر کرده است؟ آیا می­توان گفت جدایی کوزوو، ابخازیا و اوستیای جنوبی زمینه­ای برای مشروعیت ادعای گروه های جدایی طلب در سایر کشورها و حقوق بین‌الملل ایجاد نموده است؟ رهیافت حقوق بین‌الملل معطوف به این پرسش­ها در ابتدای راه پر فراز و نشیبی قرار دارد که جز با تحقیقات آکادمیک و فراهم آوردن بستر دکترین­های اجتماعی امکان پذیر نیست­.

در واقع از یک طرف با افزایش حرکت­های جدایی­طلبانه توسط گروه­های مردمی مستقر درکشوری مستقل مواجه­ایم و از طرف دیگر با فقد نظام حقوقی در این رابطه مواجه هستیم . مردمی که زمانی تابعیت بی­چون و چرای کشور مرکزی را داشته اند، امروز خواستار حرکت به سمت جدایی ومتهم به بی وفایی  می­شوند. آنها می­خواهند بدانند که حقوق بین‌الملل چه حقوق و وظایفی را به آنها بار می­ کند و آیا مستحق جدایی و تشکیل کشوری مستقل هستند یا آنگونه که دولت مرکزی ادعا می­ کند، عمل آنها چیزی جز آشوب و خرابکاری نیست؟ از این رو برای به نظم درآوردن حرکت­های این چنینی در جهان و نزدیک کردن منطق جامعه بین‌الملل به هم، در ارتباط با مسئله جدائی طلبی کوششی را می­طلبد که جز با تشبث به حقوق    بین‌الملل محقق نخواهد شد .

عنوان

 

صفحه چکیده

 

1 مقدمه

 

2 الف ـ بیان موضوع

 

2 ب ـ سئوالات تحقیق

 

2 ج ـ فرضیه های تحقیق

 

2 د – اهداف کاربردهای تحقیق

 

3 ﻫ – روش تحقیق

 

3 و- معرفی پلان تحقیق

 

3 بخش نخست : ماهیت ، پیشینه ، ادله و شرایط اعتبار اقرار در حقوق کیفری فصل نخست : ماهیت و پیشینه اقرار در حقوق کیفری

 

5 مبحث اول : ماهیت ، اقسام و طرق تحصیل اقرار

 

5 گفتار اول : تعریف و اقسام اقرار

 

7 بند اول : تعریف اقرار

 

7 الف : تعریف لغوی اقرار

 

8 ب: تعریف اصطلاحی اقرار

 

8 ج: خصایص اقرار کیفری

 

11 1-طریقت داشتن

 

11 2-انکار پذیر بودن

 

12 3-تجزیه پذیر بودن

 

13 بند دوم : اقسام اقرار

 

14 الف : اقسام اقرار به لحاظ شیوه بروز

 

14 1-اقرار فعلی و لفظی

 

14 2-اقرار شفاهی و کتبی

 

15 3-اقرار داوطلبانه و اجباری

 

16 4-اقرار کلی و جزئی

 

16 5-اقرار ساده ، مقید و مرکب

 

16 ب : اقسام اقرار به لحاظ محل وقوع

 

17 1-اقرار در دادگاه

 

17 2-اقرار در خارج از دادگاه

 

18 ج : اقسام اقرار به اعتبار موضوع

 

19 1-اقرار مدنی و کیفری

 

19 2-اقرار در حق ا… و حق الناس

 

20 گفتار دوم: طرق و وسایل تحصیل اقرار

 

21 بند اول : تحصیل اقرار از طریق پرسش و پاسخ قضایی

 

22 بند دوم : تحصیل اقرار از طریق اعمال خدعه و فریب

 

24 بند سوم : تحصیل اقرار از طریق وعده معافیت از مجازات

 

25 بند چهارم : تحصیل اقرر از طریق اعمال شکنجه

 

26 بند پنجم : تحصیل اقرار از طریق روش های علمی و فنی

 

27 الف : تست های تصویری (پروژکتیو)

 

28 ب : روش تداعی معانی

 

28 ج : پلی گراف

 

28 د : نارکوانالیز

 

29 مبحث دوم : پیشینه اقرار در حقوق کیفری

 

30 گفتار اول : سیر تحول اقرار در ادوار مختلف

 

30 بند اول : دوره انتقام خصوصی

 

31 بند دوم : دوره دادگستری خصوصی

 

32 بند سوم : دوره دادگستری عمومی

 

33 الف : دوره قدیم

 

33 ب : دوره اصلاحات حقوق جزا

 

34 گفتار دوم : سیر تحول اقرار در حقوق ایران

 

34 بند اول: دوره باستان

 

35 بند دوم : دوره میانه

 

35 بند سوم : دوره معاصر

 

 

 

37 فصل دوم : ادله و شرایط اعتبار اقرر در حقوق کیفری

 

39 مبحث اول : ادله اعتبار اقرر

 

39 گفتار اول : ادله فقهی اعتبار اقرار

 

39 بند اول : کتاب

 

39 بند دوم : اخبار و روایات

 

41 بند سوم : اجماع

 

41 بند چهارم : سیره و بنای عقلا

 

42 گفتار دوم : ادله حقوقی اعتبار اقرار

 

42 بند اول : قانون مدنی

 

42 بند دوم : قانون آیین دادرسی مدنی

 

44 بند سوم : قانون مجازات اسلامی

 

45 بند چهارم : قانون آیین دادرسی کیفری

 

46 مبحث دوم : شرایط اعتبار اقرار

 

47 گفتار اول : شرایط مقر

 

47 بند اول : عقل

 

47 بند دوم : بلوغ

 

48 بند سوم : اختیار

 

49 بند چهارم : آگاهی به موضوع اقرار

 

51 بند پنجم : رشد

 

52 گفتار دوم : شرایط مقرله

 

53 بند اول : اهلیت تمتع

 

54 بند دوم : معلوم بودن مقرله

 

54 بند سوم : عدم تکذیب مقرله

 

55 گفتار سوم : شرایط مقربه

 

56 بند اول : وجود خارجی مقربه

 

56 بند دوم : امکان عقلی یا عادی

 

56 گفتار چهارم : شرایط اداء اقرار

 

57 بند اول : صریح بودن

 

57 بند دوم : منجز بودن

 

58 بند سوم : نزد حاکم بودن

 

59 بند چهارم : تعدد اقرار

 

61 بند پنجم : تعدد مجالس

 

62 بخش دوم : حدود اعتبار و ارزش اثباتی اقرار در حقوق کیفری فصل نخست : حدود اعتبار و آثار اقرار

 

65 مبحث اول : حدود اعتبار اقرار در حقوق کیفری

 

65 گفتار اول : طریقیت یا موضوعیت داشتن اقرار

 

65 گفتار دوم : اشتراط مقرون بودن اقرار به قرائن و امارات

 

66 گفتار سوم : قابلیت انکار و تجزیه پذیر بودن اقرار

 

67 مبحث دوم : آثار اقرار در حقوق کیفری

 

68 گفتار اول : آثار اصلی اقرار

 

68 گفتار دوم : آثار فرعی اقرار

 

69 بند اول : تاثیر در شروع تحقیقات

 

69 بند دوم : تاثیر در استفادهه از تعلیق تعقیب ، کیفیات مخففه و معاذیر قانونی

 

69 الف : تاثیر در استفاده از تعلیق تعقیب

 

70 ب: تاثیر در استفاده از کیفیات مخففه

 

70 ج : تاثیر در استفاده از معاذیر قانونی

 

71 فصل دوم : ارزش اثباتی اقرار در حقوق کیفری

 

74 مبحث اول : ارزش اثباتی اقرار در رفتارهای مجرمانه

 

74 گفتار اول : ارزش اثباتی اقرار در جرائم موجب قصاص

 

74 گفتار دوم : ارزش اثباتی اقرار در جرائم موجب حد

 

75 بند اول : زنا

 

75 بند دوم : لواط

 

78 بند سوم : مساحقه

 

80 بند چهارم : قوادی

 

80 بند پنجم : قذف

 

81 بند ششم : شرب خمر

 

82 بند هفتم : سرقت

 

84 بند هشتم : محاربه و افساد فی الارض

 

85 بند نهم : ارتداد

 

85 گفتار سوم : ارزش اثباتی اقرار در جرائم تعزیری و بازدارنده

 

86 مبحث دوم: عوامل تاثیر گذار برارزش اثباتی و آثار اقرار

 

87 گفتار اول : تعدد اقرار

 

88 گفتار دوم : تنکار بعد از اقرار

 

88 بند اول : تعریف انکار

 

89 بند دوم : زمان انکار و تاثیر آن

 

90 بند سوم : موارد پذیرش انکار بعد از اقرار

 

90 الف : فقه امامیه

 

91 1-انکار بعد از اقرار در زنای موجب رجم

 

91 2-انکار بعد از اقرار در زنای موجب قتل

 

91 3-انکار بعد از اقرار در سرقت

 

93 ب : فقه عامه

 

93 1-مذهب شافعی

 

93 2-مذهب مالکی

 

93 3-مذهب حنفی

 

94 4-مذهب حنبلی

 

94 ج: حقوق ایران

 

94 1-انکار بعد از اقرار در زنای موجب رجم و قتل

 

94 2-انکار بعد از اقرار در قتل

 

99 3-انکار بعد از اقرار در سرقت

 

100 گفتار سوم : توبه بعد از اقرار

 

100 بند اول : مفهوم توبه و نحوه احراز آن

 

100 بند دوم : توبه و سقوط مجازات

 

102 بند سوم : توبه و تخفیف مجازات

 

104 گفتار چهارم : تعارض اقرار با سایر ادله

 

105 بند اول : مفهوم تعارض و تفاوت آن با تزاحم

 

106 بند دوم : صور مختلف تعارض

 

107 الف : تعارض اقرار با اقرار

 

107 ب : تعارض اقرار با بینه

 

112 ج : تعارض اقرار با علم قاضی

 

115 د : تعارض اقرار با قسامه

 

118 ﻫ : تعارض اقرار با قرائن و امارات

 

120 نتایج تحقیق

 

123 فهرست منابع و مأخذ

 

126 چکیده انگلیسی

 

130

چکیده

بی گمان اهمیت اقرار در امور كیفری و حتی امور مدنی به حدی است كه علمــای حقـوق آن را ملكـه دلایل می­نامند. اهمیت وجوددلیل برای احراز ارتكاب جـرم بـرای محكومیت تا آنجاست­كه حضـرت علـی (ع) می­فرمایـند: « اگر هزاران گناهكار بی كیفر بمانند بهتر است از آنكه یک نفر بی­گناه برخلاف حق به كیفر برسد ». در قوانین جزایی ایران نیز به صراحت از اقرار در اثبات برخی جرایم بحث شده است . در این قوانین از توبه بعد از اقرار و تأثیر آن در مجازات متهم و انکار بعد از اقرار سخن به میان آمده است که نشان دهنده گرایش و توجه قانونگذار به این دلیل اثبات، در دعاوی کیفری می­باشد. همین امر و عدم ذکر آن به تفصیل و با جزئیات بیشتر در قوانین مربوطه و ایجاد بحثهای مختلف در ارتباط با این موضوع، محقق را واداشته است تا با مطالعه نظرات حقوقی، فقهی و با مطالعه پرونده ها و ملاحظه آراء و نظریات قضایی ضمن بررسی تحلیلی اقرار در امور کیفری، ارزش اثباتی و آثار آن در حقوق جزای ایران در ادوار مختلف و فقه امامیه را با ارائه نظریات مختلف موردبحث و بررسی قرارگیرد. در این تحقیق میخواهیم ببینیم چالشها فرا روی اقرار در فرایند دادرسی کیفری ، شرایط حجیّت اقرار و نقش تعدد اقاریر در اعتبار اقرار چیست و تأثیر انکار بعد از اقرار در حقوق کیفری ایران کدام است . باید گفت گذشته از برخورداری از شرایط عامه ، اقرار باید عندالحاکم باشد و اصل اولیه در اعتبار اقرار در کلیه جرائم عدم لزوم تعدد آن است و همچنین انکار بعد از اقرار در جرائم مستوجب حد جز در موارد مصرح در قانون فاقد تأثیر است و بنظر می رسد که کیفیت تحصیل اقرار در فرایند دادرسی کیفری، با توجه به واقعیتهای عینی و با مبانی قانونی و حقوقی چندان سازگار نمی باشد . در این تحقیق سعی شده تا به كنکاش در این مقوله پرداخته شود ، باشد كه مفید فایده ی اصحاب قلم و دانشجویان واقع شود .

كلید واژه ها: دعوای کیفری ، ادله اثبات دعوی ، متهم ، اقرار

مقدمه

الف ) بیـان موضـوع

کیفیت تحصیل دلیل و اثبات جرم بر پایه اقرار متهم از منظر فقهی و در پرتو قواعد و قوانین موضوعه با عنایت به موازین و اسناد بین المللی مستلزم رعایت شرایط شکلی و ماهوی عدیده است که از جمله آنها ادای اقرار از سوی فرد ، بدون اجبار و اکراه یا تحت تاثیر القائات می باشد . حال با نگاهی به رویه عملی محاکم یا نهادهای تعقیب در عرصه امور جزایی در می یابیم که کیفیت تحصیل اقرار اصولاً مبتنی بر شرایط اساسی پیش گفته نیست . اصولاً در دعاوی کیفری دادرس باید مقرون به واقع بودن اقرار را احراز نماید بنابراین اقرار در امور کیفری به منظور اثبات جرم طریقیت دارد در آنچه به حجیّت اقرار بر می گردد در امور کیفری و مدنی تفاوتهایی وجود دارد . حجیت اقرار در امور کیفری تابع ارزشیابی دادرس می باشد ولیکن در امور حقوقی دارای حجیت مطلق است به همین دلیل چنانچه حکمی بر اساس اقرار در مرحله بدوی صادر گردد قابل تجدید نظر خواهی نیست ولی در امور کیفری دارای حجیت مطلق نیست .

ب ) سئوالات تحقیق

این پژوهش در جهت پاسخگویی به سئوالات ذیل می باشد

1 ـ چالشهـای نظـری و علمـی فـرا روی دلیـل اقـرار در فراینـد دادرسـی کیفــری ایـران چیست ؟

2 ـ شرایط حجیت اقرار کدام است ؟

3 ـ نقش تعدد اقاریر در اعتبار اقرار چیست ؟

4 ـ تاثیر انکار بعد از اقرار در حقوق کیفری ایران کدام است ؟

ج ) فرضیه های تحقیق

فرضیه اول : به نظر می رسد که کیفیت تحصیل اقرار و موجبات مثبته آن در فرایند دادرسی کیفری ایران با توجه به واقعیتهای عینی و مشهود با مبانی قانونی و حقوقی چندان سازگار نمی ­باشد . و اینگونه استنباط می­گردد که در امور کیفری حجیت اقرار نزد دادرسان صرفاً بر پایه اقرار متهم نمی ­باشد.

فرضیه دوم : گذشته از برخورداری از شرایط عامه ، اقرار باید عند الحاکم باشد .

فرضیه سوم : اصل اولیه در اعتبار اقرار ، عدم لزوم تعدد آن است .

فرضیه چهارم : انکار بعد از اقرار درجرائم مستوجب حد جز درموارد مصرح درقانون فاقدتاثیراست.

د ) اهداف و کاربردها

1- شناخت مبانی حقوقی و قضایی و شرایط قانونی اقرار در نظام دادرسی کیفری ایران . 2- رفع چالشهای نظری موجود در گفتمان حقوقی موسسات و مراکز اموزش عالی با ذکر ویژگیهای لازم الرعایه در تحصیل اقرار در فرایند دادرسی کیفری در محاکم . 3- ارائه رهیافتها و راهکارهای نوین برای مراجع قضایی به ویژه تقنینی برای کشف حقیقت نزد دادرسان محاکم می باشد . نظر به جایگاه اقرار در روند اثبات دعاوی ، این پژوهش نظیر سایر پژوهشهای مربوط به ادله اثبات دعوا ، می تواند کارآیی مطلوب و موثری در اجرای عدالت داشته باشد و در جرایمی نیز که محور بحث این پایان نامه است ، در اثبات جرایم مستوجب حد و قتل قانونگذار از اقرار سخن به میان آورده است ، که تجزیه و تحلیل مباحث مربوط به این دلیل اثبات در عمل می تواند راهگشایی برای قضات ، کمیسیون مجلس و دانشجویان حقوق باشد . لذا تبیین و توضیح موارد مربوط به اقرار در امور کیفری ، سبب روشن شدن جایگاه این ادله اثبات دعوی کیفری خواهد شد .

ﻫ ) روش تحقیـق

شیوه کار تحقیق ، مطالعه توصیفی ، تحلیلی و تطبیقی منابع کتابخانه ای و اینترنتی و فیش بردار از آنها بوده است و در این راستا از منابع کتابخانه های دانشگاه تهران و شهید بهشتی و پردیس قم و دانشگاه مذاهب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است . خوشبختانه محدودیتی در انجام این پژوهش در کار نبوده و صرفاً عمده نقص این تحقیق کم بودن کتب و منابع حقوقی در خصوص اقرار و شرایط قانونی و کیفیت صحیح ان بوده هر چند منابع فقهی و شرعی پیرامون این موضوع به فراوانی در دسترس بوده لیکن متاسفانه اقرار و کیفیت صحیح اقرار و بررسی علمی موضوع در نظام کنونی دادرسی کیفری ایران کمتر مورد توجه علمای حقوق کیفری قرار گرفته به جز تعداد انگشت شماری که این موضوع اشاراتی داشته اند که لزوم کنکاش بیشتر در این مقوله را می طلبد .

و ) معرفی پلان

مطالب تحقیق و پایان نامه حاضر مشتمل بر 2 بخش می باشد که هر بخش از چند فصل و هر فصل از چند مبحث و هر مبحث از چند گفتار و هر گفتار از چند بند تشکیل شده است ، در بخش نخست به ماهیّت ، پیشینه ، تعریف و اقسام اقرار ، طرق تحصیل اقرار ، سیر تحول اقرار در ادوار مختلف و همچنین سیر تحول افراد در حقوق ایران ، ادله و شرایط اعتبار اقرار در حقوق کیفری اعم از ادله فقهی و حقوقی اعتبار اقرار و شرایط اعتبار اقرار ، شرایط مقرّ ، شرایط مقرّله ، شرایط مقرّبه و شرایط اداء اقرار . در بخش دوم به حدود اعتبار اقرار و آثار اقرار ، حدود اعتبار اقرار در حقوق کیفری شامل طریقیّت یا موضوعیّت داشتن اقرار ، اشتراط مقرون بودن اقرار به قرائن و امارات و قابلیت انکار و تجزیه پذیر بودن اقرار ، آثار اقرار در حقوق کیفری شامل آثار اصلی و فرعی ، ارزش اثباتی اقرار در امور کیفری ، ارزش اثباتی اقرار در رفتار مجرمانه ، ارزش اثباتی در جرایم موجب قصاص و در جرایم موجب حد ، ارزش اثباتی اقرار در جرائم تعزیری و بازدارنده ، عوامل تاثیر گذار بر ارزش اثباتی و آثار اقرار شامل تعدد اقرار و انکار بعد از اقرار ، توبه بعد از اقرار ، تعارض اقرار با سایر ادله که در نهایت نتیجه گیری و پیشنهادها به شرح مبسوط پرداخته شده است و در این زمینه از کتب حقوقی ، فقهی ، نظرات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه و آراء محاکم استفاده گردیده است .

بخش نخست

ماهیت ، پیشینه ، ادله و شرایط اعتبار اقرار در حقوق کیفری

فصل نخست : ماهیت و پیشینه اقرار در حقوق کیفری

در این فصل برای شناخت ماهیت و پیشینه اقرار در حقوق کیفری موضوع را طی دو مبحث ـ مبحث اول در خصوص ماهیت ـ اقسام و طرق تحصیل اقرار و در مبحث دوم ، پیشینه اقرار در حقوق کیفری را مورد بررسی قرار داده ایم

مبحث اول : ماهیت ، اقسام و طرق تحصیل اقرار

ماهیّت : منظور از بررسی و تحقیق در مورد ماهیت حقوقی اقرار نیل به این مقصود است که بدانیم اقرار در ردیف کدامیک از اعمال حقوقی قرار دارد . سئوالی که مطرح می شود این است که اقرار دارای چه ماهیتی است آیا اقرار عقد است ؟ ایقاع است ؟ یا اینکه اساساً دارای ماهیت حقوقی دیگری است ؟

در این خصوص، بایستی به اختصار اشاره نمود که اقرار از آنجاکه صرفاً دلالت بر اخبار ازحق      می­نماید عقد و ایقاع نیست ، زیرا همانطوریکه می دانیم لازمه تحقق همه عقود ایقاعات وجود قصـد انشـاء ـ « یعنـی قصدی کـه یک موجود اعتباری را بوجود می آورد » ـ[1] می باشد . و حال آنکه همانگونه که در تعریف اقرار دیدیم ، قانون مدنی ایران به پیروی از نظر اکثر فقها و حقوقدانان ، آشکارا از اقرار ، به اخبار تعبیر کرده است . مع الوصف گروهی از فقها اقرار را انشاء و عده­ای آنرا در پاره ای موارد اخبار و در برخی موارد انشاء می دانند .

استدلال طرفداران نظریه انشاء اینست که موضوع اقرار تنها هنگامی بر عهده اقرار کننده ثابت می شود که او بوجود آن حق بر ذمه خویش اقرار کند . و از این سخن چنین نتیجه می گیرند که اقرار موجد حق است نه کاشف از آن .

اما طرفداران نظریه مشترک در این خصوص قائل به تفصیل شده و معتقدند که اقرار گاهی متضمن اخبار و زمانی دارای جنبه انشائی است و در توجیه این نظر می گویند ، وقتی اقرار کننده می گوید این مال از آن فلان است اقرار او دارای جنبه انشائی است ، زیرا بر اثر اقرار مزبور ، ملکی که تا آن زمان به اقرار کننده تعلق داشته به مقرله منتقل می شود و احکام هبه بر این اقرار بار میگردد .

در پاسخ به طرفـداران جنبه انشـائی اقـرار گفته شده است : این نظریـه از سـوی قائلیـن به آن قابـل دفـاع نیست. با ایـن توضیـح کـه مثلاً اگـر از طرفداران این نظریـه بپرسند که در یک دعوی، بخواستـه مالکیت شش دانگ یک باب خانـه و اجـاره بهـای دو ساله آن با این توضیح که خواهان گفته باشدخوانده ، خانه یاد شده را از دو سال پیش غصب کرده و اجاره بهای آن را نیز پرداخته است هرگاه خوانده درستی ادعای خواهـان را تصـدیـق کند آیا شما خواهان را سـزاوار اجـاره بهـای دو سالـه خانـه مزبور میدانید یا نـه ؟ بی گمان در پاسخ فرو خواهند ماند . زیرا اگر بگوینـد : نه ، با مدلول اقرار مخالفت کرده اند و اگر بگویند آری­، با اعتقاد خود دایر به جنبه انشائی داشتـن اقرار، دشمنی ورزیده اند.[2] اما درپاسخ به طرفــداران نظریه دوم نیزگفته شـده است: «نسبت به مواردی­که آنــان نیز اقرار را اخبار می­دانند جــای سخـن و جـدل نیست. لکن­نسبت به مواردی ­که اقـرار را انشاء می­شمارند با توجـه به مثـالی که خـود آنان بـرای توضیـح نظریـه خویـش آورده اند گوئیم هنگامیکه کسـی گفت که خانـه مـن از آن فـلان است این­گفتـه هبه اسـت نه اقرار، دلیـل امر نیـز سـاده است ، زیرا نامبردگـان کـه خود گفتـه بالا را اقرار می­شمـارنــد .

مقررات هبه را بر آن بار می­ کنند یعنـی مثلاً مال یا شئ مورد اقـرار را وقتــی از آن مقـرله می دانند که نسبت به آن بیـن طرفیـن قبض و اقبـاض صـورت گرفتـه باشـد»[3]

درحقـوق مـا از آنجائیکه قانـون مدنـی صراحتـاً از اقـرار، به اخبـار یـادکـرده است نیــاز به بحث بیشتـر در ایـن زمینـه نیست .

در امور کیفری نیز وضع به همین منوال است و اقرار کیفری نیز از آنجا که صرفاً دلالت بر اخبار حادثه ای به عنوان جرم می نماید، نمی ­تواند منطبق با مفاهیم عقد یا ایقاع باشد . زیرا عقد یا ایقاع همانگونه که در سطور فوق بیان گردید علاوه بر اینکه تعاریف خاصی داشته ، احکام و شرایط خاصی دارند که هیچیک از اینها در اقرار نیست، لذا تنها ماهیت سازگار با اقرار اخبار است .

اقسام اقرار : در قانون و کتب حقوقی، تقسیم بندی خاصی از اقرار کیفری بعمل نیامده است . در حقوق اسلامی بر حسب اینکه اقرار، دلیل چه نوع جرمی قرار گیرد نام خاص آن جرم بر آن نهاده شده است مانند اقرار به قتل، اقرار به زنا، اقرار به سرقت، و غیره . در حقوق عرفی نیز تقسیمات جداگانه ای از انواع اقرار بعمل نیامده و بر حسب مفاهیم آن ، اقسامی از اقرار بر شمرده شده است . مانند اقرار صریح و اقرار ضمنی، اقرار کتبی و اقرارشفاهی و نظایر آن. درحقوق خارجی هم تقسیماتی از اقرار به نظر نمی رسد و معمولاً معانی وخصوصیات آن اقاریر، سبب تفکیک آنها از یکدیگر شده است. مانند اقرار داوطلبانه ، اقرار اجبـا

چکیده 1

فصل اول-کلیات… 4

1- مقدمه. 4

1-1 بیان مسئله. 5

1-2 اهداف انجام تحقیق: 7

1-3 فرضیه انجام تحقیق: 7

1-4سوالات تحقیق.. 7

1-5 کلیات… 7

1-5-1 تاریخچه. 8

1-5-2 تولید جهانی سیب زمینی.. 9

1-5-3 تولید در ایران. 9

1-5-4 تولید درخراسان. 9

1-5-5 تولید فرآورده ها و اهمیت آن. 10

1-5-5-1 تاریخچه تولید فرنچ فرایز. 11

1-5-5-2 تولید جهانی.. 11

1-5-5-3 تولید در ایران. 12

1-5-6 تأثیر ترکیبات شیمیائی سیب زمینی بر کیفیت فرآورده 12

1-5-7 فرایند تولید. 19

1-5-7-1 استانداردهای درجه بندی.. 21

1-5-7-2 بازده تولید. 21

1-5-8 تأثیر فرایند حرارتی مقدماتی بر کیفیت فرآورده های سرخ شده سیب زمینی.. 22

1-5-9 فرایند سرخ کردن. 24

1-5-9-1 روش های سرخ کردن مواد غذایی.. 24

1-5-9-2 انواع روغن جذب شده 26

1-5-10كانولا. 29

1-5-10-1 سطح مصرف و کاربرد روغن کانولا. 31

1-5-10-2 ترکیبات و ویژگی های روغن کانولا. 32

1-5-10-3 پایداری اكسیداتیو روغن كانولا. 36

1-5-10-4 خواص تغذیه‌ای روغن كانولا. 36

1-5-11 کاربرد هیدروکلوئیدها در صنایع غذایی.. 37

1-5-11-1 تأثیر هیدروکلوئید بر کیفیت فرآورده های سرخ شده سیب زمینی.. 39

1-5-12 خصوصیات هیدروکلوئیدها 42

1-5-12-1ژلاتین.. 42

1-5-12-2 پکتین.. 42

1-5-12-3 کربوکسی متیل سلولز (CMC) 42

1-5-12-4 کنسانتره پروتئینی آب پنیر. 43

1-5-12-5 کیتوزان. 43

1-5-12-5-1ویژگی های شیمیایی و فیزیکی.. 45

2-1 مستندات… 48

3-1 مواد و تجهیزات… 55

3-1-1 مواد. 55

3-1-2 دستگاه ها و تجهیزات لازم. 56

3-2 روش ها 59

3-2-1 روش ذخیره سازی سیب زمینی.. 59

3-2-2 نمونه برداری.. 59

3-2-3 وزن مخصوص…. 59

3-2-4 ماده خشک… 61

3-2-5 تعیین میزان قندهای احیا با بهره گرفتن از کروماتوگرافی مایع با کارائی بالا. 61

3-2-5-1 آماده سازی فاز متحرک… 61

3-2-5-2 آماده سازی نمونه. 61

3-2-5-3 تعیین درصد بازیافت… 61

3-2-5-4 رسم منحنی استاندارد قندها 62

3-2-6 تأثیر فرایند حرارتی مقدماتی بر خصوصیات کیفی محصول. 62

 

 

3-2-6-1 آماده سازی نمونه ها 63

3-2-6-2 بافت… 64

3-2-6-3 جذب روغن.. 64

3-2-7 استفاده از هیدروکلوئیدها و تأثیر آن بر کیفیت محصول. 65

3-2-8 بررسی کیفی روغن جذب شده در محصول در طی انبارداری.. 66

3-2-8-1 اندیس پراکسید. 66

3-2-8-2 اندیس یدی.. 67

3-2-8-3 اندیس اسیدی.. 67

3-2-8-4 آزمون حسی.. 68

3-3 روش های تجزیه و تحلیل آماری داده‏ها 68

فصل چهارم- نتایج و بحث… 71

4-1 آزمون های مربوط به غده های خام سیب زمینی.. 71

4-1-1 ماده خشك و وزن مخصوص…. 71

4-1-2 اندازه گیری قندهای احیاكننده سیب زمینی با بهره گرفتن از كروماتوگرافی مایع با كارآئی بالا. 72

4-2- تاثیر فرایند حرارتی مقدماتی بر خصوصیات كیفی خلال سیب زمینی.. 76

4-2-1 ارزیابی تاثیر فرایند حرارتی بر بافت خلال های سیب زمینی.. 77

4-2-2 ارزیابی تاثیر فرایند حرارتی مقدماتی بر جذب روغن.. 80

4-3 ارزیابی تاثیر استفاده از هیدروكلوئیدها بر كیفیت خلال سرخ شده سیب زمینی 82

4-3- 1 بافت… 82

4-3- 2 جذب روغن.. 83

4-3- 3 رطوبت… 85

4-4 اثر هیدروكلوئیدها برشاخص های كیفی روغن جذب شده در خلال سرخ شده سیب زمینی منجمد در طی دوره نگهداری   87

4-4-1 اندیس پراكسید. 88

4-4-2 اندیس اسیدی.. 90

4-4-3 اندیس یدی.. 92

4-4-4 آزمون حسی.. 94

فصل پنجم-بحث وتفسیر. 97

5-1 نتیجه گیری.. 97

5-2 پیشنهادات… 99

فهرست منابع …..101

پیوست ها 111

چکیده انگلیسی.. 115

چکیده

در این طرح با هدف بهبود کیفیت خلال سیب زمینی نیمه سرخ شده منجمد، دو رقم پائیزه سیب زمینی به نام های آگریا و مارفونا از منطقه قوچان خریداری و به سردخانه با دمای 5 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90ـ85 درصد منتقل گردید. غده های سیب زمینی در ابتدای ورود مورد آزمون های فیزیکو شیمیایی نظیر وزن مخصوص، درصد ماده خشک ودرصد قندهای احیاکننده قرار گرفتند. نمونه برداری به صورت کاملاً تصادفی انجام شد وبه منظور تعیین اثر فرایند حرارت مقدماتی بر کیفیت محصول، خلال های سیب زمینی در آب با شرایط حرارتی مختلف 70 درجه سانتیگراد ـ 4 دقیقه، 70 درجه ـ 10 دقیقه و 95 درجه ـ 2 دقیقه تیمار شده و سپس به طور عمقی در روغن 175 درجه سانتیگراد به مدت 5/2 دقیقه سرخ شدند. خصوصیات کیفی که در فرآورده نهایی بررسی شدند عبارتند از: مقاومت بافت به نیروی برشی ، درصد جذب روغن ، پس از انتخاب دما و زمان بهینه فرایند حرارتی مقدماتی، خلال هایی از رقم آگریا در محلول هایی با غلظت های مختلف از هیدروکلوئیدهای کیتوزان (3%و5%)، ژلاتین(4/0%و6/0%)، کربوکسی متیل سلولز(5/0%و3/0%)، نشاسته(5%و4%) و کنسانتره پروتئینی آب پنیر(5/6%و5/5%) غوطه ور شده و پس از سرخ کردن عمقی در روغن، شاخص های کیفی، بافت، میزان جذب روغن و درصد رطوبت محصول بررسی شدند. نمونه هایی از محصول با فیلم و شاهد در فریزر 18 ـ درجه سانتیگراد به مدت 6 ماه نگهداری شده و در فواصل دو ماهه شاخص های کیفی روغن استحصالی از محصول نظیر عدد پراکسید، عدد اسیدی، عددیدی تعیین گردیدند. ارزیابی اثر فرایند حرارت مقدماتی بر کیفیت خلال نیمه سرخ شده سیب زمینی نشان داد که تیمار 70 درجه به مدت 10 دقیقه شاخص های کیفی بافت و جذب روغن محصول را به طور محسوسی بهبود می دهد. تیمار 95 درجه ـ 2 دقیقه در مقایسه تیمار 70 درجه ـ 10 دقیقه بافت خلال ها افت قابل توجهی داشته، جذب روغن افزایش یافت. تیمار 70 درجه ـ 4 دقیقه تغییر چشمگیری در کیفیت محصول ایجاد نکرد.. نتایج آزمون های تأثیر رقم بر خصوصیات کیفی خلال ها نشان داد رقم آگریا با وزن مخصوص و ماده خشک بیشتر و درصد قندهای احیاکننده کمتر برای فرآوری مطلوبتر از رقم مارفونا است نتایج پوشش دهی با هیدروکلوئید بر سطح خلال ها نشان داد تیمار 5 درصد کیتوزان، بیشترین اثر را بر بهبود خصوصیات بافت، کاهش جذب روغن و افزایش رطوبت خلال ها دارد و اثر سایرتیمارها بر بافت و کاهش جذب روغن معنی دار بود. نتایج آزمون های کیفی روغن خلال سرخ شده سیب زمینی منجمد در طی 6 ماه نگهداری نشان داد روند تغییرات این شاخص ها درنمونه های تیمار شده با فیلم کمتر از نمونه شاهد بود. همچنین ملاحظه شد تغییرات نامطلوب کیفی روغن خلال سیب زمینی سرخ شده منجمد از ماه چهارم به بعد شدت یافت.

اثر نوع روغنها(پالم اولئین و کانولا)بر روی جذب روغن اختلاف معنی داری نداشت و تاثیر هیدروکلوئیدها اثر معنی داری بر کاهش جذب روغن داشتند.

واژگان کلیدی : خلال سیب زمینی نیمه سرخ شده منجمد ، هیدروکلوئید، جذب روغن ،پوشش دهی .

فصل اول-کلیات

1- مقدمه

   از آنجایی که با افزایش آگاهی مصرف کنندگان مصرف غذاهای دارای چربی زیاد کاهش یافته لذا تمایل به کاهش چربی و روغن در غذاهای پخته شده و سرخ شده نیز افزایش یافته است. با وجود اینکه خطر مصرف چربی های اضافی برای افزایش فشار خون و افزایش سطح کسترول خون همچنان مورد توجه است، با این حال هنوز هم غذاهای سرخ شده در نزد مردم از محبوبیت ویژه ای برخوردار هستند . محبوبیت فرآورده های غذایی فرایند شده با روش سرخ کردن عمیق به دلیل خصوصیات مطلوب این مواد غذایی می باشد. از طرفی با رشد روزافزون مصرف غذاهای آماده و افزایش تعداد رستوران های غذاهای آماده و به دلیل اینکه سیب زمینی یکی از عمده ترین مواد غذایی مورد استفاده بشر می باشد لذا توجه به بهبود کیفیت سیب زمینی های سرخ شده با فرایند عمیق سرخ کردن و کاهش مخاطرات ناشی از مصرف روغن جذب شده توسط خلال های سیب زمینی امری لازم و ضروری به نظر می رسد(توما وهمکاران2012).

سرخ کردن عمیق یک روش قدیمی است که در آن با غوطه ور کردن در روغن داغ ماده ی غذایی پخته می شود دمای بالای منجر به تبخیر آب و خارج شدن آن از سطح سیب زمینی می شود. در نتیجه روغن احاطه کننده سیب زمینی داخل بافت فرآورده شده جایگزین آب تبخیر شده می گردد. نقش سرخ کردن عمیق در حقیقت به نوعی مهر و موم کردن ماده غذایی با ایجاد پوسته برشته مانند و بنابراین جلوگیری از خروج عطر و طعم و مواد مغذی می باشد. پوشش های مواد غذایی ممکن است یک مورد مناسب و خوب در این زمینه باشند و هر روزه مطالعاتی در این زمینه صورت می گیرد تا به بهبود کیفیت مواد غذایی بینجامد. هیدروکلوئید های هیدروفیل می توانند به عنوان پوشش برای سد کردن و جلوگیری از خروج آب و در نتیجه جذب کمتر روغن بسیار مناسب باشند. (وارلا و فیزمن، 2011 ).

– بیان مسئله

کلمات کلیدی: تنش شوری؛ سلنیوم؛ آسیب اکسیداتیو؛ سیستم آنتی اکسیدان؛ Brassia napus L.

 فهرست مطالب

عنوان                                                                                        صفحه

چکیده…………………………………………………………………………………………………. ه

مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 1

 فصل اول: کلیات و پیشینه پژوهش

1-1-معرفی گیاه کلزا………………………………………………………………………………. 7

2-1-1ویژگی های کلی تیره شب بو (Crucifera)…………………………………………… 7

3-1-1مورفولوژی گیاه مورد مطالعه: …………………………………………………………… 8

4-1-1مراحل رشد ظاهری گیاه کلزا……………………………………………………………. 9

5-1-1گونه های متعلق به جنس Brassica……………………………………………………. 11

1-5-1-1کلزای پاییزه (B.napus subsp . Olifera var.b. biennis) ژنوم AC؛ 19=n…. 12

2-5-1-1شلغم روغنی (B. rapa. L.) ژنوم A؛ 10=n …………………………………. 13

3-5-1-1کلزای بهاره، (B.napus. subsp. Olifera var annua) ژنوم AC: 19=n …….. 13

4-5-1-1خردل هندی یا قهوه ای، (B. juncea)، ژنوم AB؛ 18=n………………………………… 13

5-5-1-1خردل سفید (Sinapis alba L.)، ژنوم D؛ 12= n………………………………….. 14

6-5-1-1خردل حبشی (آلیاری، 1379)، (B. carinata) ژنوم BC ، 17=n ……………… 14

6-1-1رابطه ژنوی گونه های شب بو (Cruciferea) ………………………………………… 14

7-1-1تقسیم بندی ارقام کلزا…………………………………………………………………….. 14

8-1-1ترکیبات دانه کلزا…………………………………………………………………………… 16

9-1-1معرفی گلوکوزینولات …………………………………………………………………….. 17

10-1-1ویژگی های گیاه شناسی ……………………………………………………………….. 18

11-1-1تاریخچه تولید کلزا در جهان …………………………………………………………. 19

12-1-1تولید کلزا در ایران ………………………………………………………………………. 21

13-1-1کاربرد فرآورده های کلزا ………………………………………………………………. 22

14-1-1علل انتخاب کلزا و توسعه کشت آن ………………………………………………… 23

15-1-1شرایط کاشت کلزا……………………………………………………………………….. 24

16-1-1سطح زیر کشت و تولید ……………………………………………………………….. 26

1-16-1-1سطح زیر کشت کلزا در جهان ……………………………………………………. 26

2-16-1-1سطح زیر کشت و تولید کلزا در ایران ………………………………………….. 26

2-1-مواد مورد نیاز گیاهان……………………………………………………………………….. 33

1-2-1-خصوصیات عناصر ضروری……………………………………………………………. 33

2-2-1-عناصر ضروری ………………………………………………………………………….. 33

3-2-1-تقسیم بندی عناصر ضروری براساس مقدار جذب ………………………………. 35

4-2-1-اختلالات تغذیه ای در گیاهان ………………………………………………………… 38

5-2-1-عوامل موثر در تنش ناشی از عناصر شیمیایی………………………………………. 38

3-1-چرخه سلنیوم در محیط…………………………………………………………………….. 39                                                            

1-3-1-اثر سلنیوم در آلودگی محیط زیست………………………………………………….. 40

2-3-1-وفور سلنیوم در آب و خاک…………………………………………………………… 41

3-3-1-معرفی سلنیوم تاریخچه و تقاضای جهانی………………………………………….. 42

4-3-1-سلنیوم یک عنصر شیمیایی …………………………………………………………….. 42

5-3-1-ترکیبات سلنیوم……………………………………………………………………………. 43

6-3-1-کاربرد سلنیوم…………………………………………………………………. 44                                                                          

7-3-1-معرفی اثرات بیولوژیکی سلنیوم در موجودات زنده……………………………….. 44

8-3-1-ضرورت سلنیوم برای تغدیه انسان و جانوران……………………………………… 46

9-3-1-جذب و تجمع سلنیوم در گیاهان……………………………………………………… 47

10-3-1-گیاهان نشانگر سلنیوم …………………………………………………………………. 50

4-1- معرفی اثرات سلنیوم در گیاهان………………………………………………………….. 51

1-4-1- سلنیوم به عنوان آنتی اکسیدان در دفاع در شرایط اکسیداتیو……………………. 51

2-4-1- سلنیوم و پروتئین سازی……………………………………………………………….. 52

3-4-1-تغییرات القایی سلنیوم بر روی رشد………………………………………………….. 52

4-4-1-مقدار سلنیوم درون گیاهان به چند طریق افزایش می یابد……………………….. 53

 

 

5-4-1پیش انباشتگی در گیاهان پیش انباشت کننده ………………………………………… 54

 فصل دوم: مواد و روش ها

1-2-مشخصات بذر گیاه و تهیه بذر …………………………………………………………… 57

2-2-سترون کردن سطحی بذرها………………………………………………………………… 57

3-2-تهیه محلولهای های لازم برای اعمال تیمار های مختلف …………………………… 57

1-3-2- تهیه محلول کلرید سدیم……………………………………………………………….. 57

2-3-2-تهیه محلولهای مختلف با غلظت مناسب سلنیوم ………………………………….. 58

4-2 طراحی پژوهش……………………………………………………………………………….. 58

1-4-2-تهیه محلول هوگلند………………………………………………………………………. 58

1-1-4-2-طرز تهیه محلول کلات آهن (Fe-EDTA) ……………………………………… 58

2-1-4-2 طرز تهیه محلول های غذایی با غلظت های مختلف سلنیوم………………….. 61

3-1-4-2 سترون شدن بذر ها……………………………………………………………………. 61

4-1-4-2 نحوه اعمال تیمارهای مختلف بر دانه رست های جوان……………………….. 62

5-1-4-2 شرایط و دوره کشت دانه رست ها………………………………………………… 63

6-1-4-2- تجزیه و تحلیل رشد………………………………………………………………… 63

1-6-1-4-2 آزمایش­های­­­انجام شده بر دانه رست­های تحت تیمار­­­­­سلنیوم و تنش شوری… 63

2-6-1-4-2 بررسی رنگیزه ها…………………………………………………………………… 66

3-6-1-4-2 سنجش کلروفیل ها و کاروتنوئید……………………………………………… 66

4-6-1-4-2 سنجش قند های محلول و نا محلول (نشاسته) ……………………………… 68

5-2 سنجش پرولین ……………………………………………………………………………….. 71

6-2 استخراج عصاره پروتئینی…………………………………………………………………… 72

1-6-2- اندازه گیری غلظت پروتئین ………………………………………………………….. 72

2-6-2- اندازه گیری فعالیت آنزیم كاتالاز…………………………………………………….. 75

3-6-2- اندازه گیری فعالیت آنزیم آسكوربات پراكسیداز………………………………….. 75

7-2 سنجش میزان عناصر ………………………………………………………………………… 76

1-7-2 سنجش میزان یون های سدیم و پتاسیم و سلنیوم…………………………………… 76

فصل سوم: تفسیر نتایج

1-3 تغییرات شاخص های رشد ………………………………………………………………… 79

1-1-3 تغییرات وزن تر ………………………………………………………………………….. 79   

2-1-3 تغییرات وزن خشک……………………………………………………………………… 85

3-1-3 تغییرات مربوط به طول بخش های مختلف گیاه و سطح برگی…………………. 91

4-1-3 نرخ رشد نسبی (RGR) و میزان رشد نسبی برگ(RLGR) …………………….. 96

5-1-3 میزان همگون سازی خالص (NAR) و نسبت وزن برگی(LWR)……………… 99

6-1-3 میزان سطح ویژه برگی (SLA) و نسبت وزن برگی (LAR) ……………………. 102

7-1-3 (LWCA) آب در واحد سطح برگ…………………………………………………… 105

8-1-3 تغییرات هیدرات های کربن : قند محلول و قند نا محلول……………………….. 107

9-1-3 تغییرات رنگیزه ای برگ ها……………………………………………………………… 113

1-9-1-3 کلرو فیل ها و کاروتنوید…………………………………………………………….. 113

10-1-3 تغییرات پرولین ریشه و برگ…………………………………………………………. 119

11-1-3 تغییرات پروتئین و فعالیت آنزیمی………………………………………………….. 122

1-11-1-3 تغییرات پروتئین ریشه و برگ …………………………………………………… 122

12-1-3 تغییرات میزان عناصر ………………………………………………………………….. 131

1-12-1-3 میزان یون سدیم ریشه و ساقه…………………………………………………….. 131

2-12-1-3 میزان یون پتاسیم ریشه و ساقه …………………………………………………… 132

3-12-1-3 میزان یون سلنیوم ریشه و ساقه ………………………………………………….. 133

     مشخصات آماری طرح و محاسبات آماری…………………………………………………… 140

      فصل چهارم:

1-4-تغییرات شاخص های رشد………………………………………………………………… 142

2-4-تغییرات ترکیبات رنگیزه ای کلروفیل و کاروتنوئید ………………………………….. 144

3-4-تغییرات قند های محلول و نامحلول (نشاسته)…………………………………………. 147

4-4-تغییرات محتوای پروتئین و آنزیم های آنتی اکسیدان………………………………… 148

1-4-4-تغییرات محتوای پروتئین……………………………………………………………….. 148

2-4-4-تغییرات آنزیم های آنتی اکسیدان……………………………………………………… 149

5-4-تغییرات محتوای پرولین……………………………………………………………………. 151

6-4-تغییرات محتوای عناصر(یون سدیم، یون پتاسیم، یون سلنیوم)……………………… 152

نتیجه گیری نهایی…………………………………………………………………………………… 155

پیشنهادها………………………………………………………………………………………………

فهرست منابع………………………………………………………………………………………… 158

مقدمه

شوری خاک یکی از مهم ترین عواملی که تولید محصول را در مناطق خشک و نیمه خشک محدود می کند. رشد گیاه در نهایت توسط شوری کاهش می یابد در حالی که گونه های مختلف گیاهان در تحمل به آن متفاوت می باشند. گیاهان توسط مکانیسم های متفاوتی به تنش سازگار می شوند..et,al) Jamil2005) (Atlassi Pak .et,al2009)

.et,al) Kang Wei 2006)

اکثر گیاهان نمک دوست نیستند و فقط به غلظت های بسیار کم نمک مقاوم هستند و یا در غلظت های کم نمک به شدت رشدشان مهار می شود. گونه های گیاهی مختلف در برابر شوری پاسخهای شدی مختلفی می دهد.(Sudhir P. Murthy S.D.S2004)

سطوح بالای شوری خاک می تواند به نحو قابل توجهی جوانه زنی و رشد گیاهچه را به دلیل اثرات مرکب پتانسیل اسمزی و سمیت ویژه ی یون کاهش دهد. جوانه زنی بذر، ظهور گیاهچه و بقای اولیه به طور خاص حساسیت بالایی به شوری خاک دارند.

گیاهان در مقاومت به استرس شوری با یکدیگر متفاوت هستند (Lorenzo.et,al 2007) استرس شوری روی کل گیاه و هم در سطح سلول از طریق ایجاد استرس اسمزی و یونی روی فیزیولوژی گیاه اثر می گذارد، استرس شوری به علت افزایش ورود یون سدیم است.

حدود 7 درصد از کل زمین های جهان و 20 درصد از زمینهای کشاورزی شده و تقریباً نیمی از زمین های آبیاری شده تحت تاثیر غلظت بالای نمک هستند. غلظت بالای نمک
می تواند فرایندهای فیزیولوژیکی سیانوباکتریها و گیاهان را تحت تاثیر قرار دهد. (Sudhir P. and Murthy S.D.S ،2004)

از 6/4 میلیون هکتار زمین ساحلی و غیر منبع در ایران 83/0 میلیون هکتار آن تحت تاثیر غلظت های مختلف شوری هستند. خاک های شور و آبهای محرک شور، خطرات بالقوه ای برای محصولات کانولا هستند. کانولا (Brassica napus L.) یکی از مهم ترین دانه های روغنی جهان، حتی در ایران است که تولید آن در سال های اخیر بطور چشمگیری افزایش داشته است. (Ahmad Bybordi، 2010)

شوری به دو شکل رشد و تکوین گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد:

1-از طریق کاهش پتانسیل آب خاک، استرس اسمزی به گیاه تحمیل می کند و باعث کاهش جذب آب توسط گیاه می شود.

2-شوری باعث افزایش جذب یونهای بخصوص می گردد.

سرانجام کثرت این یونها با فرایندهای متابولیکی متعدد تداخل ایجاد می کند.

(Gaber M Abogadallah 2010)

سلنیوم یک عنصر ریزمغذی ضروری برای انسان و جانوران است و بعنوان یک عامل سمی محیطی نیز عمل می کند. مرز بین مفید بودن و مضر بودن این عنصر بسیار ظریف است و به فرم شیمیایی این عنصر، غلظت و سایر غلظت های محیط بستگی دارد. ضرورت سلنیوم برای گیاهان عالی در پرده ابهام است و علی رغم اینکه در غلظت های بالا برای گیاه سمی است ولی در غلظت های کم اثر مفیدی دارد.

علی رغم اینکه سلنیوم یک عنصر مغذی برای انسان و سایر جانوران بصورت آنتی اکسیدان است ولی در غلظت های بالا به علت جایگزین شدن آن با سولفور در اسید آمینه سبب پیچ خوردگی اشتباه و نادرست پروتئین ها و در نهایت تولید آنزیم ها و پروتئین ناکارآمد
می شود. (Vekoslava STIBILY ، 2007) (Mateja Germ.et,al 2007)

آلودگی با سلنیوم اثرات زیانبار کمتری روی جانوران خشکی زی دارد تا جانواران آبزی، در مقادیر زیاد علاوه بر خطر انداختن زندگی آبزیان، منجر به تجمع عنصر در تخم ها و بدنیا آمدن نوزادان ناقص الخلقه و عجیب می شود. در موشها هر دو اندام جنسی دارند در چارپایان چرنده بیماری «alkali» بوجود می آورد که شامل اختلالات در ساختار سم، شاخ ها، ریزش موها یال و دم است و اختلالات قلبی و کبدی نیز به همراه دارد.

سلنیوم جزء عناصر ضروری برای گیاهان نیست ولی می تواند از طریق جمع کردن مقادیر زیادی سایر عنصر نفش مهمی را در گیاه ایفا کند. بصورت آنتی اکسیدان عمل می کند. پیری را به تاخیر می اندازد و گیاهچه پیر را وادار به رشد می کند.

( .et,al Metaja Germ 2007)

هدف های پژوهش

امروزه با افزایش جمعیت و جهان و بهبود سطح تغذیه و گسترش دامداری صنعتی و افزایش مصرف پروتئین تلاش برای دستیابی به منابع جدید و تولید روغن گیاهی افزای

مقدمه: 2

الف- بیان مسأله. 2

ب- سوالات: 3

ج- فرضیه ها: 3

د- ضرورت تحقیق.. 3

ه – اهداف تحقیق.. 5

و- پیشینه تحقیق: 6

ز- روش تحقیق.. 6

ح – ساختار تحقیق.. 6

فصل اول. 7

مهریه، احکام و کارکردهای آن.. 7

1- مهریه در لغت و اصطلاح. 8

1-1- مهریه در لغت.. 8

1-2- مهریه در اصطلاح. 9

1-3- انواع مهریه. 13

1-3-1- مهر المسمی و شرایط آن.. 13

1-3-1-1-مهر المسمی.. 13

1-3-1-2- شرایط مهرالمسمی.. 14

1-3-1-2- مقدار مهرالمسمی.. 16

1-3-2- مهرالسنه و مقدار آن به قیمت روز. 17

1-3-3- مهرالمثل.. 18

1-3-3-1- موارد تعلق مهرالمثل.. 19

1-3-4- مهرالمتعه. 19

1-3-4-1- مهرالمتعه و وجوه افتراق و اشتراک آن با مهرالمثل.. 20

4-2-مالکیت زن بر مهر. 21

1-4- عوامل استقرار مهر. 21

1-4-1- دلایل و مستندات پرداخت مهریه. 23

1-4-1-1- آیات.. 23

1-4-1-2- روایات.. 27

1-4-2-کارکردها و حکمتهای مهریه. 29

1-4-3- اهمیت مهراز نظراسلام. 34

1-4-4- آثار روانی مهر. 35

1-4-5-احکام مهریه. 37

1-4-6- نحوه مطالبه مهریه : 45

1-4-6-1- نحوه اقدام برای مطالبه مَهریه : 46

فصل دوم. 49

مقدار مهریه و امکان یا عدم امکان تعیین نصاب برای آن.. 49

2- نظرات پیرامون نصاب پذیری مهریه. 50

2-1- نظر اول:مهریه نصاب پذیر نیست.. 50

2-2- مقدار مهر در حقوق موضوعه. 52

2-2-1- مقدار مهر در حقوق ایران.. 52

2-2-2- مقدار مهر در حقوق کشورهای اسلامی.. 53

2-2-3- روایات.. 55

بررسی دلایل نظریه اول. 58

2-2-4- حکم تکلیفی مهریه زیاد. 60

2-2-5- حکم وضعی مهریه های زیاد. 61

2-2-6- آسیب های پذیرش مهریه های زیاد. 63

2-2-6-1- باورهای غلط ودلایل افزایش مهریه. 63

2-2-6-2- آثار منفی مهریه های زیاد. 65

2-3- نظر دوم مهریه نصاب پذیر است.. 69

2-3-1- نصاب پذیر بودن مهریه طبق حکم اولیه. 69

2-3-2- نصاب پذیر بودن مهریه طبق حکم ثانویه. 75

2-4- کارکردهای منفی افزایش مهریه. 78

 

 

2-4-1- افزایش سن ازدواج. 78

2-4-2- تغییر در نوع همسرگزینی.. 79

2-4-3- کاهش نرخ ازدواج. 79

2-4-4- ایجاد خصومت و دشمنی.. 80

2-4-5- تحمل اجباری زندگیهای تصنعی.. 80

2-4-6- احتمال سوداگری.. 80

2-4-7- تحت الشعاع قرارگرفتن ارزشهای دینی.. 81

2-5- بررسی صحت یا عدم صحت مهریه های سنگین موجود. 86

2-6- عقد نکاح عقدی است مالی.. 86

2-6-1- عقد نکاح عقدی است غیر مالی.. 86

2-7- معنای مقدورالتسلیم بودن موضوع معامله. 87

2-7-1- اثر غیر مقدورالتسلیم بودن موضوع معامله. 89

پیشنهادات.. 91

نتیجه : 94

منابع. 96

الف- کتابهای فارسی.. 96

ب-کتاب های عربی.. 97

ج- مقالات.. 98

د- سایت ها: 99

ه – نرم افزار: 99

چکیده

 تعیین مهریه برای زن در ازدواج امری تأییدی در اسلام بوده و خداوند متعال نیز به پرداخت آن تأکید فرموده است. با اینکه در اسلام بر استحباب مهریه­ی کم و کراهت زیادی آن تأکید شده است ولی در سال­های اخیر میزان آن افزایش زیادی پیدا کرده و این امر مشکلاتی را در جامعه بوجود آورده است،که بنظر می رسد تعیین نصاب برای آن می تواند راهگشا باشد.در فقه اسلامی پیرامون مهریه دو نظریه وجود دارد :نظر اول که نظر مشهور فقهای امامیه و عامه است ،آنست که مهریه نصاب پذیر نیست، بلکه این امر به تراضی طرفین بستگی دارد،که قانون مدنی نیز از نظر مشهور فقهای امامیه تبعیت نموده است. اگرچه پذیرش نظریه مذکور در زمان و مکان خاص خود قوانین و فقه پویای شیعه را به چالش نکشید، لیکن در حال حاضر جامعه چشم انتظار مداخله شارع در این مقوله می باشد. در مقابل برخی از فقهای امامیه بر این عقیده­اند که مهریه نصاب پذیر است و میزان مهریه نباید بیشتر از مهرالسنه یعنی پانصد درهم باشد. اگرچه این نظریه در بستر زمان نشان داد که دارای پایه های محکمی از نظر منطقی و تجربی بوده ودر زمینه علمی و فقهی نیز قابل دفاع می باشد، لیکن مورد پذیرش قرار نگرفته است. بنظر میرسد با توجه به ضرورت و مصلحت جامعه اسلامی،حاکم اسلامی می تواند همانند دخالت خود در قیمت گذاری کالاها در این امر نیز دخالت کرده و با تغییر در قوانین مربوطه به عنوان حکمی شرعی و حکومتی و با تعیین حداکثری برای میزان مهریه ، مهریه­ای بیش از آنچه مشخص شده را فاقد اعتبار دانسته و راه را بر اراده هایی که هیچ قید و بندی برای خود تصور نمی کنند ببندد. همچنین چون یکی از شرایط صحت مهریه مقدورالتسلیم بودن آن است و مهریه­های سنگین، به علت عدم تمکن مالی مرد مقدورالتسلیم نیست، لذا برای صحت توافق طرفین ،راهی جز محدود نمودن اراده آنان وجود نخواهد داشت.

کلید واژه ها:

نکاح، مهریه، نصاب، نصاب پذیری، مهرالسّنه

مقدمه:

الف- بیان مسأله

خانواده مجموعه و تشکلی است که بر اساس مهر و محبت متقابل زوجین نسبت به یکدیگر شکل گرفته و این عامل باعث ثبات و ماندگاری آن می­ شود. قبل از اسلام، روابط مالی نیز بر این قرارداد مقدس حاکم بوده که از جمله­ آنها پرداخت مهریه به زن بوده است. اسلام نیز این امر را تأیید کرده است. با توجه به اینکه امور مالی در نکاح امری فرعی بوده و هدف اصلی ازدواج، زندگی مشترک همراه با مهر و محبت زوجین نسبت به یکدیگر است، اسلام توصیه­های اکیدی مبنی بر کم بودن مهریه­ی زن بیان داشته است. اما تعیین میزان مهریه با توجه به توانایی مرد و شأن زن و آداب و رسوم افراد مختلف به طرفین واگذار شده است.

متأسفانه در سال­های اخیر، میزان مهریه بدون توجه به توانایی­های مالی مرد به صورت فوق العاده­ای افزایش پیدا کرده است، به نحوی که امکان پرداخت درصد کمی از مهریه­ی تعیین شده هم برای مرد وجود ندارد. ابتلای مذکور ناشی از پدیده ی نوظهور تداول مهریه های زیاد خارج از توان است و محصول عواملی از قبیل اقناع ناپذیری تعداد زیادی از خانواده ها، رقابت های حساب نشده، یک طرفه بودن تعهد، فقدان نصاب و ملاک بازدارنده برای اراده طرفین و در نتیجه آزادی بدون قید و شرط آنان است. این ابتلا، زمینه ساز کاهش رغبت مردان به نکاح و در مواردی خارج کردن آن از دسترس مردان جوان شده و به نسبت تعمیم مهریه های زیاد که همچنان در حال گسترش است و می رود تا فراگیر شود دامنه ی آسیب ها نیز گسترش می یابد و در مواردی به متلاشی شدن خانواده ها نیز می انجامد. از این رو، ناچار باید در پی چاره ای برای رفع این ابتلا بود.

آیا مهریه نصاب پذیر است؟ آیا در بین فقها بوده اند کسانی که به نصاب پذیری مهریه اعتقاد داشته باشند؟ آیا فقهای موافق نصاب پذیری مهریه، مخالف هم داشته اند؟ چرا اتفاق فقها قائل به عدم نصاب پذیری مهریه می باشند؟ پذیرش این نظریه در عصر کنونی با چه تبعاتی همراه است؟ دلایل موافقان و مخالفان نصاب پذیری مهریه چه می باشد؟ آیا با توجه به تبعات و آثار زیانبار پذیرش مهریه های زیاد و بی حد و حصر، ادله ی فقه تاب برقراری ضابطه برای محدودیت اراده ها در جهت رعایت تناسب مهریه با توان متعهد را دارد؟ مقدور التسلیم نبودن مهریه بواسطه عدم توانایی متعهد چه تاثیری در عقد نکاح دارد؟ آیا ضرورت حفظ مصلحت جامعه ی اسلامی به حدی هست که اصل آزادی اراده ها را به چالش بکشد؟

بنظر می رسد پاسخ به سوالات فوق و کنکاش در نظرات مربوط به مهریه می تواند دریچه ای بسوی آینده روشن در خصوص مهریه بگشاید.

ب- سوالات:

1- آیا می توان برای مهریه نصاب گذاشت و سلطه و قوانین حکومتی را به اراده طرفین تحمیل نمود ؟

2- باتوجه به اینکه مهریه های زیاد غیر قابل تسلیم است آیا می­توان چنین مهریه­هایی را صحیح تلقی کرد؟

3- آیا همانگونه که حاکم اسلامی در نرخ گذاری کالاها می تواند دخالت داشته باشد درتعیین سقفی برای مهریه نیز می توان برای او اختیاری فرض نمود؟

ج- فرضیه ها:

1- بنظر می رسد با توجه به پویا بودن فقه وعدم ممنوعیت شرعی ،امکان تعیین نصاب برای مهریه وجود داشته باشد.

2- یکی از شرایط صحت معامله در قانون و شرع مقدورالتسلیم بودن آنست لذا مهریه های غیر قابل تسلیم صحیح نمی باشد.